Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri

Adını Karadeniz'den alan bölge, Türkiye'nin en kuzeyinde yer alır. En belirgin özellikleri şunlardır:

• Dağlar kıyıya paralel uzanır.
• Yağış rejimi düzenli, her mevsim yağışlıdır.
• Doğal bitki örtüsü gür ormanlardır.
• Kır nüfusu oranı en fazla olan bölgedir.

Karadeniz Bölgesi, yer şekilleri ve iklimdeki farklılıklara göre üç bölüme ayrılır:

1. Doğu Karadeniz: En yüksek, en engebeli ve en çok yağış alan bölümdür. Çay tarımı sadece burada yapılır.
2. Orta Karadeniz: Dağların yükseltisinin azalıp geriden başlamasıyla en düz bölümdür. Bafra ve Çarşamba deltaları burada yer alır.
3. Batı Karadeniz: Dağlık ve ormanlık bir yapıya sahiptir. Taş kömürü yatakları ve demir-çelik sanayisi ile öne çıkar.

Bölgenin ana yer şeklini, kıyıya paralel uzanan Kuzey Anadolu Dağları oluşturur. Bu dağlar üç sıra halindedir.

• Batı Karadeniz: Küre, Ilgaz, Bolu, Köroğlu Dağları.
• Orta Karadeniz: Canik Dağları.
• Doğu Karadeniz: Giresun Dağları, Kaçkar Dağları, Yalnızçam Dağları.

Dağların kıyıya paralel uzanması:

• Boyuna kıyı tipinin oluşmasına neden olmuştur.
• Denizel etkinin dar bir kıyı şeridinde kalmasına, iç kesimlerin karasal olmasına yol açar.
• Kıyı ile iç kesimler arası ulaşımı zorlaştırır ve Zigana, Kop, Ovit gibi geçitlerle sağlanmasını zorunlu kılar.
• Kıyıda falez (yalıyar) oluşumunu artırırken, koy, körfez ve doğal liman sayısını azaltır.

Orta Karadeniz'de Canik Dağları'nın yükseltisi azdır ve kıyıdan daha içeride başlar. Bu durum önemli sonuçlar doğurur:

• Denizel etki iç kesimlere daha fazla sokulabilir.
• Bölgenin hinterlandı en geniş limanı olan Samsun Limanı burada yer alır.
• Kızılırmak ve Yeşilırmak'ın oluşturduğu Türkiye'nin en büyük delta ovalarından Bafra ve Çarşamba burada bulunur.

Bölgenin kıyı kesimlerinde her mevsim yağışlı Karadeniz İklimi hakimdir. Yıllık ve günlük sıcaklık farkının en az olduğu bölgedir. Türkiye'nin en fazla yağış alan yerleri Doğu Karadeniz'dedir. Bu iklim koşulları, Türkiye'nin en gür ormanlarının burada yer almasını sağlamıştır.

Karadeniz Bölgesi, Türkiye'de heyelan (toprak kayması) olaylarının en sık görüldüğü yerdir. Bunun temel nedenleri:

• Eğimli arazi yapısı
• Bol yağış
• Killi toprak yapısı

Bu üç faktörün bir araya gelmesi heyelan riskini en üst seviyeye çıkarır.

Türkiye, dünya fındık üretiminde ve ihracatında liderdir. Fındık tarımı, Karadeniz kıyı kuşağı boyunca yapılır. Üretimin en yoğun olduğu iller Ordu, Giresun ve Sakarya'dır.

Yıl boyunca bol yağış ve yıkanmış, kireçsiz toprak isteyen çay, Türkiye'de sadece Doğu Karadeniz Bölümü'nde, özellikle Rize ve çevresinde yetiştirilir. Ekim alanı en dar olan tarım ürünlerinden biridir.

Mısır, bölgenin iklimine uyum sağlamış, halkın temel besin maddelerinden biridir ve buğdayın yerini almıştır. Kivi ise son yıllarda üretimi artan, bölgenin iklimine uyum sağlamış bir diğer önemli üründür ve en çok Yalova'da yetiştirilir.

