KPSS Coğrafya Mini Deneme - Nüfus ve Yerleşme 2
Soruları cevaplayın ve bitirdiğinizde "Denemeyi Bitir" butonuna tıklayarak sonuçlarınızı ve çözümleri görün.
Sonuçlarınız
Hesaplanıyor...
Soru 1: Türkiye'de nüfus sayımları başlangıçta (1927-1990 arası) genellikle 5 veya 10 yılda bir yapılırken, 2007 yılından itibaren Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) ile her yıl düzenli olarak yapılmaktadır. Bu sistem değişikliğinin temel amacı nedir?
Doğru Cevap: (C) Daha güncel, hızlı ve güvenilir nüfus verileri elde etmek.
Analiz: Eski sistemde (de facto/de jure) sayımlar hem maliyetliydi hem de uzun aralıklarla yapıldığı için güncelliğini yitiriyordu. ADNKS, kişilerin ikamet adreslerine göre elektronik ortamda sürekli güncellenen bir sistem olduğu için, her yıl sonunda daha doğru ve anlık nüfus verilerine ulaşmayı sağlar.
Soru 2: Haritada numaralanmış alanlardan hangisinde hem yaz kuraklığı hem de engebenin fazla olması nedeniyle nüfus yoğunluğu düşüktür?
Doğru Cevap: (E) V (Taşeli Platosu)
Analiz: V numara ile gösterilen Taşeli Platosu, Akdeniz iklim bölgesinde yer alır (yaz kuraklığı belirgin) ve karstik arazi nedeniyle oldukça engebelidir. Bu iki faktör (kuraklık ve engebe) tarımı ve yerleşmeyi zorlaştırdığı için nüfus yoğunluğu düşüktür. I ve III yoğundur. II'de kuraklık var ama engebe az. IV yoğundur.
Soru 3: Bir ülkenin nüfus piramidinin tabanının daralması, aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?
Doğru Cevap: (B) Doğum oranlarının azaldığı.
Analiz: Nüfus piramidinin tabanı, en genç yaş grubunu (0-4 yaş) yani yeni doğanları temsil eder. Tabanın daralması, doğan çocuk sayısının, dolayısıyla doğum oranlarının azaldığını gösterir. Bu durum genellikle gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde görülür.
Soru 4: Aşağıdaki tabloda beş ilin 2022 yılı net göç hızı (binde olarak) verilmiştir. Tabloya göre hangi il, diğerlerinden daha fazla göç vermiştir?
| İl | Net Göç Hızı (‰) |
|---|---|
| İstanbul | -12.1 |
| Ankara | +8.5 |
| İzmir | +10.2 |
| Antalya | +15.8 |
| Ağrı | -25.3 |
(Not: Pozitif değerler göç alındığını, negatif değerler göç verildiğini gösterir.)
Doğru Cevap: (A) Ağrı
Analiz: Net göç hızı negatif olan iller göç vermektedir. Negatif değer ne kadar büyükse, göç verme oranı o kadar yüksektir. Tabloda Ağrı'nın net göç hızı (-25.3) ile en yüksek negatif değere sahip olduğu görülmektedir, yani en fazla göç veren il Ağrı'dır. İstanbul da göç vermiştir ancak Ağrı kadar yüksek oranda değildir.
Soru 5: Haritada numaralanmış alanların hangisinde tarımsal nüfus yoğunluğu (tarımla uğraşan nüfus / tarım alanı) en düşüktür?
Doğru Cevap: (C) II (Konya Ovası)
Analiz: Tarımsal nüfus yoğunluğu, tarım alanlarının ne kadar verimli kullanıldığını veya tarımda insan gücüne ne kadar ihtiyaç duyulduğunu gösterir. Geniş ve düz tarım alanlarına sahip, tarımda makineleşmenin yaygın olduğu yerlerde tarımsal nüfus yoğunluğu düşüktür. II (Konya Ovası) bu özelliklere sahiptir. I, III, IV, V gibi engebeli yerlerde ise tarım alanları dar olduğu için tarımsal nüfus yoğunluğu yüksektir.
Soru 6: Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'de köy altı yerleşmelerinin (mahalle, mezra, yayla vb.) ortaya çıkmasında etkili olan faktörlerden biri değildir?
Doğru Cevap: (E) Bölgedeki sanayi tesislerinin yoğunluğu.
