Cümle Bilgisi Testi - 3
1. Sanatçının, okurun beklentilerine cevap vermek yerine onu yepyeni düşünsel ufuklara taşıyan bir kılavuz olması, edebiyatın evrensel dilini oluşturan temel dinamiktir.
Bu cümlenin özellikleri aşağıdakilerin hangisinde doğru sıralanmıştır?
Cümle, içinde çok sayıda fiilimsi ("vermek", "taşıyan", "oluşturan") barındırdığı için "birleşik" yapılıdır. Yüklemi "temel dinamiktir" sözü isim soylu olduğu için "isim" cümlesidir. Yüklem sonda olduğu için "kurallı" ve olumsuzluk ifade etmediği için "olumlu" bir cümledir.
2. (I) Teknolojinin gelişimiyle birlikte enformasyona ulaşmak artık saniyeler sürüyor. (II) Bu durum, bilgiye hızlı erişim sağlasa da bilgiyi derinlemesine anlama becerisini köreltiyor. (III) Geçmişin aksine, günümüz insanı okuduğu metin üzerinde uzun uzun düşünmüyor. (IV) Her şeyin hızla tüketildiği bu çağda sabır, en zor bulunan erdemlerden biri oldu. (V) Oysa hakikate ulaşmanın ilk şartı, sabırla yapılan bir yolculuktur.
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
III. cümlenin yüklemi "düşünmüyor" fiilidir. Vurgu, fiil cümlelerinde yüklemden önceki ögededir. Bu cümlede yüklemden önce "uzun uzun" zarf tümleci değil, "okuduğu metin üzerinde" dolaylı tümleci bulunmaktadır. Vurgulanan öge dolaylı tümleçtir. Diğer seçeneklerdeki bilgiler doğrudur.
3. Aşağıdaki sıralı cümlelerin hangisinde dolaylı tümleç ortak kullanılmıştır?
C seçeneğinde "hayran kalmış" yükleminin dolaylı tümleci "bu eski konağa"dır. "İncelemişti" yüklemi için ise "neyi" sorusunun cevabı vardır ama "nereye, nerede" sorularının cevabı yoktur. Bu nedenle öge ortaklığı yoktur. Diğer şıklarda ise; A'da özne, B ve D'de öge ortaklığı yok, E'de nesne ortaktır.
4. "Şairin, dizelerini oluştururken sözcüklerin müzikalitesinden yararlanması, şiiri düzyazıdan ayıran en belirgin ölçüttür."
Bu cümlenin öznesi, aşağıdaki sözcük gruplarından hangisiyle oluşmuştur?
Cümlenin yüklemi "şiiri düzyazıdan ayıran en belirgin ölçüttür." Ne ... ölçüttür? diye sorduğumuzda aldığımız cevap "Şairin, dizelerini oluştururken sözcüklerin müzikalitesinden yararlanması"dır. Bu söz grubunun sonu "-ma" isim-fiil ekiyle bittiği için özne, bir isim-fiil grubudur.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi, geçişli olduğu hâlde cümlede nesne kullanılmamıştır?
Geçişli fiiller, "neyi, kimi" sorularına cevap verebilen, yani nesne alabilen fiillerdir. D seçeneğinde "bekliyordu" fiili geçişlidir ("onu bekliyordu" diyebiliyoruz). Ancak cümlenin içinde "neyi bekliyordu, kimi bekliyordu" sorularının cevabı yoktur. Diğer şıklarda geçişli fiiller nesne almıştır (A: o eski plakları, B: vapuru) veya fiiller geçişsizdir (C: uyuyakaldı, E: mola verdiler).
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yan cümlecik, temel cümlenin bir ögesi değildir?
A, B, C ve E seçeneklerinde fiilimsilerle veya "ki" ile kurulan yan cümlecikler; nesne, zarf tümleci gibi görevler üstlenmiştir. D seçeneğindeki "Akşam oldu mu" ifadesi ise "olunca" anlamında kullanılan şart bildiren bir yan cümledir ve cümlenin zarf tümlecidir. Diğer seçeneklerde yan cümlecikler nesne görevindedir.
7. "Yazar, okuru sarsmak ve onu rahatsız etmek gibi bir amacı olmadığını, tek derdinin insana dair bir hakikati göstermek olduğunu söylüyor."
Bu cümlede aşağıdaki ögelerden hangisi yoktur?
