Türkiye'de Ulaşım

Açıklama: Doğru cevap D'dir. Antalya'dan kuzeydoğuya doğru en kısa rota izlendiğinde, ilk olarak Orta Toroslar'ın geçitleri aşılır. İç Anadolu'ya girildiğinde Kırşehir ve çevresindeki platoluk alanlar geçilir. Samsun'a ulaşmak için ise Karadeniz kıyısına paralel uzanan Canik Dağları'nın aşılması gerekir. Diğer şıklardaki coğrafi birimler bu en kısa güzergâh üzerinde yer almaz.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. Ege Bölgesi'nde dağlar kıyıya dik uzandığı için İzmir-Ankara (I) güzergahı, dağların arasındaki graben ovalarını ve platoları takip ederek daha az engebeli bir hat izler. Doğu Karadeniz'de ise dağlar kıyıya paralel ve hemen kıyıdan itibaren yükselir. Bu nedenle Trabzon-Erzurum (II) güzergahı, bu yüksek dağ sıralarını aşmak için Zigana ve Kop gibi geçitlerde çok sayıda ve maliyeti yüksek tünel ile viyadük inşaatını zorunlu kılar. Bu durum, yapım ve bakım maliyetlerini temel olarak artıran faktördür.

Açıklama: Doğru cevap B'dir. Bu senaryoda amaç hız ve verimliliktir. Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demir yolu, Asya ile Avrupa arasında kesintisiz ve hızlı bir koridor sunar. Konteynerlerin Bakü'de trene yüklenip Türkiye'yi demir yoluyla kat etmesi, İran ve Rusya gibi ülkelerdeki kara yolu bürokrasisi ve potansiyel gecikmelerden daha verimlidir. Mersin gibi büyük bir limandan Ro-Ro gemisiyle doğrudan İtalya'ya geçmek ise Balkanlar'daki sınır kapılarında beklemeyi önler. Bu karma model, hız ve verimlilik açısından en optimize rotayı oluşturur.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. Marmaray, sadece İstanbul'un iki yakasını birleştiren bir kent içi ulaşım projesi değildir. Aynı zamanda, Londra'dan Pekin'e uzanan "Demir İpek Yolu" koridorunun en kritik halkasıdır. Asya ve Avrupa demir yolu ağlarını Boğaz'ın altından kesintisiz bir şekilde birbirine bağlayarak kıtalararası entegrasyonu sağlar. Diğer projeler daha çok ulusal veya bölgesel ölçekte öneme sahipken, Marmaray doğrudan kıtaları birleştirme ve uluslararası bir koridor oluşturma işleviyle verilen iddiayı en güçlü şekilde kanıtlar.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. (I) Kocaeli'nin dökme yük ve konteyner miktarının çok yüksek olması, çevresindeki yoğun sanayi tesislerine (ithal hammadde girişi, mamul ürün çıkışı) hizmet ettiğini gösterir; bu yargı doğrudur. (III) Mersin'in hem dökme yük hem de konteyner sütunlarının birbirine yakın ve yüksek olması, bu limanın farklı yük tiplerinde dengeli bir hizmet verdiğini gösterir; bu yargı doğrudur. (II) Trabzon'un transit yük sütunu diğerlerine göre çok düşüktür; bu yargı yanlıştır. (IV) Grafikte Kocaeli'nin toplam sütun yüksekliği (dökme+konteyner+transit) İzmir'den açıkça fazladır; bu yargı yanlıştır.

