Türkiye’de Toprak Oluşumu ve Tipleri

Açıklama: Çernezyomlar (X) organik madde bakımından dünyanın en verimli toprağıdır, ancak iklim koşulları tarımı sınırlar. Alüvyal topraklar (Y) ise iklimin elverişliliği sayesinde tarımsal potansiyel olarak daha verimlidir. Dolayısıyla X'in verimliliğinin daha yüksek olduğunu söylemek, pratik tarımsal verimlilik açısından yanlıştır.

Açıklama: Rendzinalar, kalsimorfik topraklar grubunda yer alan, yumuşak kireç taşı (marn) gibi ana kayalar üzerinde oluşan intrazonal topraklardır. Genellikle koyu renkli bir A horizonuna sahip olmalarıyla karakterize edilirler ve tahıl tarımına uygundurlar.

Açıklama: I numaralı alan (Batı Karadeniz dağları) Podzol topraklarının en tipik görüldüğü yerdir. II numaralı alan (İç Anadolu) Kestane ve Kahverengi Bozkır topraklarının yayılış sahasıdır. III numaralı alan (Toroslar) ise Terra Rossa topraklarının karakteristik oluşum alanıdır.

Açıklama: Kızılırmak, Sivas'tan doğup İç Anadolu'nun farklı jeolojik ve iklimsel bölgelerinden geçerek Karadeniz'e dökülür. Türkiye sınırları içindeki en uzun akarsu olması, onun çok daha geniş bir havzadan çok daha çeşitli mineral ve materyali toplayarak Bafra Deltası'nda biriktirmesini sağlar.

Açıklama: Turba veya Torf olarak bilinen organik topraklar, su altında oksijensiz ortamda bitki artıklarının binlerce yıl boyunca birikmesiyle oluşur. Haritadaki Seyfe Gölü gibi sulak alanlar bu tip toprakların oluşumuna örnektir.

Açıklama: Solonçaklar, Halomorfik (Tuzlu) topraklar grubunda yer alır. Kapalı havzalarda şiddetli buharlaşma sonucu, toprağın yüzeyinde veya yüzeye yakın katmanlarında yüksek oranda çözünebilir tuzların birikmesiyle oluşurlar. Tuz Gölü çevresi bu toprak tipinin en karakteristik örneğidir.

Açıklama: Kapadokya bölgesi, volkanik dağlardan püsküren tüf, kül ve lavların oluşturduğu geniş bir plato üzerindedir. Bu volkanik materyal üzerinde gelişen topraklar (Regosoller), gevşek yapılı ve mineralce zengin oldukları için patates ve bağcılık gibi faaliyetlere çok uygundur.

Açıklama: İntrazonal topraklar, iklimden çok ana kaya ve yer şekillerinin etkili olduğu yerlerde oluşur. I, II, III ve IV numaralı alanlar vertisol veya rendzina gibi toprakların görüldüğü yerlerdir. Ancak V numaralı Doğu Karadeniz kıyıları, aşırı yağış ve yıkanma nedeniyle iklimin baskın olduğu, bu nedenle zonal karakterli (Kahverengi Orman Toprağı gibi) toprakların görüldüğü bir sahadır.

Açıklama: Litosoller, dağlık ve yüksek eğimli yamaçlarda, aşınmanın toprak oluşumundan daha hızlı olduğu yerlerde görülen, sadece ince bir A ve altında doğrudan ana kayanın (R) bulunduğu, horizonları gelişmemiş, taşlı topraklardır.

Açıklama: Moren, buzulların aşındırdığı, taşıdığı ve eridiği yerde biriktirdiği, her türlü boyuttaki malzemenin (taş, çakıl, kum, kil) bir arada bulunduğu, sınıflandırılmamış birikintilere ve bu birikintilerden oluşan topraklara verilen isimdir.

Açıklama: Orman örtüsü, toprağı korur ve dökülen yapraklarla sürekli organik madde (humus) takviyesi yapar. Ormanlar yok edildiğinde toprak, yağmur ve rüzgarın aşındırmasına açık hale gelir ve organik madde kaynağı kesildiği için humus miktarı hızla azalır, verimlilik düşer.

Açıklama: Doğu Karadeniz'in bol yağış alan kıyı kuşağında, sıcak ve nemli koşullar altında topraklar aşırı derecede yıkanır. Bu durum, topraktaki bazik minerallerin (kireç vb.) uzaklaşmasına ve demir oksitlerin birikerek toprağa kırmızımsı bir renk vermesine neden olur. Bu süreç, tropikal bölgelerdeki lateritleşmeye benzediği için bu topraklara "lateritleşmiş topraklar" da denir.