❗ NOKTALAMA İŞARETLERİ❓
Noktalama işaretleri; duygu ve düşünceleri daha açık ifade etmek, cümlenin yapısını belirlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak amacıyla kullanılır. Şimdi bu işaretleri tek tek inceleyelim.
1. NOKTA (.)
Nokta, en temel noktalama işaretidir ve genellikle bitmiş yargıları ifade eder.
- Tamamlanmış cümlelerin sonunda kullanılır.
Bugün hava çok güzel.
- Bazı kısaltmaların sonunda kullanılır.
Dr. (Doktor), Prof. (Profesör), Cad. (Cadde), vb. (ve benzeri).💡 Not: Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda genellikle nokta kullanılmaz (TBMM, TDK). İstisnalar: T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe).
- Sıra bildirmek için sayıların sonunda kullanılır (-ıncı/-inci eki yerine).
II. Mehmet, 15. yüzyıl.
- Tarihlerin yazımında gün, ay ve yılı ayıran sayıların arasına konur.
29.10.1923 (Eğik çizgi '/' de kullanılabilir.)
- Saat ve dakika gösteren sayıların arasına konur.
Toplantı 13.30'da başlayacak.🚫 TUZAK (Saatler): TDK'ye göre saat ve dakika arasında iki nokta (:) değil, tek nokta (.) kullanılır! (Yanlış: 13:30)
2. VİRGÜL (,)
Virgül, KPSS'de en çok sorulan ve en çok kuralı olan noktalama işaretidir. Temel işlevi ayırmaktır.
- Eş görevli sözcükleri veya sözcük gruplarını ayırmak için kullanılır.
Pazardan elma, armut, portakal aldım. (Nesneleri ayırdı.)
Sessiz, sakin bir kasabaydı. (Sıfatları ayırdı.) - Sıralı cümleleri (birden fazla yüklemi olan cümleleri) ayırmak için kullanılır.
Eve geldi, yemeğini yedi, odasına çekildi.
- Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için kullanılır.
Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz hasretlisini karşılamaya çıktı.
- Ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için kullanılır (Başında ve sonunda).
Ankara'ya, doğduğum şehre, yıllar sonra tekrar gittim.
- Anlam karışıklığını önlemek (Adlaşmış sıfatlardan veya zamirlerden sonra) kullanılır.
Genç, doktora bir şeyler sordu. (Eğer virgül olmasaydı "Genç doktor" sıfat tamlaması sanılabilirdi.)
O, eski eşyaları topladı. - Hitaplardan sonra kullanılır.
Sevgili Kardeşim, | Değerli Misafirler,
- Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra kullanılır.
Yarın gelirim, dedi.
- Ret, kabul ve teşvik bildiren kelimelerden (evet, hayır, peki, tamam) sonra kullanılır.
Peki, sizin dediğiniz olsun.
🚫 VİRGÜLÜN KULLANILAMAYACAĞI YERLER (ÇOK ÖNEMLİ!)
1. Bağlaçlardan Önce ve Sonra: "ve, veya, ya da, ama, fakat, çünkü, de, ki" gibi bağlaçlardan önce de sonra da virgül kullanılmaz.
(Yanlış: Geldi ama, geri gitti.)
2. Tekrarlı Bağlaçların Arasında: "hem... hem...", "ne... ne...", "ya... ya..." bağlaçlarının arasında virgül kullanılmaz.
(Yanlış: Hem suçlu, hem güçlü.)
3. Şart Eklerinden (-se/-sa) Sonra: (Yanlış: Çalışırsa, kazanır.)
4. İkilemelerin Arasında: (Yanlış: Ağır, ağır yürüdü.)
5. Zarf-fiil (Ulaç) Eklerinden Sonra (Tek ise): Cümlede sadece bir tane zarf-fiil varsa ondan sonra virgül gelmez. Birden fazla zarf-fiil arka arkaya gelirse (eş görevli oldukları için) aralarına virgül konulabilir.
(Yanlış: Kitabını okuyup, yattı.)
(Doğru: Kitabını okuyup, özetini çıkarıp yattı.)
1. Bağlaçlardan Önce ve Sonra: "ve, veya, ya da, ama, fakat, çünkü, de, ki" gibi bağlaçlardan önce de sonra da virgül kullanılmaz.
(Yanlış: Geldi ama, geri gitti.)
2. Tekrarlı Bağlaçların Arasında: "hem... hem...", "ne... ne...", "ya... ya..." bağlaçlarının arasında virgül kullanılmaz.
