Türkiye'de Sanayi

Açıklama: Doğru cevap C'dir. Haritaya göre, İskenderun ve Ereğli, ne demir cevherinin (Sivas, Malatya) ne de taş kömürünün (Zonguldak) çıkarıldığı yerdedir. Ancak her ikisi de büyük limanlara sahiptir. Bu durum, hem üretim için gerekli olan ithal kömür ve demir cevherinin fabrikaya kolayca ulaştırılması hem de üretilen demir-çeliğin dünya pazarlarına satılması (ihracat) için limanların sağladığı ulaşım avantajının kuruluş yeri seçiminde ana faktör olduğunu göstermektedir.

Açıklama: Doğru cevap B'dir. Grafik, zaman içinde düşük teknolojili üretimin payının azalırken, orta-yüksek ve yüksek teknolojili üretimin payının arttığını göstermektedir. Yüksek teknolojili ürünler, genellikle daha fazla bilgi, Ar-Ge ve nitelikli iş gücü gerektiren ve dolayısıyla daha yüksek katma değere sahip ürünlerdir. Bu değişim, Türkiye sanayisinin yapısal olarak daha rekabetçi ve katma değeri yüksek bir modele evrildiğini göstermektedir.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. Pamuklu dokuma sanayisi, diğer sanayi kollarından farklı olarak birden fazla faktörden etkilenir. Tarihsel olarak Adana (Çukurova) gibi yerlerde hammaddeye yakınlık önemli olsa da, günümüzde İstanbul, Bursa, Gaziantep gibi büyük pazarlara, nitelikli iş gücüne ve ulaşım olanaklarına sahip şehirlerde de oldukça gelişmiştir. Dolayısıyla bu sanayi kolunun yer seçimini tek bir faktörle açıklamak zordur; hammadde, pazar ve iş gücü gibi faktörlerin bir arada etkili olduğu karma bir yapı söz konusudur.

Açıklama: Doğru cevap D'dir. Harita incelendiğinde, rüzgâr potansiyelinin en yüksek olduğu kırmızı renkli alanların (özellikle Ege Bölgesi, Marmara'nın güneyi ve Batı Akdeniz) aynı zamanda rüzgâr enerjisi santrallerinin (sarı noktalar) en yoğun olduğu alanlar olduğu açıkça görülmektedir. Bu durum, yatırımcıların santral yeri seçiminde bilimsel potansiyel haritalarını dikkate aldığını ve yatırımların en verimli bölgelerde toplandığını, dolayısıyla potansiyel ile yatırım dağılımının paralellik gösterdiğini kanıtlamaktadır.

Açıklama: Doğru cevap B'dir. Grafik, A OSB'sinin ağırlıklı olarak "Tekstil" sektöründe yoğunlaştığını (ihtisas OSB'si), B OSB'sinin ise "Makine", "Metal", "Otomotiv Yan Sanayi", "Plastik" gibi birbirini tamamlayıcı birçok farklı sektörden firmayı barındırdığını (karma OSB) göstermektedir. Bu çeşitlilik, B OSB'sindeki firmalar için önemli bir avantajdır. Örneğin, bir makine üreticisi ihtiyaç duyduğu metal parçayı, bir otomotiv firması da plastik aksamı aynı OSB içindeki başka bir firmadan daha hızlı ve düşük maliyetle temin edebilir. Bu durum, sektörler arası sinerji, iş birliği ve güçlü bir yerel tedarik zinciri oluşturur.

Açıklama: Doğru cevap D'dir. Harita, Türkiye'nin hem farklı ülkelerden gelen çok sayıda doğal gaz boru hattına (Rusya'dan, Azerbaycan'dan vb.) ev sahipliği yaptığını hem de deniz yoluyla farklı ülkelerden LNG ithal etmesine olanak tanıyan terminallere sahip olduğunu göstermektedir. Sanayi için hayati bir enerji kaynağı olan doğal gazın tek bir ülkeye veya tek bir güzergaha bağımlı kalmaması, olası politik veya teknik sorunlarda enerjisiz kalma riskini azaltır. Bu durum, Türkiye'nin enerji arz güvenliğini artırmak amacıyla kaynak (farklı ülkeler) ve güzergah (boru hatları ve LNG) çeşitlendirmesi stratejisi izlediğinin en önemli göstergesidir.

