Yasama Testi - 3
1. Milletvekillerini, seçimden önce veya sonra işledikleri iddia edilen suçlardan dolayı Meclis kararı olmaksızın tutuklanmaktan, sorguya çekilmekten, tutulmaktan ve yargılanmaktan koruyan güvenceye ne ad verilir?
Yasama dokunulmazlığı (nispi dokunulmazlık), milletvekilini cezai takibata karşı koruyan geçici ve kaldırılabilir bir güvencedir. Yasama sorumsuzluğu ise Meclis'teki söz ve düşüncelerle ilgili olup mutlak ve kalıcıdır.
2. Aşağıdakilerden hangisi, kanunların Anayasa'ya şekil bakımından aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açamaz?
Anayasa'ya göre iptal davası açma hakkı; Cumhurbaşkanına, iktidar ve ana muhalefet partisi Meclis gruplarına ve üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir. Ancak "iktidar partisi Meclis grubu"nun, kendi hükümetinin çıkardığı bir kanuna karşı iptal davası açması siyasi mantığa aykırı olduğu için bu hak genellikle ana muhalefet partisi veya 120 milletvekili tarafından kullanılır. Anayasada "İktidar ve ana muhalefet partisi Meclis grupları" dendiği için C seçeneği teknik olarak yanlış olmasa da, anayasal mantık ve beklenti açısından sorunun en doğru cevabı budur. 2017 değişikliği sonrası ise bu hak "TBMM'de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubu" olarak güncellenmiştir. Soru kökünde bu ayrım yapılmadığından, genel kurala göre en mantıklı cevap C şıkkıdır.
3. TBMM'de bir yasama yılında çıkarılan kanunların, o yılın 1 Ocak tarihinden itibaren geçerli olacağına dair bir hüküm konulması, hangi temel hukuk ilkesiyle çelişebilir?
Kanunların geriye yürümezliği ilkesi, kişilerin hukuki durumlarını sonradan çıkan ve aleyhlerine olan bir kanundan etkilenmemesini sağlar. Özellikle ceza ve vergi gibi alanlarda bu ilke çok katı uygulanır. Bir kanunun yürürlük tarihinden önceki olayları kapsaması, hukuki güvenlik ilkesini zedeler.
4. TBMM'nin, Anayasa'da özel olarak belirtilen bir çoğunluk aranmayan bir konuda karar alabilmesi için, 600 milletvekilinden 350'sinin katıldığı bir toplantıda en az kaç milletvekilinin kabul oyu vermesi gerekir?
Adi karar yeter sayısı, toplantıya katılanların salt çoğunluğudur. 350'nin salt çoğunluğu (350/2 = 175 + 1) 176'dır. Bu sayı, anayasal alt sınır olan 151'den de fazla olduğu için, gereken kabul oyu sayısı 176'dır.
5. TBMM tarafından verilen "genel ve özel af" ilanı kararı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Anayasa'nın 87. maddesine göre, genel ve özel af ilanı için TBMM üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun (360 milletvekili) kararı gerekir ve bu bir kanunla yapılır. Ancak Anayasa'nın 169. maddesi, "ormanları yakmak, yok etmek veya daraltmak" suçlarını işleyenler için af çıkarılamayacağını açıkça hükme bağlamıştır.
6. Milletvekilliği ile bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar eden milletvekilinin vekilliğinin düşürülmesine kim karar verir?
Milletvekilliği ile bağdaşmayan bir işi sürdürme, devamsızlık yapma veya istifa gibi durumlarda, milletvekilliğinin düşürülüp düşürülmeyeceğine karar verme yetkisi TBMM Genel Kurulu'na aittir. Bu karar gizli oyla ve adi çoğunlukla alınır ve Anayasa Mahkemesi denetimine tabidir.
7. Kanun tekliflerinin Meclis Genel Kurulu'na gelmeden önce, konuyla ilgili uzmanlık alanına göre incelendiği, değiştirildiği veya reddedildiği TBMM birimine ne ad verilir?
İhtisas Komisyonları (Adalet, Anayasa, Milli Savunma vb.), kanun yapım sürecinin "mutfağı" olarak kabul edilir. Gelen teklifleri teknik ve hukuki açıdan detaylı bir şekilde ele alarak Genel Kurul'un işini kolaylaştırırlar.
8. 2017 Anayasa değişikliği ile kaldırılan "gensoru" mekanizmasının temel işlevi neydi?
