🏛️ YARGI 🏛️
Yargı
1. Yargı Yetkisi: Hukuki uyuşmazlıkları çözme ve hukuk kurallarına aykırı davranışları karara bağlama yetkisidir. Bu yetki, Türk Milleti adına "bağımsız ve tarafsız" mahkemelerce kullanılır.
2. Yargı Erk'inin Özellikleri: Yargı, devletin diğer güçleri olan yasama ve yürütmeden ayrı ve onlara karşı bağımsızdır.
3. Mahkemelerin Bağımsızlığı: Hiçbir organ, makam, merci veya kişinin, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat verememesi, tavsiye ve telkinde bulunamamasıdır.
4. Hâkimlik Teminatı: Hâkimlerin azlolunamaması, kendileri istemedikçe 65 yaşından önce emekliye ayrılamaması, aylık ve ödeneklerinden yoksun bırakılamamasıdır.
5. Hâkimlerin Tarafsızlığı: Hâkimlerin bir davada taraf tutmaması, ön yargılı olmaması ve sadece hukuka ve vicdani kanaatlerine göre karar vermesidir.
6. Kanuni Hâkim Güvencesi: Hiç kimsenin, kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamayacağını ifade eden temel bir hukuk ilkesidir. Olağanüstü mahkemeler kurulamaz.
7. Duruşmaların Açıklığı: Mahkemelerdeki duruşmalar, kural olarak herkese açıktır. Ancak genel ahlakın veya kamu güvenliğinin gerektirdiği hallerde, duruşmaların bir kısmı veya tamamı kapalı yapılabilir.
8. Kararların Gerekçeli Olması: Bütün mahkeme kararlarının gerekçeli olarak yazılması anayasal bir zorunluluktur.
9. Yargı Yolu: İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olması, hukuk devletinin temel bir gereğidir.
10. Yargı Yolu Kapalı İşlemler (İstisnalar): Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı bazı işlemler, Yüksek Askeri Şûra'nın (YAŞ) terfi ve emeklilik kararları, HSK'nın meslekten çıkarma dışındaki kararları gibi istisnalar vardır.
Yargı Organı
11. Yargı Kolları: Türk yargı sistemi, Adli Yargı, İdari Yargı, Anayasa Yargısı ve Uyuşmazlık Yargısı olmak üzere kollara ayrılmıştır.
12. Adli Yargı: Kişiler arasındaki özel hukuk uyuşmazlıkları (hukuk mahkemeleri) ile suç teşkil eden fiillerle (ceza mahkemeleri) ilgilenen en geniş yargı koludur.
13. Adli Yargı Mahkemeleri: Hukuk Mahkemeleri (Sulh Hukuk, Asliye Hukuk vb.) ve Ceza Mahkemeleri (Asliye Ceza, Ağır Ceza vb.) olarak ikiye ayrılır. Temyiz mercii Yargıtay'dır.
14. İdari Yargı: İdare ile kişiler arasındaki uyuşmazlıklara bakan yargı koludur. İdarenin hukuka uygunluğunu denetler.
15. İdari Yargı Mahkemeleri: İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemeleri'nden oluşur. Üst mahkemesi Danıştay'dır.
16. Anayasa Yargısı: Kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Anayasa'ya uygunluğunu denetler. Bu görev Anayasa Mahkemesi'ne aittir.
17. Uyuşmazlık Yargısı: Adli ve idari yargı kolları arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözen yargı koludur. Bu görev Uyuşmazlık Mahkemesi'ne aittir.
18. Askeri Yargının Kaldırılması: 2017 Anayasa değişikliği ile disiplin mahkemeleri dışında, askeri mahkemeler ve Askeri Yargıtay ile Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM) kaldırılmıştır. Savaş halinde asker kişilerin suçlarına bakmak üzere askeri mahkemeler kurulabilir.
Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK)
19. HSK'nın Görevi: Adli ve idari yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama, nakletme, disiplin cezası verme, meslekten çıkarma gibi özlük işlerini yürüten anayasal bir kuruldur.
20. HSK'nın Yapısı: Kurul 13 üyeden oluşur ve iki daire halinde çalışır.
21. Kurul Başkanı: Adalet Bakanı, HSK'nın doğal başkanıdır.
22. Kurulun Doğal Üyesi: Adalet Bakanlığı ilgili Bakan Yardımcısı, Kurulun doğal üyesidir.
23. Üye Seçimi (Cumhurbaşkanı): Cumhurbaşkanı, 4 üyeyi birinci sınıf adli ve idari yargı hâkim ve savcıları ile avukatlar ve öğretim üyeleri arasından seçer.
24. Üye Seçimi (TBMM): TBMM, 7 üyeyi Yargıtay, Danıştay ve hukukçu öğretim üyeleri ile avukatların göstereceği adaylar arasından seçer.
