Görsel Coğrafya Testi: Enerji Kaynakları
Test - 1
Soru 1
Aşağıdaki haritada Türkiye'nin güneş enerjisi potansiyelinin dağılışı gösterilmiştir. Kırmızı renkler potansiyelin en yüksek, mavi renkler ise en düşük olduğu alanları belirtmektedir.
Haritadaki bilgilere göre, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin en yüksek güneş enerjisi potansiyeline sahip olmasının temel nedenleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
Açıklama: Bir yerin güneş enerjisi potansiyeli; güneşlenme süresi, bulutluluk oranı ve güneş ışınlarının geliş açısı gibi faktörlere bağlıdır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin ortalama yükseltisi Türkiye ortalamasının altındadır ve bu durum potansiyeli doğrudan etkileyen bir faktör değildir. Diğer tüm seçenekler, bölgenin potansiyelinin yüksek olmasının temel nedenleridir.
Soru 2
Aşağıdaki grafikte Türkiye'nin birincil enerji tüketiminde kaynakların payları gösterilmiştir.
Grafikteki veriler incelendiğinde aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?
Açıklama: Grafikte linyitin payı (%13) ithal taş kömürünün payından (%17) daha az görünmektedir. Ancak Türkiye'de linyit rezervleri yaygınken, taş kömürü rezervleri azdır. Grafikte "Kömür" başlığı altında hem linyit hem de ithal taş kömürü birlikte değerlendirilmiştir. Linyitin tek başına payı, ithal taş kömüründen fazladır. Sorudaki grafik, genel kömür payını göstermektedir. Ancak genel bilgi olarak linyit tüketimi, ithal taş kömürü tüketiminden fazladır. Bu nedenle grafik yanıltıcı olabilir ve en doğru yorum, C seçeneğinin genel bilgiye aykırı olmasıdır.
Soru 3
Aşağıdaki haritada, Türkiye'de rüzgâr enerjisi santrallerinin (RES) yoğunlaştığı alanlar gösterilmiştir.
Bu santrallerin özellikle Ege Bölgesi ve Marmara'nın güneyinde yoğunlaşmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Açıklama: Türkiye'de rüzgâr potansiyelinin en yüksek olduğu yerler, batıdan gelen hâkim rüzgârlara açık olan ve yer şekillerinin bu rüzgârları kanalize ederek hızlandırdığı koridorlardır. Ege Bölgesi'nde dağların denize dik uzanması ve Marmara'nın güneyindeki coğrafi yapı, bu tür rüzgâr koridorlarının oluşmasını sağlamıştır.
Soru 4
Aşağıdaki tabloda Türkiye'deki bazı enerji kaynakları ve özellikleri verilmiştir.
| Enerji Kaynağı | Oluşum Zamanı | Dışa Bağımlılık | Çevreye Etkisi |
|---|---|---|---|
| Taş Kömürü | I. Jeolojik Zaman | Yüksek | Yüksek Kirlilik |
| Linyit | III. Jeolojik Zaman | Düşük | Yüksek Kirlilik |
| Hidroelektrik | Güncel | Yok | Düşük Kirlilik |
| Doğal Gaz | III. Jeolojik Zaman | Çok Yüksek | Orta-Düşük Kirlilik |
Tablodaki bilgilere göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisi doğrudur?
Açıklama: Tabloda hidroelektrik enerjinin dışa bağımlılığının olmaması ve çevreye etkisinin düşük olması, Türkiye'nin yerli ve yenilenebilir (temiz) bir enerji potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir. Diğer seçenekler tablodaki bilgilerle çelişmektedir: A (Taş kömürü ithal edilir), B (Doğal gazın etkisi daha düşüktür ama bağımlılık yüksektir), C (Doğal gaz ithal edilir), D (Doğal gaz en yüksek bağımlılığa sahipken, kirliliği kömürden azdır).
Soru 5
Türkiye, genç oluşumlu bir arazi yapısına sahip olduğu için jeotermal enerji potansiyeli yüksek bir ülkedir. Haritada bu potansiyelin en yoğun olduğu alanlar gösterilmiştir.
Bu durumun temel nedeni, haritada gösterilen alanların hangi özelliğe sahip olmasıdır?
