Türkiye'de Ulaşım

Açıklama: Doğru cevap C'dir. YHT gibi projeler, yüksek hız ve güvenliği korumak için belirli bir eğim ve viraj standardına uymak zorundadır. Güzergâh üzerindeki engebeli arazi yapısı (Jeomorfoloji), bu standartları sağlamak için tünel ve viyadük gibi ileri mühendislik yapılarını (Ulaşım teknolojisi) zorunlu kılar. Bu yapıların seçimi ve yerleşimi, en kısa süreyi ve en güvenli geçişi sağlamak üzere yapılan güzergâh optimizasyonunun bir sonucudur.

Açıklama: Doğru cevap B'dir. (II) Havayolu, değeri yüksek (elektronik, ilaç vb.) ancak ağırlığı az ürünler için idealdir çünkü bu ürünlerde teslimat hızı, taşıma maliyetinden daha kritiktir. (IV) "Tam zamanında üretim" modeli, stok maliyetini azaltmak için parçaların üretim bandına tam zamanında ulaşmasını gerektirir ki bu da havayolunun hız avantajını öne çıkarır. (I) Havayolu, denizyoluna göre birim zamanda çok daha az yük taşır. (III) Kabotaj Kanunu denizyolu ile ilgilidir, havayolu ile bir ilişkisi yoktur.

Açıklama: Doğru cevap D'dir. Bir limanın hinterlandını ve ticari hacmini belirleyen temel faktörler; demiryolu bağlantıları (A), art bölgesindeki üretim gücü (B), ticareti kolaylaştıran serbest bölgeler (C) ve stratejik konumu (E) gibi ekonomik ve lojistik unsurlardır. Turizm potansiyeli, şehrin genel ekonomisine katkı sağlasa da, limanın yük trafiği ve hinterland genişliği üzerindeki doğrudan etkisi diğer faktörlere göre çok daha azdır. Kruvaziyer turizmi dışında turizmin yük limanlarına doğrudan bir katkısı sınırlıdır.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. Bu soruda "merkezilik" ve "kavşak" kavramları anahtardır. Kayseri, Türkiye'nin coğrafi olarak merkezine yakın bir konumda olup, hem kuzey-güney hem de doğu-batı yönlü ana karayolu ve demiryolu akslarının kesişim noktasında bulunur. Bu konumu, ülkenin her yerine dağıtım yapacak bir lojistik operasyon için en dengeli ve stratejik başlangıç noktasını sunar. Diğer şehirler daha çok bölgesel merkezler olup, ülke geneli dağıtım için coğrafi olarak daha az avantajlıdır.

Açıklama: Doğru cevap B'dir. Grafikte, 2019'da tam kapasiteyle faaliyete geçen İstanbul Havalimanı'nın (İST) yolcu sayısında çok hızlı ve büyük bir artış yaşandığı görülmektedir. Bu durum, onun uluslararası bağlantıları ve yüksek kapasitesiyle şehrin ana "hub" (aktarma merkezi) havalimanı haline geldiğini gösterir. Sabiha Gökçen'in (SAW) ise istikrarlı büyümesini sürdürmesi, onun daha çok noktadan noktaya ve düşük maliyetli uçuş pazarında varlığını koruduğunu gösterir. Bu iki farklı büyüme modeli, havalimanlarının farklı rolleri üstlendiğini ortaya koyar.

Açıklama: Doğru cevap E'dir. A, B, C ve D şıklarında verilen projelerin tamamı, büyük coğrafi engelleri (Boğaz, dağ sıraları) aşarak şehirlerarası ve uluslararası transit geçişi kolaylaştıran projelerdir. İzmir Çevre Yolu ise, temel işlevi uluslararası geçiş sağlamak değil, İzmir şehrinin kent içi trafiğini rahatlatmak ve şehir merkezine girmeden bir uçtan diğerine geçişi sağlamak olan bir "kentsel ulaşım" projesidir. İşlevi bakımından diğerlerinden ayrılır.