Gensoru, parlamenter sistemin en etkili denetim yoluydu. Bu mekanizma sayesinde, Meclis, güvensizlik oyu vererek hükümetin veya tek bir bakanın siyasi sorumluluğunu işletebilir ve onu istifaya zorlayabilirdi. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde bu mekanizmaya yer verilmemiştir.
9. TBMM Başkanı'nın seçimi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Soruda belirtilen tüm ifadeler, Anayasa ve İçtüzük'te yer alan TBMM Başkanı seçim usulünü doğru bir şekilde tanımlamaktadır. Seçim, siyasi uzlaşıyı teşvik etmek amacıyla kademeli olarak düşen nitelikli çoğunluklar gerektiren bir süreçtir ve gizli oyla yapılır.
10. "Kanun yapma yetkisinin TBMM'ye ait olması ve bu yetkinin başka bir organa devredilememesi" ilkesi, yasama yetkisinin hangi özelliğini ifade eder?
Yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesi, Anayasa'da açıkça belirtilmiştir. Bu ilke, TBMM'nin kanun yapma konusundaki tekelini korur ve bu temel görevin başka bir kuruma veya kişiye bırakılmasını engeller.
11. Bir milletvekilinin partisinden istifa etmesi, milletvekilliğini sona erdirir mi?
Milletvekilleri, seçildikleri partiyi değil, tüm milleti temsil ederler. Bu nedenle, bir partiden istifa etmek veya parti tarafından ihraç edilmek, milletvekilliğini düşüren bir sebep değildir. Vekil, görev süresi sonuna kadar bağımsız olarak görevine devam edebilir veya başka bir partiye katılabilir.
12. TBMM'nin, Sayıştay aracılığıyla kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarını denetlemesi ve kesin hesap kanun teklifini karara bağlaması, Meclis'in hangi temel yetkisini kullandığını gösterir?
Bütçe hakkı, parlamentoların en eski ve en temel yetkisidir. Bu hak, halkın vergileriyle oluşan kamu kaynaklarının nereye harcanacağına karar verme (Bütçe Kanunu) ve harcamaların doğru yapılıp yapılmadığını denetleme (Sayıştay ve Kesin Hesap Kanunu) yetkilerini kapsar.
Yasama Testi - 3
1. Milletvekillerini, seçimden önce veya sonra işledikleri iddia edilen suçlardan dolayı Meclis kararı olmaksızın tutuklanmaktan, sorguya çekilmekten, tutulmaktan ve yargılanmaktan koruyan güvenceye ne ad verilir?
Yasama dokunulmazlığı (nispi dokunulmazlık), milletvekilini cezai takibata karşı koruyan geçici ve kaldırılabilir bir güvencedir. Yasama sorumsuzluğu ise Meclis'teki söz ve düşüncelerle ilgili olup mutlak ve kalıcıdır.
2. Aşağıdakilerden hangisi, kanunların Anayasa'ya şekil bakımından aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açamaz?
Anayasa'ya göre iptal davası açma hakkı; Cumhurbaşkanına, iktidar ve ana muhalefet partisi Meclis gruplarına ve üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir. Ancak "iktidar partisi Meclis grubu"nun, kendi hükümetinin çıkardığı bir kanuna karşı iptal davası açması siyasi mantığa aykırı olduğu için bu hak genellikle ana muhalefet partisi veya 120 milletvekili tarafından kullanılır. Anayasada "İktidar ve ana muhalefet partisi Meclis grupları" dendiği için C seçeneği teknik olarak yanlış olmasa da, anayasal mantık ve beklenti açısından sorunun en doğru cevabı budur. 2017 değişikliği sonrası ise bu hak "TBMM'de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubu" olarak güncellenmiştir. Soru kökünde bu ayrım yapılmadığından, genel kurala göre en mantıklı cevap C şıkkıdır.
3. TBMM'de bir yasama yılında çıkarılan kanunların, o yılın 1 Ocak tarihinden itibaren geçerli olacağına dair bir hüküm konulması, hangi temel hukuk ilkesiyle çelişebilir?
Kanunların geriye yürümezliği ilkesi, kişilerin hukuki durumlarını sonradan çıkan ve aleyhlerine olan bir kanundan etkilenmemesini sağlar. Özellikle ceza ve vergi gibi alanlarda bu ilke çok katı uygulanır. Bir kanunun yürürlük tarihinden önceki olayları kapsaması, hukuki güvenlik ilkesini zedeler.
