KPSS Coğrafya Mini Deneme - İklim ve Bitki Örtüsü 1
Soruları cevaplayın ve bitirdiğinizde "Denemeyi Bitir" butonuna tıklayarak sonuçlarınızı ve çözümleri görün.
Sonuçlarınız
Hesaplanıyor...
Soru 1: Türkiye'nin iklimini etkileyen aşağıdaki faktörlerden hangisi, ülkenin mutlak konumu ile ilgilidir?
Doğru Cevap: (C) Orta kuşakta yer alması.
Analiz: Mutlak konum, enlem ve boylamla ilgilidir. Türkiye'nin 36°-42° kuzey paralelleri arasında yer alması, onun orta kuşakta bulunmasını sağlar. Diğer seçenekler göreceli konum faktörleridir.
Soru 2: Haritada numaralanmış merkezlerin hangisinde Akdeniz iklimi özellikleri görülür?
Doğru Cevap: (A) I
Analiz: Akdeniz iklimi, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı iklim tipidir. Bu iklim tipi Akdeniz kıyıları, Ege kıyıları ve Marmara'nın güneyinde görülür. Haritada I numaralı yer Antalya'dır. II ve V karasal, III Karadeniz, IV sert karasal iklim bölgeleridir.
Soru 3: Türkiye'de genel olarak batıdan doğuya doğru gidildikçe sıcaklık ortalamalarının düşmesinin temel nedeni nedir?
Doğru Cevap: (E) Ortalama yükseltinin artması.
Analiz: Türkiye'de batıdan doğuya doğru ortalama yükselti artar. Yükselti arttıkça her 200 metrede sıcaklık yaklaşık 1°C düştüğü için, doğuya gidildikçe genel sıcaklık ortalamaları azalır.
Soru 4: Aşağıdaki tabloda Türkiye'de etkili olan bazı basınç merkezleri ve etkili oldukları dönemler verilmiştir. Hangisi yanlıştır?
| Basınç Merkezi | Etkili Olduğu Dönem | Etkisi |
|---|---|---|
| I. İzlanda Dinamik Alçak Basıncı | Kış | Ilık ve Yağışlı |
| II. Asor Dinamik Yüksek Basıncı | Kış | Soğuk ve Kuru |
| III. Sibirya Termik Yüksek Basıncı | Kış | Çok Soğuk ve Ayaz |
| IV. Basra Termik Alçak Basıncı | Yaz | Sıcak ve Kuru |
Doğru Cevap: (B) II
Analiz: Asor Dinamik Yüksek Basıncı Türkiye'yi daha çok yaz aylarında etkiler ve sıcak, kurak hava koşullarına neden olur. Kışın etkili olan İzlanda ve Sibirya'dır.
Soru 5: Haritada numaralanmış alanların hangisinde yıllık yağış miktarı en fazladır?
Doğru Cevap: (A) I
Analiz: Türkiye'de yıllık yağış miktarının en fazla olduğu yer I numara ile gösterilen Doğu Karadeniz kıyılarıdır. II, IV ve V en az yağış alan yerlerdendir. III de fazla yağış alır ancak Doğu Karadeniz kadar değildir.
Soru 6: Akdeniz iklim bölgesinin karakteristik bitki örtüsü olan makiler, hangi özelliğe sahip değildir?
Doğru Cevap: (D) Kışın yapraklarını döken türlerin hakim olması.
Analiz: Makiler, Akdeniz ikliminin yaz kuraklığına uyum sağlamış, her dem yeşil kalan, kısa boylu ağaççık ve çalılardır. Kışın yaprak döken ağaçlar daha çok Karadeniz iklim bölgesindeki ormanlarda bulunur.
Soru 7: Aşağıdaki tabloda Türkiye'nin farklı iklim bölgelerine ait bazı bitki türleri verilmiştir. Hangisi Karadeniz iklim bölgesine ait ormanların karakteristik ağaçlarından biri değildir?
| Bölge | Karakteristik Bitki Türleri |
|---|---|
| Akdeniz | Kızılçam, Maki, Garig |
| Karadeniz | Kayın, Gürgen, Kestane, Ladin, Köknar, Şimşir |
| İç Anadolu | Bozkır, Geven, Çoban Yastığı, Gelincik |
| Doğu Anadolu | Sarıçam Ormanları, Alpin Çayırlar |
Doğru Cevap: (C) Kızılçam
Analiz: Kızılçam, Akdeniz ikliminin hakim olduğu kıyı bölgelerinin karakteristik ağaç türüdür. Kayın, Ladin, Gürgen, Kestane gibi ağaçlar ise daha nemli ve yağışlı Karadeniz iklim bölgesindeki ormanlarda yaygındır.