25. TBMM'de Seçim Usulü: Üye seçimi için ilk oylamada 2/3 (400), ikinci oylamada 3/5 (360) çoğunluk aranır. Sağlanamazsa kura çekilir.
26. HSK Kararlarına Yargı Yolu: HSK'nın "meslekten çıkarma" cezasına ilişkin kararlarına karşı yargı yolu açıktır. Bunun dışındaki kararları yargı denetimi dışındadır.
Yüksek Mahkemeler
27. Yüksek Mahkemeler: Anayasa'da sayılan dört yüksek mahkeme vardır: Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay ve Uyuşmazlık Mahkemesi.
28. Sayıştay'ın Durumu: Sayıştay, Anayasa'da "Yargı" bölümünde düzenlenmesine rağmen, bir "yüksek mahkeme" olarak sayılmamıştır. Ancak kararları idari nitelikte olmayıp yargısal niteliktedir.
29. Yüksek Mahkemelerin Ortak Özellikleri: Üyeleri özel usullerle seçilir, kararları kesindir ve diğer mahkemeler için bağlayıcı veya yol göstericidir.
Anayasa Mahkemesi (AYM)
30. AYM'nin Yapısı: Mahkeme 15 üyeden oluşur.
31. Üye Seçimi (TBMM): 3 üyeyi TBMM seçer (2'si Sayıştay, 1'i baro başkanlarının göstereceği adaylar arasından).
32. Üye Seçimi (Cumhurbaşkanı): 12 üyeyi Cumhurbaşkanı seçer (3'ü Yargıtay, 2'si Danıştay kaynaklı adaylar arasından, 3'ü YÖK'ün göstereceği adaylar arasından ve 4'ü üst düzey yönetici, avukat, hakim-savcı arasından).
33. Üyelerin Görev Süresi: Üyeler 12 yıl için seçilirler ve bir kişi iki defa AYM üyesi seçilemez.
34. Görevleri (Norm Denetimi): Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve TBMM İçtüzüğünün Anayasa'ya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetler (Soyut ve Somut Norm Denetimi).
35. Görevleri (Bireysel Başvuru): Anayasa'da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla yapılan başvuruları karara bağlar.
36. Görevleri (Yüce Divan): Cumhurbaşkanını, yardımcılarını, bakanları, yüksek mahkeme başkan ve üyelerini ve diğer üst düzey görevlileri görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar.
37. Görevleri (Siyasi Parti Yargısı): Siyasi partilerin kapatılması ve devlet yardımından yoksun bırakılması davalarına bakar. Ayrıca siyasi partilerin mali denetimini yapar.
38. Görevleri (Diğer): Milletvekilliğinin düşürülmesi ve dokunulmazlığın kaldırılması kararlarını denetler. Uyuşmazlık Mahkemesi'ne başkan seçer.
39. İptal Davası (Soyut Norm Denetimi): Cumhurbaşkanı, TBMM'de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubu ve üye tamsayısının en az 1/5'i (120 vekil) tarafından açılır.
40. Dava Açma Süresi (Esas): Kanun, CBK ve İçtüzük için Resmi Gazete'de yayımlanmasından itibaren 60 gündür.
41. Dava Açma Süresi (Şekil): Sadece Cumhurbaşkanı ve 120 milletvekili tarafından, yayımdan itibaren 10 gün içinde açılabilir. Anayasa değişiklikleri sadece şekil bakımından denetlenebilir.
42. Somut Norm Denetimi (İtiraz/Def'i Yolu): Bir davaya bakmakta olan mahkemenin, uygulanacak kanun hükmünü Anayasa'ya aykırı görmesi üzerine AYM'ye başvurmasıdır.
43. AYM Kararlarının Niteliği: AYM kararları kesindir, Resmi Gazete'de yayımlanır ve yasama, yürütme, yargı organlarını bağlar. İptal kararları geriye yürümez.
Yargıtay
44. Yargıtay'ın Görevi: Adli yargı alanındaki mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir (Temyiz Mahkemesi).
45. İçtihat Birliği: Adliye mahkemeleri arasında içtihat birliğini (hukuk kurallarının yorum ve uygulamasında birlik) sağlar.
46. Üyelerinin Seçimi: Yargıtay üyeleri, birinci sınıfa ayrılmış adli yargı hâkim ve savcıları arasından HSK tarafından seçilir.
47. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı: Yargıtay Genel Kurulu'nun göstereceği 5 aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından 4 yıl için seçilir.
48. Siyasi Parti Kapatma Davası: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, siyasi partilerin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi'nde dava açar.
49. İlk Derece Mahkemesi Olarak Görevi: Kanunda belirtilen belirli kişilerin (örn: kendi üyeleri) görevleriyle ilgili ceza davalarına ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.