Cümlenin ögeleri şöyledir: "Yazar (Özne)", "okuru sarsmak ve ... göstermek olduğunu (Belirtili Nesne)", "söylüyor (Yüklem)". Cümlede "nasıl, ne zaman, niçin, ne kadar" gibi sorulara cevap veren bir zarf tümleci bulunmamaktadır.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, birden fazla yargı bir bağlaçla bağlanmıştır?
A, B, D, E seçeneklerinde "hem...hem, ne...ne, ister...ister, ya...ya" gibi tekrarlı bağlaçlar kullanılmıştır. Bu bağlaçlar genellikle cümleleri değil, aynı görevdeki ögeleri bağlar. C seçeneğinde ise "Çok uğraştı" ve "o inatçı keçiyi bir adım bile yürütemedi" şeklinde iki tam cümle (yargı) "lakin" bağlacıyla bağlanmıştır. Bu yapıya "bağlı cümle" denir.
9. "Yazarın son denemesi, biçimsel kusurlarına rağmen anlattığı hikâyenin gücüyle okuru yakalamayı başarıyor."
Bu cümlede, vurgulanan öge aşağıdakilerden hangisidir?
Bu cümlenin yüklemi "başarıyor" değil, "yakalamayı başarıyor" birleşik fiilidir. Kurallı fiil cümlelerinde vurgu, yüklemden hemen önceki ögededir. Burada yüklemden önce "okuru" kelimesi bulunmaktadır. "Kimi yakalamayı başarıyor?" sorusunun cevabı olan "okuru", cümlenin belirtili nesnesidir ve vurgulanan ögedir.
10. Aşağıdakilerin hangisi, yükleminin türüne göre diğerlerinden farklı bir devrik cümledir?
Tüm seçenekler devrik cümledir. Ancak A, B, C ve E seçeneklerinin yüklemleri isim soylu sözcüklerden ("masmaviydi, tepesiydi, vardı, sınavdır") oluştuğu için bunlar "devrik isim cümlesi"dir. D seçeneğinin yüklemi ise "sokuldu" çekimli fiili olduğu için bu cümle "devrik fiil cümlesi"dir.
Cümle Bilgisi Testi - 3
1. Sanatçının, okurun beklentilerine cevap vermek yerine onu yepyeni düşünsel ufuklara taşıyan bir kılavuz olması, edebiyatın evrensel dilini oluşturan temel dinamiktir.
Bu cümlenin özellikleri aşağıdakilerin hangisinde doğru sıralanmıştır?
Cümle, içinde çok sayıda fiilimsi ("vermek", "taşıyan", "oluşturan") barındırdığı için "birleşik" yapılıdır. Yüklemi "temel dinamiktir" sözü isim soylu olduğu için "isim" cümlesidir. Yüklem sonda olduğu için "kurallı" ve olumsuzluk ifade etmediği için "olumlu" bir cümledir.
2. (I) Teknolojinin gelişimiyle birlikte enformasyona ulaşmak artık saniyeler sürüyor. (II) Bu durum, bilgiye hızlı erişim sağlasa da bilgiyi derinlemesine anlama becerisini köreltiyor. (III) Geçmişin aksine, günümüz insanı okuduğu metin üzerinde uzun uzun düşünmüyor. (IV) Her şeyin hızla tüketildiği bu çağda sabır, en zor bulunan erdemlerden biri oldu. (V) Oysa hakikate ulaşmanın ilk şartı, sabırla yapılan bir yolculuktur.
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
III. cümlenin yüklemi "düşünmüyor" fiilidir. Vurgu, fiil cümlelerinde yüklemden önceki ögededir. Bu cümlede yüklemden önce "uzun uzun" zarf tümleci değil, "okuduğu metin üzerinde" dolaylı tümleci bulunmaktadır. Vurgulanan öge dolaylı tümleçtir. Diğer seçeneklerdeki bilgiler doğrudur.
3. Aşağıdaki sıralı cümlelerin hangisinde dolaylı tümleç ortak kullanılmıştır?
C seçeneğinde "hayran kalmış" yükleminin dolaylı tümleci "bu eski konağa"dır. "İncelemişti" yüklemi için ise "neyi" sorusunun cevabı vardır ama "nereye, nerede" sorularının cevabı yoktur. Bu nedenle öge ortaklığı yoktur. Diğer şıklarda ise; A'da özne, B ve D'de öge ortaklığı yok, E'de nesne ortaktır.
