Yeni Sayfa | SÖZEL KAFA

Coğrafya Testi - Türkiye’nin Nüfusu ve Nüfus Sayımları | Test 1 (ÖSYM Tipi)

Soru 1

Türkiye'de Cumhuriyet'in ilanından günümüze kadar düzenli olarak nüfus sayımları yapılmaktadır. Bu sayımların temel amaçları arasında;

I. nüfusun yaş ve cinsiyet yapısını belirlemek,
II. nüfusun eğitim durumunu ve mesleki dağılımını saptamak,
III. ülkenin seçmen sayısını ve vergi mükelleflerini tespit etmek,
IV. ülkenin askere alınacak nüfus potansiyelini öngörmek

verilenlerden hangileri yer alır?

Açıklama: Nüfus sayımları, bir ülkenin demografik, sosyal ve ekonomik yapısını anlamak için yapılan temel istatistiki çalışmalardır. Verilen tüm öncüller (nüfusun yapısal özellikleri, seçmen sayısı, vergi ve asker potansiyeli) devlet planlaması için gerekli olan ve nüfus sayımlarıyla elde edilen verilerdir.

Soru 2

Aşağıdaki grafikte Türkiye'nin bazı yıllara ait nüfus artış hızı (binde) gösterilmiştir.

Grafikteki veriler incelendiğinde, aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz?

Açıklama: Grafik nüfusun miktarını değil, artış *hızını* göstermektedir. Artış hızı sıfırın altına düşmediği sürece toplam nüfus miktarı artmaya devam eder. Dolayısıyla Türkiye nüfusu grafikteki son yıl olan 2023'te en yüksek seviyesindedir. 1960 yılı, nüfus artış hızının zirve yaptığı bir dönemdir, nüfus miktarının değil.

Soru 3

Türkiye'de uygulanan nüfus politikaları dönemlere göre farklılık göstermektedir. 1923-1965 arası dönemde nüfus artış hızını yükseltmeyi amaçlayan politikalar izlenirken, 1965-1980 döneminde nüfus artış hızını düşürmeye yönelik politikalar benimsenmiştir.

Aşağıdakilerden hangisi 1965-1980 döneminde uygulanan politikalardan biri değildir?

Açıklama: Çok çocuklu ailelerin vergiden muaf tutulması, aileleri daha fazla çocuk yapmaya teşvik eden, nüfus artış hızını *yükseltmeyi* amaçlayan bir politikadır. Bu uygulama 1923-1965 döneminin karakteristik bir özelliğidir, 1965 sonrası dönemin değil.

Soru 4

Aşağıdaki tabloda Türkiye'nin iki farklı yıla ait bazı demografik verileri bulunmaktadır.

Demografik Gösterge	1980 Yılı	2023 Yılı
Ortanca Yaş	19.0	33.5
Kentsel Nüfus Oranı (%)	44	93
Yaşlı Nüfus Oranı (65+ %)	4.7	10.2

Bu tablodaki veriler karşılaştırıldığında, Türkiye nüfusu ile ilgili hangi sonuca varılabilir?

Açıklama: Ortanca yaşın 19'dan 33.5'e yükselmesi ve yaşlı nüfus oranının iki katından fazla artması, doğum oranlarının azaldığını, sağlık koşullarının iyileşmesiyle ortalama yaşam süresinin uzadığını ve toplumun genel olarak yaşlandığını gösteren en önemli kanıtlardır.

Soru 5

Bir ülkenin nüfus piramidinin tabanının son yıllarda daralmaya başlaması, ülkenin demografik geleceği hakkında öncelikle hangi bilgiyi verir?

Açıklama: Nüfus piramidinin tabanı, en genç yaş grubunu (0-4 yaş) temsil eder. Bu tabanın daralması, yeni doğan çocuk sayısının, dolayısıyla doğum oranlarının azaldığı anlamına gelir. Bu durum, ülkenin nüfusunun gelecekte yaşlanacağının da bir göstergesidir.

Soru 6

Nüfus artışının olumlu ve olumsuz sonuçları bulunmaktadır. Aşağıdakilerden hangisi, nüfus artışının olumlu sonuçları arasında gösterilebilir?

