12. ÜNİTE: KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİ
GİRİŞ: Kuvâ-yi Milliye'den Düzenli Orduya
Mondros sonrası işgallere karşı ilk tepki bölgesel Kuvâ-yi Milliye birlikleriyle verilmiştir. Ancak bu birliklerin disiplinsizliği, bölgesel hareket etmeleri ve düşmanı yurttan atacak güce sahip olmamaları düzenli orduya geçişi zorunlu kılmıştır.
⚠️ UYARI NOKTASI: Gediz Taarruzu ve Sonuçları
Kurtuluş Savaşı'nda üç ana cephede mücadele edilmiştir: Doğu, Güney ve Batı.
A. DOĞU CEPHESİ
Bu cephede Sevr Antlaşması ile kendilerine Doğu Anadolu'da devlet vadedilen Ermenistan ile mücadele edilmiştir.
1. Cephenin Komutanı ve Birlikler
Cephenin komutanı Kazım Karabekir Paşa'dır ("Şark Fatihi").
✨ PÜF NOKTA: Ordunun Niteliği (KPSS'de Kritiktir!)
2. Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920)
Kazım Karabekir Paşa'nın zaferi sonrası Ermenistan barış istemiş ve Gümrü Antlaşması imzalanmıştır.
🔍 Gümrü Antlaşması Maddeleri ve "İlkler"
Maddeleri:
- Kars, Sarıkamış, Iğdır TBMM Hükümeti'ne bırakıldı. Sınır Aras Nehri-Çıldır Gölü hattı oldu.
- Ermenistan, Doğu Anadolu'daki iddialarından vazgeçti ve Sevr Antlaşması'nı tanımadığını ilan etti.
Gümrü'nün Önemi (İlkler):
- TBMM'nin imzaladığı İLK uluslararası antlaşma ve ilk siyasi başarıdır.
- TBMM'yi ve Misak-ı Milli'yi tanıyan İLK devlet Ermenistan'dır.
- "Türkiye" adının geçtiği İLK uluslararası belgedir.
- Doğu Cephesi askeri olarak kapandı, birlikler Batı'ya kaydırıldı.
B. GÜNEY CEPHESİ
Bu cephede Fransa ve onlara destek veren Ermeni Lejyonları ile mücadele edilmiştir. (Bölge önce İngilizler tarafından işgal edilmiş, sonra Suriye İtilafnamesi ile Fransa'ya devredilmiştir).
1. Cephenin Özelliği: Halk Direnişi
Bu cephede DÜZENLİ ORDU YOKTUR. Mücadeleyi tamamen yerel halktan oluşan Kuvâ-yi Milliye birlikleri yürütmüştür.
✨ PÜF NOKTA: İlk Direniş Nerede Başladı?
2. Direnişin Sembolleri ve Kahramanları
🦸 Şehirler, Kahramanlar ve Unvanlar (Detaylı)
- MARAŞ: Sütçü İmam (sembol isim), Rıdvan Hoca ("Kalesinde bayrağı dalgalanmayan ülkede cuma namazı kılınmaz"). Şehir kendi kendini kurtardı. (Unvan: Kahraman - 1973; İstiklal Madalyası - 1925, ilk madalya alan şehirdir).
- URFA: Ali Saip Bey (Ursavaş). "Onikiler" grubu etkilidir. Şehir kurtarıldı. (Unvan: Şanlı - 1984; İstiklal Madalyası - 2016).
- ANTEP: Şahin Bey (Tğm. Sait Bey), Karayılan. En uzun süren direniş burada yaşandı ancak şehir düştü. (Unvan: Gazi - 1921, TBMM tarafından verilen ilk unvandır; İstiklal Madalyası - 2008).
3. Cephenin Kapanması
Güney Cephesi'nin kaderi Batı Cephesi'ne bağlı olmuştur. Sakarya Meydan Muharebesi zaferinden sonra Fransa ile imzalanan 1921 Ankara Antlaşması ile cephe kapanmıştır.
C. BATI CEPHESİ (ANA CEPHE)
Kurtuluş Savaşı'nın kaderini belirleyen cephedir. Yunanistan ile savaşılmıştır. Burada TBMM'nin kurduğu düzenli ordu mücadele etmiştir. Cephe komutanı çoğunlukla İsmet İnönü'dür.
