Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti
TEST - 5
Soru 1: Osmanlı Devleti'nde, Divan-ı Hümayun'da büyük rütbeli görevlilerin atama ve dirlik tevcih kayıtlarını tutan kaleme ne ad verilir?
Doğru Cevap: A) Tahvil Kalemi
Açıklama: Divan-ı Hümayun'daki kalemlerden Tahvil Kalemi, vezir, beylerbeyi gibi yüksek rütbeli görevlilerin ve zeamet-has sahiplerinin atama kayıtlarını (beratlarını) tutardı. Ruûs Kalemi daha alt düzey memurların, Amedi Kalemi sadrazamın özel yazışmalarını, Beylikçi Kalemi divan kararlarını, Mühimme Kalemi ise divan kararlarının suretini tutardı.
Soru 2: Osmanlı Devleti'nde, geliri padişahın annesi, eşleri ve kızlarına ayrılan topraklara ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: D) Paşmaklık
Açıklama: Miri arazi çeşitlerinden olan Paşmaklık, gelirleri valide sultan, haseki sultan ve padişahın kızları gibi saray kadınlarına tahsis edilen topraklardı. Has, padişah ve divan üyelerine; Yurtluk ve Ocaklık ise sınır boylarındaki görevlilere verilirdi.
Soru 3: Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti'nde şer'i vergiler arasında yer almaz?
Doğru Cevap: C) Çiftbozan
Açıklama: Şer'i vergiler kaynağını İslam hukukundan alır. Öşür, Haraç, Cizye ve Zekât bu vergilerdendir. Çiftbozan ise örfi bir vergi olup, toprağını mazeretsiz olarak üç yıl üst üste ekmeyen köylüden alınan bir ceza vergisidir ve amacı üretimde sürekliliği sağlamaktır.
Soru 4: Osmanlı sosyal hayatında, yoksul, yaşlı, engelli ve kimsesiz çocukların barınma ve bakım ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla II. Abdülhamit döneminde İstanbul'da kurulan kurum aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Darülaceze
Açıklama: Darülaceze (Düşkünler Evi), 1895 yılında II. Abdülhamit tarafından kurulmuş kapsamlı bir sosyal yardım kurumudur. Darüşşafaka yetim Müslüman çocukların eğitimi, Darüleytam ise savaş yetimleri için kurulmuştur. Hilal-i Ahmer ise Kızılay'ın eski adıdır.
Soru 5: Osmanlı Devleti'nde, kadıların verdiği kararların ve mahkeme süreçlerinin kaydedildiği defterlere genel olarak ne isim verilir?
Doğru Cevap: E) Şer'iyye Sicilleri
Açıklama: Şer'iyye Sicilleri, kadı mahkemelerinde tutulan tüm kayıtları içeren genel defterlerdir ve dönemin sosyal, ekonomik ve hukuki yapısı hakkında birinci elden kaynak niteliğindedir. Tereke defterleri bu sicillerin içinde tutulan bir tür miras kaydıdır.
Soru 6: "Sultanü'ş-şuara" (Şairlerin Sultanı) unvanıyla bilinen ve Kanuni Sultan Süleyman döneminin en büyük divan şairi kabul edilen sanatçı kimdir?
Doğru Cevap: B) Bâkî
Açıklama: Kanuni döneminde yaşayan Bâkî, yazdığı kasideler ve gazellerle büyük ün kazanmış ve "Sultanü'ş-şuara" unvanını almıştır. Özellikle Kanuni'nin vefatı üzerine yazdığı "Kanuni Mersiyesi" çok ünlüdür.
Soru 7: Osmanlı Devleti'nin taşra teşkilatında kaza biriminin yöneticisi ve yargıcı olarak görev yapan kişi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Kadı
Açıklama: Osmanlı taşra teşkilatında kazaların en yetkili mülki amiri kadıydı. Kadı, yargı görevinin yanı sıra kazanın idari ve belediye işlerinden de sorumluydu. Sancakbeyi sancağı, Subaşı ise güvenliği yönetirdi.
Soru 8: Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminde oluşturulan ve ordunun önünden giderek keşif yapan, yol açan ve lojistik destek sağlayan ilk düzenli birlikleri aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) Yaya ve Müsellemler
Açıklama: Orhan Bey döneminde kurulan Yaya (piyade) ve Müsellemler (atlı), Osmanlı Devleti'nin ilk düzenli ordu birlikleridir. Kapıkulu Ocağı kurulana kadar ordunun temelini oluşturmuşlardır.
