Türkiye'de Tarım, Hayvancılık ve Ormancılık

Türkiye, zengin bir orman varlığına sahip olsa da bu varlık ülke geneline dengeli dağılmamıştır. Ormanların büyük bir kısmı, yağış ve nemliliğin fazla olduğu kıyı bölgelerinde toplanmıştır. İç bölgelerde ise karasal iklim koşulları nedeniyle ormanlar daha seyrektir.

Orman varlığı bölgelere göre büyük farklılıklar gösterir. Türkiye ormanlarının yaklaşık %25'i Karadeniz Bölgesi'nde yer alır. Onu sırasıyla Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgeleri izler. Orman varlığı en kısıtlı bölgeler ise İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu'dur.

Orman varlığı yoğunluğu incelendiğinde bazı alanlar öne çıkar:

• Orman varlığı en fazla olan bölüm Batı Karadeniz'dir.
• Orman varlığı en fazla olan il Antalya'dır.

Bu durum, bu alanların hem bol yağış alması hem de dağlık bir yapıya sahip olmasıyla açıklanır.

Türkiye'deki ormanlar, ağaçların yaprak yapılarına göre iki ana gruba ayrılır. Bu çeşitlilik, ülkenin farklı iklim bölgelerine sahip olmasının bir sonucudur.

Ağaç Tipi	Özellikleri
İğne Yapraklı (Konifer)	Genellikle soğuğa ve kuraklığa daha dayanıklıdır. Yüksek rakımlarda ve karasal iklim bölgelerinde yaygındır.
Geniş Yapraklı	Genellikle bol nem ve ılıman iklim ister. Çoğunlukla kışın yapraklarını dökerler ve kıyı bölgelerin alçak kesimlerinde bulunurlar.

Türkiye ormanlarının önemli bir kısmını oluştururlar. Başlıcaları şunlardır:

• Çamlar: Kızılçam, Karaçam, Sarıçam en yaygın türlerdir.
• Ladin: Özellikle Doğu Karadeniz'in yüksek ve nemli yamaçlarına özgüdür.
• Göknar: Yüksek dağlık alanlarda bulunur.
• Sedir: Özellikle Toros Dağları'nın karakteristik ağacıdır.

Genellikle kıyı bölgelerinin alçak kesimlerinde ve nemli alanlarda yaygındırlar. Başlıcaları şunlardır:

• Meşe: Türkiye'de en geniş alanda yayılış gösteren ağaç türüdür.
• Kayın: Özellikle Karadeniz dağlarının denize bakan yamaçlarında ve Marmara'da yaygındır.
• Gürgen: Karadeniz ormanlarının yaygın ağaçlarındandır.
• Kestane, Ihlamur, Dişbudak diğer önemli türlerdir.

Meşe, iklim ve toprak koşullarına uyum sağlama yeteneğinin çok yüksek olması nedeniyle Türkiye'de en fazla bulunan ağaç türüdür. Hem kıyısal hem de karasal iklim bölgelerinde meşe ormanlarına rastlamak mümkündür. En fazla İç Anadolu'da bulunur.

Kızılçam, dünyada en geniş yayılış alanını Türkiye'de bulan bir ağaç türüdür. Özellikle Akdeniz ve Ege bölgelerinin karakteristik ağacıdır. Akdeniz iklim bölgesindeki bodur ağaçlardan oluşan Maki bitki örtüsü, genellikle kızılçam ormanlarının insanlar tarafından tahrip edilmesiyle ortaya çıkar.

Türkiye'deki en yaygın ve ekonomik değeri yüksek ağaç türlerinin dağılışı haritada gösterilmiştir. Kızılçamlar Akdeniz ikliminin etkili olduğu kıyılarda, Karaçamlar Batı Karadeniz ve Toroslarda, Meşeler ise iç bölgelerde yoğunlaşır.

Sadece belirli bir bölgede yetişen, başka yerde bulunmayan bitkilere endemik bitki denir. Türkiye bu açıdan çok zengindir.