Soru 8: Haritada numaralanmış alanların hangisinde step bitki örtüsü en geniş alanı kaplar?
Doğru Cevap: (E) II
Analiz: Step, yıllık yağış miktarının az olduğu karasal iklim bölgelerinin doğal bitki örtüsüdür. Türkiye'de bozkır bitki örtüsünün en geniş yer kapladığı bölge II numara ile gösterilen İç Anadolu Bölgesi'dir. V'de Alpin çayırlar ve Sarıçam, I'de orman, III ve IV'te maki ve kızılçam yaygındır.
Soru 9: Türkiye'yi kış aylarında etkisi altına alan Sibirya Termik Yüksek Basıncı'nın temel etkisi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (A) Şiddetli soğuklar, ayaz ve kar yağışları.
Analiz: Sibirya Yüksek Basıncı, kışın Asya kıtasının aşırı soğumasıyla oluşan termik kökenli bir basınç merkezidir. Türkiye'yi kuzeydoğudan etkilediğinde, özellikle İç ve Doğu Anadolu'da sıcaklıkları çok düşürür, ayaza ve yoğun kar yağışlarına neden olur.
Soru 10: Rize ve çevresinde turunçgil ve zeytin gibi Akdeniz iklimine özgü bitkilerin yetişebilmesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır?
Doğru Cevap: (C) Föhn rüzgarlarının etkisi.
Analiz: Dağları aşarak alçalan hava kütlesi sürtünmenin etkisiyle ısınır ve nemini kaybeder. Doğu Karadeniz dağlarını aşarak Rize kıyılarına inen bu rüzgar, kış sıcaklıklarını artırarak normalde orada yetişemeyecek turunçgil gibi ürünlerin yetişmesine olanak tanır.
Soru 11: Haritada numaralanmış merkezlerden hangisinin yıllık sıcaklık farkı en fazladır?
Doğru Cevap: (B) V
Analiz: Yıllık sıcaklık farkını artıran en önemli faktörler karasallık ve yükseltidir. Denizden uzak, yüksek ve karasal olan yerlerde kışlar çok soğuk, yazlar ise sıcak geçer. Haritadaki merkezler içinde bu özelliklere en fazla sahip olan yer V'dir. Kıyıdaki merkezlerde nemlilik nedeniyle sıcaklık farkı daha azdır.
Soru 12: Türkiye'de orman alt sınırını belirleyen temel faktör nemlilik iken, orman üst sınırını belirleyen temel faktör nedir?
Doğru Cevap: (A) Sıcaklık
Analiz: Ormanların başlayabilmesi için yeterli yağış gerekir. Ancak belirli bir yükseltiden sonra sıcaklıklar ağaç yetişmesine izin vermeyecek kadar düştüğü için ormanlar sona erer ve yerini alpin çayırlara bırakır. Bu üst sınırı belirleyen temel faktör sıcaklıktır.
Soru 13: Psödomaki, Karadeniz kıyılarında ormanların tahrip edildiği yerlerde ortaya çıkan, makilere benzeyen ancak kışın yaprak döken bazı türleri de içeren çalı topluluğudur. Psödomakilerin oluşmasındaki temel faktör nedir?
Doğru Cevap: (E) Her mevsim yağışlı ve nemli iklim koşulları.
Analiz: Psödomakiler, Karadeniz ikliminin her mevsim yağışlı olması nedeniyle, orman tahrip edilse bile yeniden orman yerine nemcil çalıların yetişmesiyle oluşur. Makiler ise yaz kuraklığına adapte olmuş Akdeniz bitki örtüsüdür.
Soru 14: Haritada numaralanmış merkezlerden hangilerinde hem yaz hem de kış sıcaklık ortalamaları birbirine en yakındır?