Açıklama: Doğru cevap D'dir. Türkiye, gübre üretiminde kullanılan en temel hammaddeler olan fosfat ve potas açısından fakir bir ülkedir ve bu maddeleri büyük ölçüde ithal etmek zorundadır. Hammaddenin gemilerle yurt dışından getirilmesi, fabrikaların bu hammaddenin boşaltıldığı limanlara yakın kurulmasını ekonomik olarak zorunlu kılar. Bu sayede, hammaddenin fabrikaya taşınması sırasındaki iç nakliye maliyetleri en aza indirilmiş olur. Haritadaki dağılım (İskenderun, Mersin, İzmir, Kocaeli, Samsun) bu durumu açıkça desteklemektedir.

Açıklama: Doğru cevap E'dir. Grafik, zamanla sanayi ve özellikle hizmetler sektörünün ekonomi içindeki payının arttığını göstermektedir. Gelişmekte olan ülkelerin ekonomik modernleşme süreçlerinde, tarımın milli gelirdeki payı azalırken sanayi ve hizmetler sektörlerinin payının artması tipik bir durumdur. Hizmetler sektörünün (finans, turizm, ticaret, eğitim, sağlık vb.) sanayiyi de geçerek en büyük paya sahip olması, ekonominin daha karmaşık ve gelişmiş bir yapıya kavuştuğunu, yani yapısal bir dönüşüm geçirdiğini ifade eder.

Açıklama: Doğru cevap E'dir. Tablo incelendiğinde, tüm şehirlerin belirli avantajları olsa da İzmit'in sanayi yapısı doğrudan uluslararası dinamiklere bağlıdır. Petrokimya sanayisi, ithal petrole dayalıdır ve bu da limanları zorunlu kılar. Otomotiv sanayisi ise hem parça ithalatı hem de üretilen araçların ihracatı için yine limanlara ve ana ulaşım ağlarına ihtiyaç duyar. Pazar durumunun "ithalata ve ihracata dayalı" olarak belirtilmesi ve coğrafi avantajının "liman" ve "ana ulaşım yolları" olması, bu şehrin sanayileşmesinde uluslararası ticaret ve lojistiğin diğer şehirlere göre çok daha merkezi ve baskın bir rolde olduğunu göstermektedir.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. Haritada gösterilen Gıda İhtisas OSB'lerinin (örneğin Salihli'de zeytin, Karacabey'de hayvancılık ve süt, Şanlıurfa'da tarımsal ürünler, Afyon'da et ve süt ürünleri) hepsi, kendi alanlarındaki tarımsal üretimin yoğun olduğu bölgelerde kurulmuştur. Bu durum, tarımda üretilen bir ürünün, yine aynı bölgede kurulan modern sanayi tesislerinde işlenerek katma değeri yüksek bir ürüne dönüştürülmesini amaçlar. Bu model, hem tarımsal üretimin değerini artırır hem de o bölgede yeni istihdam alanları yaratarak yerel kalkınmayı destekler. Yani sanayi ve tarım arasında güçlü bir entegrasyon hedeflenmektedir.

Açıklama: Doğru cevap B'dir. Grafik, sanayide çalışan her bir kişinin zamanla daha fazla katma değer (üretim değeri) yarattığını göstermektedir. Bu durum "verimlilik artışı" olarak adlandırılır. Bir ekonomide kişi başına üretimin artmasının en temel nedenleri; daha modern makinelerin kullanılması (teknoloji), üretim süreçlerinin otomatikleştirilmesi (otomasyon), çalışanların daha nitelikli hale gelmesi ve daha verimli üretim organizasyonlarıdır. Dolayısıyla grafikteki istikrarlı artış, Türkiye sanayisinde teknoloji ve otomasyonun giderek daha önemli bir rol oynadığının güçlü bir kanıtıdır.

Açıklama: Doğru cevap D'dir. Bor madeni işleme tesislerinin yer seçimi iki temel faktöre dayanır. Kırka (Eskişehir) tesisi, Türkiye'nin en büyük bor rezervlerinin çıkarıldığı yere doğrudan kurulmuştur; bu durumun nedeni hammaddeye yakınlıktır. Bandırma (Balıkesir) tesisi ise hem yine bor yataklarına yakın bir konumdadır hem de önemli bir limana sahiptir. Bor ürünleri Türkiye'nin en önemli ihraç kalemlerinden biri olduğu için, işlenmiş ürünlerin dünya pazarlarına kolayca gönderilebilmesi için liman faktörü hayati önem taşır. Dolayısıyla bu iki konum, hammadde ve ulaşım (liman) faktörlerinin birleşimini yansıtır.