Görsel Coğrafya Testi: Enerji Kaynakları
Test - 2
Soru 1
Aşağıdaki haritada, Türkiye'nin farklı bölgelerinde yer alan ve linyit ile çalışan bazı termik santraller gösterilmiştir.
Bu santrallerin kuruluş yerinin belirlenmesindeki temel ortak faktör aşağıdakilerden hangisidir?
Açıklama: Linyit, düşük kalorili ve hacimli bir kömür türü olduğu için taşınması ekonomik değildir. Bu nedenle linyitle çalışan termik santraller, taşıma maliyetini en aza indirmek için doğrudan linyit yataklarının çıkarıldığı havzaların yanına kurulur. Haritadaki tüm santraller bu prensibe göre konumlandırılmıştır.
Soru 2
Aşağıdaki grafikte Türkiye'nin yıllara göre rüzgâr enerjisi kurulu gücündeki değişim gösterilmektedir.
Grafikteki bu sürekli ve hızlı artış eğilimi, aşağıdakilerden hangisini en güçlü şekilde kanıtlar?
Açıklama: Kurulu gücün yıllar içinde sürekli ve belirgin bir şekilde artması, bu alana yapılan yatırımların ve kurulan yeni santrallerin arttığını gösterir. Bu durum, Türkiye'nin yenilenebilir enerji kaynaklarına verdiği önemin ve bu alandaki yatırımların bir sonucudur. Diğer seçenekler grafikten doğrudan çıkarılabilecek veya kanıtlanabilecek sonuçlar değildir.
Soru 3
Aşağıdaki haritada, Türkiye'nin en büyük hidroelektrik santrallerinden bazılarının bulunduğu akarsular gösterilmiştir.
Bu akarsuların ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
Açıklama: Haritada gösterilen Fırat, Dicle, Çoruh ve Kızılırmak gibi nehirler, Türkiye'nin en yüksek hidroelektrik potansiyeline sahip akarsularıdır. Bu durum, hem debilerinin (taşıdıkları su miktarı) hem de yatak eğimlerinin fazla olmasından kaynaklanır. Bu nedenle üzerlerine Atatürk, Keban, Deriner gibi büyük barajlar inşa edilmiştir.
Soru 4
Aşağıdaki tabloda Türkiye'deki bazı enerji kaynakları ve özellikleri verilmiştir.
| Enerji Kaynağı | Oluşum Zamanı | Dışa Bağımlılık | Çevreye Etkisi |
|---|---|---|---|
| Taş Kömürü | I. Jeolojik Zaman | Yüksek | Yüksek Kirlilik |
| Linyit | III. Jeolojik Zaman | Düşük | Yüksek Kirlilik |
| Hidroelektrik | Güncel | Yok | Düşük Kirlilik |
| Doğal Gaz | III. Jeolojik Zaman | Çok Yüksek | Orta-Düşük Kirlilik |
Tablodaki bilgilere göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisi doğrudur?
Açıklama: Tabloda hidroelektrik enerjinin dışa bağımlılığının olmaması ve çevreye etkisinin düşük olması, Türkiye'nin yerli ve yenilenebilir (temiz) bir enerji potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir. Diğer seçenekler tablodaki bilgilerle çelişmektedir: A (Taş kömürü ithal edilir), C (Doğal gaz ithal edilir), D (Doğal gaz en yüksek bağımlılığa sahipken, kirliliği kömürden azdır). B seçeneği ise genelleme yaptığı için tam doğru değildir.
Soru 5
Türkiye, genç oluşumlu bir arazi yapısına sahip olduğu için jeotermal enerji potansiyeli yüksek bir ülkedir. Haritada bu potansiyelin en yoğun olduğu alanlar gösterilmiştir.
Bu durumun temel nedeni, haritada gösterilen alanların hangi özelliğe sahip olmasıdır?