Açıklama: Jeotermal kaynaklar, yerin derinliklerindeki magmanın ısıttığı suların, yer kabuğundaki kırıklar (fay hatları) boyunca yüzeye çıkmasıyla oluşur. Haritada gösterilen Batı Anadolu (Aydın, Denizli, İzmir) ve Güney Marmara, Türkiye'nin en aktif fay hatlarının geçtiği bölgelerdir. Bu nedenle jeotermal enerji potansiyeli bu alanlarda yoğunlaşmıştır.
Soru 6
Türkiye'de hidroelektrik enerji potansiyeli oldukça yüksektir. Bu potansiyelin bölgelere göre dağılımı farklılık gösterir.
Aşağıdakilerden hangisi, Doğu Anadolu Bölgesi'nin hidroelektrik potansiyelinin diğer bölgelerden daha yüksek olmasının en önemli nedenidir?
Açıklama: Bir akarsuyun hidroelektrik potansiyelini belirleyen temel faktörler, akış hızı (debi) ve düşüş gücüdür. Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin en yüksek ve en engebeli bölgesidir. Bu durum, akarsuların yatak eğimlerinin fazla olmasına ve yüksek bir düşüş gücüyle akmalarına neden olur, bu da hidroelektrik potansiyelini en üst seviyeye çıkarır.
Soru 7
Aşağıdaki haritada Türkiye'deki beş petrol rafinerisinin yeri gösterilmiştir.
Bu rafinerilerden hangisi, ham petrolü boru hatlarıyla hem yurt içinden hem de komşu bir ülkeden (Irak) alarak işlemektedir?
Açıklama: Batman Rafinerisi, Türkiye'nin ilk rafinerisidir ve kuruluş amacı, Batman ve çevresindeki yerli petrolü işlemektir. Aynı zamanda Kerkük-Yumurtalık boru hattına da yakın bir konumdadır. Diğer rafineriler ise (Ataş hariç) genellikle deniz yoluyla gelen ithal ham petrolü işlemek üzere limanlara veya tüketim merkezlerine yakın kurulmuştur.
Soru 8
Türkiye'de en yaygın bulunan enerji kaynağı linyittir ve termik santrallerde elektrik üretimi amacıyla kullanılır. Ancak linyitin kalitesi (kalorifik değeri) çıkarıldığı yere göre değişir.
Buna göre, aşağıdaki linyit havzalarından hangisinde çıkarılan linyitin kalorisinin düşük olması nedeniyle daha çok konutların ısıtılmasında kullanıldığı söylenebilir?
Açıklama: Afşin-Elbistan havzası, Türkiye'nin en büyük linyit rezervine sahip olmakla birlikte, buradaki linyitin nem oranı yüksek ve kalori değeri oldukça düşüktür. Bu nedenle "enerji fakiri" olarak da nitelendirilir ve büyük oranda yerinde, termik santralde yakılarak elektrik enerjisine dönüştürülür. Ancak soru, konut ısıtması bağlamında en düşük kaloriliyi sormaktadır. Genel olarak, tüm linyitler taş kömürüne göre düşük kalorilidir. Afşin-Elbistan bu konuda en bilinen örnektir.
Soru 9
Türkiye'de biyoenerji, tarımsal atıklar, hayvansal gübreler ve şehir çöpleri gibi organik maddelerden elde edilen bir yenilenebilir enerji türüdür.
Bu enerji türünün potansiyeli, aşağıdaki bölgelerden hangisinde diğerlerine göre daha düşüktür?
Açıklama: Biyoenerji potansiyeli, organik atık miktarıyla doğru orantılıdır. Marmara'da şehir çöpleri, İç Anadolu ve Ege'de tarımsal ve hayvansal atıklar, Akdeniz'de ise turizm tesisleri ve tarımsal atıklar önemli bir potansiyel oluşturur. Doğu Anadolu'da ise ekstansif (mera) hayvancılık yapılması, hayvansal atıkların (gübre) toplanmasını ve enerjiye dönüştürülmesini zorlaştırır. Bu nedenle potansiyel, diğer bölgelere göre daha düşüktür.
Soru 10
Aşağıdaki haritada Türkiye'nin en önemli taş kömürü havzası ve bu kaynağı kullanan demir-çelik fabrikaları gösterilmiştir.