🔑 ŞİFRELEME: Batı Cephesi Savaşları Sıralaması
(İlk dördü savunma, sonuncusu taarruz savaşıdır.)
1. I. İNÖNÜ MUHAREBESİ (6-10 Ocak 1921)
Nedenleri: Yunanların Eskişehir'i alıp Ankara'ya ulaşma isteği ve aynı döneme denk gelen Çerkez Ethem İsyanı'ndan faydalanma düşüncesi.
Sonuç: Düzenli ordunun İLK zaferidir. Albay İsmet Bey generalliğe terfi etmiştir. Savaşın sonuçları ulusal ve uluslararası alanda çok önemlidir.
🔑 ŞİFRELEME TEKNİĞİ: I. İnönü Sonuçları (MİLAT / TALİM)
- Moskova Antlaşması (Sovyet Rusya ile)
- İstiklal Marşı'nın Kabulü (Ulusal)
- Londra Konferansı (İtilaf Devletleri ile)
- Afganistan ile Dostluk Antlaşması
- Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (1921 Anayasası) (Ulusal)
🔍 I. İnönü Sonrası Gelişmelerin Detaylı Analizi (MİLAT)
A. Teşkilat-ı Esasiye (1921 Anayasası):
Yeni Türk Devleti'nin ilk anayasasıdır. Egemenlik millete verilmiştir. Güçler birliği ilkesi benimsenmiştir.
B. Londra Konferansı:
İtilaf Devletleri Sevr'i yumuşatarak sunmak için topladı. İkilik çıkarmak amacıyla hem İstanbul Hükümeti'ni (Tevfik Paşa) hem TBMM'yi (Bekir Sami Bey) çağırdılar. Tevfik Paşa'nın "Söz milletin gerçek temsilcisinindir" demesi oyunu bozdu.
Önemi: TBMM, İtilaf Devletleri tarafından hukuken (resmen) İLK KEZ tanındı.
⚠️ UYARI: Bekir Sami Bey Olayı
C. Afganistan ile Dostluk Antlaşması:
TBMM'yi tanıyan İLK MÜSLÜMAN DEVLET Afganistan oldu.
D. İstiklal Marşı'nın Kabulü (12 Mart 1921):
Mehmet Akif Ersoy tarafından yazıldı. Milli Eğitim Bakanlığı (Maarif Vekaleti) tarafından düzenlenen yarışma sonucu kabul edildi. Dönemin MEB Bakanı Hamdullah Suphi Tanrıöver'dir.
E. Moskova Antlaşması (16 Mart 1921):
TBMM ile Sovyet Rusya arasında imzalandı.
- TBMM'yi tanıyan İLK BÜYÜK AVRUPA DEVLETİ Sovyet Rusya oldu.
- Kapitülasyonların kaldırıldığını kabul eden ilk büyük devlet Rusya oldu.
- Batum Gürcistan'a bırakıldı. Bu durum, Misak-ı Milli'den verilen İLK TAVİZdir.
2. II. İNÖNÜ MUHAREBESİ (23 Mart - 1 Nisan 1921)
Nedenleri: Londra Konferansı'nın başarısız olması üzerine Yunanların tekrar saldırıya geçmesi.
Sonuç: Türk ordusu tekrar zafer kazandı. Mustafa Kemal Paşa'nın İsmet Paşa'ya telgrafı:
"Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makûs (kötü) talihini de yendiniz."
- İtalya, Anadolu'dan (Antalya, Konya çevresi) çekilmeye başladı. (Tamamen çekilmesi Sakarya'dan sonradır).
- Fransa, Zonguldak'ı boşalttı ve anlaşma zemini aramaya başladı.
3. KÜTAHYA-ESKİŞEHİR MUHAREBELERİ (10-24 Temmuz 1921)
Düzenli ordunun TEK YENİLGİSİDİR.
Gelişmeler: Yunan ordusu büyük bir taarruzla Afyon, Kütahya ve Eskişehir'i işgal etti. Mustafa Kemal Paşa'nın emriyle ordu, toparlanmak ve daha fazla kayıp vermemek için stratejik olarak Sakarya Irmağı'nın doğusuna çekildi.
