Osmanlı Duraklama Dönemi
TEST - 3
Soru 1: Osmanlı Devleti'nin, Ferhat Paşa Antlaşması ile kazandığı toprakları Nasuh Paşa Antlaşması ile Safevilere geri vermek zorunda kalması, aşağıdakilerden hangisini göstermektedir?
Doğru Cevap: A) Doğu'da askeri üstünlüğün el değiştirmeye başladığını
Açıklama: Bir devletin daha önce savaşla kazandığı yerleri, kısa bir süre sonra başka bir antlaşmayla geri vermesi, o cephede askeri olarak eski gücünü koruyamadığının ve siyasi dengelerin aleyhine döndüğünün bir göstergesidir.
Soru 2: I. Ahmet'in getirdiği Ekber ve Erşed sisteminin, Osmanlı veraset anlayışında yarattığı en önemli değişiklik aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Tahta kimin geçeceği konusundaki belirsizliği azaltması
Açıklama: Bu sistemden önce "Ülke hanedanın ortak malıdır" anlayışı nedeniyle tüm şehzadeler tahtta hak iddia edebiliyordu. Ekber ve Erşed sistemi ile hanedanın en yaşlı (ekber) ve akıllı (erşed) üyesinin tahta geçmesi kuralı getirilerek taht kavgalarının önüne geçilmeye çalışılmıştır.
Soru 3: XVII. yüzyılda Tımarlı Sipahi sayısının azalması ve ateşli silahlara sahip piyade ihtiyacının artması, Osmanlı ordusunda hangi askeri birliğin önemini artırmıştır?
Doğru Cevap: D) Yeniçeriler
Açıklama: Savaş teknolojisindeki değişimler, atlı askerler olan Tımarlı Sipahilerin önemini azaltırken, tüfek gibi ateşli silahları kullanan profesyonel piyade birlikleri olan Yeniçerilerin (Kapıkulu Ocağı) ordudaki ağırlığını ve sayısını artırmıştır.
Soru 4: Köprülü Mehmet Paşa'nın sadrazamlığı şartlı olarak kabul etmesi ve bu şartların padişah tarafından onaylanması, aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?
Doğru Cevap: A) Merkezi otoritenin ciddi anlamda zayıfladığının
Açıklama: Devletin içinde bulunduğu kötü durum ve padişahın çaresizliği, bir devlet adamının padişaha şartlar sunabilecek kadar güçlenmesine olanak tanımıştır. Bu durum, padişahın ve merkezi otoritenin eski mutlak gücünde olmadığının açık bir kanıtıdır.
Soru 5: IV. Murat'ın, devletin sorunlarını çözmek amacıyla Koçi Bey ve Kâtip Çelebi gibi aydınlara raporlar (risaleler) hazırlatması, onun hangi özelliğini ön plana çıkarmaktadır?
Doğru Cevap: C) Sorunların temeline inerek çözüm aradığını
Açıklama: IV. Murat'ın sadece baskı ve şiddetle değil, aynı zamanda dönemin aydınlarından bozulmanın nedenleri hakkında raporlar isteyerek durumu analiz etmeye çalışması, sorunlara köklü ve kalıcı çözümler bulma niyetinde olduğunu gösterir.
Soru 6: Aşağıdakilerden hangisi, XVII. yüzyılda Osmanlı maliyesinin bozulmasının nedenleri arasında gösterilemez?
Doğru Cevap: D) Düyun-u Umumiye İdaresi'nin kurulması
Açıklama: Düyun-u Umumiye (Genel Borçlar) İdaresi, Osmanlı Devleti'nin dış borçlarını ödeyememesi üzerine 1881 yılında, yani XIX. yüzyılda alacaklı devletler tarafından kurulmuştur. Diğer seçenekler ise XVII. yüzyıldaki mali bozulmanın temel nedenlerindendir.
Soru 7: Osmanlı Devleti, Karlofça Antlaşması ile Macaristan'ı aşağıdaki devletlerden hangisine bırakmak zorunda kalmıştır?