Bu enerji kaynağı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Açıklama: Türkiye'deki taş kömürü yatakları Zonguldak ve çevresiyle sınırlıdır ve rezervler oldukça azdır. Özellikle demir-çelik sanayisinin yoğun talebi nedeniyle ülke ihtiyacı karşılanamaz ve önemli miktarda taş kömürü ithal edilir. Diğer tüm bilgiler doğrudur.
Soru 11
Aşağıda Türkiye'nin enerji politikalarıyla ilgili bazı hedefler verilmiştir:
- Enerjide dışa bağımlılığı azaltmak.
- Yerli ve yenilenebilir kaynakların payını artırmak.
- Enerji verimliliğini sağlamak ve arz güvenliğini tesis etmek.
Aşağıdaki çalışmalardan hangisi bu hedeflere ulaşmaya yönelik bir adım olarak değerlendirilemez?
Açıklama: Türkiye, doğal gaz ihtiyacının %99'unu ithal etmektedir. Bu nedenle doğal gaz santrallerinin sayısını artırmak, enerjide dışa bağımlılığı azaltma hedefine hizmet etmez, aksine bağımlılığı artırır. Diğer tüm seçenekler yerli, yenilenebilir veya alternatif kaynakları kullanarak (A, B, C) ya da enerji verimliliğini artırarak (E) dışa bağımlılığı azaltma hedefine yöneliktir.
Soru 12
Aşağıdaki haritada Türkiye'de çıkarılan iki farklı enerji kaynağının dağılışı gösterilmiştir.
Haritadaki bilgilere göre, bu iki enerji kaynağı ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?
Açıklama: Haritada görüldüğü gibi, petrol (kırmızı daireler) büyük oranda Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde (özellikle Batman) yoğunlaşmıştır ve rezervleri sınırlıdır. Linyit (mavi alanlar) ise Ege, İç Anadolu, Marmara ve Doğu Anadolu başta olmak üzere Türkiye'nin hemen hemen her coğrafi bölgesine yayılmış durumdadır. Bu da linyiti yaygın bir kaynak yapar.
Görsel Coğrafya Testi: Enerji Kaynakları
Test - 1
Soru 1
Aşağıdaki haritada Türkiye'nin güneş enerjisi potansiyelinin dağılışı gösterilmiştir. Kırmızı renkler potansiyelin en yüksek, mavi renkler ise en düşük olduğu alanları belirtmektedir.
Haritadaki bilgilere göre, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin en yüksek güneş enerjisi potansiyeline sahip olmasının temel nedenleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
Açıklama: Bir yerin güneş enerjisi potansiyeli; güneşlenme süresi, bulutluluk oranı ve güneş ışınlarının geliş açısı gibi faktörlere bağlıdır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin ortalama yükseltisi Türkiye ortalamasının altındadır ve bu durum potansiyeli doğrudan etkileyen bir faktör değildir. Diğer tüm seçenekler, bölgenin potansiyelinin yüksek olmasının temel nedenleridir.
Soru 2
Aşağıdaki grafikte Türkiye'nin birincil enerji tüketiminde kaynakların payları gösterilmiştir.
Grafikteki veriler incelendiğinde aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?
Açıklama: Grafikte linyitin payı (%13) ithal taş kömürünün payından (%17) daha az görünmektedir. Ancak Türkiye'de linyit rezervleri yaygınken, taş kömürü rezervleri azdır. Grafikte "Kömür" başlığı altında hem linyit hem de ithal taş kömürü birlikte değerlendirilmiştir. Linyitin tek başına payı, ithal taş kömüründen fazladır. Sorudaki grafik, genel kömür payını göstermektedir. Ancak genel bilgi olarak linyit tüketimi, ithal taş kömürü tüketiminden fazladır. Bu nedenle grafik yanıltıcı olabilir ve en doğru yorum, C seçeneğinin genel bilgiye aykırı olmasıdır.
Soru 3
Aşağıdaki haritada, Türkiye'de rüzgâr enerjisi santrallerinin (RES) yoğunlaştığı alanlar gösterilmiştir.