Açıklama: Doğru cevap D'dir. Soruda üç koşul bir arada sorgulanmaktadır: engebeli arazi, yüksek ulaşım maliyeti ve yaylacılığın yaygın olması. IV (Doğu Karadeniz Dağları) ve V (Hakkâri Yöresi), Türkiye'nin en dağlık ve engebeli alanlarıdır. Bu durum ulaşım maliyetlerini aşırı yükseltir ve tarım alanlarını çok kısıtlar. Bu coğrafi yapı, temel geçim kaynağı olarak hayvancılığa dayalı yaylacılık faaliyetlerinin bu iki bölgede de yoğun olarak yapılmasına neden olmuştur. Diğer bölgeler bu üç özelliği bir arada taşımaz.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. Türkiye'nin ulaşım sistemindeki en belirgin özelliklerden biri "modal split" dengesizliğidir. Özellikle yurtiçi yük ve yolcu taşımacılığında karayolunun payı, demiryolu ve denizyoluna göre ezici bir üstünlüğe sahiptir. Dolayısıyla, ulaşım modları arasında dengeli bir dağılımdan söz etmek mümkün değildir. Diğer şıklardaki ifadeler (doğu-batı koridorları, geçit ve tüneller, transit potansiyeli, yüksek maliyetler) Türkiye'nin ulaşım coğrafyasının temel gerçekleridir.

Açıklama: Doğru cevap D'dir. Kabotaj hakkı, bir ülkenin kendi kıyıları ve limanları arasındaki ticari faaliyetleri milli kontrol altına almasıdır. Bu hak sayesinde, yabancı şirketlerin egemenliğindeki deniz taşımacılığı sona ermiş ve Türkiye'nin kendi gemi filosu, liman işletmeleri, tersaneleri ve denizcilik şirketleri doğup gelişme imkânı bulmuştur. Bu, ulusal denizcilik ekonomisinin temelini oluşturur. Boğazların statüsü Montrö Sözleşmesi ile, balıkçılık ise farklı kanunlarla düzenlenir.

Açıklama: Doğru cevap B'dir. Soruda üç kavram birleştirilmiştir: demiryolu, liman bağlantısı ve tarımsal hinterland. Adana, Türkiye'nin en verimli tarım alanlarından biri olan Çukurova'nın merkezindedir (tarımsal hinterland). Aynı zamanda, hem kendi içinden geçen demiryolu hattı hem de çok yakınındaki Mersin ve İskenderun limanları aracılığıyla denize doğrudan demiryolu bağlantısına sahiptir (liman bağlantısı). Diğer şehirler bu üç özelliği bir arada taşımaz; örneğin Konya'nın doğrudan limanı yoktur, Erzurum'un tarımsal hinterlandı farklıdır.

Açıklama: Doğru cevap C'dir. (I) Bu köprü ve otoyol, Avrupa'dan gelen TIR'ların ve diğer araçların İstanbul trafiğine girmeden doğrudan Ege'ye geçişine olanak tanıyarak İstanbul'a olan bağımlılığı azaltan bir by-pass görevi görür; bu doğrudur. (II) Daha önce feribotla sağlanan bu bağlantının kesintisiz bir otoyola dönüşmesi, Tekirdağ, Çanakkale, Balıkesir gibi şehirler arasındaki ticareti ve etkileşimi artırarak ekonomik entegrasyonu güçlendirir; bu da doğrudur. (III) Proje bir karayolu projesidir, üzerinde demiryolu hattı bulunmaz. Dolayısıyla demiryolu ağına bir katkısı yoktur; bu yanlıştır.

Açıklama: Doğru cevap B'dir. Bu soruda üç temel kavram sorgulanır: yükün değeri, hacmi ve zaman hassasiyeti. Demiryolu, tek seferde çok büyük hacimli yükleri düşük maliyetle taşıma konusunda karayoluna üstündür. B Yük Türü, değeri düşük (maliyetin önemli olduğu), hacmi çok yüksek (demir yolunun kapasite avantajını kullanabileceği) ve zaman hassasiyeti düşük (denizyolundan sonra en yavaş modlardan biri olması sorun yaratmaz) özelliklere sahiptir. Bu profil, kömür, demir cevheri gibi madenler veya tahıl gibi ürünlere uymaktadır ki bunlar demiryolu taşımacılığının en rekabetçi olduğu yük türleridir.