Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti
TEST - 2
Soru 1: Fatih Sultan Mehmet Dönemi'ne kadar Divan-ı Hümayun'a başkanlık eden, bu dönemden itibaren ise bu görevi Sadrazam'a devreden makam aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Padişah
Açıklama: Divan-ı Hümayun, Orhan Bey zamanında kurulmuş ve Fatih Sultan Mehmet dönemine kadar doğrudan padişahın başkanlığında toplanmıştır. Fatih'ten itibaren divan başkanlığı Sadrazam'a bırakılmış, padişah toplantıları "Kasr-ı Adl" denilen bir bölümden izlemeye başlamıştır.
Soru 2: Osmanlı eğitim sisteminde görülen ve "âlimin oğlu âlimdir" anlayışıyla, hak etmeyen kişilerin ilmiye sınıfında yükselmesine neden olan uygulama aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Beşik Ulemalığı
Açıklama: XVII. yüzyıldan itibaren medrese sisteminin bozulmasıyla ortaya çıkan Beşik Ulemalığı, bir âlimin çocuğunun doğar doğmaz müderris kabul edilmesi ve liyakatsiz atamaların yaygınlaşması anlamına geliyordu. Bu durum, eğitim kalitesinin düşmesinin en önemli nedenlerinden biridir.
Soru 3: Osmanlı Devleti'nde Tımar (Dirlik) sahiplerinin, arazilerinin gelirleri karşılığında beslemekle yükümlü oldukları atlı askerlere ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: B) Cebelü
Açıklama: Tımar sistemi içerisinde dirlik sahiplerinin (sipahilerin) gelirlerinin her 3.000 akçesi için beslemek zorunda oldukları tam donanımlı atlı askerlere Cebelü denirdi. Bu sistem sayesinde hazineden para harcanmadan büyük bir ordu oluşturulurdu.
Soru 4: Osmanlı Devleti'nde eksik rekabet koşulları nedeniyle devletin, temel tüketim mallarının fiyatlarını belirlemesine yönelik uygulamaya ne ad verilir?
Doğru Cevap: D) Narh
Açıklama: Narh sistemi, özellikle temel ihtiyaç maddelerinde fiyatların aşırı yükselmesini önlemek ve halkı korumak amacıyla devletin azami fiyat belirlemesiydi. Bu denetimi kadı ve muhtesip yapardı.
Soru 5: Osmanlı yönetici sınıfı olan Kalemiye'nin temel görevi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: E) Mali ve idari kayıtları tutmak, yazışmaları yapmak
Açıklama: Kalemiye (kalem ehli) sınıfı, Osmanlı Devleti'nin bürokrasi ve maliye işlerinden sorumluydu. Defterdar, Nişancı ve Reisülküttap bu sınıfın en önemli üyeleriydi. Onların görevi devletin yazışmalarını, antlaşmalarını, arazi ve vergi kayıtlarını tutmaktı.
Soru 6: Osmanlı taşra teşkilatında yıllık vergileri iltizam usulüyle toplanan ve yöneticilerine maaş ödenen merkeze uzak eyaletlere ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: A) Salyaneli Eyaletler
Açıklama: Salyaneli (yıllıklı) eyaletler, merkeze uzak olan Mısır, Yemen, Habeş, Trablusgarp gibi eyaletlerdi. Bu eyaletlerde tımar sistemi uygulanmaz, vergiler "iltizam" usulüyle toplanarak doğrudan hazineye gönderilir ve yöneticileri maaş alırdı.
Soru 7: Osmanlı esnaf teşkilatı olan Lonca'da, bir kişinin dükkân açma ve o mesleği icra etme hakkına ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: D) Gedik
Açıklama: Gedik, bir zanaatı yapabilme ve dükkân açabilme hakkı ve yetkisidir. Lonca teşkilatı, ihtiyaca göre gedik sayısını sınırlayarak arz-talep dengesini korurdu. Narh fiyat belirleme, icazetname diploma, hirfet meslek grubu, kethüda ise esnaf yöneticisi anlamına gelir.
Soru 8: Osmanlı hukuk sisteminde; evlenme, boşanma, miras gibi konuların ve Müslümanlar arası anlaşmazlıkların ele alındığı mahkemeler hangisidir?