(Yanlış: Hem suçlu, hem güçlü.)
3. Şart Eklerinden (-se/-sa) Sonra: (Yanlış: Çalışırsa, kazanır.)
4. İkilemelerin Arasında: (Yanlış: Ağır, ağır yürüdü.)
5. Zarf-fiil (Ulaç) Eklerinden Sonra (Tek ise): Cümlede sadece bir tane zarf-fiil varsa ondan sonra virgül gelmez. Birden fazla zarf-fiil arka arkaya gelirse (eş görevli oldukları için) aralarına virgül konulabilir.
(Yanlış: Kitabını okuyup, yattı.)
(Doğru: Kitabını okuyup, özetini çıkarıp yattı.)
3. NOKTALI VİRGÜL (;)
Noktalı virgül, virgülün yetersiz kaldığı durumlarda devreye giren daha güçlü bir ayırıcıdır.
- Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için kullanılır. (Gruplama)
Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan; kız çocuklara ise İnci, Çiçek, Gönül adları verildi. (Erkekler grubu ile kızlar grubu ayrıldı.)
- Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır.
At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. (İki cümlenin de kendi içinde virgülleri olduğu için cümleleri noktalı virgül ayırdı.)
Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak istiyorum. - İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde, anlam karışıklığını önlemek için özneden sonra kullanılabilir.
Yeni usul şiirimiz; zevksiz, köksüz, acemice görünüyordu. (Şiir öznesi; zevksiz, köksüz sıfatlarıyla karışmasın diye ayrıldı.)
4. İKİ NOKTA (:)
İki noktanın temel işlevi açıklama yapmak veya örnek vermektir.
- Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonunda kullanılır.
Pazardan aldıklarım şunlardı: elma, armut, muz...
- Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlenin sonunda kullanılır.
Başarının sırrı tek kelimedir: Çalışmak.
- Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözden sonra kullanılır.
Bilge Kağan: Türklerim, işitin!
- Alıntılardan (Doğrudan Anlatım) önce kullanılır.
Atatürk şöyle der: "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir."
💡 Büyük Harf Kuralı: İki noktadan sonra gelen bölüm bir cümle ise büyük harfle, sadece örnekler sıralanıyorsa küçük harfle başlar.
➡️ Açıklama: Bu kuralı iyi öğrenin. (Cümle)
➡️ İhtiyaçlar: kalem, silgi, defter. (Örnek)
➡️ Açıklama: Bu kuralı iyi öğrenin. (Cümle)
➡️ İhtiyaçlar: kalem, silgi, defter. (Örnek)
5. ÜÇ NOKTA (...)
Genellikle bitmemişlik, eksiklik veya devamlılık anlamı taşır.
- Tamamlanmamış (Eksiltili) cümlelerin sonunda kullanılır.
Önümüzde masmavi bir deniz... (uzanıyordu/vardı)
- Benzer örneklerin devam ettiğini göstermek için kullanılır (vb. anlamında).
Birçok meyve severim: elma, muz, çilek...
- Kaba sayıldığı için veya başka bir sebepten dolayı açıkça yazılmak istenmeyen kelimelerin yerine kullanılır.
Olayı bize ... Bey anlattı.
- Alıntılarda başta, ortada veya sonda atlanan bölümleri göstermek için kullanılır.
...derken şehrin öte başından boğuk sesler gelmeye başladı...
6. SORU İŞARETİ (?)
- Soru anlamı taşıyan cümlelerin veya sözlerin sonunda kullanılır.
Sınav ne zaman yapılacak?
- Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih gibi durumlar için yay ayraç içinde kullanılır.
Yunus Emre (1240 (?) - 1320) | Ankara'dan Antalya'ya 5 saatte (?) gitmiş.
⚠️ Uyarı: İçinde soru sözcüğü veya soru eki (mı, mi) olsa bile, eğer cümle soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konmaz.
➡️ Neden böyle davrandığını anlayamadım. (Soru değil, durum ifadesi.)
➡️ Neden böyle davrandığını anlayamadım. (Soru değil, durum ifadesi.)
🚫 TUZAK: Soru ifadesi taşıyan sıralı cümlelerde soru işareti en sona konur. Virgüllerle ayrılır.
✅ Üsküdar'dan mı, Hisar'dan mı, Kavaklardan mı? (Doğru)
❌ Üsküdar'dan mı? Hisar'dan mı? (Yanlış)
✅ Üsküdar'dan mı, Hisar'dan mı, Kavaklardan mı? (Doğru)
❌ Üsküdar'dan mı? Hisar'dan mı? (Yanlış)
7. ÜNLEM İŞARETİ (!)
