Anayasa Hukuku ve Türk Anayasa Tarihi Testi - 4
1. Mevcut bir anayasanın, yine o anayasanın öngördüğü hukuki usuller ve sınırlar içinde kalarak değiştirilmesini sağlayan iktidara ne ad verilir?
Tali (Türev) Kurucu İktidar, var olan bir anayasanın kendisine tanıdığı yetkiyle ve yine anayasada belirtilen kurallara (örneğin değiştirilemez maddelere dokunmama) uyarak anayasada değişiklik yapan iktidardır. TBMM'nin anayasa değişikliği yapması bu duruma örnektir. Asli Kurucu İktidar ise hukuk dışı bir ortamda sıfırdan anayasa yapar.
2. 1924 Anayasası için kullanılan "kuvvetler birliği ve görevler ayrılığı" tanımıyla ifade edilmek istenen nedir?
Bu tanım, 1924 Anayasası'nın karma hükümet modelini açıklar. Teoride tüm güçler (kuvvetler birliği) Meclis'te toplanmıştır. Ancak pratikte Meclis, kanun yapma (yasama) görevini kendisi üstlenirken, ülkeyi yönetme (yürütme) görevini kendi içinden seçtiği ve denetlediği Bakanlar Kurulu'na devretmiştir (görevler ayrılığı).
3. 1961 Anayasası'nın Başlangıç metninde yer alan ve daha sonra 1982 Anayasası'nın değiştirilemez maddeleri arasına da giren, "hürriyetçi demokrasi" anlayışını ifade eden ilke aşağıdakilerden hangisidir?
1961 Anayasası'nın Başlangıç metni, anayasayı "hürriyetçi demokrasi" idealine bağlamıştır. Bu anlayış, sadece çoğunluğun yönetimine değil, aynı zamanda temel hak ve özgürlüklerin korunmasına, hukukun üstünlüğüne ve çoğulculuğa dayanan bir demokrasi modelini ifade eder. Bu ilke, 1982 Anayasası'nın 2. maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri arasında da yer alır.
4. 1982 Anayasası'nın ilk halinde yer alıp daha sonra yapılan değişikliklerle kaldırılan kurum aşağıdakilerden hangisidir?
Devlet Güvenlik Mahkemeleri, 1971-73 değişiklikleriyle anayasaya girmiş, 1982 Anayasası'nda da yer almış ancak 2004 yılında yapılan anayasa değişikliği ile "hukuk devleti" ve "doğal (kanuni) hakim" ilkelerine aykırı olduğu gerekçesiyle kaldırılmıştır.
5. Aşağıdaki Türk anayasalarından hangisi, kendisinden önce gelen tüm anayasal belgeleri açıkça yürürlükten kaldırma hükmü içermesiyle bir "ilk" olma özelliği taşır?
1924 Anayasası, son maddesiyle (Madde 105) hem 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nu hem de 1876 Kanun-i Esasi'yi açıkça ilga ederek (yürürlükten kaldırarak) "çift anayasalı" döneme son vermiş ve tek anayasa dönemini başlatmıştır.
6. 1982 Anayasası'nın 2. maddesinde sayılan Cumhuriyetin nitelikleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
Güçler ayrılığı (Kuvvetler ayrılığı), 1982 Anayasası'nın temel yapısını oluşturan çok önemli bir ilke olmasına rağmen, 2. maddede sayılan "Cumhuriyetin Nitelikleri" arasında lafzen (doğrudan) sayılmamıştır. Diğer seçenekler 2. maddede açıkça yer almaktadır.
7. 2017 Anayasa değişikliği sonrasında Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu ile ilgili olarak getirilen en önemli yenilik nedir?
Eski sistemde Cumhurbaşkanı sadece "vatana ihanet" ile suçlanabilirken, 2017 değişikliği ile bu durum değişmiştir. Yeni sistemde Cumhurbaşkanı, göreviyle ilgili veya kişisel ayrımı olmaksızın, işlediği iddia edilen her türlü suçtan dolayı Meclis soruşturması mekanizmasıyla Yüce Divan'a sevk edilebilir. Bu, sorumluluk alanının genişletilmesi anlamına gelir.
8. "Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde..." ifadesiyle başlayan 1982 Anayasası'nın 2. maddesi, devletin hangi niteliğini en çok vurgulamaktadır?
Bu ifadeler, sosyal devlet ilkesinin unsurlarını yansıtır. Sosyal devlet, sadece bireysel özgürlükleri korumakla kalmaz, aynı zamanda toplumda sosyal adaleti, sosyal güvenliği ve refahı sağlamayı, milli dayanışmayı güçlendirmeyi hedefler.