Doğru Cevap: A) Avusturya
Açıklama: Kutsal İttifak Savaşları'nın ana cephesi Osmanlı-Avusturya cephesiydi. Savaşlar sonucunda imzalanan Karlofça Antlaşması ile Kanuni döneminden beri Osmanlı hakimiyetinde olan Macaristan ve Erdel'in büyük bir bölümü Avusturya'ya bırakılmıştır.
Soru 8: Genç Osman'ın Yeniçeri Ocağı'nı kaldırma düşüncesine kapılmasına neden olan ve ocağın disiplinsizliğinin açıkça görüldüğü sefer aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Hotin Seferi
Açıklama: Lehistan üzerine yapılan Hotin Seferi sırasında Yeniçerilerin isteksiz savaşması ve disiplinsiz davranışları, II. Osman'ın bu ocağın devlete artık faydadan çok zarar verdiği kanısına varmasına ve ocağı kaldırma planları yapmasına neden olmuştur.
Soru 9: "Devlet ocak içindir" anlayışının "Ocak devlet içindir" anlayışının önüne geçmesi, XVII. yüzyılda hangi kurumun bozulmasını ifade etmek için kullanılan bir tabirdir?
Doğru Cevap: A) Yeniçeri Ocağı
Açıklama: Bu ifade, Yeniçerilerin artık devlete hizmet etmek yerine, kendi çıkarlarını düşünen ve devletin kendilerine hizmet etmesi gerektiğine inanan bir yapıya dönüştüğünü anlatır. Bu durum, ocağın yozlaşmasının ve siyasi bir güç odağı haline gelmesinin bir özetidir.
Soru 10: 1699 Karlofça Antlaşması'nın ardından Rusya ile ayrıca 1700 yılında imzalanan ve Rusların Azak Kalesi'ni alarak Karadeniz'e inmesini sağlayan antlaşma hangisidir?
Doğru Cevap: D) İstanbul Antlaşması
Açıklama: Rusya, Karlofça'da tam istediğini alamayınca savaşa devam etmiş ve bir yıl sonra imzalanan İstanbul Antlaşması ile Azak Kalesi'ni alarak Karadeniz'e ulaşma politikasında önemli bir adım atmıştır.
Soru 11: XVII. yüzyılda, devletin kötü gidişatını durdurmak için Köprülü Mehmet Paşa'nın sadrazamlığa getirilmesiyle başlayan döneme ne ad verilir?
Doğru Cevap: B) Köprülüler Devri
Açıklama: Köprülü Mehmet Paşa ve ardından onun ailesinden gelen sadrazamların görev yaptığı bu dönemde, sert tedbirlerle devlet otoritesi yeniden sağlanmış ve askeri başarılar kazanılmıştır. Bu nedenle bu dönem, ailenin adıyla anılır.
Soru 12: Duraklama döneminde görülen "beşik ulemalığı" uygulamasının, Osmanlı Devleti'nde en çok hangi alanı olumsuz etkilediği söylenebilir?
Doğru Cevap: B) Eğitim ve adalet sistemini
Açıklama: Alimin oğlunun da alim sayıldığı bu sistem, ilmiye sınıfının liyakatsiz kişilerle dolmasına yol açmıştır. İlmiye sınıfı, eğitim (medreseler) ve adaletten (kadılık) sorumlu olduğu için, bu iki temel kurumda büyük bir yozlaşma ve bozulma yaşanmıştır.
Soru 13: IV. Murat'ın Revan ve Bağdat seferlerini düzenlemesi, aşağıdaki hangi devletin doğudaki yayılmacı politikalarına karşı bir önlem niteliğindedir?
Doğru Cevap: B) Safevi
Açıklama: XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin doğudaki en büyük rakibi Safevi Devleti'ydi. IV. Murat, Safevilerin Bağdat'ı ele geçirmesi ve Doğu Anadolu'daki faaliyetleri üzerine bu seferleri düzenleyerek bölgedeki Osmanlı otoritesini yeniden kurmuştur.
Soru 14: XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde sıkça yaşanan isyanlar arasında yer alan ve İstanbul'da merkez ordusu tarafından çıkarılan isyanlara genel olarak ne ad verilir?