Danıştay
50. Danıştay'ın Görevi (Yargısal): İdari mahkemelerce verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir (Temyiz Mahkemesi).
51. İlk Derece Mahkemesi Olarak Görevi: Kanunda gösterilen belirli idari davalara (örn: Cumhurbaşkanı kararlarına karşı açılanlar) ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.
52. Danıştay'ın Görevi (İdari): Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında iki ay içinde düşüncesini bildirmek, idari uyuşmazlıkları çözmek ve kanunla gösterilen diğer işleri yapmakla görevlidir. Buna "inceleme mercii" veya "istişari (danışma) görev" denir.
53. Üye Seçimi: Üyelerinin 3/4'ü HSK tarafından idari yargı hâkim ve savcıları arasından; 1/4'ü ise Cumhurbaşkanı tarafından nitelikli kamu görevlileri arasından seçilir.
54. Tüzük İncelemesinin Kalkması: 2017 değişikliği ile Tüzükler kaldırıldığı için Danıştay'ın Tüzük tasarılarını inceleme görevi sona ermiştir.
Uyuşmazlık Mahkemesi
55. Uyuşmazlık Mahkemesinin Görevi: Adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak karara bağlar.
56. Görev Uyuşmazlığı: Bir davanın adli yargının mı yoksa idari yargının mı görev alanına girdiği konusunda çıkan anlaşmazlıktır.
57. Hüküm Uyuşmazlığı: Adli ve idari yargı mercilerince verilmiş ve kesinleşmiş, aynı konu ve tarafları içeren, ancak çelişkili olan kararlar arasındaki uyuşmazlıktır.
58. Mahkemenin Yapısı: Bir başkan ve on iki asıl üyeden oluşur.
59. Mahkeme Başkanı: Başkanını, Anayasa Mahkemesi kendi üyeleri arasından seçer.
60. Üyelerin Seçimi: Yargıtay ve Danıştay Genel Kurulları, kendi daire başkan ve üyeleri arasından 3'er asıl, 3'er yedek üye seçer.
Sayıştay
61. Sayıştay'ın Görevi (Mali Yargı): Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir, gider ve mallarını TBMM adına denetler.
62. Sorumluların Hesap ve İşlemlerini Yargılama: Sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlar. Bu kararlar yargısal niteliktedir.
63. Yüksek Mahkeme Değildir: Anayasada yüksek mahkemeler arasında sayılmamıştır.
64. Kararlarına Karşı Yargı Yolu: Sayıştay kararlarına karşı idari yargı yoluna başvurulamaz. Ancak bir defaya mahsus olmak üzere karar düzeltme istenebilir. Vergi benzeri mali yükümlülükler hakkındaki kararlarına karşı ise Danıştay'da dava açılabilir.
65. TBMM Adına Denetim: Denetim görevini TBMM adına yapar ve denetim sonuçlarını içeren raporları Meclis'e sunar.
66. Kesin Hesap Kanunu Denetimi: Kesin hesap kanun teklifinin verilmesinden başlayarak en geç 75 gün içinde "Genel Uygunluk Bildirimi"ni TBMM’ye sunar.
67. Üyelerinin Seçimi: Sayıştay'ın başkan ve üyeleri TBMM tarafından seçilir.
68. İdari Görevi: Yargısal görevlerinin yanı sıra, kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini de yapar.
69. Yargı Birliği İlkesi: 2017 değişikliği ile askeri yargının kaldırılması, yargı birliğinin sağlanması yönünde atılmış önemli bir adımdır.
70. Savcılık Makamı: Savcılar (iddia makamı), bir suç işlendiği şüphesi üzerine kamu adına soruşturma yürüten ve dava açan yargı mensuplarıdır.
71. Savcıların Bağımsızlığı: Savcılar idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığına bağlıdır, ancak yargısal görevlerinde (soruşturma, dava açma) bağımsızdırlar.
72. Avukatlık: Yargının kurucu unsurlarından olan avukatlık, bağımsız savunmayı temsil eder.
73. Adli Yıl Açılışı: Her adli yıl, 1 Eylül'de başlar.
74. Dereceli Yargı Sistemi: Bir uyuşmazlığın birden fazla mahkeme tarafından incelenmesidir. (İlk Derece Mahkemesi -> Bölge Adliye/İdare Mahkemesi (İstinaf) -> Yargıtay/Danıştay (Temyiz)).
75. İstinaf Mahkemeleri: Bölge Adliye ve Bölge İdare Mahkemeleri, ilk derece mahkemesi kararlarını hem maddi (olay) hem de hukuki (hukuka uygunluk) yönden denetleyen üst mahkemelerdir.
76. Temyiz Mahkemeleri: Yargıtay ve Danıştay, istinaf mahkemelerinden geçen kararları sadece hukuka uygunluk (hukuki denetim) yönünden inceler.