Sonuçları: Mecliste moral bozukluğu ve Mustafa Kemal'e muhalefet arttı. Meclisin Kayseri'ye taşınması gündeme geldi. İtalya ve Fransa çekilmeyi durdurdu.
✨ PÜF NOKTA: Maarif Kongresi
🔍 Kriz Yönetimi: Başkomutanlık ve Tekalif-i Milliye
A. Başkomutanlık Kanunu (5 Ağustos 1921):
Hızlı karar alabilmek için TBMM, tüm yetkilerini (yasama, yürütme, yargı) 3 aylığına Mustafa Kemal Paşa'ya devretti. Mustafa Kemal, Erzurum Kongresi öncesi istifa ettiği askerlik mesleğine geri döndü.
B. Tekalif-i Milliye Emirleri (7-8 Ağustos 1921):
Mustafa Kemal Paşa, Başkomutanlık yetkisine dayanarak ordunun ihtiyaçlarını halktan karşılamak için bu emirleri yayınladı. (Topyekûn Savaşın göstergesidir).
⚠️ UYARI: Yetki Kullanımı ve Etkisi
4. SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (23 Ağustos - 13 Eylül 1921)
Kurtuluş Savaşı'nın DÖNÜM NOKTASIDIR ve SON SAVUNMA SAVAŞIDIR. 22 gün 22 gece sürmüştür.
Diğer İsimleri: Subaylar Savaşı (çok subay şehit düştüğü için), Melhame-i Kübra (Büyük Kıyım).
Strateji: Mustafa Kemal Paşa'nın tarihi emri (Alan Savunması / Topyekûn Savaş Taktiği):
"Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaş kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz."
Sonuç: Yunan ordusu ağır bir yenilgi aldı. Türk ordusunun 1683 II. Viyana Kuşatması'ndan beri devam eden geri çekilişi sona erdi. Taarruz sırası Türklere geçti.
🔍 Sakarya Zaferinin Ulusal ve Uluslararası Sonuçları
Ulusal Sonuçlar:
- Mustafa Kemal Paşa'ya TBMM tarafından "Gazi" unvanı ve "Mareşal" rütbesi verildi.
Uluslararası Sonuçlar:
- Kars Antlaşması (13 Ekim 1921): Sovyet Rusya'ya bağlı Kafkas Cumhuriyetleri (Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan) ile imzalandı. Doğu sınırımız kesin olarak çizildi.
- Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921): Fransa ile imzalandı. Güney Cephesi kapandı. TBMM'yi tanıyan ilk İtilaf devleti Fransa oldu. Hatay, Fransa mandasındaki Suriye'ye bırakıldı (Misak-ı Milli'den verilen İKİNCİ TAVİZ).
- İtalya, Anadolu'yu tamamen boşalttı. (İtilaf bloğu parçalandı).
- Ukrayna ile Dostluk Antlaşması imzalandı.
- İngiltere ile Esir Mübadelesi Antlaşması imzalandı, Malta'daki esirler serbest bırakıldı.
🔑 ŞİFRELEME TEKNİĞİ: Doğu Sınırını Belirleyen Antlaşmalar (GMK)
- Gümrü Antlaşması (İlk adım)
- Moskova Antlaşması (Büyük ölçüde belirlendi, Batum taviz verildi)
- Kars Antlaşması (Kesinleşti)
5. BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK MEYDAN MUHAREBESİ (26 Ağustos - 18 Eylül 1922)
Diğer İsimleri: Dumlupınar Meydan Muharebesi, Rum Sındığı Savaşı (M. Kemal'in ifadesi).
Hazırlık Dönemi: Yaklaşık bir yıl süren hazırlık yapıldı. Tekalif-i Milliye yardımları toplandı. Orduya taarruz eğitimi verildi. Başkomutanlık yetkisi süresiz uzatıldı.
Gelişimi: Taarruz 26 Ağustos'ta Kocatepe'den başladı. 30 Ağustos'ta Dumlupınar'da Yunan ordusunun ana kuvvetleri imha edildi (Başkomutanlık Meydan Muharebesi).
Mustafa Kemal Paşa'nın emri:
"Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri!"
