Yeni Sayfa | SÖZEL KAFA

Coğrafya Testi - Türkiye’de Nüfus Projeksiyonları | Test 1

Soru 1

Aşağıdaki tabloda, TÜİK'in temel senaryosuna göre Türkiye'nin gelecekteki bazı demografik göstergeleri verilmiştir.

Yıl	Toplam Nüfus (Milyon)	Ortanca Yaş	Yaşlı Nüfus Oranı (%65+)
2023	85,3	33,5	%10,2
2040	92,8	38,5	%16,3
2060	92,1	42,3	%22,6
2080	89,2	45,0	%25,6

Bu tabloya göre, Türkiye'nin gelecekteki nüfus yapısıyla ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz?

Açıklama: Tablo, ortanca yaşın ve yaşlı nüfus oranının sürekli arttığını göstermektedir. Bu durum, toplumun yaşlandığı anlamına gelir. Yaşlanma eğilimi, gelecekte yaşlı bağımlı nüfus oranının genç bağımlı nüfus oranını geçmesine neden olacaktır. Dolayısıyla, genç bağımlı nüfusun daima daha yüksek olacağı çıkarımı yanlıştır.

Soru 2

Aşağıdaki grafikte Türkiye'nin 2023 yılı nüfus piramidi ile 2060 yılı için öngörülen (projekte edilen) nüfus piramidi karşılaştırılmıştır.

Grafikteki değişime bakıldığında, 2060 yılında Türkiye için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Açıklama: "Demografik Fırsat Penceresi", çalışma çağındaki nüfusun (15-64 yaş) toplam nüfus içindeki payının en yüksek olduğu, dolayısıyla bağımlılık oranlarının en düşük olduğu dönemdir. 2060 yılındaki yaşlanmış nüfus yapısı, bu dönemin artık kapanmış olacağını ve yaşlı bağımlılık oranının artacağını gösterir. Diğer şıklar (azalan doğum, uzayan yaşam, yükselen ortanca yaş, artan yaşlı payı) piramidin şeklinden çıkarılabilecek doğru sonuçlardır.

Soru 3

Nüfus projeksiyonları, gelecekteki nüfusun miktarını, yaş ve cinsiyet yapısını öngörmeye yönelik bilimsel çalışmalardır. Bu projeksiyonlar, varsayımlara dayanır. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye için nüfus projeksiyonu yapılırken kullanılan temel varsayımlardan biri değildir?

Açıklama: Nüfus projeksiyonları üç temel demografik bileşene dayanır: Doğurganlık, ölümlülük ve göç. Mevcut nüfus yapısı ise bu hesaplamaların başlangıç noktasını oluşturur. Kişi başına düşen milli gelir, bu demografik süreçlerin bir sonucu olabilir ancak projeksiyonu oluşturan temel bir varsayım (girdi) değildir.

Soru 4

Türkiye'nin nüfus projeksiyonları, toplam doğurganlık hızının nüfusun yenilenme seviyesi olan 2,1'in altına düşeceğini ve bu seviyelerde kalacağını öngörmektedir. Aşağıdakilerden hangisi, bu durumun uzun vadedeki en önemli sonucudur?

Açıklama: Toplam doğurganlık hızının yenilenme seviyesinin altına düşmesi, bir neslin kendisini sayısal olarak yenileyememesi anlamına gelir. Bu durum, ortalama yaşam süresinin artışıyla bir süre daha nüfus artışına izin verse de, uzun vadede nüfus artış hızının yavaşlamasına, durmasına ve en sonunda nüfusun azalmasına neden olur.

Soru 5

Aşağıdaki harita, Türkiye'nin gelecekteki nüfus dağılımına ilişkin bir eğilimi şematik olarak göstermektedir. Dairelerin büyüklüğü, nüfusun yığılma potansiyelini temsil etmektedir.

Bu haritaya ve nüfus projeksiyonlarına göre, gelecekte Türkiye nüfusunun mekânsal dağılımıyla ilgili hangi çıkarım yapılabilir?

Açıklama: Nüfus projeksiyonları, ülkenin toplam nüfus artış hızının yavaşlayacağını öngörse de, bu durum nüfusun mekânsal dağılımındaki mevcut eğilimleri tersine çevirmeyecektir. Ekonomik çekim merkezi olan İstanbul, Ankara, İzmir gibi metropoller ve çevreleri, göreceli olarak nüfusu kendilerine çekmeye ve nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu alanlar olmaya devam edecektir.

Soru 6

Türkiye'nin nüfusunun gelecekte yaşlanacağı öngörüsü, bazı sektörlerde köklü değişiklikleri zorunlu kılacaktır. Aşağıdakilerden hangisi, bu demografik değişimin doğrudan ve en çok etkileyeceği alanlardan biri değildir?