77. Hâkimlerin Coğrafi Teminatı: Hâkim ve savcıların, rızaları olmadan görev yerlerinin değiştirilememesidir. HSK kararları bu teminatın istisnasıdır.
78. Yüce Divan Yargılaması: Anayasa Mahkemesi Yüce Divan olarak görev yaparken, savcılık görevini Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya vekili yapar.
79. AYM'de Siyasi Parti Kapatma Kararı: Bir partinin kapatılmasına veya devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için, toplantıya katılan üyelerin 2/3'ünün oyu gerekir.
80. AYM'nin İptal Kararının Yürürlüğe Girmesi: AYM, iptal kararının yürürlüğe gireceği tarihi erteleyebilir. Bu süre kararın Resmi Gazete'de yayımından başlayarak 1 yılı geçemez.
81. Yargıtay ve Danıştay Başkanlarının Seçimi: Kendi genel kurullarınca, kendi üyeleri arasından, üye tamsayılarının salt çoğunluğu ile 4 yıl için seçilirler.
82. HSK Genel Sekreteri: Kurulun ilk genel kurulunda, kurul üyeleri arasından seçilir.
83. Yargı Etiği İlkeleri: Hâkim ve savcıların uymakla yükümlü olduğu, HSK tarafından belirlenen etik davranış kurallarıdır.
84. İdari Vesayet Denetimi: İdari vesayet makamlarının işlemlerine karşı da idari yargıda dava açılabilir.
85. Yargı Harçları ve Giderleri: Adalete erişim hakkını engellemeyecek şekilde kanunla düzenlenir.
86. Adli Tatil: Her yıl 20 Temmuz'da başlayıp 31 Ağustos'ta sona erer. Bu dönemde sadece acil ve belirli türdeki işlere bakılır.
87. Danıştay Savcıları: Danıştay'da görülen davalarda, "düşünce bildirmek" üzere görev yapan ve iddia makamı olmayan yargı mensuplarıdır.
88. Yargılamanın Yenilenmesi: Kesinleşmiş bir mahkeme kararından sonra ortaya çıkan yeni deliller veya yargılamada hile yapıldığının anlaşılması üzerine davanın yeniden görülmesidir.
89. Kanun Yararına Bozma: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Adalet Bakanlığı'nın, temyiz edilmeden kesinleşen hukuka aykırı kararları, sonraki davalara emsal olmaması için bozdurmasıdır.
90. Yüksek Seçim Kurulu (YSK): Seçimlerin genel yönetim ve denetimini yürüten, kararları kesin olan ve bu kararlara karşı başka bir mercie başvurulamayan bir kuruldur. Anayasada yargı bölümünde düzenlenmemiştir.
91. YSK'nın Yapısı: 7 asıl ve 4 yedek üyeden oluşur. 6 üyesi Yargıtay, 5 üyesi Danıştay genel kurullarınca kendi üyeleri arasından seçilir.
92. Ceza İnfaz Kurumları: Mahkemelerce verilen cezaların infaz edildiği, Adalet Bakanlığı'na bağlı kurumlardır.
93. Noterler: Hukuki güvenliği sağlamak ve anlaşmazlıkları önlemek amacıyla işlemleri belgelendiren kamu hizmeti görevlileridir.
94. Arabuluculuk ve Uzlaştırma: Bazı hukuki uyuşmazlıkların mahkemeye gitmeden, tarafsız üçüncü bir kişinin yardımıyla çözülmesini amaçlayan alternatif uyuşmazlık çözüm yollarıdır.
95. İcra ve İflas Daireleri: Mahkeme kararlarının ve alacakların devlet gücüyle tahsilini sağlayan, adliyeler bünyesindeki birimlerdir.
96. Türkiye Adalet Akademisi: Hâkim ve savcı adaylarının meslek öncesi eğitimlerini ve meslekteki hâkim ve savcıların hizmet içi eğitimlerini yürüten kurumdur.
97. Sulh Ceza Hâkimlikleri: Soruşturma evresinde, tutuklama, arama, el koyma gibi koruma tedbirlerine karar veren hâkimliklerdir.
98. Bölge İdare Mahkemesi Başkanlar Kurulu: Bölge idare mahkemesi daireleri arasındaki iş dağılımını yapar ve daireler arası uyuşmazlıkları çözer.
99. Yargı Örgütü Veri Bankası (UYAP): Adalet hizmetlerinin elektronik ortamda daha hızlı ve verimli yürütülmesini sağlayan bilişim sistemidir.
100. Yargının Nihai Amacı: Yargı erkinin nihai amacı, hukukun üstünlüğünü ve hukuk devletini tesis ederek, toplumda adaleti ve barışı sağlamaktır.