Doğru Cevap: A) Şer'i Mahkemeler
Açıklama: Osmanlı hukukunda ikili bir yapı vardı. Şer'i mahkemeler, İslam hukukuna (fıkıh) göre davalara bakardı ve başlarında kadılar bulunurdu. Cemaat mahkemeleri gayrimüslimlerin, Konsolosluk mahkemeleri yabancıların, Nizamiye ve Ticaret mahkemeleri ise Tanzimat'tan sonra kurulan modern mahkemelerdir.
Soru 9: Osmanlı Devleti'nde, mülkiyeti devlete ait olan arazi türüne genel olarak ne ad verilir?
Doğru Cevap: E) Miri Arazi
Açıklama: Osmanlı toprak sisteminin temelini mülkiyeti devlete ait olan Miri Arazi oluştururdu. Mülk arazi kişilere ait, Vakıf arazi ise hayır kurumlarına ait topraklardır. Öşri ve Haraci ise Mülk arazinin alt türleridir.
Soru 10: Osmanlı saray teşkilatında, devşirme sistemiyle alınan çocukların idari ve askeri yönetici olarak yetiştirildiği bölüm aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: B) Enderun
Açıklama: Enderun, sarayın iç bölümü olup aynı zamanda bir saray okuluydu. Burada devşirme kökenli çocuklar, yeteneklerine göre sadrazamlık gibi en üst düzey devlet görevleri için eğitilirdi. Birun dış saray, Harem ise padişahın özel yaşam alanıydı.
Soru 11: Osmanlı Devleti'nde olağanüstü durumlarda (savaş, doğal afet vb.) halktan toplanan vergi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Avarız
Açıklama: Avarız vergisi, başlangıçta savaş gibi olağanüstü durumlarda toplanırken, XVII. yüzyıldan itibaren sürekli hale getirilmiştir. Cizye, Haraç ve Öşür şer'i vergilerdendir. Çiftbozan ise toprağını ekmeyen köylüden alınan bir ceza vergisidir.
Soru 12: Osmanlı Devleti'nin resmi tarih yazıcılarına verilen unvan aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) Vakanüvis
Açıklama: Vakanüvis, Osmanlı Devleti'nde resmi olarak devletin tarihini yazmakla görevli kişidir. İlk resmi vakanüvis Naima'dır. Şehnamecilik daha önceki bir uygulama olup, Farsça destansı tarihler yazarlardı.
Soru 13: Divan-ı Hümayun'da sadrazamın başkanlık etmeye başlamasıyla birlikte padişahın toplantıları izlediği, sarayın Birun ile Enderun bölümleri arasındaki bölümün adı nedir?
Doğru Cevap: B) Kasr-ı Adl
Açıklama: Fatih Sultan Mehmet ile birlikte sadrazamlar divana başkanlık etmeye başlayınca, padişahlar toplantıları kafesle ayrılmış "Kasr-ı Adl" (Adalet Kulesi) denilen bölümden izlemişlerdir. Bu durum, divanın bir danışma organı niteliği taşıdığını güçlendirmiştir.
Soru 14: Osmanlı Devleti'nin fethettiği bölgelerdeki yerli halkın gönlünü kazanarak devlete bağlılıklarını artırmayı amaçlayan hoşgörü politikasına ne ad verilir?
Doğru Cevap: A) İstimalet
Açıklama: İstimalet (gönül alma, meylettirme) politikası, Osmanlı Devleti'nin fethettiği topraklardaki gayrimüslim halkın din, dil ve kültürüne karışmayarak, onlara adaletli ve hoşgörülü davranarak devlete bağlılıklarını sağlamayı amaçlayan bir fetih stratejisidir.
Soru 15: Osmanlı Devleti'nin Avrupalı devletlerin etkisi olmaksızın, kendi iradesiyle ilk kez padişahın yetkilerini kanun gücüyle sınırladığı belge aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Sened-i İttifak
Açıklama: 1808 yılında II. Mahmut ile Ayanlar arasında imzalanan Sened-i İttifak, padişahın yetkilerini ilk kez sınırlayan bir belgedir. Bu belge, Magna Carta'ya benzetilir ve Osmanlı'daki ilk demokratikleşme hareketi olarak kabul edilir. İmzalanmasında Avrupalı devletlerin bir baskısı yoktur.
Soru 16: El yazması kitapları ve Kur'an-ı Kerim'i altın tozu ve çeşitli boyalar kullanarak süsleme sanatına ne ad verilir?
Doğru Cevap: B) Tezhip
Açıklama: Kelime anlamı "altınlamak" olan tezhip, değerli el yazması eserlerin ve levhaların etrafının altın tozu ve boyalarla bezenmesi sanatıdır. Bu sanatla uğraşanlara "müzehhip" denir.