9 Eylül'de İzmir kurtarıldı. 18 Eylül'de Batı Anadolu tamamen temizlendi. (Yunan Başkomutanı General Trikopis Uşak'ta esir alındı).
🔍 Büyük Taarruz'un Sonuçları
- Kurtuluş Savaşı'nın askeri safhası sona erdi, diplomatik safhası başladı.
- Anadolu işgalden kurtarıldı.
- Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın imzalanmasına zemin hazırladı.
- Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak Paşa'ya "Mareşal" rütbesi verildi.
✨ PÜF NOKTA: Türkiye'nin Mareşalleri
D. MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI (11 Ekim 1922)
Büyük Taarruz sonrası İtilaf Devletleri (İngiltere, Fransa, İtalya) ile TBMM arasında imzalanmıştır. TBMM'yi İsmet Paşa temsil etmiştir.
⚠️ UYARI: Yunanistan'ın Durumu
🔍 Mudanya Antlaşması Maddeleri ve Önemi
Maddeleri:
- Türk-Yunan savaşı sona erecektir.
- Yunanlar, Doğu Trakya'yı (Edirne, Kırklareli) 15 gün içinde boşaltacak ve TBMM'ye teslim edecektir (Meriç Nehri sınır oldu).
- İstanbul ve Boğazlar TBMM yönetimine bırakılacaktır (Barış antlaşmasına kadar İtilaf kuvvetleri orada kalacaktır).
Önemi:
- Doğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar savaş yapılmadan kurtarılmıştır. (Diplomatik Zafer).
- İstanbul'un TBMM'ye bırakılmasıyla Osmanlı Devleti hukuken sona ermiştir.
✨ PÜF NOKTA: Osmanlı'nın Sona Erme Aşamaları (Kronoloji)
- Fiilen Sona Erme: Mondros Ateşkes Antlaşması (İşgallerin başlaması ve otoritenin sarsılması).
- Hukuken Sona Erme: Mudanya Ateşkes Antlaşması (Başkentin TBMM'ye devri).
- Resmen Sona Erme: Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922).
12. ÜNİTE: KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİ
GİRİŞ: Kuvâ-yi Milliye'den Düzenli Orduya
Mondros sonrası işgallere karşı ilk tepki bölgesel Kuvâ-yi Milliye birlikleriyle verilmiştir. Ancak bu birliklerin disiplinsizliği, bölgesel hareket etmeleri ve düşmanı yurttan atacak güce sahip olmamaları düzenli orduya geçişi zorunlu kılmıştır.
⚠️ UYARI NOKTASI: Gediz Taarruzu ve Sonuçları
Kurtuluş Savaşı'nda üç ana cephede mücadele edilmiştir: Doğu, Güney ve Batı.
A. DOĞU CEPHESİ
Bu cephede Sevr Antlaşması ile kendilerine Doğu Anadolu'da devlet vadedilen Ermenistan ile mücadele edilmiştir.
1. Cephenin Komutanı ve Birlikler
Cephenin komutanı Kazım Karabekir Paşa'dır ("Şark Fatihi").
✨ PÜF NOKTA: Ordunun Niteliği (KPSS'de Kritiktir!)
2. Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920)
Kazım Karabekir Paşa'nın zaferi sonrası Ermenistan barış istemiş ve Gümrü Antlaşması imzalanmıştır.
🔍 Gümrü Antlaşması Maddeleri ve "İlkler"
Maddeleri:
- Kars, Sarıkamış, Iğdır TBMM Hükümeti'ne bırakıldı. Sınır Aras Nehri-Çıldır Gölü hattı oldu.
- Ermenistan, Doğu Anadolu'daki iddialarından vazgeçti ve Sevr Antlaşması'nı tanımadığını ilan etti.
Gümrü'nün Önemi (İlkler):
- TBMM'nin imzaladığı İLK uluslararası antlaşma ve ilk siyasi başarıdır.
- TBMM'yi ve Misak-ı Milli'yi tanıyan İLK devlet Ermenistan'dır.
- "Türkiye" adının geçtiği İLK uluslararası belgedir.
- Doğu Cephesi askeri olarak kapandı, birlikler Batı'ya kaydırıldı.