Doğru Cevap: (C) II ve III
Analiz: Yıllık sıcaklık farkının en az olduğu yerler, denizel etkinin belirgin olduğu kıyı bölgeleridir. Karasallık arttıkça yaz-kış arasındaki sıcaklık farkı da artar. Haritadaki kıyı merkezleri olan II ve III nemliliğin etkisiyle en az yıllık sıcaklık farkına sahip yerlerdir.
Soru 15: Endemik bitki, Dünya'da sadece belirli bir bölgede yetişen bitki türüdür. Türkiye, endemik bitki çeşitliliği açısından zengindir. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'ye özgü endemik bitkilerden biri değildir?
Doğru Cevap: (B) Ladin
Analiz: Ladin, Karadeniz Bölgesi'nde yaygın olarak bulunan bir ağaç türü olsa da, sadece Türkiye'ye özgü değildir; Kuzey Avrupa ve Asya'da da bulunur. Kazdağı Göknarı, Sığla Ağacı, İspir Meşesi ve Datça Hurması ise Türkiye'ye özgü endemik türlerdendir.
Soru 16: Türkiye'de yağışların mevsimlere dağılışı bölgelere göre farklılık gösterir. En fazla yağışı İlkbahar mevsiminde alan ve bu nedenle bitki örtüsü bozkır olan bölgemiz hangisidir?
Doğru Cevap: (A) İç Anadolu Bölgesi
Analiz: İç Anadolu'da karasal iklim hakimdir ve en fazla yağış yükselim yağışları şeklinde İlkbahar'da düşer. Yazlar kurak geçer. Bu yağış rejimi bozkır bitki örtüsünün oluşmasına neden olmuştur. Akdeniz ve Ege en çok Kışın, Karadeniz Sonbaharda, Doğu Anadolu Yazın yağış alır.
Soru 17: Türkiye'de etkili olan aşağıdaki yerel rüzgarlardan hangisi estiği yerin sıcaklığını düşürür?
Doğru Cevap: (D) Etezyen
Analiz: Türkiye Kuzey Yarım Küre'de yer aldığı için kuzeyden esen rüzgarlar genellikle soğuk karakterlidir ve sıcaklığı düşürür. Güneyden esenler ise sıcak karakterlidir. Föhn ise indiği yamacı ısıtır.
Soru 18: Karadeniz iklim bölgesinde, kıyıdan itibaren yükseldikçe bitki örtüsünün kuşaklar oluşturmasının temel nedeni nedir?
Doğru Cevap: (E) Yükseltiye bağlı olarak sıcaklığın düşmesi.
Analiz: Bitki örtüsünün yamaç boyunca kuşaklar oluşturması, yükseldikçe sıcaklığın azalmasının bir sonucudur. Sıcaklık düştükçe, bitki türleri de buna uyum sağlayacak şekilde değişir.
Soru 19: Relikt Bitki, geçmiş jeolojik dönemlerdeki iklim koşullarında yetişmiş ancak günümüz iklim koşullarına da uyum sağlayarak varlığını sürdüren bitki türüdür. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'deki relikt bitkilere örnek gösterilebilir?
Doğru Cevap: (A) Kayın Ağacı
Analiz: Kayın, normalde nemli Karadeniz ikliminin ağacıdır. Ancak Buzul Çağı'nda daha güneye inmiş ve iklimler normale dönünce Akdeniz iklim bölgesindeki bazı yüksek ve nemli yerlerde kalıntı olarak yaşamaya devam etmiştir. Sığla ise endemik bir türdür.
Soru 20: Türkiye'de yıllık güneşlenme süresinin en fazla olduğu bölge Güneydoğu Anadolu iken, en az olduğu bölge Karadeniz'dir. Bu durumun temel nedeni nedir?
Doğru Cevap: (C) Bulutluluk oranı.
Analiz: Güneşlenme süresi, güneşin gökyüzünde göründüğü süredir. Karadeniz Bölgesi, yıl boyunca yağışlı ve nemli olduğu için bulutluluk oranı çok yüksektir, bu da güneşi görme süresini azaltır. Güneydoğu Anadolu ise kurak olduğu için bulutluluk oranı düşüktür ve güneşlenme süresi fazladır.