🏛️ YARGI 🏛️
Yargı
1. Yargı Yetkisi: Hukuki uyuşmazlıkları çözme ve hukuk kurallarına aykırı davranışları karara bağlama yetkisidir. Bu yetki, Türk Milleti adına "bağımsız ve tarafsız" mahkemelerce kullanılır.
2. Yargı Erk'inin Özellikleri: Yargı, devletin diğer güçleri olan yasama ve yürütmeden ayrı ve onlara karşı bağımsızdır.
3. Mahkemelerin Bağımsızlığı: Hiçbir organ, makam, merci veya kişinin, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat verememesi, tavsiye ve telkinde bulunamamasıdır.
4. Hâkimlik Teminatı: Hâkimlerin azlolunamaması, kendileri istemedikçe 65 yaşından önce emekliye ayrılamaması, aylık ve ödeneklerinden yoksun bırakılamamasıdır.
5. Hâkimlerin Tarafsızlığı: Hâkimlerin bir davada taraf tutmaması, ön yargılı olmaması ve sadece hukuka ve vicdani kanaatlerine göre karar vermesidir.
6. Kanuni Hâkim Güvencesi: Hiç kimsenin, kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamayacağını ifade eden temel bir hukuk ilkesidir. Olağanüstü mahkemeler kurulamaz.
7. Duruşmaların Açıklığı: Mahkemelerdeki duruşmalar, kural olarak herkese açıktır. Ancak genel ahlakın veya kamu güvenliğinin gerektirdiği hallerde, duruşmaların bir kısmı veya tamamı kapalı yapılabilir.
8. Kararların Gerekçeli Olması: Bütün mahkeme kararlarının gerekçeli olarak yazılması anayasal bir zorunluluktur.
9. Yargı Yolu: İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olması, hukuk devletinin temel bir gereğidir.
10. Yargı Yolu Kapalı İşlemler (İstisnalar): Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı bazı işlemler, Yüksek Askeri Şûra'nın (YAŞ) terfi ve emeklilik kararları, HSK'nın meslekten çıkarma dışındaki kararları gibi istisnalar vardır.
Yargı Organı
11. Yargı Kolları: Türk yargı sistemi, Adli Yargı, İdari Yargı, Anayasa Yargısı ve Uyuşmazlık Yargısı olmak üzere kollara ayrılmıştır.
12. Adli Yargı: Kişiler arasındaki özel hukuk uyuşmazlıkları (hukuk mahkemeleri) ile suç teşkil eden fiillerle (ceza mahkemeleri) ilgilenen en geniş yargı koludur.
13. Adli Yargı Mahkemeleri: Hukuk Mahkemeleri (Sulh Hukuk, Asliye Hukuk vb.) ve Ceza Mahkemeleri (Asliye Ceza, Ağır Ceza vb.) olarak ikiye ayrılır. Temyiz mercii Yargıtay'dır.
14. İdari Yargı: İdare ile kişiler arasındaki uyuşmazlıklara bakan yargı koludur. İdarenin hukuka uygunluğunu denetler.
15. İdari Yargı Mahkemeleri: İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemeleri'nden oluşur. Üst mahkemesi Danıştay'dır.
16. Anayasa Yargısı: Kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Anayasa'ya uygunluğunu denetler. Bu görev Anayasa Mahkemesi'ne aittir.
17. Uyuşmazlık Yargısı: Adli ve idari yargı kolları arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözen yargı koludur. Bu görev Uyuşmazlık Mahkemesi'ne aittir.
18. Askeri Yargının Kaldırılması: 2017 Anayasa değişikliği ile disiplin mahkemeleri dışında, askeri mahkemeler ve Askeri Yargıtay ile Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM) kaldırılmıştır. Savaş halinde asker kişilerin suçlarına bakmak üzere askeri mahkemeler kurulabilir.
Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK)
19. HSK'nın Görevi: Adli ve idari yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama, nakletme, disiplin cezası verme, meslekten çıkarma gibi özlük işlerini yürüten anayasal bir kuruldur.
20. HSK'nın Yapısı: Kurul 13 üyeden oluşur ve iki daire halinde çalışır.
21. Kurul Başkanı: Adalet Bakanı, HSK'nın doğal başkanıdır.
22. Kurulun Doğal Üyesi: Adalet Bakanlığı ilgili Bakan Yardımcısı, Kurulun doğal üyesidir.
23. Üye Seçimi (Cumhurbaşkanı): Cumhurbaşkanı, 4 üyeyi birinci sınıf adli ve idari yargı hâkim ve savcıları ile avukatlar ve öğretim üyeleri arasından seçer.
24. Üye Seçimi (TBMM): TBMM, 7 üyeyi Yargıtay, Danıştay ve hukukçu öğretim üyeleri ile avukatların göstereceği adaylar arasından seçer.
