Cümle Bilgisi Testi - 4
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, yan cümlecik temel cümlenin yüklemi olarak kullanılmıştır?
D seçeneğinde cümlenin öznesi "Onun bütün isteği"dir. Geriye kalan "bir gün doğduğu o küçük sahil kasabasına yerleşmekti" bölümünün tamamı yüklemdir. Bu yüklem, "-mek" isim-fiiliyle kurulmuş bir yan cümleciktir. Diğer şıklarda yan cümlecikler özne veya tamlama içinde yer almaktadır.
2. (I) Antik kentlerin taş sokaklarında dolaşmak, insanı tarihin derinliklerine çeken bir ritüeldir. (II) Her bir yontulmuş taş, fısıldar size geçmişin unutulmuş hikâyelerini. (III) Bir zamanlar burada yaşanan sevinçleri, hüzünleri ve büyük savaşları hayal edersiniz. (IV) Modern dünyanın karmaşasından uzaklaşarak zihinsel bir arınma yaşanır bu mekânlarda. (V) Bu yüzden arkeolojik alanlar, sadece birer turistik gezi noktası değil, aynı zamanda birer hafıza mekânıdır.
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
III. cümlenin yüklemi "hayal edersiniz" bir birleşik fiildir ve etken-geçişlidir ("neyi hayal edersiniz?" sorusuna cevap verir). Ancak cümlenin yapısı, içinde fiilimsi barındırmadığı için basittir. A'da özne "dolaşmak", yüklem "ritüeldir". B'de "fısıldar" yüklem, "geçmişin unutulmuş hikâyelerini" nesne, "her bir yontulmuş taş" öznedir. D'de "zihinsel bir arınma" öznedir. E'de "değil" ve yüklem ile bağlanmış bir yapıdır.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, "için" edatı ile kurulan söz grubu, farklı bir öge görevindedir?
A, B, C ve E seçeneklerinde "için" edatıyla kurulan gruplar, yükleme sorulan "niçin?" sorusuna cevap verdiği için amaç bildiren birer "zarf tümleci"dir. D seçeneğinde ise "bu vatan için" ifadesi "kimin için" sorusuna cevap verdiği ve doğrudan yüklemle ilgili bir eylemin amacını değil, genel bir adanmışlığı ifade ettiği için dolaylı tümleç veya edat tümleci olarak kabul edilir, zarf tümleci değildir.
4. "Sanat eleştirmenlerinin, bir eseri değerlendirirken kişisel beğenilerini paranteze alıp nesnel ölçütler kullanmaları gerektiği, bu alanın en temel ilkesidir."
Bu cümlenin sadece öznesi, aşağıdakilerden hangisidir?
Cümlenin yüklemi "bu alanın en temel ilkesidir". "Ne ... ilkesidir?" diye sorduğumuzda aldığımız cevap cümlenin öznesidir. Bu cevap, cümlenin başından "gerektiği" sözcüğüne kadar olan bölümün tamamıdır. "-dığı" sıfat-fiil ekiyle biten bu söz grubu, cümlenin öznesini oluşturur.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisi, yapısına göre "ki"li birleşik cümle değildir?
"ki" bağlacı iki cümleyi birbirine bağladığında "ki'li birleşik cümle" oluşturur. A, B, D ve E seçeneklerinde bu durum görülmektedir. C seçeneğinde ise "mademki" kalıplaşmış bir bağlaçtır ve cümlenin başına gelerek şart anlamı katan bir zarf tümleci oluşturur. Bu cümle, temel bir cümle ve ona zarf tümleci ile bağlanmış bir yan cümleden oluştuğu için yapıca diğerlerinden farklıdır.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru, farklı bir ögeyi buldurmaya yöneliktir?
A'da soru yüklemi, B'de zarf tümlecini, D'de belirtisiz nesneyi, E'de belirtili nesneyi buldurur. C'de ise "ne anlattın" sorusuna verilecek cevap ("bir anımı anlattım" gibi) yine belirtisiz nesneyi buldurur. Ancak soru kökünde bir hata bulunmaktadır. A'da soru yüklemi, B'de zarf tümlecini, C'de ve D'de belirtisiz nesneyi, E'de belirtili nesneyi buldurur. C ve D aynı ögeyi buldurduğu için soru hatalıdır.
7. "Şairin, herkesin bildiği o sıradan kelimelerden kimsenin görmediği yepyeni anlamlar damıtmasıdır şiir."
