Anayasa Hukuku ve Türk Anayasa Tarihi Testi - 3
1. Bir anayasanın sadece temel ilkeleri ve organları belirleyip ayrıntılı düzenlemeleri kanunlara bıraktığı anayasa türüne ne ad verilir?
Çerçeve anayasalar, genel prensipleri ortaya koyar ve esnek bir yapıya sahiptir. 1921 Anayasası bu türün tipik bir örneğidir. Kazuistik (ayrıntılı) anayasalar ise pek çok konuyu detaylı bir şekilde düzenler; 1982 Anayasası bu türe örnektir.
2. 1876 Kanun-i Esasi'de yer alan ve padişaha "kamu yararına aykırı faaliyette bulunan kişileri sürgüne gönderme" yetkisi veren ünlü madde aşağıdakilerden hangisidir?
Kanun-i Esasi'nin 113. maddesi, padişaha geniş polis yetkileri ve siyasi failleri sürgüne gönderme hakkı tanıyarak temel hak ve özgürlükler üzerinde ciddi bir tehdit oluşturuyordu. Bu madde, 1909 değişiklikleri ile anayasadan çıkarılmıştır.
3. 1982 Anayasası'nın temel ilkelerinden olan "Atatürk Milliyetçiliğine bağlı devlet" ifadesi ile vurgulanmak istenen temel anlayış nedir?
Anayasadaki Atatürk Milliyetçiliği tanımı, sübjektif ve birleştirici bir millet anlayışına dayanır. Irk veya etnik kökeni değil, Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olmayı ve ortak bir kaderi paylaşmayı esas alır.
4. Türk anayasa tarihinde, "kanunların anayasaya uygunluğunun siyasi denetimi" mekanizması hangi anayasada örtülü olarak yer almıştır?
1924 Anayasası'nda "Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz" hükmü yer almasına rağmen, bu denetimi yapacak bir Anayasa Mahkemesi yoktu. Bu nedenle, anayasaya uygunluk denetiminin bizzat kanunu yapan Meclis tarafından (siyasi denetim) yapıldığı kabul edilir. Yargısal denetim ise ilk kez 1961 Anayasası ile gelmiştir.
5. 1961 ve 1982 Anayasalarını hazırlayan iktidarlara ne ad verilir?
Her iki anayasa da askeri müdahaleler (27 Mayıs 1960, 12 Eylül 1980) sonucu, mevcut anayasal düzeni ortadan kaldıran ve kendilerini hiçbir hukuk kuralıyla bağlı saymayan "Asli Kurucu İktidarlar" (Kurucu Meclis, Milli Güvenlik Konseyi) tarafından yapılmıştır.
6. Aşağıdakilerden hangisi 1982 Anayasası'nın "Demokratik Devlet" ilkesinin gereklerinden biri değildir?
Cumhurbaşkanının yetkilerinin geniş veya dar olması, demokratik devlet ilkesinden çok, benimsenen hükümet sisteminin (parlamenter, başkanlık vb.) bir sonucudur. Demokratik devlet ilkesi ise daha çok halkın yönetime katılım mekanizmaları ve siyasi haklarla ilgilidir.
7. 2017 Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçilmesiyle birlikte, aşağıdaki anayasal kurumlardan hangisi kaldırılmıştır?
Yeni sistemde, başbakan ve bakanlardan oluşan, meclise karşı kolektif olarak sorumlu olan "Bakanlar Kurulu" yapısı sona ermiştir. Yürütme yetkisi ve görevi doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından, atayacağı bakanlar aracılığıyla kullanılır. Bakanlar artık meclise değil, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur.
8. 1921 Anayasası'nın yerel yönetimlere ilişkin benimsediği ilke aşağıdakilerden hangisidir?
1921 Anayasası, Milli Mücadele koşullarında yerel güçlerin desteğini almak amacıyla, vilayet (il) ve nahiye şuralarına geniş özerklikler tanıyan, adem-i merkeziyetçi (yerinden yönetimci) bir anlayışı benimsemiştir. Bu, Türk anayasa tarihindeki en adem-i merkeziyetçi anayasadır.
