Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri

Türkiye'nin güneyinde bir şerit gibi uzanan bölge, adını Akdeniz'den alır. En temel özellikleri şunlardır:

• En belirgin yer şekli, kıyıya paralel uzanan Toros Dağları'dır.
• Yaz turizmi ve seracılık faaliyetlerinin en yoğun olduğu bölgedir.
• Doğal ve beşeri özellikleri bakımından Antalya Bölümü ve Adana Bölümü olarak ikiye ayrılır.

Bölgenin iki bölümü arasında önemli farklar bulunur:

• Antalya Bölümü: Daha dağlık ve engebelidir. Nüfus daha seyrektir. Ekonomi büyük ölçüde turizm ve seracılığa dayanır.
• Adana Bölümü: Türkiye'nin en büyük delta ovası olan Çukurova'yı barındırır. Tarım, sanayi ve nüfus bu bölümde daha yoğundur.

Bölgenin ana iskeletini Alp-Himalaya kıvrım sisteminin bir parçası olan Toros Dağları oluşturur. Bu dağlar kıyıya paralel uzanır. Batıdan doğuya doğru üç ana kola ayrılır:

• Batı Toroslar: Beydağları, Sultan Dağları, Geyik Dağları.
• Orta Toroslar: Bolkar Dağları, Aladağlar, Tahtalı Dağları.
• Güneydoğu Toroslar: Bölgenin doğu sınırını oluşturur.

Toros Dağları'nın kıyıya paralel uzanması bölgeyi önemli ölçüde etkiler:

• Denizel etki iç kesimlere sokulamaz, bu da kıyı ile iç bölgeler arasında keskin iklim farkları yaratır.
• Kıyı ile iç kesimler arası ulaşım zorlaşır ve ancak Çubuk, Sertavul, Gülek, Belen gibi geçitlerle sağlanır.
• Kıta sahanlığı daralır ve kıyıda falez (yalıyar) oluşumu yaygınlaşır.
• Kıyı şeridi daha düzdür, koy ve körfez sayısı Ege'ye göre azdır.

Bölge, özellikle Antalya Bölümü'ndeki Teke ve Taşeli Platoları, Türkiye'nin en zengin karstik (kireçtaşının erimesiyle oluşan) arazilerine sahiptir. Bu nedenle bölgede lapya, dolin, uvala, polye (karstik ova), obruk (Cennet-Cehennem) ve çok sayıda mağara (Karain, Damlataş, İnsuyu) gibi yer şekilleri yaygındır.

Bölgenin Adana Bölümü, Türkiye'nin en verimli tarım alanlarına ev sahipliği yapar:

• Çukurova: Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin taşıdığı alüvyonlarla oluşmuş, Türkiye'nin en büyük delta ovasıdır.
• Silifke Ovası: Göksu nehrinin oluşturduğu bir diğer önemli delta ovasıdır.

Bölgenin kıyı kesimlerinde yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen tipik Akdeniz iklimi görülür. Bu iklimin doğal bitki örtüsü Kızılçam ormanlarıdır. Kızılçam ormanlarının tahrip edildiği yerlerde ise yaz kuraklığına dayanıklı, bodur ağaç ve çalılardan oluşan Maki bitki örtüsü ortaya çıkar.

Akdeniz Bölgesi, kış ılıklığı ve güneşli gün sayısının fazla olması sayesinde Türkiye'de seracılığın en fazla yapıldığı bölgedir. Özellikle Antalya, Mersin ve Adana çevresinde yoğunlaşan seralarda, kış aylarında domates, biber, salatalık gibi sebzeler ve çeşitli meyveler yetiştirilir.

Kış ılıklığı isteyen turunçgillerin (portakal, mandalina, limon, greyfurt) Türkiye'deki ana üretim alanıdır. Üretim özellikle Adana, Mersin, Hatay ve Antalya illerinin kıyı ovalarında yoğunlaşmıştır.

Tropikal bir meyve olan muz, Türkiye'de sadece kışların çok ılıman geçtiği dar bir mikroklima alanında yetişir. Bu alan, Mersin (Anamur) ile Antalya (Alanya) arasındaki kıyı şerididir.

Bölgenin iç kısmında yer alan Göller Yöresi'ndeki Isparta ve çevresi, Türkiye'nin gül bahçesi olarak bilinir. Özellikle kozmetik sanayisinde kullanılan gül yağı üretimi amacıyla yapılan gül tarımında Türkiye lideridir.

Sulama imkanlarının geliştiği Çukurova, Türkiye'nin en önemli mısır üretim alanıdır. Burada buğday hasadından sonra ikinci ürün olarak mısır ekimi yaygındır. Ayrıca soya fasulyesi tarımı da en fazla Adana ve çevresinde yapılır.

Toros Dağları'nın engebeli ve makilik arazisi, kıl keçisi yetiştiriciliği için çok elverişli koşullar sunar. Bu nedenle Akdeniz Bölgesi, kıl keçisi varlığında Türkiye'de ilk sırada yer alır. Mersin, bu alanda lider illerdendir.

Bölge, Türkiye yaz turizminin lokomotifidir. Güneşli gün sayısının fazlalığı, uzun kumsalları ve doğal güzellikleriyle her yıl milyonlarca yerli ve yabancı turisti ağırlar. Antalya "turizmin başkenti" olarak anılır. Alanya, Side, Kemer, Kaş, Fethiye (Ölüdeniz) diğer önemli merkezlerdir.

Bölge, Likya, Roma, Bizans ve Selçuklu gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır.

• Antik Kentler: Perge, Aspendos, Side (Antalya).
• İnanç Turizmi: St. Pierre Kilisesi (Hatay - dünyanın ilk mağara kilisesi), St. Nicholas (Noel Baba) Kilisesi (Antalya - Demre), Ashab-ı Kehf (Yedi Uyurlar) Mağarası (Kahramanmaraş).

Sanayi, tarımsal hammadde ve ulaşım imkanlarının geliştiği Adana Bölümü'nde (Çukurova) yoğunlaşmıştır.

• Adana-Mersin-İskenderun hattında tekstil, gıda, gübre, petrokimya ve demir-çelik sanayisi gelişmiştir.
• Mersin Limanı, Türkiye'nin en büyük konteyner limanı ve önemli bir ticaret kapısıdır.

Bölgede nüfus oldukça dengesiz dağılmıştır. Nüfusun büyük bölümü, ekonomik faaliyetlerin yoğunlaştığı verimli kıyı şeridi ve Çukurova gibi ovalarda toplanmıştır. Toros Dağları'nın yüksek kesimleri ile özellikle Teke ve Taşeli Platoları, Türkiye'nin en seyrek nüfuslu alanları arasındadır.

Bölgenin batısındaki Antalya Bölümü'nün iç kısımları, "Göller Yöresi" olarak bilinen alanı kapsar. Burada Türkiye'nin en büyük tatlı su gölü olan Beyşehir Gölü ile Eğirdir, Burdur, Acıgöl ve "Türkiye'nin Maldivleri" olarak anılan Salda Gölü gibi tektonik ve karstik kökenli göller yer alır.

Toros Dağları kuşağı, önemli maden yataklarına ev sahipliği yapar.

• Krom: Fethiye, Köyceğiz ve Adana çevresinde çıkarılır.
• Boksit (Alüminyum): Antalya (Akseki) ve Adana (Saimbeyli)'de önemli yatakları bulunur.
• Demir: Kahramanmaraş ve Adana'da çıkarılır.
• Barit: Antalya ve Kahramanmaraş'ta bulunur.