Bölgede öne çıkan diğer önemli tarım ürünleri şunlardır:

• Tütün: Orta Karadeniz'in verimli ovalarında, özellikle Samsun ve Bafra'da kaliteli tütün yetiştirilir.
• Kenevir: Uyuşturucu özelliği nedeniyle üretimi devlet kontrolünde olan kenevir, en fazla Samsun'da yetiştirilir.
• Soya Fasulyesi: Özellikle Ordu çevresinde üretimi yaygındır.

Nüfusun büyük bölümü, ekonomik faaliyetlerin yoğunlaştığı dar kıyı şeridinde toplanmıştır. Su kaynaklarının bolluğu ve arazinin engebeli olması nedeniyle Türkiye'de dağınık kırsal yerleşmenin en tipik görüldüğü yerdir. Kır nüfus oranı en yüksek bölgedir.

Bölge, Türkiye'nin en önemli iki madenine ev sahipliği yapar:

• Taş Kömürü: Sadece Zonguldak-Bartın havzasında çıkarılır ve demir-çelik sanayisi için hayati öneme sahiptir.
• Bakır: Kastamonu (Küre) ve Artvin (Murgul)'da önemli yatakları bulunur.

Sanayi tesisleri, bölgedeki maden ve tarım kaynaklarına bağlı olarak gelişmiştir:

• Demir-Çelik: Karabük ve Ereğli (Zonguldak)'de, enerji kaynağı olan taş kömürüne yakınlık nedeniyle kurulmuştur.
• Bakır İşletmeleri: Küre'den çıkarılan bakır, ulaşım kolaylığı nedeniyle Samsun'da işlenir.
• Kağıt Sanayisi (Selüloz): Zonguldak (Çaycuma), Giresun (Aksu), Kastamonu (Taşköprü).

Gür otlaklar ve orman varlığı nedeniyle bölgede hayvancılık gelişmiştir. Özellikle yaylalarda büyükbaş hayvancılık yaygındır. Sulak alanların varlığına bağlı olarak manda yetiştiriciliğinde Samsun Türkiye birincisidir.

Karadeniz, Türkiye'de deniz balıkçılığının en geliştiği bölgedir. Ülke avcılığının %70'inden fazlası buradan karşılanır. Bunun nedenleri:

• Suların serin ve oksijen bakımından zengin olması.
• Plankton (balık yemi) miktarının fazla olması.
• Akarsuların bol besin tuzu taşıması.

En çok avlanan balık türü hamsidir.

Bölgenin en önemli turizm potansiyeli, eşsiz doğal güzellikleridir.

• Yayla Turizmi: Özellikle Doğu Karadeniz'deki Ayder, Uzungöl, Sis Dağı gibi yaylalar en popüler destinasyonlardır.
• Doğa ve Kültür: Sümela Manastırı (Trabzon), Fırtına Vadisi (Rize) ve Kaçkar Dağları Milli Parkı önemli çekim merkezleridir.
• Ahşap Mimarisi: Safranbolu Evleri (Karabük) UNESCO Dünya Mirası Listesi'ndedir.

Yer şekilleri nedeniyle ulaşım zor ve maliyetlidir.

• Karayolu: Genellikle kıyı şeridini takip eder. İç kesimlere ulaşım Zigana, Ovit, Kop, Ilgaz, Ecevit gibi tüneller ve geçitlerle sağlanır.
• Demiryolu: Sadece Batı ve Orta Karadeniz'in iç kesimlerine (Samsun, Zonguldak, Karabük) kadar ulaşır. Doğu Karadeniz kıyı şeridinde demiryolu hattı yoktur.

Karadeniz Bölgesi, Türkiye'nin orman varlığı en zengin bölgesidir. Ülke ormanlarının yaklaşık %25'i burada bulunur. Orman ürünlerine dayalı sanayi (kereste, mobilya, kağıt) özellikle Batı Karadeniz'de gelişmiştir.