- Sevinç, korku, şaşkınlık, acı gibi duyguları anlatan cümlelerin veya ifadelerin sonunda kullanılır.
Ne mutlu Türk'üm diyene! | Eyvah, geç kaldım!
- Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra kullanılır.
Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!
- Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde kullanılır.
Çok zeki (!) olduğunu söylüyor ama sınıfı zor geçmiş.
8. KESME İŞARETİ (')
Kesme işareti genellikle özel isimlerle ilgili durumlarda kullanılır.
- Özel isimlere getirilen iyelik, durum ve bildirme eklerini (Çekim Ekleri) ayırmak için kullanılır.
Türkiye'miz, Atatürk'ün, Ankara'da.
- Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için kullanılır.
Ahmet Bey'e, Ayşe Hanım'dan.
- Kısaltmalara ve sayılara getirilen ekleri ayırmak için kullanılır.
TDK'nin, TV'ye, 1985'te, 8'inci.
🚫 KESME İŞARETİNİN KULLANILMADIĞI YERLER (TUZAK!)
1. Kurum, Kuruluş Adlarına Gelen Ekler Ayrılmaz! (En sık yapılan hata!)
(Doğru: Türk Dil Kurumuna | Yanlış: Türk Dil Kurumu'na)
(Doğru: Gazi Üniversitesinde | Yanlış: Gazi Üniversitesi'nde)
2. Özel İsimlere Gelen Yapım Ekleri Ayrılmaz!
(Türkçe, Ankaralı, Müslümanlık)
3. Özel İsimlere Gelen Çoğul Eki (-ler/-lar) Ayrılmaz!
(Ahmetler, Türkler)
4. Yapım Ekinden Sonra Gelen Çekim Ekleri de Ayrılmaz!
(Ankaralıdan - Yapım eki ayrılmadığı için ondan sonra gelen çekim eki de ayrılmaz.) (Türkçenin)
1. Kurum, Kuruluş Adlarına Gelen Ekler Ayrılmaz! (En sık yapılan hata!)
(Doğru: Türk Dil Kurumuna | Yanlış: Türk Dil Kurumu'na)
(Doğru: Gazi Üniversitesinde | Yanlış: Gazi Üniversitesi'nde)
2. Özel İsimlere Gelen Yapım Ekleri Ayrılmaz!
(Türkçe, Ankaralı, Müslümanlık)
3. Özel İsimlere Gelen Çoğul Eki (-ler/-lar) Ayrılmaz!
(Ahmetler, Türkler)
4. Yapım Ekinden Sonra Gelen Çekim Ekleri de Ayrılmaz!
(Ankaralıdan - Yapım eki ayrılmadığı için ondan sonra gelen çekim eki de ayrılmaz.) (Türkçenin)
9. KISA ÇİZGİ (-)
- Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonunda kullanılır.
- Ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için (virgül yerine) kullanılır.
Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye yaklaşıyordu.
- Sözcüklerin köklerini, gövdelerini ve eklerini ayırmak için kullanılır.
göz-lük-çü
- Arasında "ve, ile, ila, ...-den ...-e" anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır.
Türk-Alman ilişkileri, 09.30-10.30 arası, Ankara-İstanbul yolu.
10. UZUN ÇİZGİ (—) (Konuşma Çizgisi)
- Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır.
Ahmet sordu:
— Toplantı ne zaman başlayacak?
11. TIRNAK İŞARETİ (“ ”)
- Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler (Doğrudan Anlatım) tırnak içine alınır.
Atatürk: “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.” demiştir.
- Cümle içerisinde özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır.
Yeni bir “barış taarruzu” başladı.
- Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları tırnak içine alınır.
Yahya Kemal'in “Aziz İstanbul” şiirini okudunuz mu?
💡 Püf Nokta: Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan noktalama işareti (nokta, soru işareti, ünlem vb.) tırnak içinde kalır.
12. YAY AYRAÇ ( ) (Parantez)
- Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır.
Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile...
- Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak için kullanılır.
İhtiyar – (Yavaş yavaş yaklaşır.) Ne oluyor burada?
- Bir söze alay veya şüphe katmak için kullanılan Ünlem (!) ve Soru (?) işaretleri yay ayraç içine alınır.
- Yabancı sözcüklerin okunuşunu veya sözcüklerin eş anlamlısını göstermek için kullanılır.
İmla (Yazım) kılavuzu.