4. "Şairin, dizelerini oluştururken sözcüklerin müzikalitesinden yararlanması, şiiri düzyazıdan ayıran en belirgin ölçüttür."
Bu cümlenin öznesi, aşağıdaki sözcük gruplarından hangisiyle oluşmuştur?
Cümlenin yüklemi "şiiri düzyazıdan ayıran en belirgin ölçüttür." Ne ... ölçüttür? diye sorduğumuzda aldığımız cevap "Şairin, dizelerini oluştururken sözcüklerin müzikalitesinden yararlanması"dır. Bu söz grubunun sonu "-ma" isim-fiil ekiyle bittiği için özne, bir isim-fiil grubudur.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi, geçişli olduğu hâlde cümlede nesne kullanılmamıştır?
Geçişli fiiller, "neyi, kimi" sorularına cevap verebilen, yani nesne alabilen fiillerdir. D seçeneğinde "bekliyordu" fiili geçişlidir ("onu bekliyordu" diyebiliyoruz). Ancak cümlenin içinde "neyi bekliyordu, kimi bekliyordu" sorularının cevabı yoktur. Diğer şıklarda geçişli fiiller nesne almıştır (A: o eski plakları, B: vapuru) veya fiiller geçişsizdir (C: uyuyakaldı, E: mola verdiler).
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yan cümlecik, temel cümlenin bir ögesi değildir?
A, B, C ve E seçeneklerinde fiilimsilerle veya "ki" ile kurulan yan cümlecikler; nesne, zarf tümleci gibi görevler üstlenmiştir. D seçeneğindeki "Akşam oldu mu" ifadesi ise "olunca" anlamında kullanılan şart bildiren bir yan cümledir ve cümlenin zarf tümlecidir. Diğer seçeneklerde yan cümlecikler nesne görevindedir.
7. "Yazar, okuru sarsmak ve onu rahatsız etmek gibi bir amacı olmadığını, tek derdinin insana dair bir hakikati göstermek olduğunu söylüyor."
Bu cümlede aşağıdaki ögelerden hangisi yoktur?
Cümlenin ögeleri şöyledir: "Yazar (Özne)", "okuru sarsmak ve ... göstermek olduğunu (Belirtili Nesne)", "söylüyor (Yüklem)". Cümlede "nasıl, ne zaman, niçin, ne kadar" gibi sorulara cevap veren bir zarf tümleci bulunmamaktadır.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, birden fazla yargı bir bağlaçla bağlanmıştır?
A, B, D, E seçeneklerinde "hem...hem, ne...ne, ister...ister, ya...ya" gibi tekrarlı bağlaçlar kullanılmıştır. Bu bağlaçlar genellikle cümleleri değil, aynı görevdeki ögeleri bağlar. C seçeneğinde ise "Çok uğraştı" ve "o inatçı keçiyi bir adım bile yürütemedi" şeklinde iki tam cümle (yargı) "lakin" bağlacıyla bağlanmıştır. Bu yapıya "bağlı cümle" denir.
9. "Yazarın son denemesi, biçimsel kusurlarına rağmen anlattığı hikâyenin gücüyle okuru yakalamayı başarıyor."
Bu cümlede, vurgulanan öge aşağıdakilerden hangisidir?
Bu cümlenin yüklemi "başarıyor" değil, "yakalamayı başarıyor" birleşik fiilidir. Kurallı fiil cümlelerinde vurgu, yüklemden hemen önceki ögededir. Burada yüklemden önce "okuru" kelimesi bulunmaktadır. "Kimi yakalamayı başarıyor?" sorusunun cevabı olan "okuru", cümlenin belirtili nesnesidir ve vurgulanan ögedir.
10. Aşağıdakilerin hangisi, yükleminin türüne göre diğerlerinden farklı bir devrik cümledir?
Tüm seçenekler devrik cümledir. Ancak A, B, C ve E seçeneklerinin yüklemleri isim soylu sözcüklerden ("masmaviydi, tepesiydi, vardı, sınavdır") oluştuğu için bunlar "devrik isim cümlesi"dir. D seçeneğinin yüklemi ise "sokuldu" çekimli fiili olduğu için bu cümle "devrik fiil cümlesi"dir.