Türkiye'de Ulaşım, Ticaret ve Turizm

Döviz girdisi sağladığı ve istihdam yarattığı için "Bacasız Sanayi" olarak adlandırılan turizm, Türkiye ekonomisi için stratejik öneme sahiptir. Başlıca turizm çeşitleri şunlardır:

• Yaz Turizmi: Deniz, kum, güneş odaklıdır.
• Kış Turizmi: Kayak ve kar sporları.
• Kültür Turizmi: Tarihi ve arkeolojik alanlar.
• İnanç Turizmi: Kutsal mekanların ziyareti.
• Sağlık (Termal) Turizmi: Kaplıcalar ve şifalı sular.
• Doğa Turizmi: Yayla, rafting, dağcılık.

Türkiye, her yıl milyonlarca turisti ağırlamaktadır. Son yıllarda Türkiye'ye en çok turist gönderen ülkeler sıralamasında genellikle Rusya Federasyonu ve Almanya ilk sıralarda yer almaktadır. Bu ülkeleri İngiltere, Bulgaristan ve İran gibi ülkeler takip etmektedir.

Türkiye'de en gelişmiş turizm türü yaz turizmidir. Güneşlenme süresinin uzun, deniz suyu sıcaklığının yüksek olduğu Akdeniz ve Ege kıyıları bu alanda öne çıkar. Haritada gösterilen Antalya, Muğla (Bodrum, Marmaris, Fethiye), Aydın (Kuşadası) ve İzmir (Çeşme) en önemli merkezlerdir.

Türkiye'nin dağlık ve yüksek bir ülke olması, kış turizmi için önemli bir potansiyel yaratır. Karla örtülü gün sayısının fazla olduğu yüksek dağlarda modern kayak merkezleri kurulmuştur. En popüler olanları:

• Bursa - Uludağ (En eskisi ve en bilineni)
• Erzurum - Palandöken
• Kayseri - Erciyes
• Bolu - Kartalkaya
• Kars - Sarıkamış

Yaz sıcaklarından kaçmak ve doğal ortamda dinlenmek amacıyla yüksek ve serin alanlara yapılan turizmdir. Bu turizm türü en çok Doğu Karadeniz (Rize'de Ayder, Trabzon'da Uzungöl yaylaları) ve Toros Dağları'nda gelişmiştir.

Türkiye, genç oluşumlu bir ülke olduğu için fay hatları boyunca zengin sıcak su kaynaklarına (jeotermal) sahiptir. Bu kaynaklar etrafında kurulan kaplıcalar, sağlık turizmi için önemli bir potansiyel oluşturur. Afyonkarahisar, Denizli (Pamukkale-Karahayıt), Yalova, Bursa ve Balıkesir termal turizmin en geliştiği illerdir.

Anadolu, üç büyük dine ait birçok kutsal mekana ev sahipliği yapar.

Ulusal ve uluslararası kongre, seminer, fuar gibi etkinlikleri kapsayan turizm türüdür. Büyük konaklama kapasitesi, modern kongre merkezleri ve ulaşım kolaylığı gerektirir. Bu nedenle Türkiye'de kongre turizmi en çok İstanbul, Antalya ve Ankara'da gelişmiştir.

Türkiye, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan çok sayıda kültürel ve doğal varlığa sahiptir. Bu alanlar, kültür turizminin en önemli çekim merkezleridir. Haritada en bilinenlerden bazıları gösterilmiştir: İstanbul'un Tarihi Alanları, Göreme-Kapadokya, Pamukkale-Hierapolis, Efes, Göbeklitepe, Nemrut Dağı.

Volkanik tüflerin rüzgâr ve sular tarafından aşındırılmasıyla oluşmuş peri bacaları, yeraltı şehirleri, kayadan oyma kiliseleri ve sıcak hava balon turları ile dünyaca ünlü, eşsiz bir turizm merkezidir. Hem doğal hem de kültürel özellikleriyle UNESCO listesindedir.