Açıklama: Jeotermal kaynaklar, yerin derinliklerindeki magmanın ısıttığı suların, yer kabuğundaki kırıklar (fay hatları) boyunca yüzeye çıkmasıyla oluşur. Haritada gösterilen Batı Anadolu (Aydın, Denizli, İzmir) ve Güney Marmara, Türkiye'nin en aktif fay hatlarının geçtiği bölgelerdir. Bu nedenle jeotermal enerji potansiyeli bu alanlarda yoğunlaşmıştır.
Soru 6
Türkiye'de hidroelektrik enerji potansiyeli oldukça yüksektir. Bu potansiyelin bölgelere göre dağılımı farklılık gösterir.
Aşağıdakilerden hangisi, Doğu Anadolu Bölgesi'nin hidroelektrik potansiyelinin diğer bölgelerden daha yüksek olmasının en önemli nedenidir?
Açıklama: Bir akarsuyun hidroelektrik potansiyelini belirleyen temel faktörler, akış hızı (debi) ve düşüş gücüdür. Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin en yüksek ve en engebeli bölgesidir. Bu durum, akarsuların yatak eğimlerinin fazla olmasına ve yüksek bir düşüş gücüyle akmalarına neden olur, bu da hidroelektrik potansiyelini en üst seviyeye çıkarır.
Soru 7
Aşağıdaki haritada Türkiye'deki beş petrol rafinerisinin yeri gösterilmiştir.
Bu rafinerilerden hangisi, ham petrolü boru hatlarıyla hem yurt içinden hem de komşu bir ülkeden (Irak) alarak işlemektedir?
Açıklama: Batman Rafinerisi, Türkiye'nin ilk rafinerisidir ve kuruluş amacı, Batman ve çevresindeki yerli petrolü işlemektir. Diğer rafineriler ise genellikle deniz yoluyla gelen ithal ham petrolü işlemek üzere limanlara (İzmit, İzmir, Mersin) veya tüketim merkezlerine (Kırıkkale) yakın kurulmuştur.
Soru 8
Türkiye'de en yaygın bulunan enerji kaynağı linyittir. Ancak linyitin kalitesi (kalorifik değeri) çıkarıldığı yere göre değişir.
Buna göre, aşağıdaki linyit havzalarından hangisi, Türkiye'nin en büyük rezervine sahip olmasına rağmen en düşük kalorili linyit yataklarından birine sahiptir?
Açıklama: Afşin-Elbistan havzası, Türkiye'nin toplam linyit rezervinin yaklaşık yarısına sahip olmasına rağmen, buradaki linyitin nem oranı yüksek ve kalori değeri oldukça düşüktür. Bu nedenle "enerji fakiri" olarak da nitelendirilir ve büyük oranda yerinde, termik santralde yakılarak elektrik enerjisine dönüştürülür.
Soru 9
Türkiye'de biyoenerji, tarımsal atıklar, hayvansal gübreler ve şehir çöpleri gibi organik maddelerden elde edilen bir yenilenebilir enerji türüdür.
Bu enerji türünün potansiyeli, aşağıdaki bölgelerden hangisinde diğerlerine göre daha düşüktür?
Açıklama: Biyoenerji potansiyeli, organik atık miktarıyla doğru orantılıdır. Marmara'da şehir çöpleri, İç Anadolu ve Ege'de tarımsal ve hayvansal atıklar önemli bir potansiyel oluşturur. Doğu Anadolu'da ise ekstansif (mera) hayvancılık yapılması, hayvansal atıkların (gübre) toplanmasını ve enerjiye dönüştürülmesini zorlaştırır. Bu nedenle potansiyel, diğer bölgelere göre daha düşüktür.
Soru 10
Aşağıdaki haritada Türkiye'nin en önemli taş kömürü havzası ve bu kaynağı kullanan demir-çelik fabrikaları gösterilmiştir.
Bu enerji kaynağı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Açıklama: Türkiye'deki taş kömürü yatakları Zonguldak ve çevresiyle sınırlıdır ve rezervler oldukça azdır. Özellikle demir-çelik sanayisinin yoğun talebi nedeniyle ülke ihtiyacı karşılanamaz ve önemli miktarda taş kömürü ithal edilir. Diğer tüm bilgiler doğrudur.
