Anlatım Bozuklukları Testi - 4
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi (eylemsi) eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
Bu cümlede "az" ve "hiç" kelimeleri ortak fiilimsi olan "yememiş olanlar"a bağlanmaya çalışılmıştır. Ancak "hiç yememiş olanlar" doğru bir kullanımken, "az yememiş olanlar" anlamsızdır. Cümlenin "Bu yemeği az yemiş ya da hiç yememiş olanlar var." şeklinde düzeltilmesi gerekir. Eksik olan "yemiş" fiilimsisi anlatım bozukluğuna neden olmuştur.
2. "Oraya vardığımızda ne o beni, ne de ben onu daha önce hiç görmemiştik." cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni nedir?
"Ne... ne..." bağlacıyla kurulan cümlelerin yüklemi anlamca olumsuz olsa bile, yapıca (biçimce) olumlu olmak zorundadır. Bu cümlede yüklem "görmemiştik" şeklinde olumsuz yapılmıştır. Doğrusu "Oraya vardığımızda ne o beni, ne de ben onu daha önce hiç görmüştük." şeklinde olmalıydı.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
Bu cümlede çatı uyumsuzluğu vardır. İlk cümlenin yüklemi olan "yapıldı" edilgen çatılıdır (kimin yaptığı belli değil). İkinci cümlenin yüklemi olan "başlandı" da edilgendir. Ancak cümlenin öznesi belirsizdir. Cümlenin "Gerekli yerlere başvurular yapıldı ve beklenmeye başlandı." veya "Gerekli yerlere başvurduk ve beklemeye başladık." şeklinde düzeltilmesi daha doğrudur.
4. "Ormanda çıplak ayakla dolaşanın ayağına diken batar." cümlesindeki anlatım bozukluğu nasıl giderilebilir?
Bu cümlede tamlayan eki (-ın) gereksiz kullanılmıştır ve bu durum tamlanan ekinin de yanlış kullanılmasına yol açmıştır. Cümledeki "dolaşanın ayağına" ifadesi yerine "dolaşanın ayağı" olması gerekir. Ancak en doğru ve yalın hali "Ormanda çıplak ayakla dolaşanın ayağına diken batar." yerine "Ormanda çıplak ayakla dolaşanın ayağına diken batar." demektir. "Ayağına" kelimesi gereksizdir, çünkü dikenin batacağı yer zaten ayaktır. "Çıplak ayakla dolaşana diken batar." demek yeterlidir.
5. "Öğrencilerin başarısını tebrik etti ve çeşitli hediyeler verdi." cümlesindeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden hangisidir?
İkinci cümlenin yüklemi olan "verdi" fiili, "kime?" sorusuna cevap veren bir dolaylı tümleç gerektirir. "Kime hediye verdi?" sorusunun cevabı cümlede yoktur. Cümlenin "Öğrencilerin başarısını tebrik etti ve onlara çeşitli hediyeler verdi." şeklinde düzeltilmesi gerekir.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek yanlışlığından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
"Birçok, birkaç, her, hiçbir" gibi belgisiz sıfatlarla kurulan tamlamalarda, isimler çoğul eki (-lar, -ler) almaz. "Birçok öğrenciler" yerine "birçok öğrenci" denilmesi gerekirdi.
7. "Yeni aldığım kazağı çok beğendim ama bir beden büyük olmasaydı daha iyi olacaktı." cümlesindeki anlatım bozukluğu nedir?
Cümlenin ilk kısmında "çok beğendim" denilerek olumlu bir yargı belirtilirken, ikinci kısmında "ama" bağlacıyla bu yargıyla çelişen bir durum ifade edilmektedir. Eğer kazak bir beden büyükse, bu bir kusurdur ve "çok beğenme" durumuyla çelişir. Cümlenin "Yeni aldığım kazağı beğendim ama..." şeklinde olması daha tutarlı olurdu.
8. "Kaybolan çocuğun ailesine polisler tarafından bulundu." cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni nedir?
Edilgen çatılı fiillerle kurulan cümlelerde, işi yapanı belirtmek için "tarafından" sözcüğü kullanılabilir. Ancak bu cümlede yüklem yoktur. Cümle "Kaybolan çocuk, polisler tarafından bulundu." şeklinde olmalıydı. Cümledeki yapısal bozukluk "ailesine" kelimesinin gereksiz kullanımı ve yüklem eksikliğidir. Ancak en bariz hata, cümlenin anlamsız bir yapıda olmasıdır.
