Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti
TEST - 4
Soru 1: Osmanlı Devleti'nde, padişahın herhangi bir memuru görevden alma, mallarına el koyma veya öldürme hakkına ne denir?
Doğru Cevap: A) Kulluk Hakkı
Açıklama: Kulluk Hakkı, padişahın özellikle devşirme kökenli devlet adamları (kulları) üzerindeki mutlak otoritesini ifade ederdi. Bu hak, padişaha onları istediği gibi atama, görevden alma ve cezalandırma yetkisi verirdi. Müsadere bu hakkın bir sonucudur.
Soru 2: Osmanlı taşra teşkilatında, iç işlerinde serbest olup vergi veren ve gerektiğinde asker gönderen Eflak, Boğdan ve Erdel gibi eyaletlere ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: C) İmtiyazlı Eyaletler
Açıklama: İmtiyazlı (Ayrıcalıklı) eyaletler, iç işlerinde serbest, dış işlerinde ise merkeze bağlı olan özel yönetimli birimlerdi. Eflak, Boğdan, Erdel, Kırım ve Hicaz bu tür eyaletlere örnektir. Yöneticilerine Voyvoda, Han/Giray, Emir gibi unvanlar verilirdi.
Soru 3: Osmanlı ordusunda, Kapıkulu Süvarileri (Altı Bölük Halkı) içinde yer alan ve savaş sırasında ordunun ağırlıklarını ve hazineyi korumakla görevli olan birlik aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Garipler
Açıklama: Sağ ve Sol Garipler, Kapıkulu Süvarileri'ne mensup olup, savaş esnasında ordunun ağırlıklarını ve devlet hazinesini korumakla görevliydiler. Sipah ve Silahtarlar padişahın çadırını, Ulufeciler ise saltanat sancağını korurdu.
Soru 4: Osmanlı Devleti'nde medrese eğitimini tamamlayan bir öğrencinin müderris olabilmek için atama bekleme sürecine girmesine ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: D) Mülazemet
Açıklama: Mülazemet, medreseden mezun olan bir danişmendin, kadı veya müderris olarak atanmak için sıra beklemesi anlamına gelirdi. Bu bir tür staj ve bekleme dönemiydi. İcazetname ise diplomaydı.
Soru 5: Osmanlı Devleti'nde, yabancı bir devletin vatandaşlarının kendi aralarındaki veya Osmanlı tebaasıyla olan bazı davalarına kendi hukuklarına göre baktıkları mahkemeler hangisidir?
Doğru Cevap: C) Konsolosluk Mahkemeleri
Açıklama: Kapitülasyonlar çerçevesinde kurulan Konsolosluk Mahkemeleri, yabancı devletlerin kendi vatandaşları arasındaki davalara bakardı. Bu durum, Osmanlı hukuk birliğini bozan ve egemenlik haklarını zedeleyen bir uygulamaydı.
Soru 6: Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti'nde vakıf sisteminin sağladığı faydalardan biri olarak gösterilemez?
Doğru Cevap: B) Devlet hazinesine gelir sağlamak
Açıklama: Vakıflar, gelirleri tamamen hayır işlerine (cami, medrese, imaret, darüşşifa, çeşme vb.) harcanan kurumlardı. Vakıf mallarından vergi alınmaz ve gelirleri devlet hazinesine aktarılmazdı. Bu nedenle temel amaçları arasında hazineye gelir sağlamak yoktur.
Soru 7: Osmanlı padişahlarının yasama yetkisini kullandığını gösteren aşağıdaki belgelerden hangisi, halkın haklarını yöneticilere karşı korumayı amaçlar?
Doğru Cevap: A) Adaletname
Açıklama: Adaletnameler, padişahın taşradaki yöneticilerin halka karşı haksızlık yapmasını önlemek, adaleti sağlamak ve reayanın haklarını korumak amacıyla yayınladığı özel emirlerdir.
Soru 8: Kitap ciltleme sanatıyla uğraşan Osmanlı sanatkarlarına ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: D) Mücellit
Açıklama: Osmanlı sanatında kitap ciltleme işiyle uğraşan kişilere "mücellit" denirdi. Hattat güzel yazı, müzehhip tezhip (süsleme), nakkaş minyatür (resim), ebruzen ise ebru sanatı ile uğraşırdı.