Bu santrallerin özellikle Ege Bölgesi ve Marmara'nın güneyinde yoğunlaşmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Açıklama: Türkiye'de rüzgâr potansiyelinin en yüksek olduğu yerler, batıdan gelen hâkim rüzgârlara açık olan ve yer şekillerinin bu rüzgârları kanalize ederek hızlandırdığı koridorlardır. Ege Bölgesi'nde dağların denize dik uzanması ve Marmara'nın güneyindeki coğrafi yapı, bu tür rüzgâr koridorlarının oluşmasını sağlamıştır.
Soru 4
Aşağıdaki tabloda Türkiye'deki bazı enerji kaynakları ve özellikleri verilmiştir.
| Enerji Kaynağı | Oluşum Zamanı | Dışa Bağımlılık | Çevreye Etkisi |
|---|---|---|---|
| Taş Kömürü | I. Jeolojik Zaman | Yüksek | Yüksek Kirlilik |
| Linyit | III. Jeolojik Zaman | Düşük | Yüksek Kirlilik |
| Hidroelektrik | Güncel | Yok | Düşük Kirlilik |
| Doğal Gaz | III. Jeolojik Zaman | Çok Yüksek | Orta-Düşük Kirlilik |
Tablodaki bilgilere göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisi doğrudur?
Açıklama: Tabloda hidroelektrik enerjinin dışa bağımlılığının olmaması ve çevreye etkisinin düşük olması, Türkiye'nin yerli ve yenilenebilir (temiz) bir enerji potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir. Diğer seçenekler tablodaki bilgilerle çelişmektedir: A (Taş kömürü ithal edilir), B (Doğal gazın etkisi daha düşüktür ama bağımlılık yüksektir), C (Doğal gaz ithal edilir), D (Doğal gaz en yüksek bağımlılığa sahipken, kirliliği kömürden azdır).
Soru 5
Türkiye, genç oluşumlu bir arazi yapısına sahip olduğu için jeotermal enerji potansiyeli yüksek bir ülkedir. Haritada bu potansiyelin en yoğun olduğu alanlar gösterilmiştir.
Bu durumun temel nedeni, haritada gösterilen alanların hangi özelliğe sahip olmasıdır?
Açıklama: Jeotermal kaynaklar, yerin derinliklerindeki magmanın ısıttığı suların, yer kabuğundaki kırıklar (fay hatları) boyunca yüzeye çıkmasıyla oluşur. Haritada gösterilen Batı Anadolu (Aydın, Denizli, İzmir) ve Güney Marmara, Türkiye'nin en aktif fay hatlarının geçtiği bölgelerdir. Bu nedenle jeotermal enerji potansiyeli bu alanlarda yoğunlaşmıştır.
Soru 6
Türkiye'de hidroelektrik enerji potansiyeli oldukça yüksektir. Bu potansiyelin bölgelere göre dağılımı farklılık gösterir.
Aşağıdakilerden hangisi, Doğu Anadolu Bölgesi'nin hidroelektrik potansiyelinin diğer bölgelerden daha yüksek olmasının en önemli nedenidir?
Açıklama: Bir akarsuyun hidroelektrik potansiyelini belirleyen temel faktörler, akış hızı (debi) ve düşüş gücüdür. Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin en yüksek ve en engebeli bölgesidir. Bu durum, akarsuların yatak eğimlerinin fazla olmasına ve yüksek bir düşüş gücüyle akmalarına neden olur, bu da hidroelektrik potansiyelini en üst seviyeye çıkarır.
Soru 7
Aşağıdaki haritada Türkiye'deki beş petrol rafinerisinin yeri gösterilmiştir.
Bu rafinerilerden hangisi, ham petrolü boru hatlarıyla hem yurt içinden hem de komşu bir ülkeden (Irak) alarak işlemektedir?
Açıklama: Batman Rafinerisi, Türkiye'nin ilk rafinerisidir ve kuruluş amacı, Batman ve çevresindeki yerli petrolü işlemektir. Aynı zamanda Kerkük-Yumurtalık boru hattına da yakın bir konumdadır. Diğer rafineriler ise (Ataş hariç) genellikle deniz yoluyla gelen ithal ham petrolü işlemek üzere limanlara veya tüketim merkezlerine yakın kurulmuştur.