9. "Yasal ve sağlık açısından bu ürünlerin satışı yasaklanmalıdır." cümlesindeki bozukluk nasıl giderilebilir?
"Yasal" ve "sağlık" kelimeleri ortak bir tamlanana ("açısından") bağlanmaya çalışılmıştır. "Sağlık açısından" doğru bir kullanımken, "yasal açısından" yanlıştır. Her iki kelimenin de kendi tamlananını alması gerekir. Cümle, "Yasal açıdan ve sağlık açısından bu ürünlerin satışı yasaklanmalıdır." şeklinde düzeltilmelidir.
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?
Bu cümlede herhangi bir anlatım bozukluğu bulunmamaktadır. A'da "hem... hem de" kullanımı doğrudur ancak "yağmurlu" yerine "yağışlı" daha doğru olabilir. B'de "kesinlikle" ve "gibime geliyor" çelişir. C'de "yaklaşık" ve "kadar" gereksiz kullanımdır. E'de olumsuz bir durum için "sağladı" değil, "neden oldu" veya "yol açtı" fiili kullanılır.
11. "Derslerine düzenli çalışırsa, sınıfta kalmaz." cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni nedir?
Koşul (-se, -sa) eki alan cümlelerde, ana cümlenin yüklemi genellikle olumlu bir beklentiyi ifade eder. Bu cümlede ise "kalmaz" olumsuz bir durumdur. Cümlenin "Derslerine düzenli çalışırsa, sınıfını geçer." şeklinde olması daha doğrudur. Alternatif olarak, "Derslerine düzenli çalışmazsa, sınıfta kalır." da doğru bir kullanımdır.
12. "Bu kadar yemeği tek başına yiyebileceğini hiç sanmıyorum." cümlesindeki anlatım bozukluğu nasıl giderilir?
Bu cümlede anlamsal ya da yapısal herhangi bir anlatım bozukluğu bulunmamaktadır. Cümle, hem dil bilgisi kurallarına uygun hem de anlamca açıktır.
Anlatım Bozuklukları Testi - 4
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi (eylemsi) eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
Bu cümlede "az" ve "hiç" kelimeleri ortak fiilimsi olan "yememiş olanlar"a bağlanmaya çalışılmıştır. Ancak "hiç yememiş olanlar" doğru bir kullanımken, "az yememiş olanlar" anlamsızdır. Cümlenin "Bu yemeği az yemiş ya da hiç yememiş olanlar var." şeklinde düzeltilmesi gerekir. Eksik olan "yemiş" fiilimsisi anlatım bozukluğuna neden olmuştur.
2. "Oraya vardığımızda ne o beni, ne de ben onu daha önce hiç görmemiştik." cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni nedir?
"Ne... ne..." bağlacıyla kurulan cümlelerin yüklemi anlamca olumsuz olsa bile, yapıca (biçimce) olumlu olmak zorundadır. Bu cümlede yüklem "görmemiştik" şeklinde olumsuz yapılmıştır. Doğrusu "Oraya vardığımızda ne o beni, ne de ben onu daha önce hiç görmüştük." şeklinde olmalıydı.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
Bu cümlede çatı uyumsuzluğu vardır. İlk cümlenin yüklemi olan "yapıldı" edilgen çatılıdır (kimin yaptığı belli değil). İkinci cümlenin yüklemi olan "başlandı" da edilgendir. Ancak cümlenin öznesi belirsizdir. Cümlenin "Gerekli yerlere başvurular yapıldı ve beklenmeye başlandı." veya "Gerekli yerlere başvurduk ve beklemeye başladık." şeklinde düzeltilmesi daha doğrudur.
4. "Ormanda çıplak ayakla dolaşanın ayağına diken batar." cümlesindeki anlatım bozukluğu nasıl giderilebilir?
Bu cümlede tamlayan eki (-ın) gereksiz kullanılmıştır ve bu durum tamlanan ekinin de yanlış kullanılmasına yol açmıştır. Cümledeki "dolaşanın ayağına" ifadesi yerine "dolaşanın ayağı" olması gerekir. Ancak en doğru ve yalın hali "Ormanda çıplak ayakla dolaşanın ayağına diken batar." yerine "Ormanda çıplak ayakla dolaşanın ayağına diken batar." demektir. "Ayağına" kelimesi gereksizdir, çünkü dikenin batacağı yer zaten ayaktır. "Çıplak ayakla dolaşana diken batar." demek yeterlidir.