9. 2010 yılında yapılan anayasa değişikliği referandumu ile aşağıdaki kurumlardan hangisi kurulmuştur?
2010 Anayasa değişikliği paketiyle yapılan en önemli yeniliklerden biri, idarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri incelemek üzere TBMM'ye bağlı olarak Kamu Denetçiliği Kurumu'nun (Ombudsmanlık) anayasal bir kurum olarak kurulmasıdır.
10. 1961 Anayasası'nda yer alan "Cumhuriyet Senatosu" ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
Çift meclisli sistemde Senato, genellikle kanun yapım sürecini yavaşlatan ve daha tecrübeli bir gözle denetleyen bir "fren" mekanizması olarak tasarlanmıştır. 1961 Anayasası'nda da kanunların kabulünde son söz ve asıl yetki halkın temsilcilerinden oluşan Millet Meclisi'ne aitti. Senato'nun yetkileri daha sınırlıydı.
11. Bir anayasanın, kendisinden önceki anayasal düzeni yıkan bir devrim veya darbe sonucu yapılması, o anayasanın hangi özelliğini gösterir?
Devrim, darbe, savaş gibi hukuk dışı yollarla ortaya çıkan ve sıfırdan yeni bir anayasa yapan iktidara Asli Kurucu İktidar denir. 1921, 1961 ve 1982 Anayasaları bu şekilde yapılmıştır. Bu durum, anayasanın hukuki değil, siyasi bir başlangıca dayandığını gösterir.
12. 1982 Anayasası'nın ilk halinde yer alan ve siyasi partilerin kapatılmasını oldukça kolaylaştıran düzenlemeler, anayasanın hangi niteliği ile çelişiyordu?
Siyasi partiler, demokratik hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır. 1982 Anayasası'nın ilk hali, siyasi partilere yönelik çok katı yasaklar ve kolay kapatma usulleri öngörerek demokratik devletin en temel unsurlarından biri olan örgütlenme özgürlüğünü ve siyasi çoğulculuğu zayıflatmıştır. Daha sonraki değişikliklerle bu durum kısmen düzeltilmiştir.
Anayasa Hukuku ve Türk Anayasa Tarihi Testi - 4
1. Mevcut bir anayasanın, yine o anayasanın öngördüğü hukuki usuller ve sınırlar içinde kalarak değiştirilmesini sağlayan iktidara ne ad verilir?
Tali (Türev) Kurucu İktidar, var olan bir anayasanın kendisine tanıdığı yetkiyle ve yine anayasada belirtilen kurallara (örneğin değiştirilemez maddelere dokunmama) uyarak anayasada değişiklik yapan iktidardır. TBMM'nin anayasa değişikliği yapması bu duruma örnektir. Asli Kurucu İktidar ise hukuk dışı bir ortamda sıfırdan anayasa yapar.
2. 1924 Anayasası için kullanılan "kuvvetler birliği ve görevler ayrılığı" tanımıyla ifade edilmek istenen nedir?
Bu tanım, 1924 Anayasası'nın karma hükümet modelini açıklar. Teoride tüm güçler (kuvvetler birliği) Meclis'te toplanmıştır. Ancak pratikte Meclis, kanun yapma (yasama) görevini kendisi üstlenirken, ülkeyi yönetme (yürütme) görevini kendi içinden seçtiği ve denetlediği Bakanlar Kurulu'na devretmiştir (görevler ayrılığı).
3. 1961 Anayasası'nın Başlangıç metninde yer alan ve daha sonra 1982 Anayasası'nın değiştirilemez maddeleri arasına da giren, "hürriyetçi demokrasi" anlayışını ifade eden ilke aşağıdakilerden hangisidir?
1961 Anayasası'nın Başlangıç metni, anayasayı "hürriyetçi demokrasi" idealine bağlamıştır. Bu anlayış, sadece çoğunluğun yönetimine değil, aynı zamanda temel hak ve özgürlüklerin korunmasına, hukukun üstünlüğüne ve çoğulculuğa dayanan bir demokrasi modelini ifade eder. Bu ilke, 1982 Anayasası'nın 2. maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri arasında da yer alır.
4. 1982 Anayasası'nın ilk halinde yer alıp daha sonra yapılan değişikliklerle kaldırılan kurum aşağıdakilerden hangisidir?