KPSS Coğrafya Mini Deneme - İklim ve Bitki Örtüsü 1
Soruları cevaplayın ve bitirdiğinizde "Denemeyi Bitir" butonuna tıklayarak sonuçlarınızı ve çözümleri görün.
Sonuçlarınız
Hesaplanıyor...
Soru 1: Türkiye'nin iklimini etkileyen aşağıdaki faktörlerden hangisi, ülkenin mutlak konumu ile ilgilidir?
Doğru Cevap: (C) Orta kuşakta yer alması.
Analiz: Mutlak konum, enlem ve boylamla ilgilidir. Türkiye'nin 36°-42° kuzey paralelleri arasında yer alması, onun orta kuşakta bulunmasını sağlar. Diğer seçenekler göreceli konum faktörleridir.
Soru 2: Haritada numaralanmış merkezlerin hangisinde Akdeniz iklimi özellikleri görülür?
Doğru Cevap: (A) I
Analiz: Akdeniz iklimi, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı iklim tipidir. Bu iklim tipi Akdeniz kıyıları, Ege kıyıları ve Marmara'nın güneyinde görülür. Haritada I numaralı yer Antalya'dır. II ve V karasal, III Karadeniz, IV sert karasal iklim bölgeleridir.
Soru 3: Türkiye'de genel olarak batıdan doğuya doğru gidildikçe sıcaklık ortalamalarının düşmesinin temel nedeni nedir?
Doğru Cevap: (E) Ortalama yükseltinin artması.
Analiz: Türkiye'de batıdan doğuya doğru ortalama yükselti artar. Yükselti arttıkça her 200 metrede sıcaklık yaklaşık 1°C düştüğü için, doğuya gidildikçe genel sıcaklık ortalamaları azalır.
Soru 4: Aşağıdaki tabloda Türkiye'de etkili olan bazı basınç merkezleri ve etkili oldukları dönemler verilmiştir. Hangisi yanlıştır?
| Basınç Merkezi | Etkili Olduğu Dönem | Etkisi |
|---|---|---|
| I. İzlanda Dinamik Alçak Basıncı | Kış | Ilık ve Yağışlı |
| II. Asor Dinamik Yüksek Basıncı | Kış | Soğuk ve Kuru |
| III. Sibirya Termik Yüksek Basıncı | Kış | Çok Soğuk ve Ayaz |
| IV. Basra Termik Alçak Basıncı | Yaz | Sıcak ve Kuru |
Doğru Cevap: (B) II
Analiz: Asor Dinamik Yüksek Basıncı Türkiye'yi daha çok yaz aylarında etkiler ve sıcak, kurak hava koşullarına neden olur. Kışın etkili olan İzlanda ve Sibirya'dır.
Soru 5: Haritada numaralanmış alanların hangisinde yıllık yağış miktarı en fazladır?
Doğru Cevap: (A) I
Analiz: Türkiye'de yıllık yağış miktarının en fazla olduğu yer I numara ile gösterilen Doğu Karadeniz kıyılarıdır. II, IV ve V en az yağış alan yerlerdendir. III de fazla yağış alır ancak Doğu Karadeniz kadar değildir.
Soru 6: Akdeniz iklim bölgesinin karakteristik bitki örtüsü olan makiler, hangi özelliğe sahip değildir?
Doğru Cevap: (D) Kışın yapraklarını döken türlerin hakim olması.
Analiz: Makiler, Akdeniz ikliminin yaz kuraklığına uyum sağlamış, her dem yeşil kalan, kısa boylu ağaççık ve çalılardır. Kışın yaprak döken ağaçlar daha çok Karadeniz iklim bölgesindeki ormanlarda bulunur.
Soru 7: Aşağıdaki tabloda Türkiye'nin farklı iklim bölgelerine ait bazı bitki türleri verilmiştir. Hangisi Karadeniz iklim bölgesine ait ormanların karakteristik ağaçlarından biri değildir?
| Bölge | Karakteristik Bitki Türleri |
|---|---|
| Akdeniz | Kızılçam, Maki, Garig |
| Karadeniz | Kayın, Gürgen, Kestane, Ladin, Köknar, Şimşir |
| İç Anadolu | Bozkır, Geven, Çoban Yastığı, Gelincik |
| Doğu Anadolu | Sarıçam Ormanları, Alpin Çayırlar |
Doğru Cevap: (C) Kızılçam
Analiz: Kızılçam, Akdeniz ikliminin hakim olduğu kıyı bölgelerinin karakteristik ağaç türüdür. Kayın, Ladin, Gürgen, Kestane gibi ağaçlar ise daha nemli ve yağışlı Karadeniz iklim bölgesindeki ormanlarda yaygındır.