Analiz: Köy altı yerleşmeleri kırsal alanlarda, tarım ve hayvancılık faaliyetlerine bağlı olarak ortaya çıkan yerleşmelerdir. Sanayi tesislerinin yoğunluğu, kentleşmeyi ve endüstriyel bölgelerin oluşumunu etkileyen bir faktördür, köy altı yerleşmeleriyle doğrudan bir ilgisi yoktur.
Soru 7: Aşağıdaki tabloda Türkiye'nin 2022 yılına ait bazı demografik göstergeleri verilmiştir. Tabloya göre hangisi çıkarılamaz?
| Gösterge | Değer |
|---|---|
| Toplam Nüfus | ~ 85 Milyon |
| Yıllık Nüfus Artış Hızı | ‰ 7.1 |
| Ortanca Yaş | 33.5 |
| Nüfus Yoğunluğu | 111 kişi/km² |
| Kent Nüfus Oranı | % 93.4 |
Doğru Cevap: (A) Nüfusun yarısından fazlası 35 yaşın üzerindedir.
Analiz: Ortanca yaş (33.5), nüfusun yarısının bu yaştan küçük, diğer yarısının ise bu yaştan büyük olduğunu gösterir. Dolayısıyla nüfusun yarısından fazlasının 35 yaşın üzerinde olduğu söylenemez, tam tersine yarısı 33.5 yaşın altındadır. Diğer seçenekler (nüfus artışı devam ediyor, kentleşme yüksek, nüfus yaşlanıyor, yoğunluk artıyor) tablodan çıkarılabilir.
Soru 8: Haritada numaralanmış alanların hangisinde, toplu kırsal yerleşme dokusu ve kerpiç meskenler en yaygındır?
Doğru Cevap: (E) V (Güneydoğu Anadolu)
Analiz: Toplu kırsal yerleşme dokusu, arazinin düz ve su kaynaklarının kısıtlı olduğu yerlerde görülür. Kerpiç (toprak) meskenler ise kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde, ahşap veya taş malzemenin az olduğu yerlerde yaygındır. Bu iki özellik (toplu yerleşme ve kerpiç ev) Türkiye'de en belirgin olarak V numara ile gösterilen Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde görülür. I ve III'te dağınık yerleşme ve ahşap, II'de taş, IV'te taş ve toplu yerleşme hakimdir.
Soru 9: Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'de iç göçlerin sonuçlarından biri değildir?
Doğru Cevap: (A) Ülke genelinde nüfusun dengeli dağılması.
Analiz: İç göçler genellikle az gelişmiş bölgelerden (Doğu, İç Anadolu) gelişmiş bölgelere (Marmara, Ege, Akdeniz) doğru olduğu için, nüfusun belirli merkezlerde toplanmasına ve ülke genelinde daha dengesiz dağılmasına neden olur, dengeli dağılmasını sağlamaz.
Soru 10: Bir yerleşmenin "kasaba" olarak nitelendirilebilmesi için genellikle hangi nüfus aralığında olması beklenir?
Doğru Cevap: (C) 2.000 - 10.000
Analiz: Nüfus kriterine göre yerleşmeler genellikle; Köy (< 2.000), Kasaba (2.000 - 10.000), Şehir (10.000 - 100.000), Büyük Şehir (100.000 - 1.000.000) ve Metropol (> 1.000.000) olarak sınıflandırılır. Kasabalar, köy ile şehir arasında geçiş özelliği gösteren yerleşmelerdir.
Soru 11: Haritada numaralanmış illerden hangisi, hem doğal güzellikleri hem de tarihi ve kültürel zenginlikleri nedeniyle hem iç hem de dış turizme bağlı olarak yoğun göç alan bir merkezdir?
Doğru Cevap: (B) III (Muğla)
Analiz: Haritada III numara ile gösterilen Muğla ili (Bodrum, Marmaris, Fethiye gibi ilçeleriyle), Ege kıyılarının doğal güzellikleri (koylar, plajlar) ve tarihi kalıntıları nedeniyle Türkiye'nin en önemli turizm merkezlerinden biridir. Bu durum, özellikle yaz aylarında ve emeklilik sonrası dönemlerde yoğun göç almasına neden olmaktadır.
Soru 12: Türkiye'de 1980'lerden sonra nüfus artış hızının düşmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi diğerlerinden daha azdır?
Doğru Cevap: (D) Ortalama yaşam süresinin uzaması.