Soru 11
Türkiye'nin enerji politikalarıyla ilgili bazı hedefler verilmiştir:
- Enerjide dışa bağımlılığı azaltmak.
- Yerli ve yenilenebilir kaynakların payını artırmak.
- Enerji verimliliğini sağlamak ve arz güvenliğini tesis etmek.
Aşağıdaki çalışmalardan hangisi bu hedeflere ulaşmaya yönelik bir adım olarak değerlendirilemez?
Açıklama: Türkiye, doğal gaz ihtiyacının %99'unu ithal etmektedir. Bu nedenle doğal gaz santrallerinin sayısını artırmak, enerjide dışa bağımlılığı azaltma hedefine hizmet etmez, aksine bağımlılığı artırır. Diğer tüm seçenekler yerli, yenilenebilir veya alternatif kaynakları kullanarak (A, B, C) ya da enerji verimliliğini artırarak (E) dışa bağımlılığı azaltma hedefine yöneliktir.
Soru 12
Aşağıdaki tabloda bazı enerji kaynakları ve türleri eşleştirilmiştir.
| Enerji Kaynağı | Türü |
|---|---|
| I. Güneş | Yenilenebilir |
| II. Linyit | Yenilenemeyen |
| III. Jeotermal | Yenilenemeyen |
| IV. Rüzgâr | Yenilenebilir |
| V. Biyokütle | Yenilenebilir |
Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
Açıklama: Jeotermal enerji, yerin iç ısısından (magma) kaynaklanan ve yeryüzüne sıcak su veya buhar olarak ulaşan, sürekli bir enerji döngüsüne sahip bir kaynaktır. Bu nedenle fosil yakıtlar gibi tükenen bir kaynak değil, yenilenebilir bir enerji kaynağı olarak sınıflandırılır. Tablodaki "Yenilenemeyen" sınıflandırması bu nedenle yanlıştır.
Görsel Coğrafya Testi: Enerji Kaynakları
Test - 2
Soru 1
Aşağıdaki haritada, Türkiye'nin farklı bölgelerinde yer alan ve linyit ile çalışan bazı termik santraller gösterilmiştir.
Bu santrallerin kuruluş yerinin belirlenmesindeki temel ortak faktör aşağıdakilerden hangisidir?
Açıklama: Linyit, düşük kalorili ve hacimli bir kömür türü olduğu için taşınması ekonomik değildir. Bu nedenle linyitle çalışan termik santraller, taşıma maliyetini en aza indirmek için doğrudan linyit yataklarının çıkarıldığı havzaların yanına kurulur. Haritadaki tüm santraller bu prensibe göre konumlandırılmıştır.
Soru 2
Aşağıdaki grafikte Türkiye'nin yıllara göre rüzgâr enerjisi kurulu gücündeki değişim gösterilmektedir.
Grafikteki bu sürekli ve hızlı artış eğilimi, aşağıdakilerden hangisini en güçlü şekilde kanıtlar?
Açıklama: Kurulu gücün yıllar içinde sürekli ve belirgin bir şekilde artması, bu alana yapılan yatırımların ve kurulan yeni santrallerin arttığını gösterir. Bu durum, Türkiye'nin yenilenebilir enerji kaynaklarına verdiği önemin ve bu alandaki yatırımların bir sonucudur. Diğer seçenekler grafikten doğrudan çıkarılabilecek veya kanıtlanabilecek sonuçlar değildir.
Soru 3
Aşağıdaki haritada, Türkiye'nin en büyük hidroelektrik santrallerinden bazılarının bulunduğu akarsular gösterilmiştir.
Bu akarsuların ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
Açıklama: Haritada gösterilen Fırat, Dicle, Çoruh ve Kızılırmak gibi nehirler, Türkiye'nin en yüksek hidroelektrik potansiyeline sahip akarsularıdır. Bu durum, hem debilerinin (taşıdıkları su miktarı) hem de yatak eğimlerinin fazla olmasından kaynaklanır. Bu nedenle üzerlerine Atatürk, Keban, Deriner gibi büyük barajlar inşa edilmiştir.