• Endemik türlerin en fazla olduğu yer Batı Toroslardır.
• Sığla (Günlük) Ağacı, kozmetik sanayisinde kullanılan yağı için değerli olan ve sadece Muğla (Köyceğiz) çevresinde yetişen endemik bir türdür.

Ormanlardan elde edilen ürünler, ağacın doğrudan kendisinden ve odunundan elde edilen ürünlerdir. Bunlar ormancılığın temelini oluşturur.

Ana Ürün	Kullanım Alanı
Tomruk	Mobilya, inşaat ve kereste sanayisi.
Sanayi Odunu	Maden direği, tel direği.
Kağıtlık Odun	Kağıt ve karton üretimi.
Yakacak Odun	Isınma amaçlı.

Ağacın odunu dışındaki kısımlarından (yaprak, reçine, meyve, kabuk) elde edilen ürünlerdir. Bu ürünler gıda, ilaç ve kozmetik gibi birçok sektörde kullanılır. Örnekler: Reçine, Sığla yağı, Defne yaprağı, Keçiboynuzu (Harnup), Çam fıstığı, Kekik.

Ormanların ekonomik değerinin ötesinde, doğa ve insan yaşamı için vazgeçilmez faydaları vardır:

• Havayı temizler, oksijen üretir.
• Toprağı koruyarak erozyonu ve seli önler.
• Yeraltı sularının beslenmesine yardımcı olur.
• Yaban hayatı için yaşam alanı oluşturur.
• Dinlenme ve rekreasyon alanları sunar.

Orman ürünlerini işleyen sanayi kolları, genellikle ormanların yoğun olduğu alanlarda kurulmuştur. Batı Karadeniz (Zonguldak, Bartın, Kastamonu), mobilya, kereste ve kağıt sanayisinin en çok geliştiği bölümdür.

Türkiye ormanlarını tehdit eden en büyük tehlike yangınlardır. Yangınların %90'ından fazlası insan kaynaklıdır (ihmal, kasıt). Yaz kuraklığının belirgin olması ve kolay tutuşan Kızılçam ağaçları nedeniyle yangın riski Akdeniz ve Ege bölgelerinde en yüksektir.

Harita, Türkiye'deki orman yangını risk bölgelerini göstermektedir. Akdeniz ve Ege kıyıları yüksek riskli alanlar iken, her mevsim yağışlı olan ve nem oranının yüksek olduğu Doğu Karadeniz kıyıları en düşük riskli alandır.

Yangınlar dışında ormanlarımızı tehdit eden başka faktörler de vardır:

• Kaçak Ağaç Kesimi: Yasadışı yollarla ağaçların kesilmesi.
• Tarla ve Yerleşim Alanı Açma: Orman arazilerinin tarım veya inşaat için yok edilmesi.
• Aşırı Hayvan Otlatma: Özellikle keçilerin genç fidanlara zarar vermesi.
• Sanayi Kirliliği: Asit yağmurları gibi etkilerle ağaçların kuruması.

Orman varlığını korumak ve geliştirmek için çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Bunların başında ağaçlandırma (fidan dikme) seferberlikleri gelir. Ayrıca, ormanların Milli Park veya Tabiat Parkı ilan edilerek koruma altına alınması da önemli bir yöntemdir.

Türkiye nüfusunun bir kısmı, geçimini doğrudan ormanlardan sağlayan ve orman içi veya kenarındaki köylerde yaşayan "orman köylüsü" statüsündedir. Bu köylüler, ormancılık faaliyetlerinde (kesim, taşıma, dikim) çalışarak ve orman yan ürünlerini toplayarak geçimlerini sağlarlar.

Türkiye ormancılığı; mobilya, kağıt, ilaç, kozmetik gibi birçok sanayi koluna hammadde sağlar. Yarattığı istihdam ve ihracat potansiyeli ile ülke ekonomisine önemli katkıda bulunur. Ekolojik dengeyi koruması ve doğal afetleri önlemesi ise en az ekonomik değeri kadar önemlidir.