Açıklama: Doğru cevap D'dir. Türkiye'de demir yolu ağının geri planda kalmasında yüksek maliyetler (A), devlet politikaları (B), kara yolunun esnekliği (C) ve her yere ulaşamaması (E) gibi faktörler doğrudan etkilidir. Ancak Türkiye, kendi demir yolu raylarını üretebilen bir ülkedir ve demir-çelik sanayisi oldukça gelişmiştir. Dolayısıyla, demir yolu yatırımlarının yavaşlamasının temel nedeni, ray üretimi için demir-çelik yetersizliği değildir. Bu faktörün etkisi diğerlerine göre yok denecek kadar azdır.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. Kars, coğrafi olarak Türkiye'nin Kafkasya'ya en yakın önemli şehirlerinden biridir. Tabloda belirtilen demir yolu bağlantısı (BTK Demir Yolu) ve kara yolu bağlantıları, şehri Gürcistan ve Azerbaycan gibi ülkelere bağlayan bir kapı konumuna getirir. Bu nedenle, Kars'ın öne çıkan ulaşım rolü, Kafkasya bölgesine yönelik bir sınır ve transit ticaret merkezi olmasıdır.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. Kara yollarının ülkenin en ücra köşelerine kadar ulaşması, kırsal alanlarla kentler arasındaki fiziki engeli azaltmıştır. Bu durum, tarımda makineleşmenin de etkisiyle işsiz kalan kırsal nüfusun otobüs ve kamyon gibi araçlarla kentlere daha kolay göç etmesine olanak tanımıştır. Bu hızlı ve kontrolsüz göç, büyük kentlerin çevresinde altyapısı yetersiz, plansız mahallelerin (gecekondu bölgeleri) oluşmasına yol açan en önemli faktörlerden biri olmuştur.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. Avrasya Tüneli, Yavuz Sultan Selim, 1915 Çanakkale ve Osmangazi köprüleri, temel olarak bir su engelini (Boğaz, körfez) aşarak iki yaka arasında ulaşım sürekliliğini sağlayan ve genellikle transit trafiği rahatlatan "geçiş" projeleridir. Konya Lojistik Merkezi ise bir geçiş projesi değil, farklı ulaşım modlarından gelen yüklerin toplandığı, depolandığı, işlendiği ve yeniden dağıtıldığı bir "yük toplama ve dağıtım" merkezidir. İşlevi bakımından diğerlerinden ayrılır.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. İzmir (Ege), Samsun (İç Anadolu'ya bağlantı), İskenderun ve Mersin (GAP ve İç Anadolu'ya bağlantı) limanları, arkalarındaki geniş ve ekonomik olarak faal bölgelerle güçlü kara ve demir yolu bağlantılarına sahiptir. Bu da hinterlandlarını genişletir. Sinop Limanı ise hemen arkasında yükselen Küre Dağları nedeniyle iç kesimlerle olan kara yolu bağlantısı zayıf ve demir yolu bağlantısı olmayan doğal bir limandır. Bu coğrafi engel, hinterlandını oldukça daraltmış ve gelişimini sınırlandırmıştır.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. Soruda iki koşul vardır: 1) Yerel saatin daha ileri gitmesi, yani Doğu'ya doğru hareket edilmesi. 2) Yol yapım maliyetinin yüksek olması, yani engebeli araziden geçilmesi. A, D ve E şıklarında Batı'ya veya Kuzey'e gidildiği için yerel saat geri gider. B şıkkında Doğu'ya gidilir ancak rota Toroslar aşıldıktan sonra nispeten düz platolardan geçer. C şıkkında ise Antalya'dan Hakkâri'ye gidilirken hem Doğu'ya doğru hareket edilerek yerel saat ileri gider hem de rota boyunca son derece sarp ve yüksek olan Toros Dağları ve Güneydoğu Toroslar aşılacağı için yol yapım maliyeti en yüksek olur.

Açıklama: Doğru cevap D'dir. Afyonkarahisar, Kayseri, Gaziantep ve Eskişehir, tarih boyunca önemli yolların kesişim noktasında yer alarak gelişmiş şehirlerdir. Batman ise, 1940'larda küçük bir köyken, Raman Dağı'nda petrol bulunması ve ardından Türkiye'nin ilk petrol rafinerisinin burada kurulmasıyla hızla büyüyerek bir şehir haline gelmiştir. Dolayısıyla Batman'ın gelişmesindeki ana dinamik, bir ulaşım kavşağı olması değil, doğrudan madencilik ve sanayi fonksiyonudur.