Soru 17: Tımarlı Sipahilerin aşağıdaki görevlerinden hangisi, onların bulundukları bölgede sadece askerî bir güç olmadıklarını gösterir?
Doğru Cevap: D) Devlet adına vergi toplamak
Açıklama: Tımarlı Sipahiler, savaş zamanı ordunun en kalabalık gücünü oluştururken, barış zamanında ise bulundukları bölgenin güvenliğini sağlar, üretimin devamlılığını denetler ve devlet adına vergileri toplarlardı. Bu durum onların hem askerî hem de idari görevler üstlendiğini gösterir.
Soru 18: Osmanlı Devleti'nin ilk kâğıt parası olan "Kaime", aşağıdaki padişahlardan hangisi döneminde bastırılmıştır?
Doğru Cevap: C) Abdülmecit
Açıklama: Osmanlı Devleti'nde Kaime-i Mutebere adıyla bilinen ilk kağıt para, Tanzimat Dönemi padişahı Sultan Abdülmecit zamanında bastırılmıştır.
Soru 19: "Hattatların Kıblesi" olarak anılan ve hat sanatına yeni bir üslup getiren ünlü Osmanlı sanatçısı kimdir?
Doğru Cevap: A) Şeyh Hamdullah
Açıklama: II. Bayezid döneminin ünlü hattatı Şeyh Hamdullah, hat sanatında yaptığı yeniliklerle "hattatların kıblesi" olarak anılmıştır. Levni, Matrakçı Nasuh ve Nakkaş Osman ise minyatür sanatının önemli temsilcileridir.
Soru 20: Osmanlı Devleti'nde ilk rasathaneyi kuran ancak dönemin ulemasının tepkisiyle bu rasathanenin yıkılmasına tanık olan ünlü bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: E) Takiyüddin Mehmet
Açıklama: III. Murat döneminde yaşayan Takiyüddin Mehmet, İstanbul'da Osmanlı'nın ilk rasathanesini kurmuş, önemli astronomi çalışmaları yapmıştır. Ancak bu çalışmaların uğursuzluk getireceği söylentileri ve ulemanın baskısı sonucu rasathane top atışlarıyla yıkılmıştır.
Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti
TEST - 2
Soru 1: Fatih Sultan Mehmet Dönemi'ne kadar Divan-ı Hümayun'a başkanlık eden, bu dönemden itibaren ise bu görevi Sadrazam'a devreden makam aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Padişah
Açıklama: Divan-ı Hümayun, Orhan Bey zamanında kurulmuş ve Fatih Sultan Mehmet dönemine kadar doğrudan padişahın başkanlığında toplanmıştır. Fatih'ten itibaren divan başkanlığı Sadrazam'a bırakılmış, padişah toplantıları "Kasr-ı Adl" denilen bir bölümden izlemeye başlamıştır.
Soru 2: Osmanlı eğitim sisteminde görülen ve "âlimin oğlu âlimdir" anlayışıyla, hak etmeyen kişilerin ilmiye sınıfında yükselmesine neden olan uygulama aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Beşik Ulemalığı
Açıklama: XVII. yüzyıldan itibaren medrese sisteminin bozulmasıyla ortaya çıkan Beşik Ulemalığı, bir âlimin çocuğunun doğar doğmaz müderris kabul edilmesi ve liyakatsiz atamaların yaygınlaşması anlamına geliyordu. Bu durum, eğitim kalitesinin düşmesinin en önemli nedenlerinden biridir.
Soru 3: Osmanlı Devleti'nde Tımar (Dirlik) sahiplerinin, arazilerinin gelirleri karşılığında beslemekle yükümlü oldukları atlı askerlere ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: B) Cebelü
Açıklama: Tımar sistemi içerisinde dirlik sahiplerinin (sipahilerin) gelirlerinin her 3.000 akçesi için beslemek zorunda oldukları tam donanımlı atlı askerlere Cebelü denirdi. Bu sistem sayesinde hazineden para harcanmadan büyük bir ordu oluşturulurdu.
Soru 4: Osmanlı Devleti'nde eksik rekabet koşulları nedeniyle devletin, temel tüketim mallarının fiyatlarını belirlemesine yönelik uygulamaya ne ad verilir?
Doğru Cevap: D) Narh
Açıklama: Narh sistemi, özellikle temel ihtiyaç maddelerinde fiyatların aşırı yükselmesini önlemek ve halkı korumak amacıyla devletin azami fiyat belirlemesiydi. Bu denetimi kadı ve muhtesip yapardı.