Soru 8: Haritada numaralanmış alanların hangisinde step bitki örtüsü en geniş alanı kaplar?
Doğru Cevap: (E) II
Analiz: Step, yıllık yağış miktarının az olduğu karasal iklim bölgelerinin doğal bitki örtüsüdür. Türkiye'de bozkır bitki örtüsünün en geniş yer kapladığı bölge II numara ile gösterilen İç Anadolu Bölgesi'dir. V'de Alpin çayırlar ve Sarıçam, I'de orman, III ve IV'te maki ve kızılçam yaygındır.
Soru 9: Türkiye'yi kış aylarında etkisi altına alan Sibirya Termik Yüksek Basıncı'nın temel etkisi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (A) Şiddetli soğuklar, ayaz ve kar yağışları.
Analiz: Sibirya Yüksek Basıncı, kışın Asya kıtasının aşırı soğumasıyla oluşan termik kökenli bir basınç merkezidir. Türkiye'yi kuzeydoğudan etkilediğinde, özellikle İç ve Doğu Anadolu'da sıcaklıkları çok düşürür, ayaza ve yoğun kar yağışlarına neden olur.
Soru 10: Rize ve çevresinde turunçgil ve zeytin gibi Akdeniz iklimine özgü bitkilerin yetişebilmesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır?
Doğru Cevap: (C) Föhn rüzgarlarının etkisi.
Analiz: Dağları aşarak alçalan hava kütlesi sürtünmenin etkisiyle ısınır ve nemini kaybeder. Doğu Karadeniz dağlarını aşarak Rize kıyılarına inen bu rüzgar, kış sıcaklıklarını artırarak normalde orada yetişemeyecek turunçgil gibi ürünlerin yetişmesine olanak tanır.
Soru 11: Haritada numaralanmış merkezlerden hangisinin yıllık sıcaklık farkı en fazladır?
Doğru Cevap: (B) V
Analiz: Yıllık sıcaklık farkını artıran en önemli faktörler karasallık ve yükseltidir. Denizden uzak, yüksek ve karasal olan yerlerde kışlar çok soğuk, yazlar ise sıcak geçer. Haritadaki merkezler içinde bu özelliklere en fazla sahip olan yer V'dir. Kıyıdaki merkezlerde nemlilik nedeniyle sıcaklık farkı daha azdır.
Soru 12: Türkiye'de orman alt sınırını belirleyen temel faktör nemlilik iken, orman üst sınırını belirleyen temel faktör nedir?
Doğru Cevap: (A) Sıcaklık
Analiz: Ormanların başlayabilmesi için yeterli yağış gerekir. Ancak belirli bir yükseltiden sonra sıcaklıklar ağaç yetişmesine izin vermeyecek kadar düştüğü için ormanlar sona erer ve yerini alpin çayırlara bırakır. Bu üst sınırı belirleyen temel faktör sıcaklıktır.
Soru 13: Psödomaki, Karadeniz kıyılarında ormanların tahrip edildiği yerlerde ortaya çıkan, makilere benzeyen ancak kışın yaprak döken bazı türleri de içeren çalı topluluğudur. Psödomakilerin oluşmasındaki temel faktör nedir?
Doğru Cevap: (E) Her mevsim yağışlı ve nemli iklim koşulları.
Analiz: Psödomakiler, Karadeniz ikliminin her mevsim yağışlı olması nedeniyle, orman tahrip edilse bile yeniden orman yerine nemcil çalıların yetişmesiyle oluşur. Makiler ise yaz kuraklığına adapte olmuş Akdeniz bitki örtüsüdür.
Soru 14: Haritada numaralanmış merkezlerden hangilerinde hem yaz hem de kış sıcaklık ortalamaları birbirine en yakındır?