B. GÜNEY CEPHESİ
Bu cephede Fransa ve onlara destek veren Ermeni Lejyonları ile mücadele edilmiştir. (Bölge önce İngilizler tarafından işgal edilmiş, sonra Suriye İtilafnamesi ile Fransa'ya devredilmiştir).
1. Cephenin Özelliği: Halk Direnişi
Bu cephede DÜZENLİ ORDU YOKTUR. Mücadeleyi tamamen yerel halktan oluşan Kuvâ-yi Milliye birlikleri yürütmüştür.
✨ PÜF NOKTA: İlk Direniş Nerede Başladı?
2. Direnişin Sembolleri ve Kahramanları
🦸 Şehirler, Kahramanlar ve Unvanlar (Detaylı)
- MARAŞ: Sütçü İmam (sembol isim), Rıdvan Hoca ("Kalesinde bayrağı dalgalanmayan ülkede cuma namazı kılınmaz"). Şehir kendi kendini kurtardı. (Unvan: Kahraman - 1973; İstiklal Madalyası - 1925, ilk madalya alan şehirdir).
- URFA: Ali Saip Bey (Ursavaş). "Onikiler" grubu etkilidir. Şehir kurtarıldı. (Unvan: Şanlı - 1984; İstiklal Madalyası - 2016).
- ANTEP: Şahin Bey (Tğm. Sait Bey), Karayılan. En uzun süren direniş burada yaşandı ancak şehir düştü. (Unvan: Gazi - 1921, TBMM tarafından verilen ilk unvandır; İstiklal Madalyası - 2008).
3. Cephenin Kapanması
Güney Cephesi'nin kaderi Batı Cephesi'ne bağlı olmuştur. Sakarya Meydan Muharebesi zaferinden sonra Fransa ile imzalanan 1921 Ankara Antlaşması ile cephe kapanmıştır.
C. BATI CEPHESİ (ANA CEPHE)
Kurtuluş Savaşı'nın kaderini belirleyen cephedir. Yunanistan ile savaşılmıştır. Burada TBMM'nin kurduğu düzenli ordu mücadele etmiştir. Cephe komutanı çoğunlukla İsmet İnönü'dür.
🔑 ŞİFRELEME: Batı Cephesi Savaşları Sıralaması
(İlk dördü savunma, sonuncusu taarruz savaşıdır.)
1. I. İNÖNÜ MUHAREBESİ (6-10 Ocak 1921)
Nedenleri: Yunanların Eskişehir'i alıp Ankara'ya ulaşma isteği ve aynı döneme denk gelen Çerkez Ethem İsyanı'ndan faydalanma düşüncesi.
Sonuç: Düzenli ordunun İLK zaferidir. Albay İsmet Bey generalliğe terfi etmiştir. Savaşın sonuçları ulusal ve uluslararası alanda çok önemlidir.
🔑 ŞİFRELEME TEKNİĞİ: I. İnönü Sonuçları (MİLAT / TALİM)
- Moskova Antlaşması (Sovyet Rusya ile)
- İstiklal Marşı'nın Kabulü (Ulusal)
- Londra Konferansı (İtilaf Devletleri ile)
- Afganistan ile Dostluk Antlaşması
- Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (1921 Anayasası) (Ulusal)
🔍 I. İnönü Sonrası Gelişmelerin Detaylı Analizi (MİLAT)
A. Teşkilat-ı Esasiye (1921 Anayasası):
Yeni Türk Devleti'nin ilk anayasasıdır. Egemenlik millete verilmiştir. Güçler birliği ilkesi benimsenmiştir.
B. Londra Konferansı:
İtilaf Devletleri Sevr'i yumuşatarak sunmak için topladı. İkilik çıkarmak amacıyla hem İstanbul Hükümeti'ni (Tevfik Paşa) hem TBMM'yi (Bekir Sami Bey) çağırdılar. Tevfik Paşa'nın "Söz milletin gerçek temsilcisinindir" demesi oyunu bozdu.
Önemi: TBMM, İtilaf Devletleri tarafından hukuken (resmen) İLK KEZ tanındı.