❗ NOKTALAMA İŞARETLERİ❓
Noktalama işaretleri; duygu ve düşünceleri daha açık ifade etmek, cümlenin yapısını belirlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak amacıyla kullanılır. Şimdi bu işaretleri tek tek inceleyelim.
1. NOKTA (.)
Nokta, en temel noktalama işaretidir ve genellikle bitmiş yargıları ifade eder.
- Tamamlanmış cümlelerin sonunda kullanılır.
Bugün hava çok güzel.
- Bazı kısaltmaların sonunda kullanılır.
Dr. (Doktor), Prof. (Profesör), Cad. (Cadde), vb. (ve benzeri).💡 Not: Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda genellikle nokta kullanılmaz (TBMM, TDK). İstisnalar: T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe).
- Sıra bildirmek için sayıların sonunda kullanılır (-ıncı/-inci eki yerine).
II. Mehmet, 15. yüzyıl.
- Tarihlerin yazımında gün, ay ve yılı ayıran sayıların arasına konur.
29.10.1923 (Eğik çizgi '/' de kullanılabilir.)
- Saat ve dakika gösteren sayıların arasına konur.
Toplantı 13.30'da başlayacak.🚫 TUZAK (Saatler): TDK'ye göre saat ve dakika arasında iki nokta (:) değil, tek nokta (.) kullanılır! (Yanlış: 13:30)
2. VİRGÜL (,)
Virgül, KPSS'de en çok sorulan ve en çok kuralı olan noktalama işaretidir. Temel işlevi ayırmaktır.
- Eş görevli sözcükleri veya sözcük gruplarını ayırmak için kullanılır.
Pazardan elma, armut, portakal aldım. (Nesneleri ayırdı.)
Sessiz, sakin bir kasabaydı. (Sıfatları ayırdı.) - Sıralı cümleleri (birden fazla yüklemi olan cümleleri) ayırmak için kullanılır.
Eve geldi, yemeğini yedi, odasına çekildi.
- Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için kullanılır.
Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz hasretlisini karşılamaya çıktı.
- Ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için kullanılır (Başında ve sonunda).
Ankara'ya, doğduğum şehre, yıllar sonra tekrar gittim.
- Anlam karışıklığını önlemek (Adlaşmış sıfatlardan veya zamirlerden sonra) kullanılır.
Genç, doktora bir şeyler sordu. (Eğer virgül olmasaydı "Genç doktor" sıfat tamlaması sanılabilirdi.)
O, eski eşyaları topladı. - Hitaplardan sonra kullanılır.
Sevgili Kardeşim, | Değerli Misafirler,
- Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra kullanılır.
Yarın gelirim, dedi.
- Ret, kabul ve teşvik bildiren kelimelerden (evet, hayır, peki, tamam) sonra kullanılır.
Peki, sizin dediğiniz olsun.
🚫 VİRGÜLÜN KULLANILAMAYACAĞI YERLER (ÇOK ÖNEMLİ!)
1. Bağlaçlardan Önce ve Sonra: "ve, veya, ya da, ama, fakat, çünkü, de, ki" gibi bağlaçlardan önce de sonra da virgül kullanılmaz.
(Yanlış: Geldi ama, geri gitti.)
2. Tekrarlı Bağlaçların Arasında: "hem... hem...", "ne... ne...", "ya... ya..." bağlaçlarının arasında virgül kullanılmaz.
(Yanlış: Hem suçlu, hem güçlü.)
3. Şart Eklerinden (-se/-sa) Sonra: (Yanlış: Çalışırsa, kazanır.)
4. İkilemelerin Arasında: (Yanlış: Ağır, ağır yürüdü.)
5. Zarf-fiil (Ulaç) Eklerinden Sonra (Tek ise): Cümlede sadece bir tane zarf-fiil varsa ondan sonra virgül gelmez. Birden fazla zarf-fiil arka arkaya gelirse (eş görevli oldukları için) aralarına virgül konulabilir.
(Yanlış: Kitabını okuyup, yattı.)
(Doğru: Kitabını okuyup, özetini çıkarıp yattı.)
1. Bağlaçlardan Önce ve Sonra: "ve, veya, ya da, ama, fakat, çünkü, de, ki" gibi bağlaçlardan önce de sonra da virgül kullanılmaz.
(Yanlış: Geldi ama, geri gitti.)
2. Tekrarlı Bağlaçların Arasında: "hem... hem...", "ne... ne...", "ya... ya..." bağlaçlarının arasında virgül kullanılmaz.
