Türkiye'de Doğal Afetler

Açıklama: Zemin sıvılaşması, sarsıntı anında suya doygun, kum ve silt gibi gevşek malzemelerin taşıma gücünü yitirerek sıvı gibi davranmasıdır. Y ile gösterilen Gediz Deltası, bu tür genç ve suya doygun alüvyal dolgularla kaplıdır. X ile gösterilen Teke Yarımadası ise büyük oranda karstik kireçtaşlarından oluşan daha sağlam bir zemin yapısına sahiptir.

Açıklama: Sibirya termik yüksek basıncı, kış aylarında Türkiye üzerinde etkili olduğunda, beraberinde dondurucu soğuklar, ayaz ve kar yağışları getirir. Bu basınç sisteminin bölgede durağan kalması, soğuk hava koşullarının uzun sürmesine ve don afetinin tarımsal hasarının artmasına neden olur.

Açıklama: IV numaralı alan, Kuzey Anadolu Dağları'nın denize bakan yamaçlarını içerir. Bu bölgenin jeolojik yapısı, kumtaşı-şeyl-marn gibi farklı aşınma direncine sahip tabakaların üst üste geldiği fliş arazilerinden oluşur. Su, bu farklı tabakalar arasına sızarak kaygan bir yüzey oluşturur ve büyük ölçekli heyelanları tetikler. Bu durum, bölgedeki kütle hareketlerinin temel nedenidir.

Açıklama: Kırılganlık, bir toplumun veya bireyin afetten ne kadar kolay ve ne kadar derinden etkileneceğini ifade eder. Dere yatağı gibi tehlikeli bir alana inşa edilmiş, dayanıksız konutlar, o bölgede yaşayan insanların sosyo-ekonomik durumlarının bir sonucu olup, afete karşı kırılganlıklarını artırır. Bu nedenle, normalde küçük bir doğa olayı, yüksek kırılganlık nedeniyle büyük bir afete dönüşebilir.

Açıklama: GAP, Fırat ve Dicle'yi kontrol altına alarak kuraklık ve buna bağlı taşkın riskini büyük ölçüde azaltmıştır. Ancak, Atatürk Barajı gibi devasa su kütlelerinin yer kabuğuna yaptığı basınç, "rezervuar tetiklemeli sismisite" denilen küçük ve orta ölçekli depremleri tetikleyebilmektedir. Ayrıca barajların yıkılması olasılığı, yeni bir afet riski olarak ortaya çıkmıştır.

Açıklama: V numaralı alan, İç Anadolu'nun karasal iklim etkisindeki, bitki örtüsü cılız ve konveksiyonel (kırkikindi) yağışların görüldüğü bir bölgesidir. Bu tür yağışlar aniden başlar ve kısa sürede büyük miktarda su bırakır. Bitki örtüsünün zayıf olması, suyun hızla yüzey akışına geçerek dar vadilerde ani sellere yol açmasına neden olur.

Açıklama: Yapısal önlemler, sedde, dalgakıran, istinat duvarı gibi mühendislik yapılarıdır. Yapısal olmayan önlemler ise afetin etkisini fiziksel bir müdahale olmadan azaltmayı hedefler. Arazi kullanım planlaması ve imar yasaları, tehlikeli bölgelerde yapılaşmayı engelleyerek insanları tehlikeden uzak tutan en etkili yapısal olmayan önlemlerdendir.

Açıklama: Natech, doğal bir tehlikenin endüstriyel bir tesise zarar vererek ikincil bir teknolojik felakete yol açmasıdır. Haritadaki İzmit Körfezi, Türkiye'nin en büyük sanayi tesislerine, rafinerilerine ve limanlarına ev sahipliği yapar. Bu bölgeden geçen KAF'ın yaratacağı bir deprem, bu tesislerde büyük çaplı yangın, patlama ve kimyasal sızıntılara neden olma potansiyeli taşır.

Açıklama: Helen Yayı, Afrika Levhası'nın Ege Levhası'nın altına daldığı bir dalma-batma zonudur ve büyük depremler üretme potansiyeline sahiptir. Bu yay üzerinde, özellikle Girit'in güneyinde oluşacak bir depremin yaratacağı tsunami dalgaları, doğrudan IV numara ile gösterilen Fethiye, Kaş, Finike kıyı şeridini etkileme potansiyeli en yüksek olan alandır.

Açıklama: Ekonomik iyileştirme, afetten zarar gören üretim faaliyetlerinin ve geçim kaynaklarının yeniden canlandırılmasını hedefler. Çiftçilere sağlanan kredi ve tohum desteği, tarımsal üretimin devamlılığını sağlayarak bölge ekonomisinin yeniden canlanmasına doğrudan katkıda bulunan bir adımdır.

Açıklama: Menteşe Yöresi, orografik ve cephesel yağışlarla bol su alır. Bu su, kısa ve eğimli yataklarda hızla akarak ani sellere neden olur. Ancak arazinin karstik yapısı, yağan yağmurun bir kısmının yer altına sızarak yüzey akışını azaltan bir faktördür. Dolayısıyla karstik yapı, sel riskini artırmaz, aksine bir miktar azaltır.

Açıklama: Tehlike haritaları, belirli bir doğa olayının (deprem, sel, heyelan vb.) bir alanda ne sıklıkla ve ne büyüklükte meydana gelebileceğini bilimsel verilere dayanarak gösteren tematik haritalardır. Bu haritalar, riskin nerede yoğunlaştığını anlamak ve önlemleri buna göre planlamak için kullanılır.