Türkiye’nin Su Varlığı

Açıklama: Akarsu rejimi, akarsuyun yıl içinde gösterdiği akım (debi) değişiklikleridir. Fırat ve Dicle'nin beslenme kaynakları olan kar erimeleri (ilkbahar) ve düzensiz yağışlar, yıl içinde taşıdıkları su miktarının büyük ölçüde değişmesine, yani rejimlerinin "düzensiz" olmasına neden olur. İlkbaharda debi artarken yazın belirgin bir şekilde azalır.

Açıklama: Denge profiline ulaşmamış akarsuların yatak eğimleri ve akış hızları fazladır. Bu durum, suyun potansiyel enerjisini artırır ve hidroelektrik santralleri (HES) kurmak için elverişli koşullar yaratır. Bu nedenle Türkiye'nin hidroelektrik potansiyeli yüksektir. Taşımacılığa elverişli olmamaları ve menderes çizememeleri de yine aynı nedene bağlıdır.

Açıklama: Bir gölün sularının tatlı kalabilmesi için, gelen suyun yanı sıra sularını bir "gideğen" (göl ayağı) vasıtasıyla boşaltması gerekir. Bu sayede sudaki tuz ve mineraller sürekli olarak devirdaim eder. Kapalı havza göllerinde ise gideğen olmadığı için sular sadece buharlaşma ile eksilir, geride tuz ve mineraller birikerek suyu acılaştırır (tuzlu, sodalı vb.).

Açıklama: Manyas, İznik, Hazar ve Beyşehir gölleri, yer kabuğu hareketleri sonucu oluşan çöküntü alanlarının (graben) suyla dolmasıyla meydana gelmiş tektonik göllerdir. Meke Gölü ise volkanik bir gaz patlaması sonucu oluşan bir maar çukurunun suyla dolmasıyla oluşmuş bir volkanik göldür.

Açıklama: Çoruh Nehri, Türkiye'nin en hızlı akan nehirlerinden biridir. Yatak eğiminin çok fazla olması, ona muazzam bir hidroelektrik enerji potansiyeli kazandırmıştır. Bu nedenle üzerinde çok sayıda baraj inşa edilmiştir.

Açıklama: Abant ve Tortum gölleri, bir vadinin önünün heyelan kütlesiyle kapanması sonucu oluşmuş heyelan set gölleridir. Bafa Gölü, bir körfezin önünün akarsu alüvyonlarıyla, Terkos Gölü ise bir körfezin önünün dalga biriktirmesiyle (kıyı oku) kapanması sonucu oluşmuş farklı tip set gölleridir. Dolayısıyla II ve IV'ün set oluşum mekanizması farklıdır.

Açıklama: Karadeniz, bol yağış ve akarsularla beslendiği için seviyesi Marmara'dan daha yüksektir. Bu seviye farkı, yüzeyde Karadeniz'den Marmara'ya bir akıntı yaratır. Marmara'nın suları ise daha tuzlu ve yoğundur, bu yoğunluk farkı da dipte Marmara'dan Karadeniz'e doğru bir alt akıntıya neden olur.

Açıklama: Karstik kaynaklar (Voklüz), eriyebilen kayaçlar olan kalker (kireç taşı), jips (alçı taşı) gibi arazilerde, yeraltına sızan suların birikip büyük mağara sistemleri oluşturduktan sonra gür bir şekilde tekrar yeryüzüne çıkmasıyla oluşur. Bu durum doğrudan arazinin jeolojik yapısıyla (karstik olmasıyla) ilgilidir.

Açıklama: Asi Nehri Lübnan'dan, Meriç Nehri ise Bulgaristan'dan doğar. Her ikisi de Türkiye topraklarından geçerek ülkemiz sınırları içinde denize dökülür. Bu özellikleri onları "sınır aşan su" yapar ve komşu ülkelerle ilişkilerde önemli bir konu haline getirir.

Açıklama: Bir gölün suyunun kimyasal yapısını iki temel faktör belirler: 1) Göl çanağını ve çevresini oluşturan kayaçların yapısı (Van Gölü çevresindeki volkanik araziden gelen mineraller suyu sodalı yapar). 2) Gölün sularını boşaltan bir gideğeninin olup olmaması (Beyşehir Gölü'nün gideğeni olduğu için suyu tatlıdır, Van ve Tuz Gölleri kapalı havza olduğu için suları acıdır).

Açıklama: Beyşehir ve Eğirdir gölleri, tektonik bir çöküntü alanı olan bir polyenin (karstik ova) zamanla sularla dolması sonucu oluşmuştur. Bu nedenle her iki oluşum şeklinin de (tektonik ve karstik) izlerini taşırlar ve "karma yapılı" göller olarak kabul edilirler.

Açıklama: Obruklar, karstik arazilerde yeraltı mağaralarının tavanlarının çökmesiyle oluşur. Konya Ovası'nda tarımsal sulama için yeraltı suyunun aşırı ve kontrolsüz kullanımı, yeraltındaki su seviyesini düşürerek bu mağaraların tavanlarını desteksiz bırakmakta ve ani çökmelere, yani obruk oluşumlarına neden olmaktadır.