Termal suların içindeki kalsiyum karbonatın çökmesiyle oluşmuş bembeyaz travertenleri ile bir doğa harikasıdır. Hemen arkasındaki Hierapolis Antik Kenti ile birlikte hem doğal hem de kültürel bir miras olarak UNESCO listesinde yer alır.

Turizmi çeşitlendirmek ve yıl geneline yaymak amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirli temalara göre güzergahlar oluşturulmuştur. Başlıcaları:

• Yayla Koridoru: Samsun'dan Artvin'e kadar Karadeniz yaylaları.
• Kış Koridoru: Erzincan'dan Kars'a kadar kayak merkezleri.
• İnanç Turizmi Koridoru: Mersin'den Mardin'e kadar uzanan inanç merkezleri.

Doğal ve kültürel kaynak değerleri nedeniyle koruma altına alınan özel alanlardır. Türkiye'nin ilan edilen ilk milli parkı Yozgat Çamlığı Milli Parkı'dır (1958). Yüz ölçümü en büyük milli parkımız ise Ağrı Dağı Milli Parkı'dır. Göreme Tarihi Milli Parkı, Kaçkar Dağları Milli Parkı diğer önemli örneklerdir.

Nüfusu 50.000'den az olan, geleneksel yapısını, doğasını ve yerel lezzetlerini koruyan, yaşam temposunun yavaş olduğu kentlerin dahil olduğu uluslararası bir ağdır. Türkiye'nin ilk "Sakin Şehir" unvanını İzmir-Seferihisar almıştır. Bu hareket, sürdürülebilir turizmi desteklemektedir.

Türkiye'nin engebeli yapısı ve yüksek akış hızına sahip akarsuları, rafting gibi doğa sporları için büyük bir potansiyel sunar. En popüler rafting nehirleri:

• Çoruh Nehri (Artvin): Dünyanın en iyi rafting parkurlarından biri olarak kabul edilir.
• Dalaman Çayı (Muğla)
• Manavgat ve Köprüçay (Antalya)

Turizmin plansız ve aşırı gelişmesi bazı olumsuz sonuçlara yol açabilir:

• Çevresel Bozulma: Kıyıların ve ormanların tahrip edilmesi, çarpık yapılaşma, su ve gürültü kirliliği.
• Kültürel Yozlaşma: Geleneksel yaşam tarzının ve kültürel değerlerin değişmesi.
• Altyapı Yetersizliği: Turizm sezonunda nüfusun aşırı artmasıyla su, kanalizasyon, elektrik gibi altyapıların yetersiz kalması.

Türkiye'nin turizmde daha ileri gitmesi için uygulanan temel politikalar şunlardır:

• Turizmi 12 aya yaymak ve sadece yaz turizmine bağımlı kalmamak.
• Alternatif turizm türlerini (sağlık, kış, doğa, kültür) geliştirmek.
• Uluslararası fuarlara katılarak ve reklamlarla ülke tanıtımını artırmak.
• Hizmet kalitesini artırmak ve nitelikli turizm personeli yetiştirmek.

Büyük yolcu gemileriyle yapılan seyahatleri kapsayan kruvaziyer turizmi, gelir seviyesi yüksek turistleri çekmesi açısından önemlidir. Türkiye'de Kuşadası, Marmaris, Bodrum ve İzmir önemli kruvaziyer limanlarıdır. İstanbul'da yenilenen Galataport projesi, İstanbul'u Akdeniz'in en önemli kruvaziyer merkezlerinden biri haline getirmeyi hedeflemektedir.

Bir yerdeki yaz turizmi sezonunun uzunluğu, enlem ve denizellik ile ilgilidir. Ekvator'a daha yakın olan güney kıyılarımızda deniz suyu daha erken ısınır ve daha geç soğur. Bu nedenle:

• Yaz turizmi sezonu en uzun olan bölgemiz Akdeniz'dir.
• Yaz turizmi sezonu en kısa olan bölgemiz ise Marmara'dır.