Analiz: Eğitim seviyesinin yükselmesi, kadınların çalışma hayatına girmesi, kentleşme ve aile planlaması gibi faktörler, genellikle doğum oranlarının düşmesine ve dolayısıyla nüfus artış hızının yavaşlamasına neden olur. Ortalama yaşam süresinin uzaması ise nüfus artış hızını düşürmez, aksine (ölüm oranlarını azalttığı için) artırıcı bir etki yapar veya yaşlı nüfus oranını artırır.
Soru 13: Aşağıdaki köy altı yerleşmelerinden hangisi, Batı Karadeniz'de (özellikle Bolu, Zonguldak çevresi) görülen, birkaç mahallenin birleşmesiyle oluşan sürekli yerleşme tipidir?
Doğru Cevap: (A) Divan
Analiz: Divan, özellikle Batı Karadeniz'e özgü, birbirine yakın birkaç mahallenin bir muhtarlık altında toplandığı sürekli köy altı yerleşme biçimidir. Mezra Doğu ve GDA'da, Kom Doğu Anadolu'da (hayvancılık), Oba göçebe hayvancılıkla (Toroslar), Çiftlik ise geniş tarım arazilerinde (Trakya, Ege) yaygındır.
Soru 14: Haritada numaralanmış yörelerden hangisinde, ormancılık faaliyetleri ve dağınık yerleşme dokusu nedeniyle ahşap meskenler yaygındır?
Doğru Cevap: (E) V (Batı Karadeniz)
Analiz: Ahşap meskenler, orman örtüsünün gür olduğu yerlerde yaygındır. Türkiye'de bu durum en belirgin olarak Karadeniz Bölgesi'nde görülür. Ayrıca Karadeniz'de (özellikle V-Batı ve Doğu Karadeniz) arazi engebeli olduğu için dağınık yerleşme dokusu da yaygındır. I ve II'de kerpiç, III'te taş, IV'te ise karışık malzemeler kullanılır.
Soru 15: Türkiye'de nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde (0-14 yaş: Çocuk, 15-64 yaş: Çalışma çağı, 65+ yaş: Yaşlı), aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? (Grafik Türkiye'deki yaşlı bağımlılık oranının yıllara göre değişimini göstermektedir.)
Doğru Cevap: (D) Yaşlı bağımlılık oranı (yaşlı nüfus / aktif nüfus) azalmaktadır.
Analiz: Türkiye'de doğum oranlarının azalmasıyla çocuk nüfus oranı (B) azalırken, ortalama yaşam süresinin uzamasıyla yaşlı nüfus oranı (C) artmaktadır. Yaşlı nüfus oranının artması, çalışma çağındaki nüfusun bakmakla yükümlü olduğu yaşlı sayısını artırır, yani yaşlı bağımlılık oranı (grafikte de görüldüğü gibi) artar, azalmaz (D Yanlış). Çalışma çağı nüfusu hala en büyük oranı oluşturur (A) ve genel olarak nüfus yaşlanmaktadır (E).
Soru 16: Bir ülkedeki çalışan nüfusun ekonomik faaliyet kollarına (tarım, sanayi, hizmet) göre dağılımı, o ülkenin gelişmişlik düzeyi hakkında bilgi verir. Gelişmiş ülkelerde hangi sektörde çalışanların oranı en yüksektir?
Doğru Cevap: (C) Hizmet
Analiz: Gelişmemiş ülkelerde tarım sektöründe çalışanların oranı yüksektir. Gelişmekte olan ülkelerde sanayi sektörünün payı artar. Gelişmiş ülkelerde ise teknoloji ve otomasyonun artmasıyla tarım ve sanayide çalışanların oranı azalırken, eğitim, sağlık, turizm, bankacılık, ulaşım gibi hizmet sektöründe çalışanların oranı (%60-70'leri geçer) en yüksek seviyeye ulaşır.
Soru 17: Aşağıdaki şehirlerden hangisinin gelişiminde madencilik (özellikle taş kömürü) faktörü daha belirleyici olmuştur?
Doğru Cevap: (B) Zonguldak
Analiz: Zonguldak ve çevresi, Türkiye'nin en zengin taş kömürü yataklarına sahip bölgesidir. Bu durum, bölgede demir-çelik sanayisinin (Karabük, Ereğli) gelişmesine ve Zonguldak'ın bir maden şehri olarak büyümesine yol açmıştır.