(Yanlış: Hem suçlu, hem güçlü.)
3. Şart Eklerinden (-se/-sa) Sonra: (Yanlış: Çalışırsa, kazanır.)
4. İkilemelerin Arasında: (Yanlış: Ağır, ağır yürüdü.)
5. Zarf-fiil (Ulaç) Eklerinden Sonra (Tek ise): Cümlede sadece bir tane zarf-fiil varsa ondan sonra virgül gelmez. Birden fazla zarf-fiil arka arkaya gelirse (eş görevli oldukları için) aralarına virgül konulabilir.
(Yanlış: Kitabını okuyup, yattı.)
(Doğru: Kitabını okuyup, özetini çıkarıp yattı.)
3. NOKTALI VİRGÜL (;)
Noktalı virgül, virgülün yetersiz kaldığı durumlarda devreye giren daha güçlü bir ayırıcıdır.
- Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için kullanılır. (Gruplama)
Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan; kız çocuklara ise İnci, Çiçek, Gönül adları verildi. (Erkekler grubu ile kızlar grubu ayrıldı.)
- Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır.
At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. (İki cümlenin de kendi içinde virgülleri olduğu için cümleleri noktalı virgül ayırdı.)
Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak istiyorum. - İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde, anlam karışıklığını önlemek için özneden sonra kullanılabilir.
Yeni usul şiirimiz; zevksiz, köksüz, acemice görünüyordu. (Şiir öznesi; zevksiz, köksüz sıfatlarıyla karışmasın diye ayrıldı.)
4. İKİ NOKTA (:)
İki noktanın temel işlevi açıklama yapmak veya örnek vermektir.
- Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonunda kullanılır.
Pazardan aldıklarım şunlardı: elma, armut, muz...
- Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlenin sonunda kullanılır.
Başarının sırrı tek kelimedir: Çalışmak.
- Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözden sonra kullanılır.
Bilge Kağan: Türklerim, işitin!
- Alıntılardan (Doğrudan Anlatım) önce kullanılır.
Atatürk şöyle der: "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir."
💡 Büyük Harf Kuralı: İki noktadan sonra gelen bölüm bir cümle ise büyük harfle, sadece örnekler sıralanıyorsa küçük harfle başlar.
➡️ Açıklama: Bu kuralı iyi öğrenin. (Cümle)
➡️ İhtiyaçlar: kalem, silgi, defter. (Örnek)
➡️ Açıklama: Bu kuralı iyi öğrenin. (Cümle)
➡️ İhtiyaçlar: kalem, silgi, defter. (Örnek)
5. ÜÇ NOKTA (...)
Genellikle bitmemişlik, eksiklik veya devamlılık anlamı taşır.
- Tamamlanmamış (Eksiltili) cümlelerin sonunda kullanılır.
Önümüzde masmavi bir deniz... (uzanıyordu/vardı)
- Benzer örneklerin devam ettiğini göstermek için kullanılır (vb. anlamında).
Birçok meyve severim: elma, muz, çilek...
- Kaba sayıldığı için veya başka bir sebepten dolayı açıkça yazılmak istenmeyen kelimelerin yerine kullanılır.
Olayı bize ... Bey anlattı.
- Alıntılarda başta, ortada veya sonda atlanan bölümleri göstermek için kullanılır.
...derken şehrin öte başından boğuk sesler gelmeye başladı...
6. SORU İŞARETİ (?)
- Soru anlamı taşıyan cümlelerin veya sözlerin sonunda kullanılır.
Sınav ne zaman yapılacak?
- Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih gibi durumlar için yay ayraç içinde kullanılır.
Yunus Emre (1240 (?) - 1320) | Ankara'dan Antalya'ya 5 saatte (?) gitmiş.
⚠️ Uyarı: İçinde soru sözcüğü veya soru eki (mı, mi) olsa bile, eğer cümle soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konmaz.
➡️ Neden böyle davrandığını anlayamadım. (Soru değil, durum ifadesi.)
➡️ Neden böyle davrandığını anlayamadım. (Soru değil, durum ifadesi.)
🚫 TUZAK: Soru ifadesi taşıyan sıralı cümlelerde soru işareti en sona konur. Virgüllerle ayrılır.
✅ Üsküdar'dan mı, Hisar'dan mı, Kavaklardan mı? (Doğru)
❌ Üsküdar'dan mı? Hisar'dan mı? (Yanlış)
✅ Üsküdar'dan mı, Hisar'dan mı, Kavaklardan mı? (Doğru)
❌ Üsküdar'dan mı? Hisar'dan mı? (Yanlış)
7. ÜNLEM İŞARETİ (!)