Doğru Cevap: A) İstanbul (Merkez) İsyanları
Açıklama: Genellikle Yeniçeriler ve diğer Kapıkulu askerleri tarafından maaşların gecikmesi, ayarı düşük akçeyle ödenmesi veya ıslahatlara tepki gibi nedenlerle başkent İstanbul'da çıkarılan isyanlar bu şekilde adlandırılır.
Soru 15: I. Ahmet Dönemi'nde inşa edilen ve altı minaresiyle Mescid-i Haram'a benzediği için tartışmalara yol açan, Mavi Camii olarak da bilinen yapı hangisidir?
Doğru Cevap: D) Sultanahmet Camii
Açıklama: Mimar Sedefkâr Mehmet Ağa tarafından inşa edilen bu cami, adını banisi olan I. Ahmet'ten alır. İznik çinileriyle bezeli olduğu için Avrupalılar tarafından "Mavi Cami (Blue Mosque)" olarak adlandırılmıştır.
Soru 16: "Avcı" lakabıyla bilinen ve en uzun süre tahtta kalan Osmanlı padişahlarından biri olan IV. Mehmet'in, devlet işlerini daha çok sadrazamlarına bırakması neye ortam hazırlamıştır?
Doğru Cevap: C) Köprülüler gibi güçlü sadrazam ailelerinin ortaya çıkmasına
Açıklama: IV. Mehmet'in yönetime olan ilgisizliği, devletin içinde bulunduğu zorlu durum karşısında Köprülü Mehmet Paşa gibi yetenekli ve güçlü sadrazamların öne çıkmasına ve belirli bir dönem boyunca devleti fiilen onların yönetmesine zemin hazırlamıştır.
Soru 17: XVII. yüzyılda Lehistan seferi sonrası imzalanan Bucaş Antlaşması ile Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlarına ulaşırken, hangi bölgeyi topraklarına katmıştır?
Doğru Cevap: A) Podolya
Açıklama: 1672 yılında imzalanan Bucaş Antlaşması ile Lehistan, Podolya'yı Osmanlı Devleti'ne bırakmayı kabul etmiş ve bu fetihle birlikte Osmanlı batıdaki en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
Soru 18: Osmanlı Devleti'nin Kutsal İttifak Savaşları'nda aynı anda birden fazla cephede savaşmak zorunda kalması, aşağıdakilerden hangisini zorunlu kılmıştır?
Doğru Cevap: C) Büyük askeri ve mali kaynakların seferber edilmesini
Açıklama: Avusturya, Venedik, Lehistan ve Rusya gibi güçlü devletlerle aynı anda farklı cephelerde savaşmak, devletin tüm askeri ve mali gücünü sonuna kadar kullanmasını gerektirmiş, bu durum hazine üzerinde büyük bir yük oluşturmuştur.
Soru 19: XVII. yüzyılda paranın değerinin düşürülmesi (tağşiş) uygulaması, en çok hangi kesimin gelirlerinin azalmasına ve isyan etmesine neden olmuştur?
Doğru Cevap: D) Sabit maaşlı olan Kapıkulu askerlerinin
Açıklama: Kapıkulları (özellikle Yeniçeriler), maaşlarını (ulufe) gümüş akçe üzerinden alıyorlardı. Gümüşün içine bakır karıştırılarak paranın değerinin düşürülmesi, onların alım gücünü doğrudan azaltmış ve sık sık isyan etmelerine yol açmıştır.
Soru 20: Aşağıdakilerden hangisi, XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin Duraklama Dönemi'ne girmesinin siyasi nedenlerinden biridir?
Doğru Cevap: A) Merkezi otoritenin zayıflaması ve padişahların yetersizliği
Açıklama: Şehzadelerin sancağa çıkma usulünün kaldırılmasıyla tecrübesiz padişahların tahta geçmesi, devlet yönetiminde istikrarsızlığa yol açmış ve bu durum diğer tüm alanlardaki bozulmaları tetiklemiştir. Diğer seçenekler daha çok ekonomik ve sosyal nedenlerdir.