Soru 18: Türkiye'de "Sakin Şehir" (Cittaslow) ağına dahil olan yerleşmelerin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (E) Yerel kimliğini, doğasını ve sakin yaşam tarzını koruması.
Analiz: Cittaslow (Sakin Şehir) hareketi, küreselleşmenin getirdiği tek tipleşmeye karşı, şehirlerin kendi kimliklerini, geleneklerini, doğal güzelliklerini koruyarak, yaşam kalitesini ve sürdürülebilirliği ön plana çıkaran bir felsefedir. Bu ağa dahil olan yerleşmeler genellikle küçük nüfuslu, sakin ve yerel değerlerine sahip çıkan yerlerdir (Örn: Seferihisar, Akyaka, Gökçeada).
Soru 19: Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'de genellikle dağınık kırsal yerleşmelerin görüldüğü alanların ortak özelliklerinden biridir?
Doğru Cevap: (A) Yer şekillerinin engebeli olması.
Analiz: Dağınık kırsal yerleşmeler, evlerin birbirinden uzak ve arazinin farklı yerlerine dağıldığı yerleşme tipidir. Bu durumun ortaya çıkmasında temel etkenler; arazinin engebeli olması (ev yapacak düz alanların az ve dağınık olması) ve su kaynaklarının bol ve yaygın olmasıdır (insanların suya ulaşmak için bir araya toplanma zorunluluğunun olmaması). Bu özellikler en belirgin olarak Karadeniz Bölgesi'nde görülür.
Soru 20: Türkiye'nin demografik yapısı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Doğru Cevap: (C) Nüfusun büyük bölümü genç ve dinamik yapısını korumaktadır ancak yaşlanmaktadır.
Analiz: Türkiye'de kadın ve erkek nüfusu birbirine yakındır (A yanlış). Okuryazarlık oranı yüksektir ama %100 değildir (B yanlış). Bebek ölüm oranları azalmakla birlikte hala Avrupa ortalamasının üzerindedir (D yanlış). Nüfus artış hızı pozitiftir (E yanlış). Türkiye hala genç nüfus oranı yüksek bir ülkedir ancak doğum oranlarının azalması ve yaşam süresinin uzamasıyla yaşlanma sürecine girmiştir (C doğru).
KPSS Coğrafya Mini Deneme - Nüfus ve Yerleşme 2
Soruları cevaplayın ve bitirdiğinizde "Denemeyi Bitir" butonuna tıklayarak sonuçlarınızı ve çözümleri görün.
Sonuçlarınız
Hesaplanıyor...
Soru 1: Türkiye'de nüfus sayımları başlangıçta (1927-1990 arası) genellikle 5 veya 10 yılda bir yapılırken, 2007 yılından itibaren Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) ile her yıl düzenli olarak yapılmaktadır. Bu sistem değişikliğinin temel amacı nedir?
Doğru Cevap: (C) Daha güncel, hızlı ve güvenilir nüfus verileri elde etmek.
Analiz: Eski sistemde (de facto/de jure) sayımlar hem maliyetliydi hem de uzun aralıklarla yapıldığı için güncelliğini yitiriyordu. ADNKS, kişilerin ikamet adreslerine göre elektronik ortamda sürekli güncellenen bir sistem olduğu için, her yıl sonunda daha doğru ve anlık nüfus verilerine ulaşmayı sağlar.
Soru 2: Haritada numaralanmış alanlardan hangisinde hem yaz kuraklığı hem de engebenin fazla olması nedeniyle nüfus yoğunluğu düşüktür?
Doğru Cevap: (E) V (Taşeli Platosu)
Analiz: V numara ile gösterilen Taşeli Platosu, Akdeniz iklim bölgesinde yer alır (yaz kuraklığı belirgin) ve karstik arazi nedeniyle oldukça engebelidir. Bu iki faktör (kuraklık ve engebe) tarımı ve yerleşmeyi zorlaştırdığı için nüfus yoğunluğu düşüktür. I ve III yoğundur. II'de kuraklık var ama engebe az. IV yoğundur.
Soru 3: Bir ülkenin nüfus piramidinin tabanının daralması, aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?
Doğru Cevap: (B) Doğum oranlarının azaldığı.
Analiz: Nüfus piramidinin tabanı, en genç yaş grubunu (0-4 yaş) yani yeni doğanları temsil eder. Tabanın daralması, doğan çocuk sayısının, dolayısıyla doğum oranlarının azaldığını gösterir. Bu durum genellikle gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde görülür.