Soru 9: Klasik dönemde Osmanlı sarayında, padişahın iç ve dış giysilerinden sorumlu olan görevli aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: E) Çuhadar Ağa
Açıklama: Saray teşkilatında Çuhadar Ağa, padişahın kaftan, kürk gibi dış giysilerinden sorumluydu. Silahtar Ağa silahlarından, Çeşnigirbaşı sofrasından, Emir-i Alem ise sancaklardan sorumluydu.
Soru 10: Osmanlı Devleti'nde, tek bir cins malın toptan satıldığı ve fiyatının belirlendiği büyük pazar yerlerine ne denirdi?
Doğru Cevap: A) Kapan
Açıklama: Kapanlar, şehirlere gelen un, yağ, bal gibi temel ve tek bir cins ürünün depolandığı, tartıldığı ve esnafa dağıtıldığı toptancı halleriydi. Unkapanı, Yağkapanı gibi isimler buradan gelir.
Soru 11: Osmanlı Devleti'nin taşra idari birimleri büyükten küçüğe doğru aşağıdakilerden hangisinde doğru sıralanmıştır?
Doğru Cevap: B) Eyalet - Sancak - Kaza - Köy
Açıklama: Klasik dönem Osmanlı taşra teşkilatında en büyük idari birim Eyalet'ti. Eyaletler Sancaklara, Sancaklar Kazalara, Kazalar ise Köylere ayrılırdı.
Soru 12: Osmanlı Devleti'nde, vergi toplama işinin bir kişiye (mültezim) ömür boyu verilmesi sistemine ne ad verilir?
Doğru Cevap: D) Malikâne
Açıklama: İltizam sisteminde vergi toplama hakkı genellikle birkaç yıllığına verilirken, Malikâne sisteminde bu hak mültezime ömür boyu verilirdi. Bu durum, zamanla Ayanların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.
Soru 13: "Cihannüma" ve "Keşfü'z-Zünun" adlı coğrafya ve bibliyografya alanındaki önemli eserleriyle tanınan XVII. yüzyıl Osmanlı bilgini kimdir?
Doğru Cevap: C) Kâtip Çelebi
Açıklama: Kâtip Çelebi (Hacı Halife/Kalfa), XVII. yüzyılın en önemli bilim insanlarındandır. Cihannüma coğrafya, Keşfü'z-Zünun ise 15 bine yakın kitabı ve yazarını tanıtan bir bibliyografya eseridir.
Soru 14: Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Sarayı'nda padişahın yemeklerinden sorumlu olan ve yiyecekleri ilk önce tadan görevlidir?
Doğru Cevap: A) Çaşnigirbaşı
Açıklama: Çaşnigirbaşı, saray mutfağının ve padişahın sofrasının amiriydi. Padişahın yiyeceklerini zehirlenme tehlikesine karşı önceden tadardı.
Soru 15: Osmanlı Devleti'nde, yönetilenler sınıfını ifade etmek için kullanılan ve vergi vermekle yükümlü olan halk kesimini tanımlayan terim hangisidir?
Doğru Cevap: E) Reaya
Açıklama: Osmanlı toplumunda temel ayrım, yönetenler ve yönetilenler şeklindeydi. Yönetenlere genel olarak Askerî veya Beraya denirdi. Üretim yapan ve vergi veren halk kesimine ise Reaya denirdi.
Soru 16: Osmanlı Devleti'nde, bir kadının veya erkeğin ölümü üzerine mallarının mirasçıları arasında nasıl paylaştırılacağını kaydeden defterlere ne ad verilir?
Doğru Cevap: A) Tereke Defterleri
Açıklama: Tereke defterleri, kadı mahkemelerinde tutulurdu ve ölen bir kişinin mal varlığını, borçlarını ve bu varlığın mirasçıları arasındaki taksimini içerirdi. Bu defterler, sosyal ve ekonomik tarih için önemli kaynaklardır.
Soru 17: Osmanlı Devleti'nin ilk resmî gazetesi olan Takvim-i Vekayi, hangi padişah döneminde yayınlanmaya başlamıştır?