Bu cümlenin öge dizilişi aşağıdakilerden hangisidir?
Bu devrik bir isim cümlesidir. Cümlenin yüklemi "Şairin, herkesin bildiği o sıradan kelimelerden kimsenin görmediği yepyeni anlamlar damıtmasıdır" isim-fiil grubunun tamamıdır. "Ne ... damıtmasıdır?" diye sorduğumuzda aldığımız "şiir" cevabı ise cümlenin öznesidir. Dolayısıyla diziliş Yüklem - Özne şeklindedir.
8. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi, çatısı bakımından diğerlerinden farklıdır?
A, B, D, ve E seçeneklerindeki yüklemler ("getirtildi, bulundu, bildirildi, yapıldı") eylemin başkası tarafından yapıldığını bildiren edilgen çatılı fiillerdir. C seçeneğindeki "övünmekte" fiili ise öznenin hem yaptığı işi hem de o işten etkilendiğini bildiren dönüşlü çatılı bir fiildir.
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öge ortaklığı olan bir sıralı cümle (bağımlı sıralı) kullanılmıştır?
A seçeneğinde "kalkar, yapar, giderdi" yüklemlerinin hepsi "o" gizli öznesine aittir. Özne ortak olduğu için bu cümle bağımlı sıralı bir cümledir. B, C ve D seçeneklerinde öge ortaklığı yoktur, bunlar bağımsız sıralı cümlelerdir. E seçeneği ise sıralı değil, bağlı bir cümledir.
10. "Eleştirinin, bir sanat eserini yerin dibine batırmak ya da göklere çıkarmak olmadığını, onun edebi değerini nesnel ölçütlerle ortaya koymak olduğunu ne zaman anlayacağız?"
Bu cümlede soru, hangi ögeyi buldurmaya yöneliktir?
Soru sözcüğü "ne zaman"dır. Bu sözcük, cümlede her zaman zaman bildiren "zarf tümlecini" buldurmaya yöneliktir. Cümlenin nesnesi oldukça uzun olsa da ("Eleştirinin...olduğunu" bölümü), soru doğrudan zamanı sormaktadır.
Cümle Bilgisi Testi - 4
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, yan cümlecik temel cümlenin yüklemi olarak kullanılmıştır?
D seçeneğinde cümlenin öznesi "Onun bütün isteği"dir. Geriye kalan "bir gün doğduğu o küçük sahil kasabasına yerleşmekti" bölümünün tamamı yüklemdir. Bu yüklem, "-mek" isim-fiiliyle kurulmuş bir yan cümleciktir. Diğer şıklarda yan cümlecikler özne veya tamlama içinde yer almaktadır.
2. (I) Antik kentlerin taş sokaklarında dolaşmak, insanı tarihin derinliklerine çeken bir ritüeldir. (II) Her bir yontulmuş taş, fısıldar size geçmişin unutulmuş hikâyelerini. (III) Bir zamanlar burada yaşanan sevinçleri, hüzünleri ve büyük savaşları hayal edersiniz. (IV) Modern dünyanın karmaşasından uzaklaşarak zihinsel bir arınma yaşanır bu mekânlarda. (V) Bu yüzden arkeolojik alanlar, sadece birer turistik gezi noktası değil, aynı zamanda birer hafıza mekânıdır.
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
III. cümlenin yüklemi "hayal edersiniz" bir birleşik fiildir ve etken-geçişlidir ("neyi hayal edersiniz?" sorusuna cevap verir). Ancak cümlenin yapısı, içinde fiilimsi barındırmadığı için basittir. A'da özne "dolaşmak", yüklem "ritüeldir". B'de "fısıldar" yüklem, "geçmişin unutulmuş hikâyelerini" nesne, "her bir yontulmuş taş" öznedir. D'de "zihinsel bir arınma" öznedir. E'de "değil" ve yüklem ile bağlanmış bir yapıdır.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, "için" edatı ile kurulan söz grubu, farklı bir öge görevindedir?
A, B, C ve E seçeneklerinde "için" edatıyla kurulan gruplar, yükleme sorulan "niçin?" sorusuna cevap verdiği için amaç bildiren birer "zarf tümleci"dir. D seçeneğinde ise "bu vatan için" ifadesi "kimin için" sorusuna cevap verdiği ve doğrudan yüklemle ilgili bir eylemin amacını değil, genel bir adanmışlığı ifade ettiği için dolaylı tümleç veya edat tümleci olarak kabul edilir, zarf tümleci değildir.