Soru 5: Osmanlı yönetici sınıfı olan Kalemiye'nin temel görevi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: E) Mali ve idari kayıtları tutmak, yazışmaları yapmak
Açıklama: Kalemiye (kalem ehli) sınıfı, Osmanlı Devleti'nin bürokrasi ve maliye işlerinden sorumluydu. Defterdar, Nişancı ve Reisülküttap bu sınıfın en önemli üyeleriydi. Onların görevi devletin yazışmalarını, antlaşmalarını, arazi ve vergi kayıtlarını tutmaktı.
Soru 6: Osmanlı taşra teşkilatında yıllık vergileri iltizam usulüyle toplanan ve yöneticilerine maaş ödenen merkeze uzak eyaletlere ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: A) Salyaneli Eyaletler
Açıklama: Salyaneli (yıllıklı) eyaletler, merkeze uzak olan Mısır, Yemen, Habeş, Trablusgarp gibi eyaletlerdi. Bu eyaletlerde tımar sistemi uygulanmaz, vergiler "iltizam" usulüyle toplanarak doğrudan hazineye gönderilir ve yöneticileri maaş alırdı.
Soru 7: Osmanlı esnaf teşkilatı olan Lonca'da, bir kişinin dükkân açma ve o mesleği icra etme hakkına ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: D) Gedik
Açıklama: Gedik, bir zanaatı yapabilme ve dükkân açabilme hakkı ve yetkisidir. Lonca teşkilatı, ihtiyaca göre gedik sayısını sınırlayarak arz-talep dengesini korurdu. Narh fiyat belirleme, icazetname diploma, hirfet meslek grubu, kethüda ise esnaf yöneticisi anlamına gelir.
Soru 8: Osmanlı hukuk sisteminde; evlenme, boşanma, miras gibi konuların ve Müslümanlar arası anlaşmazlıkların ele alındığı mahkemeler hangisidir?
Doğru Cevap: A) Şer'i Mahkemeler
Açıklama: Osmanlı hukukunda ikili bir yapı vardı. Şer'i mahkemeler, İslam hukukuna (fıkıh) göre davalara bakardı ve başlarında kadılar bulunurdu. Cemaat mahkemeleri gayrimüslimlerin, Konsolosluk mahkemeleri yabancıların, Nizamiye ve Ticaret mahkemeleri ise Tanzimat'tan sonra kurulan modern mahkemelerdir.
Soru 9: Osmanlı Devleti'nde, mülkiyeti devlete ait olan arazi türüne genel olarak ne ad verilir?
Doğru Cevap: E) Miri Arazi
Açıklama: Osmanlı toprak sisteminin temelini mülkiyeti devlete ait olan Miri Arazi oluştururdu. Mülk arazi kişilere ait, Vakıf arazi ise hayır kurumlarına ait topraklardır. Öşri ve Haraci ise Mülk arazinin alt türleridir.
Soru 10: Osmanlı saray teşkilatında, devşirme sistemiyle alınan çocukların idari ve askeri yönetici olarak yetiştirildiği bölüm aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: B) Enderun
Açıklama: Enderun, sarayın iç bölümü olup aynı zamanda bir saray okuluydu. Burada devşirme kökenli çocuklar, yeteneklerine göre sadrazamlık gibi en üst düzey devlet görevleri için eğitilirdi. Birun dış saray, Harem ise padişahın özel yaşam alanıydı.
Soru 11: Osmanlı Devleti'nde olağanüstü durumlarda (savaş, doğal afet vb.) halktan toplanan vergi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Avarız
Açıklama: Avarız vergisi, başlangıçta savaş gibi olağanüstü durumlarda toplanırken, XVII. yüzyıldan itibaren sürekli hale getirilmiştir. Cizye, Haraç ve Öşür şer'i vergilerdendir. Çiftbozan ise toprağını ekmeyen köylüden alınan bir ceza vergisidir.
Soru 12: Osmanlı Devleti'nin resmi tarih yazıcılarına verilen unvan aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) Vakanüvis
Açıklama: Vakanüvis, Osmanlı Devleti'nde resmi olarak devletin tarihini yazmakla görevli kişidir. İlk resmi vakanüvis Naima'dır. Şehnamecilik daha önceki bir uygulama olup, Farsça destansı tarihler yazarlardı.