Doğru Cevap: B) II. Mahmut
Açıklama: Takvim-i Vekayi, 1831 yılında II. Mahmut döneminde çıkarılmaya başlanmıştır. Amacı, yapılan ıslahatları ve çıkarılan kanunları halka duyurmak ve devlete karşı güveni artırmaktı.
Soru 18: Osmanlı Devleti'nde, kervanların ve yolcuların geçtiği yolların, köprülerin ve geçitlerin güvenliğini sağlayan ve bakımını yapan görevlilere ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: E) Derbentçiler
Açıklama: Derbent Teşkilatı, ana yollar üzerindeki geçitlerin (derbent) güvenliğini sağlamak, köprü ve yolları onarmak ve bu hizmetlerine karşılık vergiden muaf olmakla görevli bir teşkilattı. Bu sayede ticaret yollarının güvenliği sağlanırdı.
Soru 19: Osmanlı şehir modelinde, genellikle aynı meslekten esnafın dükkanlarının karşılıklı olarak sıralandığı üstü açık veya kapalı çarşı biçimine ne denir?
Doğru Cevap: D) Arasta
Açıklama: Arastalar, genellikle bir cami veya külliyeye gelir getirmesi amacıyla inşa edilen ve aynı türde ürün satan (örneğin ayakkabıcılar, baharatçılar) dükkanların bir sokak üzerinde sıralandığı çarşılardır.
Soru 20: Fatih Kanunnamesi ile yasallaşan aşağıdaki uygulamalardan hangisi merkeziyetçi devlet anlayışını güçlendirmeye yöneliktir?
Doğru Cevap: A) Kardeş Katli
Açıklama: Fatih Sultan Mehmet, "Nizam-ı Alem" (devletin bekası) için şehzadeler arasındaki taht kavgalarını önlemek ve merkezi otoriteyi sarsılmaz kılmak amacıyla kardeş katlini yasal hale getirmiştir. Diğer seçenekler de kanunnamede yer alsa da bu amaçla en doğrudan ilgili olanı kardeş katlidir.
Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti
TEST - 4
Soru 1: Osmanlı Devleti'nde, padişahın herhangi bir memuru görevden alma, mallarına el koyma veya öldürme hakkına ne denir?
Doğru Cevap: A) Kulluk Hakkı
Açıklama: Kulluk Hakkı, padişahın özellikle devşirme kökenli devlet adamları (kulları) üzerindeki mutlak otoritesini ifade ederdi. Bu hak, padişaha onları istediği gibi atama, görevden alma ve cezalandırma yetkisi verirdi. Müsadere bu hakkın bir sonucudur.
Soru 2: Osmanlı taşra teşkilatında, iç işlerinde serbest olup vergi veren ve gerektiğinde asker gönderen Eflak, Boğdan ve Erdel gibi eyaletlere ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: C) İmtiyazlı Eyaletler
Açıklama: İmtiyazlı (Ayrıcalıklı) eyaletler, iç işlerinde serbest, dış işlerinde ise merkeze bağlı olan özel yönetimli birimlerdi. Eflak, Boğdan, Erdel, Kırım ve Hicaz bu tür eyaletlere örnektir. Yöneticilerine Voyvoda, Han/Giray, Emir gibi unvanlar verilirdi.
Soru 3: Osmanlı ordusunda, Kapıkulu Süvarileri (Altı Bölük Halkı) içinde yer alan ve savaş sırasında ordunun ağırlıklarını ve hazineyi korumakla görevli olan birlik aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Garipler
Açıklama: Sağ ve Sol Garipler, Kapıkulu Süvarileri'ne mensup olup, savaş esnasında ordunun ağırlıklarını ve devlet hazinesini korumakla görevliydiler. Sipah ve Silahtarlar padişahın çadırını, Ulufeciler ise saltanat sancağını korurdu.
Soru 4: Osmanlı Devleti'nde medrese eğitimini tamamlayan bir öğrencinin müderris olabilmek için atama bekleme sürecine girmesine ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: D) Mülazemet
Açıklama: Mülazemet, medreseden mezun olan bir danişmendin, kadı veya müderris olarak atanmak için sıra beklemesi anlamına gelirdi. Bu bir tür staj ve bekleme dönemiydi. İcazetname ise diplomaydı.