Osmanlı Duraklama Dönemi
TEST - 3
Soru 1: Osmanlı Devleti'nin, Ferhat Paşa Antlaşması ile kazandığı toprakları Nasuh Paşa Antlaşması ile Safevilere geri vermek zorunda kalması, aşağıdakilerden hangisini göstermektedir?
Doğru Cevap: A) Doğu'da askeri üstünlüğün el değiştirmeye başladığını
Açıklama: Bir devletin daha önce savaşla kazandığı yerleri, kısa bir süre sonra başka bir antlaşmayla geri vermesi, o cephede askeri olarak eski gücünü koruyamadığının ve siyasi dengelerin aleyhine döndüğünün bir göstergesidir.
Soru 2: I. Ahmet'in getirdiği Ekber ve Erşed sisteminin, Osmanlı veraset anlayışında yarattığı en önemli değişiklik aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Tahta kimin geçeceği konusundaki belirsizliği azaltması
Açıklama: Bu sistemden önce "Ülke hanedanın ortak malıdır" anlayışı nedeniyle tüm şehzadeler tahtta hak iddia edebiliyordu. Ekber ve Erşed sistemi ile hanedanın en yaşlı (ekber) ve akıllı (erşed) üyesinin tahta geçmesi kuralı getirilerek taht kavgalarının önüne geçilmeye çalışılmıştır.
Soru 3: XVII. yüzyılda Tımarlı Sipahi sayısının azalması ve ateşli silahlara sahip piyade ihtiyacının artması, Osmanlı ordusunda hangi askeri birliğin önemini artırmıştır?
Doğru Cevap: D) Yeniçeriler
Açıklama: Savaş teknolojisindeki değişimler, atlı askerler olan Tımarlı Sipahilerin önemini azaltırken, tüfek gibi ateşli silahları kullanan profesyonel piyade birlikleri olan Yeniçerilerin (Kapıkulu Ocağı) ordudaki ağırlığını ve sayısını artırmıştır.
Soru 4: Köprülü Mehmet Paşa'nın sadrazamlığı şartlı olarak kabul etmesi ve bu şartların padişah tarafından onaylanması, aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?
Doğru Cevap: A) Merkezi otoritenin ciddi anlamda zayıfladığının
Açıklama: Devletin içinde bulunduğu kötü durum ve padişahın çaresizliği, bir devlet adamının padişaha şartlar sunabilecek kadar güçlenmesine olanak tanımıştır. Bu durum, padişahın ve merkezi otoritenin eski mutlak gücünde olmadığının açık bir kanıtıdır.
Soru 5: IV. Murat'ın, devletin sorunlarını çözmek amacıyla Koçi Bey ve Kâtip Çelebi gibi aydınlara raporlar (risaleler) hazırlatması, onun hangi özelliğini ön plana çıkarmaktadır?
Doğru Cevap: C) Sorunların temeline inerek çözüm aradığını
Açıklama: IV. Murat'ın sadece baskı ve şiddetle değil, aynı zamanda dönemin aydınlarından bozulmanın nedenleri hakkında raporlar isteyerek durumu analiz etmeye çalışması, sorunlara köklü ve kalıcı çözümler bulma niyetinde olduğunu gösterir.
Soru 6: Aşağıdakilerden hangisi, XVII. yüzyılda Osmanlı maliyesinin bozulmasının nedenleri arasında gösterilemez?
Doğru Cevap: D) Düyun-u Umumiye İdaresi'nin kurulması
Açıklama: Düyun-u Umumiye (Genel Borçlar) İdaresi, Osmanlı Devleti'nin dış borçlarını ödeyememesi üzerine 1881 yılında, yani XIX. yüzyılda alacaklı devletler tarafından kurulmuştur. Diğer seçenekler ise XVII. yüzyıldaki mali bozulmanın temel nedenlerindendir.
Soru 7: Osmanlı Devleti, Karlofça Antlaşması ile Macaristan'ı aşağıdaki devletlerden hangisine bırakmak zorunda kalmıştır?