⚠️ UYARI: Bekir Sami Bey Olayı
C. Afganistan ile Dostluk Antlaşması:
TBMM'yi tanıyan İLK MÜSLÜMAN DEVLET Afganistan oldu.
D. İstiklal Marşı'nın Kabulü (12 Mart 1921):
Mehmet Akif Ersoy tarafından yazıldı. Milli Eğitim Bakanlığı (Maarif Vekaleti) tarafından düzenlenen yarışma sonucu kabul edildi. Dönemin MEB Bakanı Hamdullah Suphi Tanrıöver'dir.
E. Moskova Antlaşması (16 Mart 1921):
TBMM ile Sovyet Rusya arasında imzalandı.
- TBMM'yi tanıyan İLK BÜYÜK AVRUPA DEVLETİ Sovyet Rusya oldu.
- Kapitülasyonların kaldırıldığını kabul eden ilk büyük devlet Rusya oldu.
- Batum Gürcistan'a bırakıldı. Bu durum, Misak-ı Milli'den verilen İLK TAVİZdir.
2. II. İNÖNÜ MUHAREBESİ (23 Mart - 1 Nisan 1921)
Nedenleri: Londra Konferansı'nın başarısız olması üzerine Yunanların tekrar saldırıya geçmesi.
Sonuç: Türk ordusu tekrar zafer kazandı. Mustafa Kemal Paşa'nın İsmet Paşa'ya telgrafı:
"Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makûs (kötü) talihini de yendiniz."
- İtalya, Anadolu'dan (Antalya, Konya çevresi) çekilmeye başladı. (Tamamen çekilmesi Sakarya'dan sonradır).
- Fransa, Zonguldak'ı boşalttı ve anlaşma zemini aramaya başladı.
3. KÜTAHYA-ESKİŞEHİR MUHAREBELERİ (10-24 Temmuz 1921)
Düzenli ordunun TEK YENİLGİSİDİR.
Gelişmeler: Yunan ordusu büyük bir taarruzla Afyon, Kütahya ve Eskişehir'i işgal etti. Mustafa Kemal Paşa'nın emriyle ordu, toparlanmak ve daha fazla kayıp vermemek için stratejik olarak Sakarya Irmağı'nın doğusuna çekildi.
Sonuçları: Mecliste moral bozukluğu ve Mustafa Kemal'e muhalefet arttı. Meclisin Kayseri'ye taşınması gündeme geldi. İtalya ve Fransa çekilmeyi durdurdu.
✨ PÜF NOKTA: Maarif Kongresi
🔍 Kriz Yönetimi: Başkomutanlık ve Tekalif-i Milliye
A. Başkomutanlık Kanunu (5 Ağustos 1921):
Hızlı karar alabilmek için TBMM, tüm yetkilerini (yasama, yürütme, yargı) 3 aylığına Mustafa Kemal Paşa'ya devretti. Mustafa Kemal, Erzurum Kongresi öncesi istifa ettiği askerlik mesleğine geri döndü.
B. Tekalif-i Milliye Emirleri (7-8 Ağustos 1921):
Mustafa Kemal Paşa, Başkomutanlık yetkisine dayanarak ordunun ihtiyaçlarını halktan karşılamak için bu emirleri yayınladı. (Topyekûn Savaşın göstergesidir).
⚠️ UYARI: Yetki Kullanımı ve Etkisi
4. SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (23 Ağustos - 13 Eylül 1921)
Kurtuluş Savaşı'nın DÖNÜM NOKTASIDIR ve SON SAVUNMA SAVAŞIDIR. 22 gün 22 gece sürmüştür.
Diğer İsimleri: Subaylar Savaşı (çok subay şehit düştüğü için), Melhame-i Kübra (Büyük Kıyım).
Strateji: Mustafa Kemal Paşa'nın tarihi emri (Alan Savunması / Topyekûn Savaş Taktiği):
"Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaş kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz."
Sonuç: Yunan ordusu ağır bir yenilgi aldı. Türk ordusunun 1683 II. Viyana Kuşatması'ndan beri devam eden geri çekilişi sona erdi. Taarruz sırası Türklere geçti.