25. TBMM'de Seçim Usulü: Üye seçimi için ilk oylamada 2/3 (400), ikinci oylamada 3/5 (360) çoğunluk aranır. Sağlanamazsa kura çekilir.
26. HSK Kararlarına Yargı Yolu: HSK'nın "meslekten çıkarma" cezasına ilişkin kararlarına karşı yargı yolu açıktır. Bunun dışındaki kararları yargı denetimi dışındadır.
Yüksek Mahkemeler
27. Yüksek Mahkemeler: Anayasa'da sayılan dört yüksek mahkeme vardır: Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay ve Uyuşmazlık Mahkemesi.
28. Sayıştay'ın Durumu: Sayıştay, Anayasa'da "Yargı" bölümünde düzenlenmesine rağmen, bir "yüksek mahkeme" olarak sayılmamıştır. Ancak kararları idari nitelikte olmayıp yargısal niteliktedir.
29. Yüksek Mahkemelerin Ortak Özellikleri: Üyeleri özel usullerle seçilir, kararları kesindir ve diğer mahkemeler için bağlayıcı veya yol göstericidir.
Anayasa Mahkemesi (AYM)
30. AYM'nin Yapısı: Mahkeme 15 üyeden oluşur.
31. Üye Seçimi (TBMM): 3 üyeyi TBMM seçer (2'si Sayıştay, 1'i baro başkanlarının göstereceği adaylar arasından).
32. Üye Seçimi (Cumhurbaşkanı): 12 üyeyi Cumhurbaşkanı seçer (3'ü Yargıtay, 2'si Danıştay kaynaklı adaylar arasından, 3'ü YÖK'ün göstereceği adaylar arasından ve 4'ü üst düzey yönetici, avukat, hakim-savcı arasından).
33. Üyelerin Görev Süresi: Üyeler 12 yıl için seçilirler ve bir kişi iki defa AYM üyesi seçilemez.
34. Görevleri (Norm Denetimi): Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve TBMM İçtüzüğünün Anayasa'ya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetler (Soyut ve Somut Norm Denetimi).
35. Görevleri (Bireysel Başvuru): Anayasa'da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla yapılan başvuruları karara bağlar.
36. Görevleri (Yüce Divan): Cumhurbaşkanını, yardımcılarını, bakanları, yüksek mahkeme başkan ve üyelerini ve diğer üst düzey görevlileri görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar.
37. Görevleri (Siyasi Parti Yargısı): Siyasi partilerin kapatılması ve devlet yardımından yoksun bırakılması davalarına bakar. Ayrıca siyasi partilerin mali denetimini yapar.
38. Görevleri (Diğer): Milletvekilliğinin düşürülmesi ve dokunulmazlığın kaldırılması kararlarını denetler. Uyuşmazlık Mahkemesi'ne başkan seçer.
39. İptal Davası (Soyut Norm Denetimi): Cumhurbaşkanı, TBMM'de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubu ve üye tamsayısının en az 1/5'i (120 vekil) tarafından açılır.
40. Dava Açma Süresi (Esas): Kanun, CBK ve İçtüzük için Resmi Gazete'de yayımlanmasından itibaren 60 gündür.
41. Dava Açma Süresi (Şekil): Sadece Cumhurbaşkanı ve 120 milletvekili tarafından, yayımdan itibaren 10 gün içinde açılabilir. Anayasa değişiklikleri sadece şekil bakımından denetlenebilir.
42. Somut Norm Denetimi (İtiraz/Def'i Yolu): Bir davaya bakmakta olan mahkemenin, uygulanacak kanun hükmünü Anayasa'ya aykırı görmesi üzerine AYM'ye başvurmasıdır.
43. AYM Kararlarının Niteliği: AYM kararları kesindir, Resmi Gazete'de yayımlanır ve yasama, yürütme, yargı organlarını bağlar. İptal kararları geriye yürümez.
Yargıtay
44. Yargıtay'ın Görevi: Adli yargı alanındaki mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir (Temyiz Mahkemesi).
45. İçtihat Birliği: Adliye mahkemeleri arasında içtihat birliğini (hukuk kurallarının yorum ve uygulamasında birlik) sağlar.
46. Üyelerinin Seçimi: Yargıtay üyeleri, birinci sınıfa ayrılmış adli yargı hâkim ve savcıları arasından HSK tarafından seçilir.
47. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı: Yargıtay Genel Kurulu'nun göstereceği 5 aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından 4 yıl için seçilir.
48. Siyasi Parti Kapatma Davası: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, siyasi partilerin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi'nde dava açar.
49. İlk Derece Mahkemesi Olarak Görevi: Kanunda belirtilen belirli kişilerin (örn: kendi üyeleri) görevleriyle ilgili ceza davalarına ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.