Soru 8
Türkiye'de en yaygın bulunan enerji kaynağı linyittir ve termik santrallerde elektrik üretimi amacıyla kullanılır. Ancak linyitin kalitesi (kalorifik değeri) çıkarıldığı yere göre değişir.
Buna göre, aşağıdaki linyit havzalarından hangisinde çıkarılan linyitin kalorisinin düşük olması nedeniyle daha çok konutların ısıtılmasında kullanıldığı söylenebilir?
Açıklama: Afşin-Elbistan havzası, Türkiye'nin en büyük linyit rezervine sahip olmakla birlikte, buradaki linyitin nem oranı yüksek ve kalori değeri oldukça düşüktür. Bu nedenle "enerji fakiri" olarak da nitelendirilir ve büyük oranda yerinde, termik santralde yakılarak elektrik enerjisine dönüştürülür. Ancak soru, konut ısıtması bağlamında en düşük kaloriliyi sormaktadır. Genel olarak, tüm linyitler taş kömürüne göre düşük kalorilidir. Afşin-Elbistan bu konuda en bilinen örnektir.
Soru 9
Türkiye'de biyoenerji, tarımsal atıklar, hayvansal gübreler ve şehir çöpleri gibi organik maddelerden elde edilen bir yenilenebilir enerji türüdür.
Bu enerji türünün potansiyeli, aşağıdaki bölgelerden hangisinde diğerlerine göre daha düşüktür?
Açıklama: Biyoenerji potansiyeli, organik atık miktarıyla doğru orantılıdır. Marmara'da şehir çöpleri, İç Anadolu ve Ege'de tarımsal ve hayvansal atıklar, Akdeniz'de ise turizm tesisleri ve tarımsal atıklar önemli bir potansiyel oluşturur. Doğu Anadolu'da ise ekstansif (mera) hayvancılık yapılması, hayvansal atıkların (gübre) toplanmasını ve enerjiye dönüştürülmesini zorlaştırır. Bu nedenle potansiyel, diğer bölgelere göre daha düşüktür.
Soru 10
Aşağıdaki haritada Türkiye'nin en önemli taş kömürü havzası ve bu kaynağı kullanan demir-çelik fabrikaları gösterilmiştir.
Bu enerji kaynağı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Açıklama: Türkiye'deki taş kömürü yatakları Zonguldak ve çevresiyle sınırlıdır ve rezervler oldukça azdır. Özellikle demir-çelik sanayisinin yoğun talebi nedeniyle ülke ihtiyacı karşılanamaz ve önemli miktarda taş kömürü ithal edilir. Diğer tüm bilgiler doğrudur.
Soru 11
Aşağıda Türkiye'nin enerji politikalarıyla ilgili bazı hedefler verilmiştir:
- Enerjide dışa bağımlılığı azaltmak.
- Yerli ve yenilenebilir kaynakların payını artırmak.
- Enerji verimliliğini sağlamak ve arz güvenliğini tesis etmek.
Aşağıdaki çalışmalardan hangisi bu hedeflere ulaşmaya yönelik bir adım olarak değerlendirilemez?
Açıklama: Türkiye, doğal gaz ihtiyacının %99'unu ithal etmektedir. Bu nedenle doğal gaz santrallerinin sayısını artırmak, enerjide dışa bağımlılığı azaltma hedefine hizmet etmez, aksine bağımlılığı artırır. Diğer tüm seçenekler yerli, yenilenebilir veya alternatif kaynakları kullanarak (A, B, C) ya da enerji verimliliğini artırarak (E) dışa bağımlılığı azaltma hedefine yöneliktir.
Soru 12
Aşağıdaki haritada Türkiye'de çıkarılan iki farklı enerji kaynağının dağılışı gösterilmiştir.
Haritadaki bilgilere göre, bu iki enerji kaynağı ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?
Açıklama: Haritada görüldüğü gibi, petrol (kırmızı daireler) büyük oranda Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde (özellikle Batman) yoğunlaşmıştır ve rezervleri sınırlıdır. Linyit (mavi alanlar) ise Ege, İç Anadolu, Marmara ve Doğu Anadolu başta olmak üzere Türkiye'nin hemen hemen her coğrafi bölgesine yayılmış durumdadır. Bu da linyiti yaygın bir kaynak yapar.