- Sevinç, korku, şaşkınlık, acı gibi duyguları anlatan cümlelerin veya ifadelerin sonunda kullanılır.
Ne mutlu Türk'üm diyene! | Eyvah, geç kaldım!
- Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra kullanılır.
Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!
- Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde kullanılır.
Çok zeki (!) olduğunu söylüyor ama sınıfı zor geçmiş.
8. KESME İŞARETİ (')
Kesme işareti genellikle özel isimlerle ilgili durumlarda kullanılır.
- Özel isimlere getirilen iyelik, durum ve bildirme eklerini (Çekim Ekleri) ayırmak için kullanılır.
Türkiye'miz, Atatürk'ün, Ankara'da.
- Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için kullanılır.
Ahmet Bey'e, Ayşe Hanım'dan.
- Kısaltmalara ve sayılara getirilen ekleri ayırmak için kullanılır.
TDK'nin, TV'ye, 1985'te, 8'inci.
🚫 KESME İŞARETİNİN KULLANILMADIĞI YERLER (TUZAK!)
1. Kurum, Kuruluş Adlarına Gelen Ekler Ayrılmaz! (En sık yapılan hata!)
(Doğru: Türk Dil Kurumuna | Yanlış: Türk Dil Kurumu'na)
(Doğru: Gazi Üniversitesinde | Yanlış: Gazi Üniversitesi'nde)
2. Özel İsimlere Gelen Yapım Ekleri Ayrılmaz!
(Türkçe, Ankaralı, Müslümanlık)
3. Özel İsimlere Gelen Çoğul Eki (-ler/-lar) Ayrılmaz!
(Ahmetler, Türkler)
4. Yapım Ekinden Sonra Gelen Çekim Ekleri de Ayrılmaz!
(Ankaralıdan - Yapım eki ayrılmadığı için ondan sonra gelen çekim eki de ayrılmaz.) (Türkçenin)
1. Kurum, Kuruluş Adlarına Gelen Ekler Ayrılmaz! (En sık yapılan hata!)
(Doğru: Türk Dil Kurumuna | Yanlış: Türk Dil Kurumu'na)
(Doğru: Gazi Üniversitesinde | Yanlış: Gazi Üniversitesi'nde)
2. Özel İsimlere Gelen Yapım Ekleri Ayrılmaz!
(Türkçe, Ankaralı, Müslümanlık)
3. Özel İsimlere Gelen Çoğul Eki (-ler/-lar) Ayrılmaz!
(Ahmetler, Türkler)
4. Yapım Ekinden Sonra Gelen Çekim Ekleri de Ayrılmaz!
(Ankaralıdan - Yapım eki ayrılmadığı için ondan sonra gelen çekim eki de ayrılmaz.) (Türkçenin)
9. KISA ÇİZGİ (-)
- Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonunda kullanılır.
- Ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için (virgül yerine) kullanılır.
Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye yaklaşıyordu.
- Sözcüklerin köklerini, gövdelerini ve eklerini ayırmak için kullanılır.
göz-lük-çü
- Arasında "ve, ile, ila, ...-den ...-e" anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır.
Türk-Alman ilişkileri, 09.30-10.30 arası, Ankara-İstanbul yolu.
10. UZUN ÇİZGİ (—) (Konuşma Çizgisi)
- Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır.
Ahmet sordu:
— Toplantı ne zaman başlayacak?
11. TIRNAK İŞARETİ (“ ”)
- Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler (Doğrudan Anlatım) tırnak içine alınır.
Atatürk: “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.” demiştir.
- Cümle içerisinde özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır.
Yeni bir “barış taarruzu” başladı.
- Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları tırnak içine alınır.
Yahya Kemal'in “Aziz İstanbul” şiirini okudunuz mu?
💡 Püf Nokta: Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan noktalama işareti (nokta, soru işareti, ünlem vb.) tırnak içinde kalır.
12. YAY AYRAÇ ( ) (Parantez)
- Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır.
Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile...
- Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak için kullanılır.
İhtiyar – (Yavaş yavaş yaklaşır.) Ne oluyor burada?
- Bir söze alay veya şüphe katmak için kullanılan Ünlem (!) ve Soru (?) işaretleri yay ayraç içine alınır.
- Yabancı sözcüklerin okunuşunu veya sözcüklerin eş anlamlısını göstermek için kullanılır.
İmla (Yazım) kılavuzu.