Soru 13: Divan-ı Hümayun'da sadrazamın başkanlık etmeye başlamasıyla birlikte padişahın toplantıları izlediği, sarayın Birun ile Enderun bölümleri arasındaki bölümün adı nedir?
Doğru Cevap: B) Kasr-ı Adl
Açıklama: Fatih Sultan Mehmet ile birlikte sadrazamlar divana başkanlık etmeye başlayınca, padişahlar toplantıları kafesle ayrılmış "Kasr-ı Adl" (Adalet Kulesi) denilen bölümden izlemişlerdir. Bu durum, divanın bir danışma organı niteliği taşıdığını güçlendirmiştir.
Soru 14: Osmanlı Devleti'nin fethettiği bölgelerdeki yerli halkın gönlünü kazanarak devlete bağlılıklarını artırmayı amaçlayan hoşgörü politikasına ne ad verilir?
Doğru Cevap: A) İstimalet
Açıklama: İstimalet (gönül alma, meylettirme) politikası, Osmanlı Devleti'nin fethettiği topraklardaki gayrimüslim halkın din, dil ve kültürüne karışmayarak, onlara adaletli ve hoşgörülü davranarak devlete bağlılıklarını sağlamayı amaçlayan bir fetih stratejisidir.
Soru 15: Osmanlı Devleti'nin Avrupalı devletlerin etkisi olmaksızın, kendi iradesiyle ilk kez padişahın yetkilerini kanun gücüyle sınırladığı belge aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Sened-i İttifak
Açıklama: 1808 yılında II. Mahmut ile Ayanlar arasında imzalanan Sened-i İttifak, padişahın yetkilerini ilk kez sınırlayan bir belgedir. Bu belge, Magna Carta'ya benzetilir ve Osmanlı'daki ilk demokratikleşme hareketi olarak kabul edilir. İmzalanmasında Avrupalı devletlerin bir baskısı yoktur.
Soru 16: El yazması kitapları ve Kur'an-ı Kerim'i altın tozu ve çeşitli boyalar kullanarak süsleme sanatına ne ad verilir?
Doğru Cevap: B) Tezhip
Açıklama: Kelime anlamı "altınlamak" olan tezhip, değerli el yazması eserlerin ve levhaların etrafının altın tozu ve boyalarla bezenmesi sanatıdır. Bu sanatla uğraşanlara "müzehhip" denir.
Soru 17: Tımarlı Sipahilerin aşağıdaki görevlerinden hangisi, onların bulundukları bölgede sadece askerî bir güç olmadıklarını gösterir?
Doğru Cevap: D) Devlet adına vergi toplamak
Açıklama: Tımarlı Sipahiler, savaş zamanı ordunun en kalabalık gücünü oluştururken, barış zamanında ise bulundukları bölgenin güvenliğini sağlar, üretimin devamlılığını denetler ve devlet adına vergileri toplarlardı. Bu durum onların hem askerî hem de idari görevler üstlendiğini gösterir.
Soru 18: Osmanlı Devleti'nin ilk kâğıt parası olan "Kaime", aşağıdaki padişahlardan hangisi döneminde bastırılmıştır?
Doğru Cevap: C) Abdülmecit
Açıklama: Osmanlı Devleti'nde Kaime-i Mutebere adıyla bilinen ilk kağıt para, Tanzimat Dönemi padişahı Sultan Abdülmecit zamanında bastırılmıştır.
Soru 19: "Hattatların Kıblesi" olarak anılan ve hat sanatına yeni bir üslup getiren ünlü Osmanlı sanatçısı kimdir?
Doğru Cevap: A) Şeyh Hamdullah
Açıklama: II. Bayezid döneminin ünlü hattatı Şeyh Hamdullah, hat sanatında yaptığı yeniliklerle "hattatların kıblesi" olarak anılmıştır. Levni, Matrakçı Nasuh ve Nakkaş Osman ise minyatür sanatının önemli temsilcileridir.
Soru 20: Osmanlı Devleti'nde ilk rasathaneyi kuran ancak dönemin ulemasının tepkisiyle bu rasathanenin yıkılmasına tanık olan ünlü bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: E) Takiyüddin Mehmet
Açıklama: III. Murat döneminde yaşayan Takiyüddin Mehmet, İstanbul'da Osmanlı'nın ilk rasathanesini kurmuş, önemli astronomi çalışmaları yapmıştır. Ancak bu çalışmaların uğursuzluk getireceği söylentileri ve ulemanın baskısı sonucu rasathane top atışlarıyla yıkılmıştır.