Yeni Sayfa | SÖZEL KAFA

Coğrafya Testi - Türkiye’nin Nüfus Politikaları | Test 1 (Düzeltilmiş)

Soru 1

Aşağıdaki haritada, Türkiye'de 1950'li yıllarda tarımda makineleşmenin yoğun olarak başladığı (I) ve bu durumun tetiklediği göçlerin yöneldiği sanayi merkezlerinden biri (II) gösterilmiştir.

Bu süreç, Türkiye'nin nüfus politikalarında hangi köklü değişimin yaşanmasını zorunlu kılan temel dinamiklerden birini oluşturmuştur?

Açıklama: 1950'lerde tarımda makineleşme, kırsal kesimde büyük bir iş gücü fazlası yaratmış ve bu nüfus kentlere göç etmiştir. Bu durum kentlerde işsizlik, altyapı yetersizliği ve gecekondulaşma gibi sorunlara yol açmıştır. Hızlı nüfus artışının kalkınmayı engellediği düşüncesi, 1965'ten itibaren nüfus artış hızını düşürmeyi amaçlayan politikalara geçilmesinin temel nedenidir.

Soru 2

Aşağıdaki grafik, Türkiye'nin nüfus artış hızında 1940-1945 yılları arasında yaşanan keskin düşüşü göstermektedir.

Bu dönemde nüfus artış hızının bu denli düşmesi, devletin nüfus politikalarında hangi durumu ortaya çıkarmıştır?

Açıklama: II. Dünya Savaşı yıllarında yaşanan bu keskin düşüş, savaş sonrası dönemde Türkiye'nin nüfusunu bir an önce artırma gerekliliği hissetmesine neden olmuştur. Savaş riski ve ekonomik zorlukların getirdiği bu demografik durgunluk, 1965'e kadar devam edecek olan pro-natalist (nüfus artırıcı) politikaların daha kararlı bir şekilde uygulanmasının temel gerekçesini oluşturmuştur.

Soru 3

Aşağıdaki tabloda, iki farklı dönemde Türkiye'de uygulanan nüfus politikalarına ait bazı özellikler verilmiştir.

Dönem	Politika Özellikleri
K Dönemi	• Çok çocuklu ailelere vergi muafiyeti • Doğum kontrol yöntemlerinin yasaklanması • Göçmenlere ekonomik teşvikler
L Dönemi	• Aile planlaması hizmetlerinin yaygınlaşması • Anne ve çocuk sağlığına odaklanma • Ortalama eğitim süresini artırma hedefi

Bu iki dönem arasındaki politika değişikliğinin temelinde yatan sosyo-ekonomik dönüşüm aşağıdakilerden hangisidir?

Açıklama: K dönemi, nüfusun niceliğini (sayısını) artırmayı hedeflerken, L dönemi nüfusun niteliğini (sağlık, eğitim) artırmaya ve artış hızını kontrol altına almaya odaklanmıştır. Bu temel değişiklik, K dönemindeki hızlı nüfus artışının, kalkınma için ayrılan kaynakları demografik yatırımlara (okul, hastane vb.) yönelterek ekonomik büyümeyi yavaşlattığının anlaşılmasıyla ortaya çıkmıştır.

Soru 4

Aşağıdaki haritada, 2005 sonrası dönemde nüfus artışını teşvik edici politikaların odaklandığı illerden biri olan İstanbul (I) ile doğum oranlarının halen yüksek olduğu Şanlıurfa (II) gösterilmiştir.

Bu iki alanın demografik yapılarındaki farklılık, günümüz nüfus politikalarının uygulanmasında nasıl bir zorluk ortaya koymaktadır?

Açıklama: Türkiye'nin batısında (İstanbul gibi) doğum oranları düşmüş ve nüfus yaşlanma eğilimine girmişken, doğusunda (Şanlıurfa gibi) doğum oranları hala yüksektir. Bu durum, ülke genelinde "nüfusu artırma" gibi tek tip bir politika uygulandığında, zaten doğum oranı yüksek olan bölgelerde daha da fazla artışa, düşük olan bölgelerde ise yetersiz etkiye neden olma riski taşır. Bu bölgesel farklılıklar, politika oluşturmadaki en büyük zorluklardan biridir.

Soru 5

Aşağıdaki grafik, iki farklı ülkenin nüfus piramidini göstermektedir. Türkiye'nin 1965 sonrası nüfus politikaları, ülkenin demografik yapısını A piramidinden B piramidine doğru dönüştürmeyi amaçlamıştır.

Bu politika değişikliğinin temelindeki uzun vadeli hedef aşağıdakilerden hangisidir?

Açıklama: Piramit A, yüksek doğum oranları ve genç bağımlı nüfusun fazla olduğu gelişmekte olan bir ülke yapısını gösterir. Bu yapı, devlet bütçesinin önemli bir kısmının sürekli artan genç nüfus için okul, sağlık ocağı gibi demografik yatırımlara harcanmasına neden olur. Piramit B ise doğum oranlarının düştüğü, olgun nüfusun arttığı bir yapıyı temsil eder. Bu dönüşüm, demografik yatırımlara ayrılan payı azaltarak kaynakların ekonomik kalkınma için kullanılmasını hedefler.

Soru 6

Türkiye'de 2005 yılından sonra, düşen doğum oranları ve nüfusun yaşlanma eğilimine girmesi gibi endişelerle, nüfus artışını yeniden teşvik etmeye yönelik söylem ve politikalar gündeme gelmiştir. Bu politikaların altında yatan temel ekonomik kaygı aşağıdakilerden hangisidir?

