Doğru Cevap: B) Batı'yı örnek almak yerine eski güce dönme amacı taşıması

Açıklama: XVII. yüzyıl ıslahatçıları, bozulmanın nedenini Kanuni dönemindeki kanun ve kurumlardan uzaklaşmakta görmüşlerdir. Avrupa'nın üstünlüğünü kabul etme ve Batı tarzı yenilikler yapma düşüncesi ise XVIII. yüzyılda (Lale Devri) ortaya çıkmıştır.

Doğru Cevap: C) Siyasi ve diplomatik alanda prestij kaybı yaşanması

Açıklama: 1533 İstanbul Antlaşması ile sağlanan siyasi üstünlüğün (sadrazama denklik) kaybedilmesi ve vergi almaktan vazgeçilmesi, Osmanlı Devleti'nin eski gücünü koruyamadığını ve diplomatik olarak eşit bir konuma gerilediğini göstermektedir.

Doğru Cevap: D) Tımar sisteminin yeniden güçlendirilerek canlandırılması

Açıklama: Celali İsyanları, Tımar sisteminin bozulmasının hem bir nedeni hem de bir sonucudur. Bu isyanlar, sistemin daha da çökmesine yol açmış; devlet, tımarlar yerine iltizam sistemini ve ücretli askerleri daha fazla yaygınlaştırmıştır.

Doğru Cevap: A) Doğu'da Safevi tehdidini bertaraf edip sınır güvenliği sağlamak

Açıklama: Bağdat, hem stratejik konumu hem de Sünni İslam dünyası için manevi önemi nedeniyle Osmanlı-Safevi mücadelesinin kilit noktasıydı. Şehrin geri alınması, IV. Murat'ın sarsılan devlet otoritesini yeniden tesis etmesi ve doğu sınırlarını güvence altına alması anlamına geliyordu.

Doğru Cevap: C) Devletin askeri gücünün geçici bir toparlanma yaşadığını

Açıklama: Köprülüler Dönemi'nde yapılan ıslahatlar ve sağlanan istikrar, devletin askeri gücünü geçici olarak toparlamasına ve hem karada hem de denizde önemli başarılar kazanmasına olanak tanımıştır. Ancak bu, duraklamanın sona erdiği anlamına gelmemektedir.

Doğru Cevap: D) Rusya'nın Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etmesi

Açıklama: Rusya, II. Viyana Kuşatması'ndan sonra oluşturulan Kutsal İttifak'a katılarak Osmanlı'ya savaş açmıştır. Kuşatmanın başarısız olduğu sırada Rusya henüz savaşta değildi. Diğer seçenekler ise kuşatmanın başarısızlığında doğrudan etkili olan lojistik ve siyasi faktörlerdir.

Doğru Cevap: A) II. Viyana Kuşatması'ndaki ağır yenilginin

Açıklama: Viyana önündeki büyük bozgun, Avrupa'da Osmanlı'nın yenilebilir olduğu algısını güçlendirmiş ve Papa'nın çağrısıyla Avusturya, Lehistan, Venedik gibi devletlerin bir araya gelerek Osmanlı'ya karşı topyekûn bir savaş başlatmasına neden olmuştur.

Doğru Cevap: C) Mültezimlerin halk üzerinde baskı kurmasına

Açıklama: İltizamı (vergi toplama hakkı) satın alan mültezimler, ödedikleri parayı kârıyla birlikte çıkarmak için halktan ağır vergiler toplamış, bu durum halkın yoksullaşmasına ve devletle bağlarının zayıflamasına neden olmuştur.

Doğru Cevap: A) Saray kadınları ve onlara bağlı ağaların

Açıklama: Padişahların küçük yaşta veya tecrübesiz olması, özellikle valide sultanların (padişah annesi) "saltanat naibesi" gibi hareket ederek devlet yönetiminde söz sahibi olmalarına yol açmıştır. Bu durum "Kadınlar Saltanatı" olarak da adlandırılır.