Doğru Cevap: A) Avusturya
Açıklama: Kutsal İttifak Savaşları'nın ana cephesi Osmanlı-Avusturya cephesiydi. Savaşlar sonucunda imzalanan Karlofça Antlaşması ile Kanuni döneminden beri Osmanlı hakimiyetinde olan Macaristan ve Erdel'in büyük bir bölümü Avusturya'ya bırakılmıştır.
Soru 8: Genç Osman'ın Yeniçeri Ocağı'nı kaldırma düşüncesine kapılmasına neden olan ve ocağın disiplinsizliğinin açıkça görüldüğü sefer aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Hotin Seferi
Açıklama: Lehistan üzerine yapılan Hotin Seferi sırasında Yeniçerilerin isteksiz savaşması ve disiplinsiz davranışları, II. Osman'ın bu ocağın devlete artık faydadan çok zarar verdiği kanısına varmasına ve ocağı kaldırma planları yapmasına neden olmuştur.
Soru 9: "Devlet ocak içindir" anlayışının "Ocak devlet içindir" anlayışının önüne geçmesi, XVII. yüzyılda hangi kurumun bozulmasını ifade etmek için kullanılan bir tabirdir?
Doğru Cevap: A) Yeniçeri Ocağı
Açıklama: Bu ifade, Yeniçerilerin artık devlete hizmet etmek yerine, kendi çıkarlarını düşünen ve devletin kendilerine hizmet etmesi gerektiğine inanan bir yapıya dönüştüğünü anlatır. Bu durum, ocağın yozlaşmasının ve siyasi bir güç odağı haline gelmesinin bir özetidir.
Soru 10: 1699 Karlofça Antlaşması'nın ardından Rusya ile ayrıca 1700 yılında imzalanan ve Rusların Azak Kalesi'ni alarak Karadeniz'e inmesini sağlayan antlaşma hangisidir?
Doğru Cevap: D) İstanbul Antlaşması
Açıklama: Rusya, Karlofça'da tam istediğini alamayınca savaşa devam etmiş ve bir yıl sonra imzalanan İstanbul Antlaşması ile Azak Kalesi'ni alarak Karadeniz'e ulaşma politikasında önemli bir adım atmıştır.
Soru 11: XVII. yüzyılda, devletin kötü gidişatını durdurmak için Köprülü Mehmet Paşa'nın sadrazamlığa getirilmesiyle başlayan döneme ne ad verilir?
Doğru Cevap: B) Köprülüler Devri
Açıklama: Köprülü Mehmet Paşa ve ardından onun ailesinden gelen sadrazamların görev yaptığı bu dönemde, sert tedbirlerle devlet otoritesi yeniden sağlanmış ve askeri başarılar kazanılmıştır. Bu nedenle bu dönem, ailenin adıyla anılır.
Soru 12: Duraklama döneminde görülen "beşik ulemalığı" uygulamasının, Osmanlı Devleti'nde en çok hangi alanı olumsuz etkilediği söylenebilir?
Doğru Cevap: B) Eğitim ve adalet sistemini
Açıklama: Alimin oğlunun da alim sayıldığı bu sistem, ilmiye sınıfının liyakatsiz kişilerle dolmasına yol açmıştır. İlmiye sınıfı, eğitim (medreseler) ve adaletten (kadılık) sorumlu olduğu için, bu iki temel kurumda büyük bir yozlaşma ve bozulma yaşanmıştır.
Soru 13: IV. Murat'ın Revan ve Bağdat seferlerini düzenlemesi, aşağıdaki hangi devletin doğudaki yayılmacı politikalarına karşı bir önlem niteliğindedir?
Doğru Cevap: B) Safevi
Açıklama: XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin doğudaki en büyük rakibi Safevi Devleti'ydi. IV. Murat, Safevilerin Bağdat'ı ele geçirmesi ve Doğu Anadolu'daki faaliyetleri üzerine bu seferleri düzenleyerek bölgedeki Osmanlı otoritesini yeniden kurmuştur.
Soru 14: XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde sıkça yaşanan isyanlar arasında yer alan ve İstanbul'da merkez ordusu tarafından çıkarılan isyanlara genel olarak ne ad verilir?