Açıklama: Yaşlanan nüfus, daha az çalışan ve daha fazla emekli anlamına gelir. Bu durum, azalan aktif sigortalıların, artan emekli ve yaşlı nüfusun sağlık ve maaş giderlerini karşılamakta zorlanacağı bir sosyal güvenlik açığı riski yaratır. Günümüzdeki pro-natalist politikaların temelinde, bu sistemin sürdürülebilirliğini sağlama ve gelecekteki iş gücü açığını önleme kaygısı yatmaktadır.

Soru 7

Aşağıdaki haritada, Türkiye'den yurt dışına 1960'lı yıllarda gerçekleşen işçi göçünün ana hedef ülkeleri gösterilmektedir.

Bu göç hareketinin, o dönemde uygulanan nüfus politikaları açısından taşıdığı temel önem aşağıdakilerden hangisidir?

Açıklama: 1960-1980 dönemi, Türkiye'nin nüfus artış hızını düşürmeyi hedeflediği bir dönemdir. Hızlı nüfus artışı, ülkede ciddi bir işsizlik sorunu yaratmıştı. Yurt dışına, özellikle Almanya'ya yönelik işçi göçleri, bu iş gücü fazlasını ihraç ederek hem içteki işsizlik baskısını hafifletmiş hem de nüfus artış hızını fiilen düşüren bir politika aracı olarak işlev görmüştür.

Soru 8

Aşağıdaki grafikte Türkiye'de kadınların eğitim süresi ile doğurganlık hızı arasındaki ilişki şematik olarak gösterilmiştir.

Grafikteki bu ters orantılı ilişki, 1980 sonrası uygulanan "nüfusun niteliğini artırma" politikalarının hangi sonucunu doğrudan göstermektedir?

Açıklama: Grafik, kadınların eğitim süresi arttıkça, sahip oldukları çocuk sayısının (doğurganlık hızı) azaldığını göstermektedir. 1980 sonrası dönemde nüfusun eğitim seviyesini ve niteliğini artırmaya yönelik politikalar, kadınların eğitim hayatında ve iş hayatında daha uzun süre kalmasına neden olmuştur. Bu durum, evlenme yaşının yükselmesi ve kariyer hedefleri gibi faktörlerle birleşerek, doğum oranlarının doğal bir şekilde düşmesini sağlamıştır.

Soru 9

1923-1965 döneminde Türkiye, nüfusunu artırmaya yönelik pro-natalist bir politika izlemiştir. Bu politikanın temelinde yatan ve dönemin sosyo-ekonomik yapısını yansıtan en önemli gerekçe aşağıdakilerden hangisidir?

Açıklama: Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye, ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayalı bir ülkeydi. Uzun süren savaşlar nedeniyle önemli bir nüfus kaybı yaşanmıştı. Bu dönemde kalkınmanın temel motoru olarak insan gücü görülüyordu. Dolayısıyla, tarım arazilerini işleyecek, üretimi artıracak ve ülke savunmasında rol alacak genç nüfusa duyulan ihtiyaç, nüfus artışını teşvik eden politikaların temelini oluşturmuştur.

Soru 10

Aşağıdaki haritada, Türkiye'de nüfusun en yoğun olduğu Çatalca-Kocaeli (I) ve en seyrek olduğu Hakkari (II) bölümleri gösterilmiştir.

Bu iki alan arasındaki nüfus yoğunluğu farkının bu denli fazla olmasında, aşağıdaki faktör çiftlerinden hangisinin karşıtlığı en belirleyici rolü oynamaktadır?

Açıklama: Çatalca-Kocaeli bölümü, sanayi, ticaret, finans, ulaşım gibi çok çeşitli ve gelişmiş ekonomik fonksiyonlara sahipken, Hakkari bölümü engebeli arazi ve sert iklim koşulları nedeniyle ekonomik faaliyetlerin son derece sınırlı olduğu bir alandır. Aynı şekilde, I numaralı alan ulaşım ağlarının merkezindeyken, II numaralı alan sapa ve ulaşımı zor bir konumdadır. Bu iki faktördeki zıtlık, aradaki devasa nüfus farkının temelini oluşturur.

Soru 11

Türkiye'de nüfus sayımları, 2007 yılından itibaren "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS)" ile her yıl düzenli olarak yapılmaktadır. Bu yeni sisteme geçişin en temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

Açıklama: Geleneksel sayımlar 5 ya da 10 yılda bir yapıldığı için, sayımlar arasındaki dönemde nüfus yapısındaki değişimler takip edilemiyordu. ADNKS, MERNİS altyapısını kullanarak doğum, ölüm, evlenme, boşanma ve adres değişikliği gibi verileri sürekli güncelleyerek, ülkenin demografik yapısını anlık olarak izleme ve yıllık olarak raporlama imkanı sunar. Bu, planlamanın daha sağlıklı yapılmasını sağlar.

Soru 12

Aşağıda, bir ülkenin demografik yapısı hakkında bazı bilgiler verilmiştir:

Doğal nüfus artış hızı negatif veya sıfıra yakındır.
Gerçek nüfus artış hızı, doğal artış hızından daha yüksektir.
Nüfusun önemli bir bölümü hizmet sektöründe istihdam edilmektedir.

Bu özelliklere sahip bir ülkenin nüfus politikası ve durumu hakkında hangi yorum yapılabilir?

Açıklama: Doğal artışın negatif veya sıfır olması (düşük doğum oranları) ve nüfusun hizmet sektöründe yoğunlaşması, ülkenin gelişmiş bir ülke olduğunu gösterir. Gerçek artışın doğal artıştan yüksek olması ise, bu ülkenin nüfus açığını kapatmak ve iş gücü ihtiyacını karşılamak için dışarıdan göç aldığını kanıtlar. Bu durum, Batı Avrupa ülkelerinin tipik bir özelliğidir.