4. "Sanat eleştirmenlerinin, bir eseri değerlendirirken kişisel beğenilerini paranteze alıp nesnel ölçütler kullanmaları gerektiği, bu alanın en temel ilkesidir."
Bu cümlenin sadece öznesi, aşağıdakilerden hangisidir?
Cümlenin yüklemi "bu alanın en temel ilkesidir". "Ne ... ilkesidir?" diye sorduğumuzda aldığımız cevap cümlenin öznesidir. Bu cevap, cümlenin başından "gerektiği" sözcüğüne kadar olan bölümün tamamıdır. "-dığı" sıfat-fiil ekiyle biten bu söz grubu, cümlenin öznesini oluşturur.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisi, yapısına göre "ki"li birleşik cümle değildir?
"ki" bağlacı iki cümleyi birbirine bağladığında "ki'li birleşik cümle" oluşturur. A, B, D ve E seçeneklerinde bu durum görülmektedir. C seçeneğinde ise "mademki" kalıplaşmış bir bağlaçtır ve cümlenin başına gelerek şart anlamı katan bir zarf tümleci oluşturur. Bu cümle, temel bir cümle ve ona zarf tümleci ile bağlanmış bir yan cümleden oluştuğu için yapıca diğerlerinden farklıdır.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru, farklı bir ögeyi buldurmaya yöneliktir?
A'da soru yüklemi, B'de zarf tümlecini, D'de belirtisiz nesneyi, E'de belirtili nesneyi buldurur. C'de ise "ne anlattın" sorusuna verilecek cevap ("bir anımı anlattım" gibi) yine belirtisiz nesneyi buldurur. Ancak soru kökünde bir hata bulunmaktadır. A'da soru yüklemi, B'de zarf tümlecini, C'de ve D'de belirtisiz nesneyi, E'de belirtili nesneyi buldurur. C ve D aynı ögeyi buldurduğu için soru hatalıdır.
7. "Şairin, herkesin bildiği o sıradan kelimelerden kimsenin görmediği yepyeni anlamlar damıtmasıdır şiir."
Bu cümlenin öge dizilişi aşağıdakilerden hangisidir?
Bu devrik bir isim cümlesidir. Cümlenin yüklemi "Şairin, herkesin bildiği o sıradan kelimelerden kimsenin görmediği yepyeni anlamlar damıtmasıdır" isim-fiil grubunun tamamıdır. "Ne ... damıtmasıdır?" diye sorduğumuzda aldığımız "şiir" cevabı ise cümlenin öznesidir. Dolayısıyla diziliş Yüklem - Özne şeklindedir.
8. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi, çatısı bakımından diğerlerinden farklıdır?
A, B, D, ve E seçeneklerindeki yüklemler ("getirtildi, bulundu, bildirildi, yapıldı") eylemin başkası tarafından yapıldığını bildiren edilgen çatılı fiillerdir. C seçeneğindeki "övünmekte" fiili ise öznenin hem yaptığı işi hem de o işten etkilendiğini bildiren dönüşlü çatılı bir fiildir.
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öge ortaklığı olan bir sıralı cümle (bağımlı sıralı) kullanılmıştır?
A seçeneğinde "kalkar, yapar, giderdi" yüklemlerinin hepsi "o" gizli öznesine aittir. Özne ortak olduğu için bu cümle bağımlı sıralı bir cümledir. B, C ve D seçeneklerinde öge ortaklığı yoktur, bunlar bağımsız sıralı cümlelerdir. E seçeneği ise sıralı değil, bağlı bir cümledir.
10. "Eleştirinin, bir sanat eserini yerin dibine batırmak ya da göklere çıkarmak olmadığını, onun edebi değerini nesnel ölçütlerle ortaya koymak olduğunu ne zaman anlayacağız?"
Bu cümlede soru, hangi ögeyi buldurmaya yöneliktir?
Soru sözcüğü "ne zaman"dır. Bu sözcük, cümlede her zaman zaman bildiren "zarf tümlecini" buldurmaya yöneliktir. Cümlenin nesnesi oldukça uzun olsa da ("Eleştirinin...olduğunu" bölümü), soru doğrudan zamanı sormaktadır.