Açıklama: Nüfus artışı, iş gücü arzını artırır. Bu durum, özellikle emek-yoğun sanayilerde iş gücü maliyetlerini düşürerek üretimin artmasına ve ekonomik büyümeye katkı sağlayabilir. Diğer şıklar, nüfus artışının genellikle olumsuz olarak kabul edilen ekonomik ve sosyal sonuçlarıdır.

Soru 7

Bir bölgenin gerçek nüfus artışı, doğal nüfus artışından fazla ise bu bölge için aşağıdakilerden hangisi kesin olarak söylenir?

Açıklama: Doğal nüfus artışı (Doğumlar - Ölümler) ile gerçek nüfus artışı (Yıl sonu nüfusu - Yıl başı nüfusu) arasındaki farkı göçler oluşturur. Gerçek artışın doğal artıştan fazla olması, doğum ve ölümlerin yarattığı artışa ek olarak dışarıdan yeni bir nüfusun geldiğini, yani bölgenin göç aldığını gösterir.

Soru 8

1940-1945 döneminde Türkiye'de nüfus artış hızının Cumhuriyet tarihinin en düşük seviyesine gerilemesinde etkili olan temel faktör aşağıdakilerden hangisidir?

Açıklama: Türkiye, II. Dünya Savaşı'na fiilen girmese de savaşın getirdiği ekonomik sıkıntılar, kıtlık ve olası bir savaş ihtimaline karşı erkek nüfusun uzun süreli olarak askere alınması (seferberlik), evliliklerin ve doğumların azalmasına neden olarak nüfus artış hızını sert bir şekilde düşürmüştür.

Soru 9

Türkiye'de ortanca yaşın giderek yükselmesi, aşağıdakilerden hangilerinin bir göstergesidir?

I. Toplam nüfus içinde yaşlı nüfus oranının artması
II. Doğum oranlarının düşme eğiliminde olması
III. Ortalama yaşam süresinin uzaması

Açıklama: Ortanca yaş, bir nüfusu yaşa göre sıraladığımızda tam ortada kalan kişinin yaşıdır. Bu yaşın yükselmesi, toplumun yaşlandığı anlamına gelir. Bu durum, daha az çocuğun doğması (doğum oranlarının düşmesi) ve insanların daha uzun yaşaması (yaşam süresinin uzaması) ile mümkün olur. Bu iki faktör de yaşlı nüfusun toplamdaki oranını artırır.

Soru 10

Türkiye'nin nüfus yapısındaki mevcut eğilimler devam ederse, yakın gelecekte aşağıdakilerden hangisinin yaşanması beklenmez?

Açıklama: Mevcut eğilimler; doğum oranlarının azalması ve toplumun yaşlanması yönündedir. Bu durum, nüfus artış hızının daha da yavaşlamasına veya durağanlaşmasına neden olacaktır, yeniden bir yükselişe geçmesi beklenmez. Diğer şıklar, yaşlanan bir nüfusun doğal sosyo-ekonomik sonuçlarıdır.

Soru 11

Türkiye'de 1950'li yıllardan itibaren kırdan kente göçün hızlanması, kentlerde bir dizi soruna yol açmıştır. Aşağıdakilerden hangisi bu sorunlardan biri olarak kabul edilemez?

Açıklama: Kırdan kente göç, kentlerdeki iş gücü arzını azaltmaz, tam tersine artırır. Bu durum, genellikle kentlerde işsizlik oranlarının artmasına veya ücretlerin düşük kalmasına neden olur. Diğer şıklar, hızlı ve plansız kentleşmenin tipik olumsuz sonuçlarıdır.

Soru 12

Aşağıdaki faktörlerden hangisinin Türkiye'deki nüfusun cinsiyet yapısı üzerinde belirleyici bir etkisi olduğu söylenemez?

Açıklama: Savaşlar (erkek nüfusu azaltır), göçler (genellikle erkek nüfus daha hareketlidir), kadınların ortalama yaşam süresinin erkeklerden uzun olması ve doğumdaki biyolojik oranlar cinsiyet yapısını doğrudan etkiler. Ancak yapılan tarımsal faaliyetin türünün (tahıl, sanayi bitkisi vb.) ülke genelindeki cinsiyet oranı üzerinde doğrudan ve belirleyici bir etkisi yoktur.