Doğru Cevap: D) Coğrafi Keşifler sonrası ticaret yollarının değişmesi

Açıklama: Coğrafi Keşifler'le birlikte İpek ve Baharat Yolu gibi Osmanlı kontrolündeki ticaret yollarının önemini yitirmesi ve ticaretin okyanuslara kayması, devletin gümrük gelirlerini ciddi oranda azaltmıştır. Diğer seçenekler ise iç nedenlerdir.

Doğru Cevap: A) Osmanlı'nın Avusturya karşısında son kez toprak kazandığı antlaşma olması

Açıklama: Köprülü Fazıl Ahmet Paşa'nın askeri başarıları sonucu imzalanan bu antlaşma ile Uyvar ve Neograd kaleleri Osmanlı'ya bırakılmıştır. Bu, Osmanlı'nın Avusturya'dan savaş yoluyla aldığı son önemli topraklardır.

Doğru Cevap: C) Devlet düzenindeki bozulmaların nedenlerini analiz etmek

Açıklama: Her iki düşünür de yazdıkları raporlar (risale) ile devletin kurumlarındaki bozulmalara dikkat çekmiş, bunun nedenlerini araştırmış ve padişahlara çözüm önerileri sunmuşlardır. Bu eserler, dönemin sorunlarını anlamak için önemli kaynaklardır.

Doğru Cevap: B) Rusya

Açıklama: Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın sadrazamlığı döneminde, Rusların Ukrayna'daki Çehrin kalesini işgali üzerine yapılan sefer sonucunda 1681'de imzalanan bu antlaşma, iki devlet arasındaki ilk resmi belge olma özelliğini taşır.

Doğru Cevap: A) Ordunun askeri disiplininin ve savaş gücünün zayıflamasına

Açıklama: "Ocak devlet içindir." anlayışının yerini "Devlet ocak içindir." anlayışının alması, askerlikle ilgisi olmayan kişilerin ocağa alınması, Yeniçerilerin asıl görevleri olan savaşmak yerine isyan, ticaret ve siyasetle uğraşmalarına yol açmıştır.

Doğru Cevap: D) III. Selim

Açıklama: III. Selim, 1789-1807 yılları arasında, yani XVIII. yüzyılın sonu ve XIX. yüzyılın başında hüküm sürmüş bir padişahtır. Diğer padişahlar ise XVII. yüzyıl hükümdarlarıdır.

Doğru Cevap: C) Malikane Sistemi

Açıklama: İltizam sisteminin bir ileri aşaması olan bu sistemde, vergi kaynakları ömür boyu kiralandığı için devlet kısa vadede yüksek miktarda nakit elde etmiş, ancak uzun vadede vergi gelirlerinden mahrum kalmıştır.

Doğru Cevap: A) İngiltere ve Hollanda

Açıklama: Bu dönemde ticari çıkarlarını ön planda tutan ve Avrupa'daki güç dengesinin bozulmasını istemeyen İngiltere ve Hollanda, uzun süren savaşların sona ermesi için Osmanlı ile Kutsal İttifak devletleri arasında arabuluculuk rolü üstlenmişlerdir.

Doğru Cevap: C) IV. Murat

Açıklama: Kendisinden önceki padişahların aksine, devlet otoritesini yeniden sağlamak ve orduya komuta etmek amacıyla Revan ve Bağdat seferlerine bizzat katılan IV. Murat, bu geleneği canlandırmıştır.

Doğru Cevap: D) Kurumlardaki bozulma ve değişen dünyaya uyum sağlayamama

Açıklama: Duraklamanın temel nedeni tek bir olaya indirgenemez. Askeri, siyasi, ekonomik ve sosyal alanlardaki tüm kurumların zamanla bozulması ve Avrupa'daki bilimsel, askeri ve ekonomik gelişmelere ayak uyduramaması, bu dönemin ana sorunudur.

Doğru Cevap: A) Tarhuncu Ahmet Paşa

Açıklama: Tarhuncu Ahmet Paşa, Köprülü Mehmet Paşa'dan önce sadrazamlık yapmış ve denk bütçeyi hazırlamıştır. Diğerleri ise Köprülü ailesinden gelen veya bu aile tarafından yetiştirilen ve XVII. yüzyılın ikinci yarısına damga vuran önemli sadrazamlardır.