🔍 Sakarya Zaferinin Ulusal ve Uluslararası Sonuçları
Ulusal Sonuçlar:
- Mustafa Kemal Paşa'ya TBMM tarafından "Gazi" unvanı ve "Mareşal" rütbesi verildi.
Uluslararası Sonuçlar:
- Kars Antlaşması (13 Ekim 1921): Sovyet Rusya'ya bağlı Kafkas Cumhuriyetleri (Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan) ile imzalandı. Doğu sınırımız kesin olarak çizildi.
- Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921): Fransa ile imzalandı. Güney Cephesi kapandı. TBMM'yi tanıyan ilk İtilaf devleti Fransa oldu. Hatay, Fransa mandasındaki Suriye'ye bırakıldı (Misak-ı Milli'den verilen İKİNCİ TAVİZ).
- İtalya, Anadolu'yu tamamen boşalttı. (İtilaf bloğu parçalandı).
- Ukrayna ile Dostluk Antlaşması imzalandı.
- İngiltere ile Esir Mübadelesi Antlaşması imzalandı, Malta'daki esirler serbest bırakıldı.
🔑 ŞİFRELEME TEKNİĞİ: Doğu Sınırını Belirleyen Antlaşmalar (GMK)
- Gümrü Antlaşması (İlk adım)
- Moskova Antlaşması (Büyük ölçüde belirlendi, Batum taviz verildi)
- Kars Antlaşması (Kesinleşti)
5. BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK MEYDAN MUHAREBESİ (26 Ağustos - 18 Eylül 1922)
Diğer İsimleri: Dumlupınar Meydan Muharebesi, Rum Sındığı Savaşı (M. Kemal'in ifadesi).
Hazırlık Dönemi: Yaklaşık bir yıl süren hazırlık yapıldı. Tekalif-i Milliye yardımları toplandı. Orduya taarruz eğitimi verildi. Başkomutanlık yetkisi süresiz uzatıldı.
Gelişimi: Taarruz 26 Ağustos'ta Kocatepe'den başladı. 30 Ağustos'ta Dumlupınar'da Yunan ordusunun ana kuvvetleri imha edildi (Başkomutanlık Meydan Muharebesi).
Mustafa Kemal Paşa'nın emri:
"Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri!"
9 Eylül'de İzmir kurtarıldı. 18 Eylül'de Batı Anadolu tamamen temizlendi. (Yunan Başkomutanı General Trikopis Uşak'ta esir alındı).
🔍 Büyük Taarruz'un Sonuçları
- Kurtuluş Savaşı'nın askeri safhası sona erdi, diplomatik safhası başladı.
- Anadolu işgalden kurtarıldı.
- Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın imzalanmasına zemin hazırladı.
- Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak Paşa'ya "Mareşal" rütbesi verildi.
✨ PÜF NOKTA: Türkiye'nin Mareşalleri
D. MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI (11 Ekim 1922)
Büyük Taarruz sonrası İtilaf Devletleri (İngiltere, Fransa, İtalya) ile TBMM arasında imzalanmıştır. TBMM'yi İsmet Paşa temsil etmiştir.
⚠️ UYARI: Yunanistan'ın Durumu
🔍 Mudanya Antlaşması Maddeleri ve Önemi
Maddeleri:
- Türk-Yunan savaşı sona erecektir.
- Yunanlar, Doğu Trakya'yı (Edirne, Kırklareli) 15 gün içinde boşaltacak ve TBMM'ye teslim edecektir (Meriç Nehri sınır oldu).
- İstanbul ve Boğazlar TBMM yönetimine bırakılacaktır (Barış antlaşmasına kadar İtilaf kuvvetleri orada kalacaktır).
Önemi:
- Doğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar savaş yapılmadan kurtarılmıştır. (Diplomatik Zafer).
- İstanbul'un TBMM'ye bırakılmasıyla Osmanlı Devleti hukuken sona ermiştir.
✨ PÜF NOKTA: Osmanlı'nın Sona Erme Aşamaları (Kronoloji)
- Fiilen Sona Erme: Mondros Ateşkes Antlaşması (İşgallerin başlaması ve otoritenin sarsılması).
- Hukuken Sona Erme: Mudanya Ateşkes Antlaşması (Başkentin TBMM'ye devri).
- Resmen Sona Erme: Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922).