9. Türk tarihinde yapılan ilk anayasa değişikliği referandumu hangi tarihte ve hangi konuda yapılmıştır?
İlk anayasa KABUL referandumları 1961 ve 1982'dir. Ancak ilk anayasa DEĞİŞİKLİĞİ referandumu, 12 Eylül sonrası siyasetten yasaklanan eski siyasi liderlerin yasaklarının kaldırılıp kaldırılmayacağı konusunda 1987 yılında yapılmıştır. Bu referandumda çok az bir farkla 'evet' oyu çıkmış ve yasaklar kalkmıştır.
10. 1982 Anayasası'nın "Hukuk Devleti" ilkesi, aşağıdaki güvencelerden hangisini kapsamaz?
Hukuk devletinin temel gereği, yürütmenin de dahil olduğu tüm devlet faaliyetlerinin yargı denetimine tabi olmasıdır. 1982 Anayasası'na göre, olağanüstü hal dönemlerinde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri yargı denetimi dışındadır. Ancak olağan dönemde çıkarılanlar Anayasa Mahkemesi'nin denetimine tabidir. Dolayısıyla "tamamının" denetim dışı olması ifadesi yanlıştır ve hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmaz.
11. Aşağıdaki anayasalardan hangisi "yumuşak" anayasa niteliği taşır?
1921 Anayasası, kendi içinde değiştirilmesine ilişkin özel, zorlaştırıcı bir hüküm içermediği için teorik olarak yumuşak bir anayasadır. Meclis, normal kanunları değiştirdiği usulle (salt çoğunlukla) anayasayı da değiştirebilirdi. Diğer tüm anayasalarımız, kendilerini değiştirmek için özel ve zorlaştırıcı hükümler (nitelikli çoğunluk, referandum vb.) içerdiği için "katı" anayasa niteliğindedir.
12. 1982 Anayasası'nın ilk halinde Başbakan ve Bakanlar Kurulu'nun Anayasa Mahkemesi'nde Yüce Divan'da yargılanabilmesi için gereken karar, hangi organ tarafından alınırdı?
Parlamenter sistemde, siyasi sorumluluğun bir gereği olarak, Başbakan ve Bakanların görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan'a sevk edilip edilmeyeceklerine karar verme yetkisi, onları denetleyen organ olan Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne aitti. Bu süreç "Meclis Soruşturması" olarak adlandırılırdı.
Anayasa Hukuku ve Türk Anayasa Tarihi Testi - 3
1. Bir anayasanın sadece temel ilkeleri ve organları belirleyip ayrıntılı düzenlemeleri kanunlara bıraktığı anayasa türüne ne ad verilir?
Çerçeve anayasalar, genel prensipleri ortaya koyar ve esnek bir yapıya sahiptir. 1921 Anayasası bu türün tipik bir örneğidir. Kazuistik (ayrıntılı) anayasalar ise pek çok konuyu detaylı bir şekilde düzenler; 1982 Anayasası bu türe örnektir.
2. 1876 Kanun-i Esasi'de yer alan ve padişaha "kamu yararına aykırı faaliyette bulunan kişileri sürgüne gönderme" yetkisi veren ünlü madde aşağıdakilerden hangisidir?
Kanun-i Esasi'nin 113. maddesi, padişaha geniş polis yetkileri ve siyasi failleri sürgüne gönderme hakkı tanıyarak temel hak ve özgürlükler üzerinde ciddi bir tehdit oluşturuyordu. Bu madde, 1909 değişiklikleri ile anayasadan çıkarılmıştır.
3. 1982 Anayasası'nın temel ilkelerinden olan "Atatürk Milliyetçiliğine bağlı devlet" ifadesi ile vurgulanmak istenen temel anlayış nedir?
Anayasadaki Atatürk Milliyetçiliği tanımı, sübjektif ve birleştirici bir millet anlayışına dayanır. Irk veya etnik kökeni değil, Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olmayı ve ortak bir kaderi paylaşmayı esas alır.
4. Türk anayasa tarihinde, "kanunların anayasaya uygunluğunun siyasi denetimi" mekanizması hangi anayasada örtülü olarak yer almıştır?
1924 Anayasası'nda "Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz" hükmü yer almasına rağmen, bu denetimi yapacak bir Anayasa Mahkemesi yoktu. Bu nedenle, anayasaya uygunluk denetiminin bizzat kanunu yapan Meclis tarafından (siyasi denetim) yapıldığı kabul edilir. Yargısal denetim ise ilk kez 1961 Anayasası ile gelmiştir.