Soru 9: XIX. yüzyılda kurulan aşağıdaki eğitim kurumlarından hangisi, kaymakam ve vali gibi üst düzey sivil yöneticileri yetiştirmek amacıyla açılmıştır?
Doğru Cevap: B) Mekteb-i Mülkiye
Açıklama: 1859'da kurulan Mekteb-i Mülkiye, modern anlamda sivil yönetici (kaymakam, vali vb.) yetiştirmek amacıyla açılmıştır. Bu okul, günümüzde Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nin temelini oluşturur.
Soru 10: Osmanlı ekonomik hayatında, bir malın kalitesini kontrol eden, tartı ve ölçü aletlerini denetleyen ve esnaf arasındaki anlaşmazlıkları çözen görevli kimdir?
Doğru Cevap: A) Muhtesip
Açıklama: Muhtesip, kadıya bağlı olarak çalışan ve çarşı-pazar denetiminden sorumlu olan görevliydi. Üretilen malların kalitesini, fiyatını (narh), tartı ve ölçü aletlerini kontrol ederdi. Günümüzdeki zabıtanın görevlerini yapardı.
Soru 11: Osmanlı Devleti'nde, vergi vermeyen ve yönetici sınıfını oluşturan kesim için kullanılan genel tabir aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Beraya
Açıklama: Osmanlı toplumu temel olarak yönetenler (Askerîler/Beraya) ve yönetilenler (Reaya) olarak ikiye ayrılırdı. Beraya, vergi vermeyen ve devlet hizmetinde bulunan yönetici sınıftı. Reaya ise vergi veren halktı.
Soru 12: Osmanlı Devleti'nin ilk bankası olan ve Galata Bankerleri tarafından kurulan finans kurumu aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Bank-ı Dersaadet
Açıklama: 1847'de kurulan Bank-ı Dersaadet, Osmanlı topraklarında kurulan ilk bankadır. Bank-ı Osmani ise İngiliz sermayesiyle kurulmuş ve daha sonra para basma yetkisi almıştır. Ziraat Bankası'nın temeli ise Memleket Sandıkları'dır.
Soru 13: Osmanlı Devleti'nde, İstanbul'da toplanan ve yabancı elçilerin kabul edildiği, Kapıkulu askerlerinin ulufe maaşlarının dağıtıldığı törensel divan toplantısı hangisidir?
Doğru Cevap: B) Galebe Divanı
Açıklama: Galebe Divanı, yabancı elçilerin kabulü veya Kapıkulu askerlerine ulufe dağıtımı gibi törensel amaçlarla toplanırdı. Bu toplantılar, devletin haşmetini ve gücünü gösterme amacı taşırdı.
Soru 14: Osmanlı donanmasında görev yapan askerlere verilen genel isim aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Levent
Açıklama: Levent, Osmanlı donanmasında görev yapan deniz askerlerine verilen genel bir isimdi. Kaptan-ı Derya ise donanma komutanıydı.
Soru 15: Osmanlı Devleti'nde, özellikle Lale Devri'nde popüler olan ve çiçek, özellikle de lale motiflerinin yoğun olarak işlendiği şiir ve resim gibi sanat dallarını etkileyen sanat akımı hangisidir?
Doğru Cevap: E) Turquerie (Türk Modası)
Açıklama: Lale Devri'nde Osmanlı'nın Avrupa ile artan ilişkileri sonucu, Avrupa'da Osmanlı yaşam tarzına, sanatına ve modasına karşı bir ilgi oluşmuştur. Bu akıma "Turquerie" denir. Bu dönemde Osmanlı sanatında ise başta lale olmak üzere çiçek motifleri ön plana çıkmıştır.
Soru 16: Klasik dönem Osmanlı ordusunda, yolların ve köprülerin güvenliğini sağlamak, bakım ve onarımını yapmakla görevli olan teşkilat hangisidir?
Doğru Cevap: A) Derbent Teşkilatı
Açıklama: Derbent Teşkilatı, ana yollar üzerindeki geçitlerin güvenliğini sağlamakla görevliydi. Menzil Teşkilatı haberleşmeyi, Mekkari Taifesi ise kargo ve nakliyat işlerini yürütürdü. Martolos ve Voynuklar ise Balkanlar'da görevli Hristiyan askeri birliklerdi.
