Türkiye’de Toprak Oluşumu ve Tipleri

Açıklama: Vertisoller, yüksek kil içeriği nedeniyle kurak dönemde büzülüp derin çatlaklar oluşturan, yağışlı dönemde ise şişerek yüzeydeki materyalin bu çatlaklara dolmasıyla sürekli bir dönme hareketi gösteren topraklardır. Bu özelliklerinden dolayı "dönen toprak" olarak da bilinirler ve Türkiye'de Trakya'nın iç kesimleri ile Muş Ovası gibi alanlarda yaygındırlar.

Açıklama: Azonal topraklar, dış güçler tarafından sürekli taşınan ve biriktirilen genç topraklardır. Bu sürekli yer değiştirme, toprağın katmanlaşması (horizonlaşması) için gerekli olan uzun zaman sürecinin tamamlanmasını engeller. Bu nedenle belirgin A, B, C katmanları yoktur ve bulundukları bölgenin ikliminden çok, taşındıkları malzemenin özelliğini yansıtırlar.

Açıklama: Terra Rossa (Kırmızı Renkli Akdeniz Toprağı), Akdeniz iklim bölgesinde, kalkerli ana kaya üzerinde oluşur. Kış yağışlarıyla kirecin yıkanması ve yaz kuraklığında demirin oksitlenmesiyle karakteristik kırmızı rengini alır.

Açıklama: Çernezyomlar çok verimli olsalar da, bulundukları Erzurum-Kars Platosu'nda iklim çok serttir. Uzun ve soğuk kışlar, donlu gün sayısının fazlalığı ve büyüme mevsiminin kısalığı, bu topraklarda tarım yapmayı zorlaştıran ve ürün çeşitliliğini sınırlayan temel faktördür. Bu nedenle daha çok çayır bitki örtüsü altında kalmış ve mera hayvancılığında kullanılmaktadırlar.

Açıklama: Podzolleşme, serin ve nemli iklim bölgelerinde, iğne yapraklı ormanların altında toprağın asidik hale gelmesi ve aşırı yıkanmayla mineral maddelerin alt katmanlara taşınması sürecidir. Bu, üst katmanda soluk, kül rengi bir horizon (E horozonu) bırakır. Türkiye'de en belirgin olarak Batı Karadeniz dağlarının yükseklerinde görülür.

Açıklama: Halomorfik topraklar (Solonçak, Solonetz), kurak ve yarı kurak bölgelerde, buharlaşmanın yağıştan fazla olduğu ve drenajın kötü olduğu taban arazilerde, sudaki tuzların yüzeyde birikmesiyle oluşan tuzlu veya alkali topraklardır. Tuz Gölü çevresi bu oluşuma en iyi örnektir.

Açıklama: Azonal topraklar, dış güçler (akarsular, rüzgarlar vb.) tarafından taşınıp biriktirilen malzemelerden oluşur. Bu nedenle oluştukları yerin iklim ve ana kaya özelliklerinden ziyade, taşındıkları farklı bölgelerin mineral zenginliğini barındırırlar ve belirgin horizonları yoktur. Çukurova'daki alüvyal topraklar bu duruma en iyi örnektir.

Açıklama: Kolüvyal topraklar, dağ yamaçlarının eteklerinde, yer çekimi ve yüzey sularının taşıdığı köşeli ve farklı boyutlardaki materyallerin birikmesiyle oluşur. Bu topraklar genellikle taşlıdır ve su sızdırma kapasiteleri yüksek olduğu için meyve bahçeleri ve bağcılık için uygundur.

Açıklama: Zonal toprakların oluşumunda en belirleyici faktör iklim ve iklimin kontrol ettiği bitki örtüsüdür. X bölgesindeki bol yağış ve orman örtüsü, organik maddece zengin, yıkanmış Kahverengi Orman Topraklarını oluşturur. Y bölgesindeki yarı kurak iklim ve bozkır bitki örtüsü ise daha az yıkanmış, kireç birikimli Kestane Renkli Bozkır Topraklarının oluşumuna neden olur.

Açıklama: Litosoller (Taşlı Topraklar), eğimli yamaçlarda aşınmanın çok güçlü olması nedeniyle toprak oluşumuna zaman kalmadan ana kayanın yüzeylediği, horizonları gelişmemiş, ince bir toprak örtüsünden oluşan azonal topraklardır. Diğer şıklar ise belirgin horizonlara sahip zonal topraklardır.

Açıklama: Rendzinalar, yumuşak kireç taşı gibi kalsiyum karbonatça zengin ana materyal üzerinde oluşan, genellikle koyu renkli ve sığ intrazonal topraklardır. Terra Rossa'lar kalkerli arazinin eğimli yamaçlarında oluşurken, daha az eğimli veya çukur alanlarda Rendzinalar görülebilir.

Açıklama: Alüvyal toprağı akarsu, regosolü sel suları ve yer çekimi, moreni ise buzullar taşır ve biriktirir. Lös ise sadece rüzgarın taşıyıp biriktirdiği ince taneli topraklardır. Bu nedenle temel taşıyıcı kuvvet açısından Lös, diğerlerinden ayrılır.