Doğru Cevap: A) İstanbul (Merkez) İsyanları
Açıklama: Genellikle Yeniçeriler ve diğer Kapıkulu askerleri tarafından maaşların gecikmesi, ayarı düşük akçeyle ödenmesi veya ıslahatlara tepki gibi nedenlerle başkent İstanbul'da çıkarılan isyanlar bu şekilde adlandırılır.
Soru 15: I. Ahmet Dönemi'nde inşa edilen ve altı minaresiyle Mescid-i Haram'a benzediği için tartışmalara yol açan, Mavi Camii olarak da bilinen yapı hangisidir?
Doğru Cevap: D) Sultanahmet Camii
Açıklama: Mimar Sedefkâr Mehmet Ağa tarafından inşa edilen bu cami, adını banisi olan I. Ahmet'ten alır. İznik çinileriyle bezeli olduğu için Avrupalılar tarafından "Mavi Cami (Blue Mosque)" olarak adlandırılmıştır.
Soru 16: "Avcı" lakabıyla bilinen ve en uzun süre tahtta kalan Osmanlı padişahlarından biri olan IV. Mehmet'in, devlet işlerini daha çok sadrazamlarına bırakması neye ortam hazırlamıştır?
Doğru Cevap: C) Köprülüler gibi güçlü sadrazam ailelerinin ortaya çıkmasına
Açıklama: IV. Mehmet'in yönetime olan ilgisizliği, devletin içinde bulunduğu zorlu durum karşısında Köprülü Mehmet Paşa gibi yetenekli ve güçlü sadrazamların öne çıkmasına ve belirli bir dönem boyunca devleti fiilen onların yönetmesine zemin hazırlamıştır.
Soru 17: XVII. yüzyılda Lehistan seferi sonrası imzalanan Bucaş Antlaşması ile Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlarına ulaşırken, hangi bölgeyi topraklarına katmıştır?
Doğru Cevap: A) Podolya
Açıklama: 1672 yılında imzalanan Bucaş Antlaşması ile Lehistan, Podolya'yı Osmanlı Devleti'ne bırakmayı kabul etmiş ve bu fetihle birlikte Osmanlı batıdaki en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
Soru 18: Osmanlı Devleti'nin Kutsal İttifak Savaşları'nda aynı anda birden fazla cephede savaşmak zorunda kalması, aşağıdakilerden hangisini zorunlu kılmıştır?
Doğru Cevap: C) Büyük askeri ve mali kaynakların seferber edilmesini
Açıklama: Avusturya, Venedik, Lehistan ve Rusya gibi güçlü devletlerle aynı anda farklı cephelerde savaşmak, devletin tüm askeri ve mali gücünü sonuna kadar kullanmasını gerektirmiş, bu durum hazine üzerinde büyük bir yük oluşturmuştur.
Soru 19: XVII. yüzyılda paranın değerinin düşürülmesi (tağşiş) uygulaması, en çok hangi kesimin gelirlerinin azalmasına ve isyan etmesine neden olmuştur?
Doğru Cevap: D) Sabit maaşlı olan Kapıkulu askerlerinin
Açıklama: Kapıkulları (özellikle Yeniçeriler), maaşlarını (ulufe) gümüş akçe üzerinden alıyorlardı. Gümüşün içine bakır karıştırılarak paranın değerinin düşürülmesi, onların alım gücünü doğrudan azaltmış ve sık sık isyan etmelerine yol açmıştır.
Soru 20: Aşağıdakilerden hangisi, XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin Duraklama Dönemi'ne girmesinin siyasi nedenlerinden biridir?
Doğru Cevap: A) Merkezi otoritenin zayıflaması ve padişahların yetersizliği
Açıklama: Şehzadelerin sancağa çıkma usulünün kaldırılmasıyla tecrübesiz padişahların tahta geçmesi, devlet yönetiminde istikrarsızlığa yol açmış ve bu durum diğer tüm alanlardaki bozulmaları tetiklemiştir. Diğer seçenekler daha çok ekonomik ve sosyal nedenlerdir.