Doğru Cevap: (C) II ve III
Analiz: Yıllık sıcaklık farkının en az olduğu yerler, denizel etkinin belirgin olduğu kıyı bölgeleridir. Karasallık arttıkça yaz-kış arasındaki sıcaklık farkı da artar. Haritadaki kıyı merkezleri olan II ve III nemliliğin etkisiyle en az yıllık sıcaklık farkına sahip yerlerdir.
Soru 15: Endemik bitki, Dünya'da sadece belirli bir bölgede yetişen bitki türüdür. Türkiye, endemik bitki çeşitliliği açısından zengindir. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'ye özgü endemik bitkilerden biri değildir?
Doğru Cevap: (B) Ladin
Analiz: Ladin, Karadeniz Bölgesi'nde yaygın olarak bulunan bir ağaç türü olsa da, sadece Türkiye'ye özgü değildir; Kuzey Avrupa ve Asya'da da bulunur. Kazdağı Göknarı, Sığla Ağacı, İspir Meşesi ve Datça Hurması ise Türkiye'ye özgü endemik türlerdendir.
Soru 16: Türkiye'de yağışların mevsimlere dağılışı bölgelere göre farklılık gösterir. En fazla yağışı İlkbahar mevsiminde alan ve bu nedenle bitki örtüsü bozkır olan bölgemiz hangisidir?
Doğru Cevap: (A) İç Anadolu Bölgesi
Analiz: İç Anadolu'da karasal iklim hakimdir ve en fazla yağış yükselim yağışları şeklinde İlkbahar'da düşer. Yazlar kurak geçer. Bu yağış rejimi bozkır bitki örtüsünün oluşmasına neden olmuştur. Akdeniz ve Ege en çok Kışın, Karadeniz Sonbaharda, Doğu Anadolu Yazın yağış alır.
Soru 17: Türkiye'de etkili olan aşağıdaki yerel rüzgarlardan hangisi estiği yerin sıcaklığını düşürür?
Doğru Cevap: (D) Etezyen
Analiz: Türkiye Kuzey Yarım Küre'de yer aldığı için kuzeyden esen rüzgarlar genellikle soğuk karakterlidir ve sıcaklığı düşürür. Güneyden esenler ise sıcak karakterlidir. Föhn ise indiği yamacı ısıtır.
Soru 18: Karadeniz iklim bölgesinde, kıyıdan itibaren yükseldikçe bitki örtüsünün kuşaklar oluşturmasının temel nedeni nedir?
Doğru Cevap: (E) Yükseltiye bağlı olarak sıcaklığın düşmesi.
Analiz: Bitki örtüsünün yamaç boyunca kuşaklar oluşturması, yükseldikçe sıcaklığın azalmasının bir sonucudur. Sıcaklık düştükçe, bitki türleri de buna uyum sağlayacak şekilde değişir.
Soru 19: Relikt Bitki, geçmiş jeolojik dönemlerdeki iklim koşullarında yetişmiş ancak günümüz iklim koşullarına da uyum sağlayarak varlığını sürdüren bitki türüdür. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'deki relikt bitkilere örnek gösterilebilir?
Doğru Cevap: (A) Kayın Ağacı
Analiz: Kayın, normalde nemli Karadeniz ikliminin ağacıdır. Ancak Buzul Çağı'nda daha güneye inmiş ve iklimler normale dönünce Akdeniz iklim bölgesindeki bazı yüksek ve nemli yerlerde kalıntı olarak yaşamaya devam etmiştir. Sığla ise endemik bir türdür.
Soru 20: Türkiye'de yıllık güneşlenme süresinin en fazla olduğu bölge Güneydoğu Anadolu iken, en az olduğu bölge Karadeniz'dir. Bu durumun temel nedeni nedir?
Doğru Cevap: (C) Bulutluluk oranı.
Analiz: Güneşlenme süresi, güneşin gökyüzünde göründüğü süredir. Karadeniz Bölgesi, yıl boyunca yağışlı ve nemli olduğu için bulutluluk oranı çok yüksektir, bu da güneşi görme süresini azaltır. Güneydoğu Anadolu ise kurak olduğu için bulutluluk oranı düşüktür ve güneşlenme süresi fazladır.