Soru 17: Osmanlı Devleti'nde, Şeyhülislamlık makamına verilen diğer ad aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: B) Bab-ı Meşihat
Açıklama: Bab-ı Meşihat, "fetva verilen kapı" anlamına gelir ve Şeyhülislamlık makamını ifade etmek için kullanılırdı. Bab-ı Ali Sadrazam konağını (hükümeti), Bab-ı Defteri Defterdarlığı, Seraskerlik ise Genelkurmay Başkanlığını ifade eder.
Soru 18: Osmanlı Devleti'nde evli olup az toprağı olan veya toprağı olmayan Müslüman köylülerden alınan vergi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: E) Bennak
Açıklama: Osmanlı'da örfi vergilerden olan Bennak, evli olup kendisine ait bir çift öküzle sürebileceği toprağı olmayan (veya yarım çiftten az olan) Müslüman erkeklerden alınırdı. Mücerred bekarlardan, Arusane ise evlenen kızın ailesinden alınırdı.
Soru 19: Osmanlı Devleti'nde, padişahın tahta çıkışında dağıtılan cülus bahşişinin yasal hale getirilmesi aşağıdaki padişahlardan hangisi döneminde olmuştur?
Doğru Cevap: A) Fatih Sultan Mehmet
Açıklama: Cülus bahşişi ilk kez Yıldırım Bayezid döneminde verilmiş olsa da, Fatih Kanunnamesi ile yazılı hale getirilerek bir devlet geleneği haline getirilmiştir. Bu durum, merkezi otoriteyi güçlendirmeyi amaçlayan Fatih'in aynı zamanda Kapıkulu Ocağı üzerindeki etkisini de pekiştirmiştir.
Soru 20: Osmanlı Devleti'nde kullanılan aşağıdaki paralardan hangisi diğerlerinden daha sonra tedavüle girmiştir?
Doğru Cevap: E) Mecidiye
Açıklama: Mangır (bakır) Osman Bey, Akçe (gümüş) Orhan Bey, Sultani (altın) Fatih Sultan Mehmet, Kuruş ise daha sonraki dönemlerde kullanılmıştır. Mecidiye ise adından da anlaşılacağı üzere Tanzimat Dönemi padişahı Sultan Abdülmecit zamanında bastırılmış modern bir para birimidir.
Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti
TEST - 5
Soru 1: Osmanlı Devleti'nde, Divan-ı Hümayun'da büyük rütbeli görevlilerin atama ve dirlik tevcih kayıtlarını tutan kaleme ne ad verilir?
Doğru Cevap: A) Tahvil Kalemi
Açıklama: Divan-ı Hümayun'daki kalemlerden Tahvil Kalemi, vezir, beylerbeyi gibi yüksek rütbeli görevlilerin ve zeamet-has sahiplerinin atama kayıtlarını (beratlarını) tutardı. Ruûs Kalemi daha alt düzey memurların, Amedi Kalemi sadrazamın özel yazışmalarını, Beylikçi Kalemi divan kararlarını, Mühimme Kalemi ise divan kararlarının suretini tutardı.
Soru 2: Osmanlı Devleti'nde, geliri padişahın annesi, eşleri ve kızlarına ayrılan topraklara ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: D) Paşmaklık
Açıklama: Miri arazi çeşitlerinden olan Paşmaklık, gelirleri valide sultan, haseki sultan ve padişahın kızları gibi saray kadınlarına tahsis edilen topraklardı. Has, padişah ve divan üyelerine; Yurtluk ve Ocaklık ise sınır boylarındaki görevlilere verilirdi.
Soru 3: Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti'nde şer'i vergiler arasında yer almaz?
Doğru Cevap: C) Çiftbozan
Açıklama: Şer'i vergiler kaynağını İslam hukukundan alır. Öşür, Haraç, Cizye ve Zekât bu vergilerdendir. Çiftbozan ise örfi bir vergi olup, toprağını mazeretsiz olarak üç yıl üst üste ekmeyen köylüden alınan bir ceza vergisidir ve amacı üretimde sürekliliği sağlamaktır.
Soru 4: Osmanlı sosyal hayatında, yoksul, yaşlı, engelli ve kimsesiz çocukların barınma ve bakım ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla II. Abdülhamit döneminde İstanbul'da kurulan kurum aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Darülaceze
Açıklama: Darülaceze (Düşkünler Evi), 1895 yılında II. Abdülhamit tarafından kurulmuş kapsamlı bir sosyal yardım kurumudur. Darüşşafaka yetim Müslüman çocukların eğitimi, Darüleytam ise savaş yetimleri için kurulmuştur. Hilal-i Ahmer ise Kızılay'ın eski adıdır.
