Anlatım Bozuklukları Testi - 6
1. "Kitap okumayı, televizyon seyretmekten daha çok seviyorum." cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni nedir?
Karşılaştırılan unsurların dil bilgisi açısından denk olması gerekir. Bu cümlede "kitap okumayı" (isim-fiil, belirtme hâli) ile "televizyon seyretmekten" (isim-fiil, ayrılma hâli) karşılaştırılmıştır. Eklerin farklı olması yapısal bir uyumsuzluk yaratır. Cümlenin "Kitap okumayı, televizyon seyretmeyi sevdiğimden daha çok seviyorum." veya daha yalın haliyle "Kitap okumak, televizyon seyretmekten daha zevkli." şeklinde düzeltilmesi gerekir.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
Bu cümlede ek fiil eksikliği bulunmaktadır. "Yetenekli" ve "çalışkan değildi" ifadeleri aynı ek fiile bağlanamaz. Cümlenin ilk kısmının yüklemi eksiktir. Doğrusu: "O çok yetenekliydi ama yeterince çalışkan değildi." şeklinde olmalıdır.
3. "Trafik kazasında yaralananlara hemen müdahale edilerek hastaneye kaldırıldı." cümlesindeki bozukluk aşağıdakilerden hangisidir?
Cümlenin yüklemi "kaldırıldı" edilgen bir fiildir. "Kim kaldırıldı?" veya "Ne kaldırıldı?" sorusunun cevabı olan özne cümlede yoktur. Cümlenin "Trafik kazasında yaralananlar, hemen müdahale edilerek hastaneye kaldırıldı." şeklinde düzeltilmesi gerekir.
4. "Sık sık yaptığı hatalar yüzünden artık ona kimse güvenmiyor, uzak duruyordu." cümlesindeki anlatım bozukluğu nasıl giderilebilir?
Bu cümlede dolaylı tümleç eksikliği vardır. "Kimden uzak duruyordu?" sorusunun cevabı ikinci cümlede yoktur. Cümlenin doğru hâli: "...artık ona kimse güvenmiyor, ondan uzak duruyordu." şeklinde olmalıdır.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözcüğün yanlış anlamda kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
"Yaşantı" kelimesi, "hayat tarzı, yaşam biçimi" gibi daha felsefi ve soyut bir anlam taşır. Cümlede kastedilen ise "hayat" veya "yaşam" kelimesinin somut anlamıdır. Doğrusu: "Yaşamının (veya hayatının) son yıllarını..." şeklinde olmalıdır.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir mantık hatası yapılmıştır?
"Mutlaka" kelimesi kesinlik bildirirken, "-meli, -malı" gereklilik kipi bir zorunluluk veya tavsiye belirtir. Bu iki ifadenin bir arada kullanılması mantıksal bir tutarsızlık yaratır. Cümle, "Karar vermek için düşüncelerinizi almalıyım." veya "Karar vermek için düşüncelerinizi mutlaka alacağım." şeklinde olmalıdır.
7. "Arkadaşımın babası öleli hemen hemen tam on yıl oldu." cümlesindeki anlatım bozukluğunun sebebi nedir?
Bu cümlede "hemen hemen" ifadesi yaklaşıklık, "tam" ifadesi ise kesinlik bildirir. Bir cümlede hem yaklaşıklık hem de kesinlik bildiren iki ifadenin bir arada kullanılması anlamca çelişkiye neden olur.
8. "Hiçbiri bu konuda konuşmak istemiyor, söylenenleri sessizce dinliyordu." cümlesindeki anlatım bozukluğu nasıl giderilir?
İlk cümlenin öznesi "hiçbiri"dir ve "istemiyor" yüklemiyle uyumludur. Ancak ikinci cümlenin yüklemi "dinliyordu" olumlu olduğu için "hiçbiri" öznesiyle kullanılamaz. "Hiçbiri... dinliyordu" denemez. Bu nedenle ikinci cümlenin başına, o cümlenin yüklemiyle uyumlu olan "hepsi" öznesinin getirilmesi gerekir: "...hepsi söylenenleri sessizce dinliyordu."