Devlet Güvenlik Mahkemeleri, 1971-73 değişiklikleriyle anayasaya girmiş, 1982 Anayasası'nda da yer almış ancak 2004 yılında yapılan anayasa değişikliği ile "hukuk devleti" ve "doğal (kanuni) hakim" ilkelerine aykırı olduğu gerekçesiyle kaldırılmıştır.
5. Aşağıdaki Türk anayasalarından hangisi, kendisinden önce gelen tüm anayasal belgeleri açıkça yürürlükten kaldırma hükmü içermesiyle bir "ilk" olma özelliği taşır?
1924 Anayasası, son maddesiyle (Madde 105) hem 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nu hem de 1876 Kanun-i Esasi'yi açıkça ilga ederek (yürürlükten kaldırarak) "çift anayasalı" döneme son vermiş ve tek anayasa dönemini başlatmıştır.
6. 1982 Anayasası'nın 2. maddesinde sayılan Cumhuriyetin nitelikleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
Güçler ayrılığı (Kuvvetler ayrılığı), 1982 Anayasası'nın temel yapısını oluşturan çok önemli bir ilke olmasına rağmen, 2. maddede sayılan "Cumhuriyetin Nitelikleri" arasında lafzen (doğrudan) sayılmamıştır. Diğer seçenekler 2. maddede açıkça yer almaktadır.
7. 2017 Anayasa değişikliği sonrasında Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu ile ilgili olarak getirilen en önemli yenilik nedir?
Eski sistemde Cumhurbaşkanı sadece "vatana ihanet" ile suçlanabilirken, 2017 değişikliği ile bu durum değişmiştir. Yeni sistemde Cumhurbaşkanı, göreviyle ilgili veya kişisel ayrımı olmaksızın, işlediği iddia edilen her türlü suçtan dolayı Meclis soruşturması mekanizmasıyla Yüce Divan'a sevk edilebilir. Bu, sorumluluk alanının genişletilmesi anlamına gelir.
8. "Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde..." ifadesiyle başlayan 1982 Anayasası'nın 2. maddesi, devletin hangi niteliğini en çok vurgulamaktadır?
Bu ifadeler, sosyal devlet ilkesinin unsurlarını yansıtır. Sosyal devlet, sadece bireysel özgürlükleri korumakla kalmaz, aynı zamanda toplumda sosyal adaleti, sosyal güvenliği ve refahı sağlamayı, milli dayanışmayı güçlendirmeyi hedefler.
9. 2010 yılında yapılan anayasa değişikliği referandumu ile aşağıdaki kurumlardan hangisi kurulmuştur?
2010 Anayasa değişikliği paketiyle yapılan en önemli yeniliklerden biri, idarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri incelemek üzere TBMM'ye bağlı olarak Kamu Denetçiliği Kurumu'nun (Ombudsmanlık) anayasal bir kurum olarak kurulmasıdır.
10. 1961 Anayasası'nda yer alan "Cumhuriyet Senatosu" ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
Çift meclisli sistemde Senato, genellikle kanun yapım sürecini yavaşlatan ve daha tecrübeli bir gözle denetleyen bir "fren" mekanizması olarak tasarlanmıştır. 1961 Anayasası'nda da kanunların kabulünde son söz ve asıl yetki halkın temsilcilerinden oluşan Millet Meclisi'ne aitti. Senato'nun yetkileri daha sınırlıydı.
11. Bir anayasanın, kendisinden önceki anayasal düzeni yıkan bir devrim veya darbe sonucu yapılması, o anayasanın hangi özelliğini gösterir?
Devrim, darbe, savaş gibi hukuk dışı yollarla ortaya çıkan ve sıfırdan yeni bir anayasa yapan iktidara Asli Kurucu İktidar denir. 1921, 1961 ve 1982 Anayasaları bu şekilde yapılmıştır. Bu durum, anayasanın hukuki değil, siyasi bir başlangıca dayandığını gösterir.
12. 1982 Anayasası'nın ilk halinde yer alan ve siyasi partilerin kapatılmasını oldukça kolaylaştıran düzenlemeler, anayasanın hangi niteliği ile çelişiyordu?
Siyasi partiler, demokratik hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır. 1982 Anayasası'nın ilk hali, siyasi partilere yönelik çok katı yasaklar ve kolay kapatma usulleri öngörerek demokratik devletin en temel unsurlarından biri olan örgütlenme özgürlüğünü ve siyasi çoğulculuğu zayıflatmıştır. Daha sonraki değişikliklerle bu durum kısmen düzeltilmiştir.