Soru 4
Aşağıdaki tabloda Türkiye'deki bazı enerji kaynakları ve özellikleri verilmiştir.
| Enerji Kaynağı | Oluşum Zamanı | Dışa Bağımlılık | Çevreye Etkisi |
|---|---|---|---|
| Taş Kömürü | I. Jeolojik Zaman | Yüksek | Yüksek Kirlilik |
| Linyit | III. Jeolojik Zaman | Düşük | Yüksek Kirlilik |
| Hidroelektrik | Güncel | Yok | Düşük Kirlilik |
| Doğal Gaz | III. Jeolojik Zaman | Çok Yüksek | Orta-Düşük Kirlilik |
Tablodaki bilgilere göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisi doğrudur?
Açıklama: Tabloda hidroelektrik enerjinin dışa bağımlılığının olmaması ve çevreye etkisinin düşük olması, Türkiye'nin yerli ve yenilenebilir (temiz) bir enerji potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir. Diğer seçenekler tablodaki bilgilerle çelişmektedir: A (Taş kömürü ithal edilir), C (Doğal gaz ithal edilir), D (Doğal gaz en yüksek bağımlılığa sahipken, kirliliği kömürden azdır). B seçeneği ise genelleme yaptığı için tam doğru değildir.
Soru 5
Türkiye, genç oluşumlu bir arazi yapısına sahip olduğu için jeotermal enerji potansiyeli yüksek bir ülkedir. Haritada bu potansiyelin en yoğun olduğu alanlar gösterilmiştir.
Bu durumun temel nedeni, haritada gösterilen alanların hangi özelliğe sahip olmasıdır?
Açıklama: Jeotermal kaynaklar, yerin derinliklerindeki magmanın ısıttığı suların, yer kabuğundaki kırıklar (fay hatları) boyunca yüzeye çıkmasıyla oluşur. Haritada gösterilen Batı Anadolu (Aydın, Denizli, İzmir) ve Güney Marmara, Türkiye'nin en aktif fay hatlarının geçtiği bölgelerdir. Bu nedenle jeotermal enerji potansiyeli bu alanlarda yoğunlaşmıştır.
Soru 6
Türkiye'de hidroelektrik enerji potansiyeli oldukça yüksektir. Bu potansiyelin bölgelere göre dağılımı farklılık gösterir.
Aşağıdakilerden hangisi, Doğu Anadolu Bölgesi'nin hidroelektrik potansiyelinin diğer bölgelerden daha yüksek olmasının en önemli nedenidir?
Açıklama: Bir akarsuyun hidroelektrik potansiyelini belirleyen temel faktörler, akış hızı (debi) ve düşüş gücüdür. Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin en yüksek ve en engebeli bölgesidir. Bu durum, akarsuların yatak eğimlerinin fazla olmasına ve yüksek bir düşüş gücüyle akmalarına neden olur, bu da hidroelektrik potansiyelini en üst seviyeye çıkarır.
Soru 7
Aşağıdaki haritada Türkiye'deki beş petrol rafinerisinin yeri gösterilmiştir.
Bu rafinerilerden hangisi, ham petrolü boru hatlarıyla hem yurt içinden hem de komşu bir ülkeden (Irak) alarak işlemektedir?
Açıklama: Batman Rafinerisi, Türkiye'nin ilk rafinerisidir ve kuruluş amacı, Batman ve çevresindeki yerli petrolü işlemektir. Diğer rafineriler ise genellikle deniz yoluyla gelen ithal ham petrolü işlemek üzere limanlara (İzmit, İzmir, Mersin) veya tüketim merkezlerine (Kırıkkale) yakın kurulmuştur.
Soru 8
Türkiye'de en yaygın bulunan enerji kaynağı linyittir. Ancak linyitin kalitesi (kalorifik değeri) çıkarıldığı yere göre değişir.