5. 1961 ve 1982 Anayasalarını hazırlayan iktidarlara ne ad verilir?
Her iki anayasa da askeri müdahaleler (27 Mayıs 1960, 12 Eylül 1980) sonucu, mevcut anayasal düzeni ortadan kaldıran ve kendilerini hiçbir hukuk kuralıyla bağlı saymayan "Asli Kurucu İktidarlar" (Kurucu Meclis, Milli Güvenlik Konseyi) tarafından yapılmıştır.
6. Aşağıdakilerden hangisi 1982 Anayasası'nın "Demokratik Devlet" ilkesinin gereklerinden biri değildir?
Cumhurbaşkanının yetkilerinin geniş veya dar olması, demokratik devlet ilkesinden çok, benimsenen hükümet sisteminin (parlamenter, başkanlık vb.) bir sonucudur. Demokratik devlet ilkesi ise daha çok halkın yönetime katılım mekanizmaları ve siyasi haklarla ilgilidir.
7. 2017 Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçilmesiyle birlikte, aşağıdaki anayasal kurumlardan hangisi kaldırılmıştır?
Yeni sistemde, başbakan ve bakanlardan oluşan, meclise karşı kolektif olarak sorumlu olan "Bakanlar Kurulu" yapısı sona ermiştir. Yürütme yetkisi ve görevi doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından, atayacağı bakanlar aracılığıyla kullanılır. Bakanlar artık meclise değil, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur.
8. 1921 Anayasası'nın yerel yönetimlere ilişkin benimsediği ilke aşağıdakilerden hangisidir?
1921 Anayasası, Milli Mücadele koşullarında yerel güçlerin desteğini almak amacıyla, vilayet (il) ve nahiye şuralarına geniş özerklikler tanıyan, adem-i merkeziyetçi (yerinden yönetimci) bir anlayışı benimsemiştir. Bu, Türk anayasa tarihindeki en adem-i merkeziyetçi anayasadır.
9. Türk tarihinde yapılan ilk anayasa değişikliği referandumu hangi tarihte ve hangi konuda yapılmıştır?
İlk anayasa KABUL referandumları 1961 ve 1982'dir. Ancak ilk anayasa DEĞİŞİKLİĞİ referandumu, 12 Eylül sonrası siyasetten yasaklanan eski siyasi liderlerin yasaklarının kaldırılıp kaldırılmayacağı konusunda 1987 yılında yapılmıştır. Bu referandumda çok az bir farkla 'evet' oyu çıkmış ve yasaklar kalkmıştır.
10. 1982 Anayasası'nın "Hukuk Devleti" ilkesi, aşağıdaki güvencelerden hangisini kapsamaz?
Hukuk devletinin temel gereği, yürütmenin de dahil olduğu tüm devlet faaliyetlerinin yargı denetimine tabi olmasıdır. 1982 Anayasası'na göre, olağanüstü hal dönemlerinde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri yargı denetimi dışındadır. Ancak olağan dönemde çıkarılanlar Anayasa Mahkemesi'nin denetimine tabidir. Dolayısıyla "tamamının" denetim dışı olması ifadesi yanlıştır ve hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmaz.
11. Aşağıdaki anayasalardan hangisi "yumuşak" anayasa niteliği taşır?
1921 Anayasası, kendi içinde değiştirilmesine ilişkin özel, zorlaştırıcı bir hüküm içermediği için teorik olarak yumuşak bir anayasadır. Meclis, normal kanunları değiştirdiği usulle (salt çoğunlukla) anayasayı da değiştirebilirdi. Diğer tüm anayasalarımız, kendilerini değiştirmek için özel ve zorlaştırıcı hükümler (nitelikli çoğunluk, referandum vb.) içerdiği için "katı" anayasa niteliğindedir.
12. 1982 Anayasası'nın ilk halinde Başbakan ve Bakanlar Kurulu'nun Anayasa Mahkemesi'nde Yüce Divan'da yargılanabilmesi için gereken karar, hangi organ tarafından alınırdı?
Parlamenter sistemde, siyasi sorumluluğun bir gereği olarak, Başbakan ve Bakanların görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan'a sevk edilip edilmeyeceklerine karar verme yetkisi, onları denetleyen organ olan Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne aitti. Bu süreç "Meclis Soruşturması" olarak adlandırılırdı.