Danıştay
50. Danıştay'ın Görevi (Yargısal): İdari mahkemelerce verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir (Temyiz Mahkemesi).
51. İlk Derece Mahkemesi Olarak Görevi: Kanunda gösterilen belirli idari davalara (örn: Cumhurbaşkanı kararlarına karşı açılanlar) ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.
52. Danıştay'ın Görevi (İdari): Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında iki ay içinde düşüncesini bildirmek, idari uyuşmazlıkları çözmek ve kanunla gösterilen diğer işleri yapmakla görevlidir. Buna "inceleme mercii" veya "istişari (danışma) görev" denir.
53. Üye Seçimi: Üyelerinin 3/4'ü HSK tarafından idari yargı hâkim ve savcıları arasından; 1/4'ü ise Cumhurbaşkanı tarafından nitelikli kamu görevlileri arasından seçilir.
54. Tüzük İncelemesinin Kalkması: 2017 değişikliği ile Tüzükler kaldırıldığı için Danıştay'ın Tüzük tasarılarını inceleme görevi sona ermiştir.
Uyuşmazlık Mahkemesi
55. Uyuşmazlık Mahkemesinin Görevi: Adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak karara bağlar.
56. Görev Uyuşmazlığı: Bir davanın adli yargının mı yoksa idari yargının mı görev alanına girdiği konusunda çıkan anlaşmazlıktır.
57. Hüküm Uyuşmazlığı: Adli ve idari yargı mercilerince verilmiş ve kesinleşmiş, aynı konu ve tarafları içeren, ancak çelişkili olan kararlar arasındaki uyuşmazlıktır.
58. Mahkemenin Yapısı: Bir başkan ve on iki asıl üyeden oluşur.
59. Mahkeme Başkanı: Başkanını, Anayasa Mahkemesi kendi üyeleri arasından seçer.
60. Üyelerin Seçimi: Yargıtay ve Danıştay Genel Kurulları, kendi daire başkan ve üyeleri arasından 3'er asıl, 3'er yedek üye seçer.
Sayıştay
61. Sayıştay'ın Görevi (Mali Yargı): Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir, gider ve mallarını TBMM adına denetler.
62. Sorumluların Hesap ve İşlemlerini Yargılama: Sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlar. Bu kararlar yargısal niteliktedir.
63. Yüksek Mahkeme Değildir: Anayasada yüksek mahkemeler arasında sayılmamıştır.
64. Kararlarına Karşı Yargı Yolu: Sayıştay kararlarına karşı idari yargı yoluna başvurulamaz. Ancak bir defaya mahsus olmak üzere karar düzeltme istenebilir. Vergi benzeri mali yükümlülükler hakkındaki kararlarına karşı ise Danıştay'da dava açılabilir.
65. TBMM Adına Denetim: Denetim görevini TBMM adına yapar ve denetim sonuçlarını içeren raporları Meclis'e sunar.
66. Kesin Hesap Kanunu Denetimi: Kesin hesap kanun teklifinin verilmesinden başlayarak en geç 75 gün içinde "Genel Uygunluk Bildirimi"ni TBMM’ye sunar.
67. Üyelerinin Seçimi: Sayıştay'ın başkan ve üyeleri TBMM tarafından seçilir.
68. İdari Görevi: Yargısal görevlerinin yanı sıra, kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini de yapar.
69. Yargı Birliği İlkesi: 2017 değişikliği ile askeri yargının kaldırılması, yargı birliğinin sağlanması yönünde atılmış önemli bir adımdır.
70. Savcılık Makamı: Savcılar (iddia makamı), bir suç işlendiği şüphesi üzerine kamu adına soruşturma yürüten ve dava açan yargı mensuplarıdır.
71. Savcıların Bağımsızlığı: Savcılar idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığına bağlıdır, ancak yargısal görevlerinde (soruşturma, dava açma) bağımsızdırlar.
72. Avukatlık: Yargının kurucu unsurlarından olan avukatlık, bağımsız savunmayı temsil eder.
73. Adli Yıl Açılışı: Her adli yıl, 1 Eylül'de başlar.
74. Dereceli Yargı Sistemi: Bir uyuşmazlığın birden fazla mahkeme tarafından incelenmesidir. (İlk Derece Mahkemesi -> Bölge Adliye/İdare Mahkemesi (İstinaf) -> Yargıtay/Danıştay (Temyiz)).
75. İstinaf Mahkemeleri: Bölge Adliye ve Bölge İdare Mahkemeleri, ilk derece mahkemesi kararlarını hem maddi (olay) hem de hukuki (hukuka uygunluk) yönden denetleyen üst mahkemelerdir.
76. Temyiz Mahkemeleri: Yargıtay ve Danıştay, istinaf mahkemelerinden geçen kararları sadece hukuka uygunluk (hukuki denetim) yönünden inceler.