Soru 5: Osmanlı Devleti'nde, kadıların verdiği kararların ve mahkeme süreçlerinin kaydedildiği defterlere genel olarak ne isim verilir?
Doğru Cevap: E) Şer'iyye Sicilleri
Açıklama: Şer'iyye Sicilleri, kadı mahkemelerinde tutulan tüm kayıtları içeren genel defterlerdir ve dönemin sosyal, ekonomik ve hukuki yapısı hakkında birinci elden kaynak niteliğindedir. Tereke defterleri bu sicillerin içinde tutulan bir tür miras kaydıdır.
Soru 6: "Sultanü'ş-şuara" (Şairlerin Sultanı) unvanıyla bilinen ve Kanuni Sultan Süleyman döneminin en büyük divan şairi kabul edilen sanatçı kimdir?
Doğru Cevap: B) Bâkî
Açıklama: Kanuni döneminde yaşayan Bâkî, yazdığı kasideler ve gazellerle büyük ün kazanmış ve "Sultanü'ş-şuara" unvanını almıştır. Özellikle Kanuni'nin vefatı üzerine yazdığı "Kanuni Mersiyesi" çok ünlüdür.
Soru 7: Osmanlı Devleti'nin taşra teşkilatında kaza biriminin yöneticisi ve yargıcı olarak görev yapan kişi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Kadı
Açıklama: Osmanlı taşra teşkilatında kazaların en yetkili mülki amiri kadıydı. Kadı, yargı görevinin yanı sıra kazanın idari ve belediye işlerinden de sorumluydu. Sancakbeyi sancağı, Subaşı ise güvenliği yönetirdi.
Soru 8: Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminde oluşturulan ve ordunun önünden giderek keşif yapan, yol açan ve lojistik destek sağlayan ilk düzenli birlikleri aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) Yaya ve Müsellemler
Açıklama: Orhan Bey döneminde kurulan Yaya (piyade) ve Müsellemler (atlı), Osmanlı Devleti'nin ilk düzenli ordu birlikleridir. Kapıkulu Ocağı kurulana kadar ordunun temelini oluşturmuşlardır.
Soru 9: XIX. yüzyılda kurulan aşağıdaki eğitim kurumlarından hangisi, kaymakam ve vali gibi üst düzey sivil yöneticileri yetiştirmek amacıyla açılmıştır?
Doğru Cevap: B) Mekteb-i Mülkiye
Açıklama: 1859'da kurulan Mekteb-i Mülkiye, modern anlamda sivil yönetici (kaymakam, vali vb.) yetiştirmek amacıyla açılmıştır. Bu okul, günümüzde Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nin temelini oluşturur.
Soru 10: Osmanlı ekonomik hayatında, bir malın kalitesini kontrol eden, tartı ve ölçü aletlerini denetleyen ve esnaf arasındaki anlaşmazlıkları çözen görevli kimdir?
Doğru Cevap: A) Muhtesip
Açıklama: Muhtesip, kadıya bağlı olarak çalışan ve çarşı-pazar denetiminden sorumlu olan görevliydi. Üretilen malların kalitesini, fiyatını (narh), tartı ve ölçü aletlerini kontrol ederdi. Günümüzdeki zabıtanın görevlerini yapardı.
Soru 11: Osmanlı Devleti'nde, vergi vermeyen ve yönetici sınıfını oluşturan kesim için kullanılan genel tabir aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Beraya
Açıklama: Osmanlı toplumu temel olarak yönetenler (Askerîler/Beraya) ve yönetilenler (Reaya) olarak ikiye ayrılırdı. Beraya, vergi vermeyen ve devlet hizmetinde bulunan yönetici sınıftı. Reaya ise vergi veren halktı.
Soru 12: Osmanlı Devleti'nin ilk bankası olan ve Galata Bankerleri tarafından kurulan finans kurumu aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Bank-ı Dersaadet
Açıklama: 1847'de kurulan Bank-ı Dersaadet, Osmanlı topraklarında kurulan ilk bankadır. Bank-ı Osmani ise İngiliz sermayesiyle kurulmuş ve daha sonra para basma yetkisi almıştır. Ziraat Bankası'nın temeli ise Memleket Sandıkları'dır.