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?
Bu cümlede herhangi bir anlatım bozukluğu bulunmamaktadır. A'da "zamirler konusu" ve "sıfatlar konusu" denmeliydi. C'de "ekonomik alanlarda" olmalıydı. D'de "hatta" bağlacı yanlış kullanılmıştır. E'de ek fiil eksikliği vardır ("yüksekti").
10. "Aldığı maaşla evini geçindirmek bir yana, ailesine de bakıyor." cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni nedir?
"Bir yana" veya "şöyle dursun" gibi ifadelerle kurulan cümlelerde, daha önemli veya zor olan eylem sona bırakılır. "Ailesine bakmak" ve "evini geçindirmek" hemen hemen aynı anlama gelen, denk eylemlerdir. Burada mantıksal bir karşılaştırma veya aşama yoktur. Cümle, "Aldığı maaşla hem evini geçindiriyor hem de ailesine bakıyor." gibi bir yapıda olmalıydı.
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlayan ekinin (-in) gereksiz kullanılmasından kaynaklanan bir bozukluk vardır?
Bu cümlede "destek vermesinin nedeni" yapısı, tamlayan ekinin gereksiz tekrarına yol açmıştır. Cümlenin daha yalın ve doğru hali: "Bölge halkının bu projeye destek vermesinin nedeni budur." veya "Bölge halkının bu projeye destek vermesi bundandır." şeklinde olabilir. Ancak en sık yapılan hata "vermesinin nedeni"dir.
12. "Polisler, olay yerine geldiklerinde hırsızların çoktan kaçmış olduğunu anladılar." cümlesindeki bozukluk nasıl giderilir?
Bu cümlede gereksiz yardımcı fiil kullanımı vardır. "kaçmış olduğunu" yerine doğrudan "kaçtığını" fiilimsisi kullanılabilir. Bu, anlatımı daha akıcı ve duru hale getirir. Bu tür "olduğunu" kullanımları, özellikle konuşma dilinde yaygın olsa da, yazı dilinde bir anlatım kusuru olarak kabul edilir.
Anlatım Bozuklukları Testi - 6
1. "Kitap okumayı, televizyon seyretmekten daha çok seviyorum." cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni nedir?
Karşılaştırılan unsurların dil bilgisi açısından denk olması gerekir. Bu cümlede "kitap okumayı" (isim-fiil, belirtme hâli) ile "televizyon seyretmekten" (isim-fiil, ayrılma hâli) karşılaştırılmıştır. Eklerin farklı olması yapısal bir uyumsuzluk yaratır. Cümlenin "Kitap okumayı, televizyon seyretmeyi sevdiğimden daha çok seviyorum." veya daha yalın haliyle "Kitap okumak, televizyon seyretmekten daha zevkli." şeklinde düzeltilmesi gerekir.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
Bu cümlede ek fiil eksikliği bulunmaktadır. "Yetenekli" ve "çalışkan değildi" ifadeleri aynı ek fiile bağlanamaz. Cümlenin ilk kısmının yüklemi eksiktir. Doğrusu: "O çok yetenekliydi ama yeterince çalışkan değildi." şeklinde olmalıdır.
3. "Trafik kazasında yaralananlara hemen müdahale edilerek hastaneye kaldırıldı." cümlesindeki bozukluk aşağıdakilerden hangisidir?
Cümlenin yüklemi "kaldırıldı" edilgen bir fiildir. "Kim kaldırıldı?" veya "Ne kaldırıldı?" sorusunun cevabı olan özne cümlede yoktur. Cümlenin "Trafik kazasında yaralananlar, hemen müdahale edilerek hastaneye kaldırıldı." şeklinde düzeltilmesi gerekir.
4. "Sık sık yaptığı hatalar yüzünden artık ona kimse güvenmiyor, uzak duruyordu." cümlesindeki anlatım bozukluğu nasıl giderilebilir?