Soru 4: Aşağıdaki tabloda beş ilin 2022 yılı net göç hızı (binde olarak) verilmiştir. Tabloya göre hangi il, diğerlerinden daha fazla göç vermiştir?
| İl | Net Göç Hızı (‰) |
|---|---|
| İstanbul | -12.1 |
| Ankara | +8.5 |
| İzmir | +10.2 |
| Antalya | +15.8 |
| Ağrı | -25.3 |
(Not: Pozitif değerler göç alındığını, negatif değerler göç verildiğini gösterir.)
Doğru Cevap: (A) Ağrı
Analiz: Net göç hızı negatif olan iller göç vermektedir. Negatif değer ne kadar büyükse, göç verme oranı o kadar yüksektir. Tabloda Ağrı'nın net göç hızı (-25.3) ile en yüksek negatif değere sahip olduğu görülmektedir, yani en fazla göç veren il Ağrı'dır. İstanbul da göç vermiştir ancak Ağrı kadar yüksek oranda değildir.
Soru 5: Haritada numaralanmış alanların hangisinde tarımsal nüfus yoğunluğu (tarımla uğraşan nüfus / tarım alanı) en düşüktür?
Doğru Cevap: (C) II (Konya Ovası)
Analiz: Tarımsal nüfus yoğunluğu, tarım alanlarının ne kadar verimli kullanıldığını veya tarımda insan gücüne ne kadar ihtiyaç duyulduğunu gösterir. Geniş ve düz tarım alanlarına sahip, tarımda makineleşmenin yaygın olduğu yerlerde tarımsal nüfus yoğunluğu düşüktür. II (Konya Ovası) bu özelliklere sahiptir. I, III, IV, V gibi engebeli yerlerde ise tarım alanları dar olduğu için tarımsal nüfus yoğunluğu yüksektir.
Soru 6: Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'de köy altı yerleşmelerinin (mahalle, mezra, yayla vb.) ortaya çıkmasında etkili olan faktörlerden biri değildir?
Doğru Cevap: (E) Bölgedeki sanayi tesislerinin yoğunluğu.
Analiz: Köy altı yerleşmeleri kırsal alanlarda, tarım ve hayvancılık faaliyetlerine bağlı olarak ortaya çıkan yerleşmelerdir. Sanayi tesislerinin yoğunluğu, kentleşmeyi ve endüstriyel bölgelerin oluşumunu etkileyen bir faktördür, köy altı yerleşmeleriyle doğrudan bir ilgisi yoktur.
Soru 7: Aşağıdaki tabloda Türkiye'nin 2022 yılına ait bazı demografik göstergeleri verilmiştir. Tabloya göre hangisi çıkarılamaz?
| Gösterge | Değer |
|---|---|
| Toplam Nüfus | ~ 85 Milyon |
| Yıllık Nüfus Artış Hızı | ‰ 7.1 |
| Ortanca Yaş | 33.5 |
| Nüfus Yoğunluğu | 111 kişi/km² |
| Kent Nüfus Oranı | % 93.4 |
Doğru Cevap: (A) Nüfusun yarısından fazlası 35 yaşın üzerindedir.
Analiz: Ortanca yaş (33.5), nüfusun yarısının bu yaştan küçük, diğer yarısının ise bu yaştan büyük olduğunu gösterir. Dolayısıyla nüfusun yarısından fazlasının 35 yaşın üzerinde olduğu söylenemez, tam tersine yarısı 33.5 yaşın altındadır. Diğer seçenekler (nüfus artışı devam ediyor, kentleşme yüksek, nüfus yaşlanıyor, yoğunluk artıyor) tablodan çıkarılabilir.
Soru 8: Haritada numaralanmış alanların hangisinde, toplu kırsal yerleşme dokusu ve kerpiç meskenler en yaygındır?
Doğru Cevap: (E) V (Güneydoğu Anadolu)
Analiz: Toplu kırsal yerleşme dokusu, arazinin düz ve su kaynaklarının kısıtlı olduğu yerlerde görülür. Kerpiç (toprak) meskenler ise kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde, ahşap veya taş malzemenin az olduğu yerlerde yaygındır. Bu iki özellik (toplu yerleşme ve kerpiç ev) Türkiye'de en belirgin olarak V numara ile gösterilen Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde görülür. I ve III'te dağınık yerleşme ve ahşap, II'de taş, IV'te taş ve toplu yerleşme hakimdir.