Soru 5: Osmanlı Devleti'nde, yabancı bir devletin vatandaşlarının kendi aralarındaki veya Osmanlı tebaasıyla olan bazı davalarına kendi hukuklarına göre baktıkları mahkemeler hangisidir?
Doğru Cevap: C) Konsolosluk Mahkemeleri
Açıklama: Kapitülasyonlar çerçevesinde kurulan Konsolosluk Mahkemeleri, yabancı devletlerin kendi vatandaşları arasındaki davalara bakardı. Bu durum, Osmanlı hukuk birliğini bozan ve egemenlik haklarını zedeleyen bir uygulamaydı.
Soru 6: Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti'nde vakıf sisteminin sağladığı faydalardan biri olarak gösterilemez?
Doğru Cevap: B) Devlet hazinesine gelir sağlamak
Açıklama: Vakıflar, gelirleri tamamen hayır işlerine (cami, medrese, imaret, darüşşifa, çeşme vb.) harcanan kurumlardı. Vakıf mallarından vergi alınmaz ve gelirleri devlet hazinesine aktarılmazdı. Bu nedenle temel amaçları arasında hazineye gelir sağlamak yoktur.
Soru 7: Osmanlı padişahlarının yasama yetkisini kullandığını gösteren aşağıdaki belgelerden hangisi, halkın haklarını yöneticilere karşı korumayı amaçlar?
Doğru Cevap: A) Adaletname
Açıklama: Adaletnameler, padişahın taşradaki yöneticilerin halka karşı haksızlık yapmasını önlemek, adaleti sağlamak ve reayanın haklarını korumak amacıyla yayınladığı özel emirlerdir.
Soru 8: Kitap ciltleme sanatıyla uğraşan Osmanlı sanatkarlarına ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: D) Mücellit
Açıklama: Osmanlı sanatında kitap ciltleme işiyle uğraşan kişilere "mücellit" denirdi. Hattat güzel yazı, müzehhip tezhip (süsleme), nakkaş minyatür (resim), ebruzen ise ebru sanatı ile uğraşırdı.
Soru 9: Klasik dönemde Osmanlı sarayında, padişahın iç ve dış giysilerinden sorumlu olan görevli aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: E) Çuhadar Ağa
Açıklama: Saray teşkilatında Çuhadar Ağa, padişahın kaftan, kürk gibi dış giysilerinden sorumluydu. Silahtar Ağa silahlarından, Çeşnigirbaşı sofrasından, Emir-i Alem ise sancaklardan sorumluydu.
Soru 10: Osmanlı Devleti'nde, tek bir cins malın toptan satıldığı ve fiyatının belirlendiği büyük pazar yerlerine ne denirdi?
Doğru Cevap: A) Kapan
Açıklama: Kapanlar, şehirlere gelen un, yağ, bal gibi temel ve tek bir cins ürünün depolandığı, tartıldığı ve esnafa dağıtıldığı toptancı halleriydi. Unkapanı, Yağkapanı gibi isimler buradan gelir.
Soru 11: Osmanlı Devleti'nin taşra idari birimleri büyükten küçüğe doğru aşağıdakilerden hangisinde doğru sıralanmıştır?
Doğru Cevap: B) Eyalet - Sancak - Kaza - Köy
Açıklama: Klasik dönem Osmanlı taşra teşkilatında en büyük idari birim Eyalet'ti. Eyaletler Sancaklara, Sancaklar Kazalara, Kazalar ise Köylere ayrılırdı.
Soru 12: Osmanlı Devleti'nde, vergi toplama işinin bir kişiye (mültezim) ömür boyu verilmesi sistemine ne ad verilir?
Doğru Cevap: D) Malikâne
Açıklama: İltizam sisteminde vergi toplama hakkı genellikle birkaç yıllığına verilirken, Malikâne sisteminde bu hak mültezime ömür boyu verilirdi. Bu durum, zamanla Ayanların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.