Soru 13: Osmanlı Devleti'nde, İstanbul'da toplanan ve yabancı elçilerin kabul edildiği, Kapıkulu askerlerinin ulufe maaşlarının dağıtıldığı törensel divan toplantısı hangisidir?
Doğru Cevap: B) Galebe Divanı
Açıklama: Galebe Divanı, yabancı elçilerin kabulü veya Kapıkulu askerlerine ulufe dağıtımı gibi törensel amaçlarla toplanırdı. Bu toplantılar, devletin haşmetini ve gücünü gösterme amacı taşırdı.
Soru 14: Osmanlı donanmasında görev yapan askerlere verilen genel isim aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Levent
Açıklama: Levent, Osmanlı donanmasında görev yapan deniz askerlerine verilen genel bir isimdi. Kaptan-ı Derya ise donanma komutanıydı.
Soru 15: Osmanlı Devleti'nde, özellikle Lale Devri'nde popüler olan ve çiçek, özellikle de lale motiflerinin yoğun olarak işlendiği şiir ve resim gibi sanat dallarını etkileyen sanat akımı hangisidir?
Doğru Cevap: E) Turquerie (Türk Modası)
Açıklama: Lale Devri'nde Osmanlı'nın Avrupa ile artan ilişkileri sonucu, Avrupa'da Osmanlı yaşam tarzına, sanatına ve modasına karşı bir ilgi oluşmuştur. Bu akıma "Turquerie" denir. Bu dönemde Osmanlı sanatında ise başta lale olmak üzere çiçek motifleri ön plana çıkmıştır.
Soru 16: Klasik dönem Osmanlı ordusunda, yolların ve köprülerin güvenliğini sağlamak, bakım ve onarımını yapmakla görevli olan teşkilat hangisidir?
Doğru Cevap: A) Derbent Teşkilatı
Açıklama: Derbent Teşkilatı, ana yollar üzerindeki geçitlerin güvenliğini sağlamakla görevliydi. Menzil Teşkilatı haberleşmeyi, Mekkari Taifesi ise kargo ve nakliyat işlerini yürütürdü. Martolos ve Voynuklar ise Balkanlar'da görevli Hristiyan askeri birliklerdi.
Soru 17: Osmanlı Devleti'nde, Şeyhülislamlık makamına verilen diğer ad aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: B) Bab-ı Meşihat
Açıklama: Bab-ı Meşihat, "fetva verilen kapı" anlamına gelir ve Şeyhülislamlık makamını ifade etmek için kullanılırdı. Bab-ı Ali Sadrazam konağını (hükümeti), Bab-ı Defteri Defterdarlığı, Seraskerlik ise Genelkurmay Başkanlığını ifade eder.
Soru 18: Osmanlı Devleti'nde evli olup az toprağı olan veya toprağı olmayan Müslüman köylülerden alınan vergi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: E) Bennak
Açıklama: Osmanlı'da örfi vergilerden olan Bennak, evli olup kendisine ait bir çift öküzle sürebileceği toprağı olmayan (veya yarım çiftten az olan) Müslüman erkeklerden alınırdı. Mücerred bekarlardan, Arusane ise evlenen kızın ailesinden alınırdı.
Soru 19: Osmanlı Devleti'nde, padişahın tahta çıkışında dağıtılan cülus bahşişinin yasal hale getirilmesi aşağıdaki padişahlardan hangisi döneminde olmuştur?
Doğru Cevap: A) Fatih Sultan Mehmet
Açıklama: Cülus bahşişi ilk kez Yıldırım Bayezid döneminde verilmiş olsa da, Fatih Kanunnamesi ile yazılı hale getirilerek bir devlet geleneği haline getirilmiştir. Bu durum, merkezi otoriteyi güçlendirmeyi amaçlayan Fatih'in aynı zamanda Kapıkulu Ocağı üzerindeki etkisini de pekiştirmiştir.
Soru 20: Osmanlı Devleti'nde kullanılan aşağıdaki paralardan hangisi diğerlerinden daha sonra tedavüle girmiştir?
Doğru Cevap: E) Mecidiye
Açıklama: Mangır (bakır) Osman Bey, Akçe (gümüş) Orhan Bey, Sultani (altın) Fatih Sultan Mehmet, Kuruş ise daha sonraki dönemlerde kullanılmıştır. Mecidiye ise adından da anlaşılacağı üzere Tanzimat Dönemi padişahı Sultan Abdülmecit zamanında bastırılmış modern bir para birimidir.