Soru 9: Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'de iç göçlerin sonuçlarından biri değildir?
Doğru Cevap: (A) Ülke genelinde nüfusun dengeli dağılması.
Analiz: İç göçler genellikle az gelişmiş bölgelerden (Doğu, İç Anadolu) gelişmiş bölgelere (Marmara, Ege, Akdeniz) doğru olduğu için, nüfusun belirli merkezlerde toplanmasına ve ülke genelinde daha dengesiz dağılmasına neden olur, dengeli dağılmasını sağlamaz.
Soru 10: Bir yerleşmenin "kasaba" olarak nitelendirilebilmesi için genellikle hangi nüfus aralığında olması beklenir?
Doğru Cevap: (C) 2.000 - 10.000
Analiz: Nüfus kriterine göre yerleşmeler genellikle; Köy (< 2.000), Kasaba (2.000 - 10.000), Şehir (10.000 - 100.000), Büyük Şehir (100.000 - 1.000.000) ve Metropol (> 1.000.000) olarak sınıflandırılır. Kasabalar, köy ile şehir arasında geçiş özelliği gösteren yerleşmelerdir.
Soru 11: Haritada numaralanmış illerden hangisi, hem doğal güzellikleri hem de tarihi ve kültürel zenginlikleri nedeniyle hem iç hem de dış turizme bağlı olarak yoğun göç alan bir merkezdir?
Doğru Cevap: (B) III (Muğla)
Analiz: Haritada III numara ile gösterilen Muğla ili (Bodrum, Marmaris, Fethiye gibi ilçeleriyle), Ege kıyılarının doğal güzellikleri (koylar, plajlar) ve tarihi kalıntıları nedeniyle Türkiye'nin en önemli turizm merkezlerinden biridir. Bu durum, özellikle yaz aylarında ve emeklilik sonrası dönemlerde yoğun göç almasına neden olmaktadır.
Soru 12: Türkiye'de 1980'lerden sonra nüfus artış hızının düşmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi diğerlerinden daha azdır?
Doğru Cevap: (D) Ortalama yaşam süresinin uzaması.
Analiz: Eğitim seviyesinin yükselmesi, kadınların çalışma hayatına girmesi, kentleşme ve aile planlaması gibi faktörler, genellikle doğum oranlarının düşmesine ve dolayısıyla nüfus artış hızının yavaşlamasına neden olur. Ortalama yaşam süresinin uzaması ise nüfus artış hızını düşürmez, aksine (ölüm oranlarını azalttığı için) artırıcı bir etki yapar veya yaşlı nüfus oranını artırır.
Soru 13: Aşağıdaki köy altı yerleşmelerinden hangisi, Batı Karadeniz'de (özellikle Bolu, Zonguldak çevresi) görülen, birkaç mahallenin birleşmesiyle oluşan sürekli yerleşme tipidir?
Doğru Cevap: (A) Divan
Analiz: Divan, özellikle Batı Karadeniz'e özgü, birbirine yakın birkaç mahallenin bir muhtarlık altında toplandığı sürekli köy altı yerleşme biçimidir. Mezra Doğu ve GDA'da, Kom Doğu Anadolu'da (hayvancılık), Oba göçebe hayvancılıkla (Toroslar), Çiftlik ise geniş tarım arazilerinde (Trakya, Ege) yaygındır.
Soru 14: Haritada numaralanmış yörelerden hangisinde, ormancılık faaliyetleri ve dağınık yerleşme dokusu nedeniyle ahşap meskenler yaygındır?
Doğru Cevap: (E) V (Batı Karadeniz)
Analiz: Ahşap meskenler, orman örtüsünün gür olduğu yerlerde yaygındır. Türkiye'de bu durum en belirgin olarak Karadeniz Bölgesi'nde görülür. Ayrıca Karadeniz'de (özellikle V-Batı ve Doğu Karadeniz) arazi engebeli olduğu için dağınık yerleşme dokusu da yaygındır. I ve II'de kerpiç, III'te taş, IV'te ise karışık malzemeler kullanılır.
Soru 15: Türkiye'de nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde (0-14 yaş: Çocuk, 15-64 yaş: Çalışma çağı, 65+ yaş: Yaşlı), aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? (Grafik Türkiye'deki yaşlı bağımlılık oranının yıllara göre değişimini göstermektedir.)