Açıklama: Nüfusun yaşlanması, emekli sayısını artırırken çalışan sayısını azaltacağı için sosyal güvenlik sistemini, yaşlı nüfusun sağlık ihtiyaçları nedeniyle sağlık sektörünü, bakım ihtiyacı nedeniyle bakım ekonomisini ve iş gücü arzı nedeniyle iş gücü piyasalarını doğrudan etkiler. Madencilik ve enerji üretimi ise demografik yapıdan çok, sanayileşme, teknoloji ve doğal kaynak rezervleri gibi faktörlerden etkilenir.

Soru 7

Nüfus projeksiyonlarında farklı doğurganlık ve göç varsayımlarına dayalı olarak farklı senaryolar üretilir. "Yüksek doğurganlık senaryosu"nun gerçekleşmesi durumunda, Türkiye'nin gelecekteki nüfus yapısında temel senaryoya kıyasla nasıl bir farklılık olması beklenir?

Açıklama: "Yüksek doğurganlık senaryosu", doğumların beklenenden fazla olması anlamına gelir. Daha fazla doğum, genç nüfus (0-14 yaş) miktarını artırır. Bu durum, nüfus piramidinin tabanının daralmak yerine genişlemesine ve genç nüfusun toplam nüfus içindeki payının temel senaryoya göre daha yüksek olmasına neden olur.

Soru 8

Aşağıdaki grafikte, Türkiye için öngörülen toplam doğurganlık hızının yıllara göre değişimi gösterilmektedir. (Nüfusun kendini yenileme sınırı 2,1'dir.)

Grafikteki eğilim göz önüne alındığında, aşağıdaki yorumlardan hangisi doğrudur?

Açıklama: Grafikte, toplam doğurganlık hızının nüfusun kendini yenileme eşiği olan 2,1'in altına düştüğü ve bu seviyelerde seyrettiği görülmektedir. Bu durum, uzun vadede doğumların ölümleri karşılayamamasına ve nüfusun doğal yollarla kendini yenileyememesine yol açacaktır. Bu durum, nüfus artışını teşvik edici politikaların gündeme gelmesinin nedenidir.

Soru 9

Türkiye nüfus projeksiyonlarına göre ortanca yaşın 2023'te 33,5 iken 2080'de 45,0'a yükselmesi beklenmektedir. Ortanca yaştaki bu belirgin artışın temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

Açıklama: Ortanca yaş, bir nüfusu yaşlı ve genç olarak iki eşit parçaya bölen yaştır. Bu değerin yükselmesi, toplumun yaşlandığı anlamına gelir. Bir toplumun yaşlanmasının iki temel demografik nedeni vardır: 1) Doğumların azalarak nüfusun alt kısmındaki gençlerin oranının düşmesi, 2) Sağlık koşullarının iyileşmesiyle ortalama yaşam süresinin uzaması ve nüfusun üst kısmındaki yaşlıların oranının artması.

Soru 10

Nüfus projeksiyonları, bir ülkenin geleceğe yönelik planlama yapması için kritik veriler sunar. Türkiye'nin yaşlanan nüfus yapısı göz önüne alındığında, devletin aşağıdaki alanların hangisinde geleceğe yönelik planlama yapma ihtiyacı en azdır?

Açıklama: Nüfusun yaşlanması, okul çağındaki çocuk ve genç nüfusun azalması anlamına gelir. Bu nedenle, gelecekte yeni okul ve derslik yapımına yönelik "demografik yatırımlara" olan ihtiyaç göreceli olarak azalacaktır. Diğer alanlar ise (emeklilik, sağlık, iş gücü, şehir planlaması) yaşlanan nüfus yapısından dolayı önemi ve planlama ihtiyacı artan alanlardır.

Soru 11

Türkiye'nin nüfus projeksiyonları ile ilgili olarak aşağıda verilen neden-sonuç ilişkilerinden hangisi yanlıştır?

Açıklama: Ülkenin toplam nüfusunun artış hızının yavaşlaması veya durağanlaşması, bölgeler arasındaki ekonomik ve sosyal gelişmişlik farkları devam ettiği sürece ülke içi göç hareketlerini durdurmaz. Göç, nüfusun miktarından çok, mekânsal dağılımındaki eşitsizliklerle ilgilidir.

Soru 12

Bir ülkenin çalışma çağındaki nüfusunun (15-64 yaş) toplam nüfusa oranının yüksek, bağımlı nüfus (0-14 ve 65+ yaş) oranının ise düşük olduğu döneme "Demografik Fırsat Penceresi" denir. Türkiye'nin nüfus projeksiyonlarına göre bu dönemin sonlarına yaklaşıldığı anlaşılmaktadır. Bu fırsat penceresinin kapanıyor olmasının Türkiye için en önemli sonucu aşağıdakilerden hangisidir?

Açıklama: Demografik fırsat penceresi, bir ülkenin tasarruf oranlarını artırması, iş gücü arzından faydalanması ve ekonomik olarak büyümesi için bir avantaj sağlar. Bu pencerenin kapanması, yani bağımlı (özellikle yaşlı) nüfusun artması, bu demografik avantajın ortadan kalktığı ve ekonomik büyümenin demografik faktörler tarafından daha az destekleneceği anlamına gelir.