Bu cümlede dolaylı tümleç eksikliği vardır. "Kimden uzak duruyordu?" sorusunun cevabı ikinci cümlede yoktur. Cümlenin doğru hâli: "...artık ona kimse güvenmiyor, ondan uzak duruyordu." şeklinde olmalıdır.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözcüğün yanlış anlamda kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
"Yaşantı" kelimesi, "hayat tarzı, yaşam biçimi" gibi daha felsefi ve soyut bir anlam taşır. Cümlede kastedilen ise "hayat" veya "yaşam" kelimesinin somut anlamıdır. Doğrusu: "Yaşamının (veya hayatının) son yıllarını..." şeklinde olmalıdır.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir mantık hatası yapılmıştır?
"Mutlaka" kelimesi kesinlik bildirirken, "-meli, -malı" gereklilik kipi bir zorunluluk veya tavsiye belirtir. Bu iki ifadenin bir arada kullanılması mantıksal bir tutarsızlık yaratır. Cümle, "Karar vermek için düşüncelerinizi almalıyım." veya "Karar vermek için düşüncelerinizi mutlaka alacağım." şeklinde olmalıdır.
7. "Arkadaşımın babası öleli hemen hemen tam on yıl oldu." cümlesindeki anlatım bozukluğunun sebebi nedir?
Bu cümlede "hemen hemen" ifadesi yaklaşıklık, "tam" ifadesi ise kesinlik bildirir. Bir cümlede hem yaklaşıklık hem de kesinlik bildiren iki ifadenin bir arada kullanılması anlamca çelişkiye neden olur.
8. "Hiçbiri bu konuda konuşmak istemiyor, söylenenleri sessizce dinliyordu." cümlesindeki anlatım bozukluğu nasıl giderilir?
İlk cümlenin öznesi "hiçbiri"dir ve "istemiyor" yüklemiyle uyumludur. Ancak ikinci cümlenin yüklemi "dinliyordu" olumlu olduğu için "hiçbiri" öznesiyle kullanılamaz. "Hiçbiri... dinliyordu" denemez. Bu nedenle ikinci cümlenin başına, o cümlenin yüklemiyle uyumlu olan "hepsi" öznesinin getirilmesi gerekir: "...hepsi söylenenleri sessizce dinliyordu."
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?
Bu cümlede herhangi bir anlatım bozukluğu bulunmamaktadır. A'da "zamirler konusu" ve "sıfatlar konusu" denmeliydi. C'de "ekonomik alanlarda" olmalıydı. D'de "hatta" bağlacı yanlış kullanılmıştır. E'de ek fiil eksikliği vardır ("yüksekti").
10. "Aldığı maaşla evini geçindirmek bir yana, ailesine de bakıyor." cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni nedir?
"Bir yana" veya "şöyle dursun" gibi ifadelerle kurulan cümlelerde, daha önemli veya zor olan eylem sona bırakılır. "Ailesine bakmak" ve "evini geçindirmek" hemen hemen aynı anlama gelen, denk eylemlerdir. Burada mantıksal bir karşılaştırma veya aşama yoktur. Cümle, "Aldığı maaşla hem evini geçindiriyor hem de ailesine bakıyor." gibi bir yapıda olmalıydı.
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlayan ekinin (-in) gereksiz kullanılmasından kaynaklanan bir bozukluk vardır?
Bu cümlede "destek vermesinin nedeni" yapısı, tamlayan ekinin gereksiz tekrarına yol açmıştır. Cümlenin daha yalın ve doğru hali: "Bölge halkının bu projeye destek vermesinin nedeni budur." veya "Bölge halkının bu projeye destek vermesi bundandır." şeklinde olabilir. Ancak en sık yapılan hata "vermesinin nedeni"dir.
12. "Polisler, olay yerine geldiklerinde hırsızların çoktan kaçmış olduğunu anladılar." cümlesindeki bozukluk nasıl giderilir?
Bu cümlede gereksiz yardımcı fiil kullanımı vardır. "kaçmış olduğunu" yerine doğrudan "kaçtığını" fiilimsisi kullanılabilir. Bu, anlatımı daha akıcı ve duru hale getirir. Bu tür "olduğunu" kullanımları, özellikle konuşma dilinde yaygın olsa da, yazı dilinde bir anlatım kusuru olarak kabul edilir.