5. "Öğrencilerin başarısını tebrik etti ve çeşitli hediyeler verdi." cümlesindeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden hangisidir?
İkinci cümlenin yüklemi olan "verdi" fiili, "kime?" sorusuna cevap veren bir dolaylı tümleç gerektirir. "Kime hediye verdi?" sorusunun cevabı cümlede yoktur. Cümlenin "Öğrencilerin başarısını tebrik etti ve onlara çeşitli hediyeler verdi." şeklinde düzeltilmesi gerekir.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek yanlışlığından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
"Birçok, birkaç, her, hiçbir" gibi belgisiz sıfatlarla kurulan tamlamalarda, isimler çoğul eki (-lar, -ler) almaz. "Birçok öğrenciler" yerine "birçok öğrenci" denilmesi gerekirdi.
7. "Yeni aldığım kazağı çok beğendim ama bir beden büyük olmasaydı daha iyi olacaktı." cümlesindeki anlatım bozukluğu nedir?
Cümlenin ilk kısmında "çok beğendim" denilerek olumlu bir yargı belirtilirken, ikinci kısmında "ama" bağlacıyla bu yargıyla çelişen bir durum ifade edilmektedir. Eğer kazak bir beden büyükse, bu bir kusurdur ve "çok beğenme" durumuyla çelişir. Cümlenin "Yeni aldığım kazağı beğendim ama..." şeklinde olması daha tutarlı olurdu.
8. "Kaybolan çocuğun ailesine polisler tarafından bulundu." cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni nedir?
Edilgen çatılı fiillerle kurulan cümlelerde, işi yapanı belirtmek için "tarafından" sözcüğü kullanılabilir. Ancak bu cümlede yüklem yoktur. Cümle "Kaybolan çocuk, polisler tarafından bulundu." şeklinde olmalıydı. Cümledeki yapısal bozukluk "ailesine" kelimesinin gereksiz kullanımı ve yüklem eksikliğidir. Ancak en bariz hata, cümlenin anlamsız bir yapıda olmasıdır.
9. "Yasal ve sağlık açısından bu ürünlerin satışı yasaklanmalıdır." cümlesindeki bozukluk nasıl giderilebilir?
"Yasal" ve "sağlık" kelimeleri ortak bir tamlanana ("açısından") bağlanmaya çalışılmıştır. "Sağlık açısından" doğru bir kullanımken, "yasal açısından" yanlıştır. Her iki kelimenin de kendi tamlananını alması gerekir. Cümle, "Yasal açıdan ve sağlık açısından bu ürünlerin satışı yasaklanmalıdır." şeklinde düzeltilmelidir.
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?
Bu cümlede herhangi bir anlatım bozukluğu bulunmamaktadır. A'da "hem... hem de" kullanımı doğrudur ancak "yağmurlu" yerine "yağışlı" daha doğru olabilir. B'de "kesinlikle" ve "gibime geliyor" çelişir. C'de "yaklaşık" ve "kadar" gereksiz kullanımdır. E'de olumsuz bir durum için "sağladı" değil, "neden oldu" veya "yol açtı" fiili kullanılır.
11. "Derslerine düzenli çalışırsa, sınıfta kalmaz." cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni nedir?
Koşul (-se, -sa) eki alan cümlelerde, ana cümlenin yüklemi genellikle olumlu bir beklentiyi ifade eder. Bu cümlede ise "kalmaz" olumsuz bir durumdur. Cümlenin "Derslerine düzenli çalışırsa, sınıfını geçer." şeklinde olması daha doğrudur. Alternatif olarak, "Derslerine düzenli çalışmazsa, sınıfta kalır." da doğru bir kullanımdır.
12. "Bu kadar yemeği tek başına yiyebileceğini hiç sanmıyorum." cümlesindeki anlatım bozukluğu nasıl giderilir?
Bu cümlede anlamsal ya da yapısal herhangi bir anlatım bozukluğu bulunmamaktadır. Cümle, hem dil bilgisi kurallarına uygun hem de anlamca açıktır.