Soru 13: "Cihannüma" ve "Keşfü'z-Zünun" adlı coğrafya ve bibliyografya alanındaki önemli eserleriyle tanınan XVII. yüzyıl Osmanlı bilgini kimdir?
Doğru Cevap: C) Kâtip Çelebi
Açıklama: Kâtip Çelebi (Hacı Halife/Kalfa), XVII. yüzyılın en önemli bilim insanlarındandır. Cihannüma coğrafya, Keşfü'z-Zünun ise 15 bine yakın kitabı ve yazarını tanıtan bir bibliyografya eseridir.
Soru 14: Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Sarayı'nda padişahın yemeklerinden sorumlu olan ve yiyecekleri ilk önce tadan görevlidir?
Doğru Cevap: A) Çaşnigirbaşı
Açıklama: Çaşnigirbaşı, saray mutfağının ve padişahın sofrasının amiriydi. Padişahın yiyeceklerini zehirlenme tehlikesine karşı önceden tadardı.
Soru 15: Osmanlı Devleti'nde, yönetilenler sınıfını ifade etmek için kullanılan ve vergi vermekle yükümlü olan halk kesimini tanımlayan terim hangisidir?
Doğru Cevap: E) Reaya
Açıklama: Osmanlı toplumunda temel ayrım, yönetenler ve yönetilenler şeklindeydi. Yönetenlere genel olarak Askerî veya Beraya denirdi. Üretim yapan ve vergi veren halk kesimine ise Reaya denirdi.
Soru 16: Osmanlı Devleti'nde, bir kadının veya erkeğin ölümü üzerine mallarının mirasçıları arasında nasıl paylaştırılacağını kaydeden defterlere ne ad verilir?
Doğru Cevap: A) Tereke Defterleri
Açıklama: Tereke defterleri, kadı mahkemelerinde tutulurdu ve ölen bir kişinin mal varlığını, borçlarını ve bu varlığın mirasçıları arasındaki taksimini içerirdi. Bu defterler, sosyal ve ekonomik tarih için önemli kaynaklardır.
Soru 17: Osmanlı Devleti'nin ilk resmî gazetesi olan Takvim-i Vekayi, hangi padişah döneminde yayınlanmaya başlamıştır?
Doğru Cevap: B) II. Mahmut
Açıklama: Takvim-i Vekayi, 1831 yılında II. Mahmut döneminde çıkarılmaya başlanmıştır. Amacı, yapılan ıslahatları ve çıkarılan kanunları halka duyurmak ve devlete karşı güveni artırmaktı.
Soru 18: Osmanlı Devleti'nde, kervanların ve yolcuların geçtiği yolların, köprülerin ve geçitlerin güvenliğini sağlayan ve bakımını yapan görevlilere ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: E) Derbentçiler
Açıklama: Derbent Teşkilatı, ana yollar üzerindeki geçitlerin (derbent) güvenliğini sağlamak, köprü ve yolları onarmak ve bu hizmetlerine karşılık vergiden muaf olmakla görevli bir teşkilattı. Bu sayede ticaret yollarının güvenliği sağlanırdı.
Soru 19: Osmanlı şehir modelinde, genellikle aynı meslekten esnafın dükkanlarının karşılıklı olarak sıralandığı üstü açık veya kapalı çarşı biçimine ne denir?
Doğru Cevap: D) Arasta
Açıklama: Arastalar, genellikle bir cami veya külliyeye gelir getirmesi amacıyla inşa edilen ve aynı türde ürün satan (örneğin ayakkabıcılar, baharatçılar) dükkanların bir sokak üzerinde sıralandığı çarşılardır.
Soru 20: Fatih Kanunnamesi ile yasallaşan aşağıdaki uygulamalardan hangisi merkeziyetçi devlet anlayışını güçlendirmeye yöneliktir?
Doğru Cevap: A) Kardeş Katli
Açıklama: Fatih Sultan Mehmet, "Nizam-ı Alem" (devletin bekası) için şehzadeler arasındaki taht kavgalarını önlemek ve merkezi otoriteyi sarsılmaz kılmak amacıyla kardeş katlini yasal hale getirmiştir. Diğer seçenekler de kanunnamede yer alsa da bu amaçla en doğrudan ilgili olanı kardeş katlidir.