Türkiye'nin İklimi ve Bitki Örtüsü

Normalde güneydeki bir yerin kuzeydeki bir yerden sıcak olması beklenir. Bu duruma uymayan istisnalar özel konumla açıklanır:

• Kışın Samsun'un Ankara'dan sıcak olması: Samsun daha kuzeyde olmasına rağmen denizellik etkisiyle daha sıcaktır.
• Yazın Şanlıurfa'nın Antalya'dan sıcak olması: Şanlıurfa daha kuzeyde olmasına rağmen karasallık ve Basra basıncı etkisiyle daha sıcaktır.

Genel Eğilim: En yüksek sıcaklıklar enlem ve denizellik etkisiyle Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu kıyılarındadır. Sıcaklıklar, enlem ve yükselti nedeniyle kuzeye ve doğuya doğru gidildikçe düşer. En düşük yıllık ortalama sıcaklıklar Kuzeydoğu Anadolu'da (Erzurum-Kars) görülür.

Kavram Bilgisi: Bir yerin yükseltisi yok sayılarak, sıcaklığının deniz seviyesinde (0 metre) kaç derece olacağının hesaplanmasıdır. Amaç, sıcaklık dağılışında yükselti faktörünü ortadan kaldırmaktır. Bir yerin gerçek sıcaklığı ile indirgenmiş sıcaklığı arasındaki fark, o yerin yükseltisiyle doğru orantılıdır. Bu farkın en fazla olduğu bölge Doğu Anadolu, en az olduğu bölge ise Marmara'dır.

Türkiye'nin iklimi, çevresindeki 4 ana basınç merkezinden etkilenir:

• Sibirya Termik Yüksek Basıncı: Kışın gelir, dondurucu soğuk ve ayaz getirir.
• Basra Termik Alçak Basıncı: Yazın gelir, Güneydoğu'da aşırı sıcak ve kuru havaya neden olur.
• Asor Dinamik Yüksek Basıncı: Yıl boyu etkilidir, yazın sıcak ve kurak hava getirir.
• İzlanda Dinamik Alçak Basıncı: Yıl boyu etkilidir, kışın ılık ve yağışlı hava getirir.

Türkiye'yi etkileyen yerel rüzgarlar yönlerine göre sıcaklık üzerinde farklı etki yapar. Bu rüzgarlar "KaYıP SaKaL" olarak kodlanabilir.

• Soğuk Rüzgarlar (Kuzey Sektörlü): Karayel, Yıldız, Poyraz.
• Sıcak Rüzgarlar (Güney Sektörlü): Samyeli (Keşişleme), Kıble, Lodos.

İmbat, yaz günlerinde Ege kıyılarında denizden karaya doğru esen serin deniz meltemine verilen özel isimdir. Gündüz ısınan karanın alçak basınç, serin denizin ise yüksek basınç alanı haline gelmesiyle oluşur. Yaz sıcaklarını bunaltıcı olmaktan çıkarır ve bölge iklimini olumlu etkiler.

En Çok Yağış Alan Yerler:
1. Doğu Karadeniz (Rize ve çevresi)
2. Batı Karadeniz (Zonguldak ve çevresi)
3. Menteşe Yöresi (Muğla)
4. Hakkari Bölümü
5. Antalya çevresi

En Az Yağış Alan Yerler:
1. Tuz Gölü ve çevresi (Konya, Aksaray)
2. Iğdır Ovası (çevresine göre çukurda kaldığı için)

Türkiye'de en fazla yağışın düştüğü mevsim bölgelere göre değişir ve bu durum "E" harfi kuralı ile özetlenebilir:

• İlkbahar: İç Anadolu
• Yaz: Erzurum - Kars Platosu (Sert Karasal)
• Sonbahar: Karadeniz Kıyıları
• Kış: Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgeleri

Türkiye'de bitki örtüsü hem enleme hem de yükseltiye bağlı olarak kuşaklar oluşturur. Özellikle dağlık alanlarda bu durum çok belirgindir:

• Geniş Yapraklı Ormanlar: Kıyı bölgelerin alçak kesimleri.
• Karışık Ormanlar: Geniş ve iğne yapraklıların bir arada bulunduğu orta yükseltiler.
• İğne Yapraklı Ormanlar: Yüksek ve soğuk dağlık alanlar.
• Alpin Çayırlar: Orman üst sınırının üzerinde görülen dağ çayırları.

Endemik bitki, dünyada sadece belirli bir bölgede yetişen bitki türüdür. Türkiye, yer şekilleri ve iklim çeşitliliği sayesinde endemik türler bakımından çok zengindir. En fazla endemik tür Toros Dağları'nda bulunur. En bilinen örneklerinden biri, haritada gösterilen Muğla-Köyceğiz çevresinde yetişen ve kozmetik sanayisinde kullanılan Sığla (Günlük) Ağacı'dır.

İklim Özellikleri: Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. En fazla yağış kış aylarında düşer. Yıllık sıcaklık ortalaması yüksektir. Bu iklimin karakteristik bitki örtüsü, yaz kuraklığına dayanıklı, bodur ağaç ve çalılardan oluşan Maki'dir. Haritada Akdeniz ikliminin ve maki bitki örtüsünün yayılış alanı gösterilmiştir.

İklim Özellikleri: Yağış rejimi düzenlidir, her mevsim yağışlıdır. En fazla yağış Sonbahar'da görülür. Yıllık ve günlük sıcaklık farkı azdır. Bu iklimin karakteristik bitki örtüsü, bol nem isteyen, geniş ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan gür Ormanlar'dır. Haritada Karadeniz ikliminin ve ormanların yayılış alanı gösterilmiştir.

İklim Özellikleri: Yıllık sıcaklık farkı fazladır. Kışlar soğuk, yazlar sıcak ve kuraktır. En fazla yağış İlkbahar'da düşer. Bu iklimin karakteristik bitki örtüsü, ilkbahar yağışlarıyla yeşerip yazın kuruyan kısa boylu ot toplulukları olan Bozkır (Step)'dır. Haritada karasal iklimin ve bozkırların yayılış alanı gösterilmiştir.

İklim Özellikleri: Yıllık sıcaklık farkı en fazladır. Kışlar çok uzun ve sert, yazlar kısa ve serindir. En fazla yağış Yaz aylarında düşer. Bu iklimin karakteristik bitki örtüsü, yaz yağışlarıyla yeşeren uzun boylu Alpin Çayırları'dır. Bu çayırlar büyükbaş hayvancılık için önemlidir. Haritada bu iklimin görüldüğü Erzurum-Kars bölümü gösterilmiştir.