77. Hâkimlerin Coğrafi Teminatı: Hâkim ve savcıların, rızaları olmadan görev yerlerinin değiştirilememesidir. HSK kararları bu teminatın istisnasıdır.
78. Yüce Divan Yargılaması: Anayasa Mahkemesi Yüce Divan olarak görev yaparken, savcılık görevini Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya vekili yapar.
79. AYM'de Siyasi Parti Kapatma Kararı: Bir partinin kapatılmasına veya devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için, toplantıya katılan üyelerin 2/3'ünün oyu gerekir.
80. AYM'nin İptal Kararının Yürürlüğe Girmesi: AYM, iptal kararının yürürlüğe gireceği tarihi erteleyebilir. Bu süre kararın Resmi Gazete'de yayımından başlayarak 1 yılı geçemez.
81. Yargıtay ve Danıştay Başkanlarının Seçimi: Kendi genel kurullarınca, kendi üyeleri arasından, üye tamsayılarının salt çoğunluğu ile 4 yıl için seçilirler.
82. HSK Genel Sekreteri: Kurulun ilk genel kurulunda, kurul üyeleri arasından seçilir.
83. Yargı Etiği İlkeleri: Hâkim ve savcıların uymakla yükümlü olduğu, HSK tarafından belirlenen etik davranış kurallarıdır.
84. İdari Vesayet Denetimi: İdari vesayet makamlarının işlemlerine karşı da idari yargıda dava açılabilir.
85. Yargı Harçları ve Giderleri: Adalete erişim hakkını engellemeyecek şekilde kanunla düzenlenir.
86. Adli Tatil: Her yıl 20 Temmuz'da başlayıp 31 Ağustos'ta sona erer. Bu dönemde sadece acil ve belirli türdeki işlere bakılır.
87. Danıştay Savcıları: Danıştay'da görülen davalarda, "düşünce bildirmek" üzere görev yapan ve iddia makamı olmayan yargı mensuplarıdır.
88. Yargılamanın Yenilenmesi: Kesinleşmiş bir mahkeme kararından sonra ortaya çıkan yeni deliller veya yargılamada hile yapıldığının anlaşılması üzerine davanın yeniden görülmesidir.
89. Kanun Yararına Bozma: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Adalet Bakanlığı'nın, temyiz edilmeden kesinleşen hukuka aykırı kararları, sonraki davalara emsal olmaması için bozdurmasıdır.
90. Yüksek Seçim Kurulu (YSK): Seçimlerin genel yönetim ve denetimini yürüten, kararları kesin olan ve bu kararlara karşı başka bir mercie başvurulamayan bir kuruldur. Anayasada yargı bölümünde düzenlenmemiştir.
91. YSK'nın Yapısı: 7 asıl ve 4 yedek üyeden oluşur. 6 üyesi Yargıtay, 5 üyesi Danıştay genel kurullarınca kendi üyeleri arasından seçilir.
92. Ceza İnfaz Kurumları: Mahkemelerce verilen cezaların infaz edildiği, Adalet Bakanlığı'na bağlı kurumlardır.
93. Noterler: Hukuki güvenliği sağlamak ve anlaşmazlıkları önlemek amacıyla işlemleri belgelendiren kamu hizmeti görevlileridir.
94. Arabuluculuk ve Uzlaştırma: Bazı hukuki uyuşmazlıkların mahkemeye gitmeden, tarafsız üçüncü bir kişinin yardımıyla çözülmesini amaçlayan alternatif uyuşmazlık çözüm yollarıdır.
95. İcra ve İflas Daireleri: Mahkeme kararlarının ve alacakların devlet gücüyle tahsilini sağlayan, adliyeler bünyesindeki birimlerdir.
96. Türkiye Adalet Akademisi: Hâkim ve savcı adaylarının meslek öncesi eğitimlerini ve meslekteki hâkim ve savcıların hizmet içi eğitimlerini yürüten kurumdur.
97. Sulh Ceza Hâkimlikleri: Soruşturma evresinde, tutuklama, arama, el koyma gibi koruma tedbirlerine karar veren hâkimliklerdir.
98. Bölge İdare Mahkemesi Başkanlar Kurulu: Bölge idare mahkemesi daireleri arasındaki iş dağılımını yapar ve daireler arası uyuşmazlıkları çözer.
99. Yargı Örgütü Veri Bankası (UYAP): Adalet hizmetlerinin elektronik ortamda daha hızlı ve verimli yürütülmesini sağlayan bilişim sistemidir.
100. Yargının Nihai Amacı: Yargı erkinin nihai amacı, hukukun üstünlüğünü ve hukuk devletini tesis ederek, toplumda adaleti ve barışı sağlamaktır.