Doğru Cevap: (D) Yaşlı bağımlılık oranı (yaşlı nüfus / aktif nüfus) azalmaktadır.
Analiz: Türkiye'de doğum oranlarının azalmasıyla çocuk nüfus oranı (B) azalırken, ortalama yaşam süresinin uzamasıyla yaşlı nüfus oranı (C) artmaktadır. Yaşlı nüfus oranının artması, çalışma çağındaki nüfusun bakmakla yükümlü olduğu yaşlı sayısını artırır, yani yaşlı bağımlılık oranı (grafikte de görüldüğü gibi) artar, azalmaz (D Yanlış). Çalışma çağı nüfusu hala en büyük oranı oluşturur (A) ve genel olarak nüfus yaşlanmaktadır (E).
Soru 16: Bir ülkedeki çalışan nüfusun ekonomik faaliyet kollarına (tarım, sanayi, hizmet) göre dağılımı, o ülkenin gelişmişlik düzeyi hakkında bilgi verir. Gelişmiş ülkelerde hangi sektörde çalışanların oranı en yüksektir?
Doğru Cevap: (C) Hizmet
Analiz: Gelişmemiş ülkelerde tarım sektöründe çalışanların oranı yüksektir. Gelişmekte olan ülkelerde sanayi sektörünün payı artar. Gelişmiş ülkelerde ise teknoloji ve otomasyonun artmasıyla tarım ve sanayide çalışanların oranı azalırken, eğitim, sağlık, turizm, bankacılık, ulaşım gibi hizmet sektöründe çalışanların oranı (%60-70'leri geçer) en yüksek seviyeye ulaşır.
Soru 17: Aşağıdaki şehirlerden hangisinin gelişiminde madencilik (özellikle taş kömürü) faktörü daha belirleyici olmuştur?
Doğru Cevap: (B) Zonguldak
Analiz: Zonguldak ve çevresi, Türkiye'nin en zengin taş kömürü yataklarına sahip bölgesidir. Bu durum, bölgede demir-çelik sanayisinin (Karabük, Ereğli) gelişmesine ve Zonguldak'ın bir maden şehri olarak büyümesine yol açmıştır.
Soru 18: Türkiye'de "Sakin Şehir" (Cittaslow) ağına dahil olan yerleşmelerin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (E) Yerel kimliğini, doğasını ve sakin yaşam tarzını koruması.
Analiz: Cittaslow (Sakin Şehir) hareketi, küreselleşmenin getirdiği tek tipleşmeye karşı, şehirlerin kendi kimliklerini, geleneklerini, doğal güzelliklerini koruyarak, yaşam kalitesini ve sürdürülebilirliği ön plana çıkaran bir felsefedir. Bu ağa dahil olan yerleşmeler genellikle küçük nüfuslu, sakin ve yerel değerlerine sahip çıkan yerlerdir (Örn: Seferihisar, Akyaka, Gökçeada).
Soru 19: Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'de genellikle dağınık kırsal yerleşmelerin görüldüğü alanların ortak özelliklerinden biridir?
Doğru Cevap: (A) Yer şekillerinin engebeli olması.
Analiz: Dağınık kırsal yerleşmeler, evlerin birbirinden uzak ve arazinin farklı yerlerine dağıldığı yerleşme tipidir. Bu durumun ortaya çıkmasında temel etkenler; arazinin engebeli olması (ev yapacak düz alanların az ve dağınık olması) ve su kaynaklarının bol ve yaygın olmasıdır (insanların suya ulaşmak için bir araya toplanma zorunluluğunun olmaması). Bu özellikler en belirgin olarak Karadeniz Bölgesi'nde görülür.
Soru 20: Türkiye'nin demografik yapısı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Doğru Cevap: (C) Nüfusun büyük bölümü genç ve dinamik yapısını korumaktadır ancak yaşlanmaktadır.
Analiz: Türkiye'de kadın ve erkek nüfusu birbirine yakındır (A yanlış). Okuryazarlık oranı yüksektir ama %100 değildir (B yanlış). Bebek ölüm oranları azalmakla birlikte hala Avrupa ortalamasının üzerindedir (D yanlış). Nüfus artış hızı pozitiftir (E yanlış). Türkiye hala genç nüfus oranı yüksek bir ülkedir ancak doğum oranlarının azalması ve yaşam süresinin uzamasıyla yaşlanma sürecine girmiştir (C doğru).