Buna göre, aşağıdaki linyit havzalarından hangisi, Türkiye'nin en büyük rezervine sahip olmasına rağmen en düşük kalorili linyit yataklarından birine sahiptir?
Açıklama: Afşin-Elbistan havzası, Türkiye'nin toplam linyit rezervinin yaklaşık yarısına sahip olmasına rağmen, buradaki linyitin nem oranı yüksek ve kalori değeri oldukça düşüktür. Bu nedenle "enerji fakiri" olarak da nitelendirilir ve büyük oranda yerinde, termik santralde yakılarak elektrik enerjisine dönüştürülür.
Soru 9
Türkiye'de biyoenerji, tarımsal atıklar, hayvansal gübreler ve şehir çöpleri gibi organik maddelerden elde edilen bir yenilenebilir enerji türüdür.
Bu enerji türünün potansiyeli, aşağıdaki bölgelerden hangisinde diğerlerine göre daha düşüktür?
Açıklama: Biyoenerji potansiyeli, organik atık miktarıyla doğru orantılıdır. Marmara'da şehir çöpleri, İç Anadolu ve Ege'de tarımsal ve hayvansal atıklar önemli bir potansiyel oluşturur. Doğu Anadolu'da ise ekstansif (mera) hayvancılık yapılması, hayvansal atıkların (gübre) toplanmasını ve enerjiye dönüştürülmesini zorlaştırır. Bu nedenle potansiyel, diğer bölgelere göre daha düşüktür.
Soru 10
Aşağıdaki haritada Türkiye'nin en önemli taş kömürü havzası ve bu kaynağı kullanan demir-çelik fabrikaları gösterilmiştir.
Bu enerji kaynağı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Açıklama: Türkiye'deki taş kömürü yatakları Zonguldak ve çevresiyle sınırlıdır ve rezervler oldukça azdır. Özellikle demir-çelik sanayisinin yoğun talebi nedeniyle ülke ihtiyacı karşılanamaz ve önemli miktarda taş kömürü ithal edilir. Diğer tüm bilgiler doğrudur.
Soru 11
Türkiye'nin enerji politikalarıyla ilgili bazı hedefler verilmiştir:
- Enerjide dışa bağımlılığı azaltmak.
- Yerli ve yenilenebilir kaynakların payını artırmak.
- Enerji verimliliğini sağlamak ve arz güvenliğini tesis etmek.
Aşağıdaki çalışmalardan hangisi bu hedeflere ulaşmaya yönelik bir adım olarak değerlendirilemez?
Açıklama: Türkiye, doğal gaz ihtiyacının %99'unu ithal etmektedir. Bu nedenle doğal gaz santrallerinin sayısını artırmak, enerjide dışa bağımlılığı azaltma hedefine hizmet etmez, aksine bağımlılığı artırır. Diğer tüm seçenekler yerli, yenilenebilir veya alternatif kaynakları kullanarak (A, B, C) ya da enerji verimliliğini artırarak (E) dışa bağımlılığı azaltma hedefine yöneliktir.
Soru 12
Aşağıdaki tabloda bazı enerji kaynakları ve türleri eşleştirilmiştir.
| Enerji Kaynağı | Türü |
|---|---|
| I. Güneş | Yenilenebilir |
| II. Linyit | Yenilenemeyen |
| III. Jeotermal | Yenilenemeyen |
| IV. Rüzgâr | Yenilenebilir |
| V. Biyokütle | Yenilenebilir |
Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
Açıklama: Jeotermal enerji, yerin iç ısısından (magma) kaynaklanan ve yeryüzüne sıcak su veya buhar olarak ulaşan, sürekli bir enerji döngüsüne sahip bir kaynaktır. Bu nedenle fosil yakıtlar gibi tükenen bir kaynak değil, yenilenebilir bir enerji kaynağı olarak sınıflandırılır. Tablodaki "Yenilenemeyen" sınıflandırması bu nedenle yanlıştır.