4. TBMM'nin, Anayasa'da özel olarak belirtilen bir çoğunluk aranmayan bir konuda karar alabilmesi için, 600 milletvekilinden 350'sinin katıldığı bir toplantıda en az kaç milletvekilinin kabul oyu vermesi gerekir?
Adi karar yeter sayısı, toplantıya katılanların salt çoğunluğudur. 350'nin salt çoğunluğu (350/2 = 175 + 1) 176'dır. Bu sayı, anayasal alt sınır olan 151'den de fazla olduğu için, gereken kabul oyu sayısı 176'dır.
5. TBMM tarafından verilen "genel ve özel af" ilanı kararı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Anayasa'nın 87. maddesine göre, genel ve özel af ilanı için TBMM üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun (360 milletvekili) kararı gerekir ve bu bir kanunla yapılır. Ancak Anayasa'nın 169. maddesi, "ormanları yakmak, yok etmek veya daraltmak" suçlarını işleyenler için af çıkarılamayacağını açıkça hükme bağlamıştır.
6. Milletvekilliği ile bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar eden milletvekilinin vekilliğinin düşürülmesine kim karar verir?
Milletvekilliği ile bağdaşmayan bir işi sürdürme, devamsızlık yapma veya istifa gibi durumlarda, milletvekilliğinin düşürülüp düşürülmeyeceğine karar verme yetkisi TBMM Genel Kurulu'na aittir. Bu karar gizli oyla ve adi çoğunlukla alınır ve Anayasa Mahkemesi denetimine tabidir.
7. Kanun tekliflerinin Meclis Genel Kurulu'na gelmeden önce, konuyla ilgili uzmanlık alanına göre incelendiği, değiştirildiği veya reddedildiği TBMM birimine ne ad verilir?
İhtisas Komisyonları (Adalet, Anayasa, Milli Savunma vb.), kanun yapım sürecinin "mutfağı" olarak kabul edilir. Gelen teklifleri teknik ve hukuki açıdan detaylı bir şekilde ele alarak Genel Kurul'un işini kolaylaştırırlar.
8. 2017 Anayasa değişikliği ile kaldırılan "gensoru" mekanizmasının temel işlevi neydi?
Gensoru, parlamenter sistemin en etkili denetim yoluydu. Bu mekanizma sayesinde, Meclis, güvensizlik oyu vererek hükümetin veya tek bir bakanın siyasi sorumluluğunu işletebilir ve onu istifaya zorlayabilirdi. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde bu mekanizmaya yer verilmemiştir.
9. TBMM Başkanı'nın seçimi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Soruda belirtilen tüm ifadeler, Anayasa ve İçtüzük'te yer alan TBMM Başkanı seçim usulünü doğru bir şekilde tanımlamaktadır. Seçim, siyasi uzlaşıyı teşvik etmek amacıyla kademeli olarak düşen nitelikli çoğunluklar gerektiren bir süreçtir ve gizli oyla yapılır.
10. "Kanun yapma yetkisinin TBMM'ye ait olması ve bu yetkinin başka bir organa devredilememesi" ilkesi, yasama yetkisinin hangi özelliğini ifade eder?
Yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesi, Anayasa'da açıkça belirtilmiştir. Bu ilke, TBMM'nin kanun yapma konusundaki tekelini korur ve bu temel görevin başka bir kuruma veya kişiye bırakılmasını engeller.
11. Bir milletvekilinin partisinden istifa etmesi, milletvekilliğini sona erdirir mi?
Milletvekilleri, seçildikleri partiyi değil, tüm milleti temsil ederler. Bu nedenle, bir partiden istifa etmek veya parti tarafından ihraç edilmek, milletvekilliğini düşüren bir sebep değildir. Vekil, görev süresi sonuna kadar bağımsız olarak görevine devam edebilir veya başka bir partiye katılabilir.
12. TBMM'nin, Sayıştay aracılığıyla kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarını denetlemesi ve kesin hesap kanun teklifini karara bağlaması, Meclis'in hangi temel yetkisini kullandığını gösterir?
Bütçe hakkı, parlamentoların en eski ve en temel yetkisidir. Bu hak, halkın vergileriyle oluşan kamu kaynaklarının nereye harcanacağına karar verme (Bütçe Kanunu) ve harcamaların doğru yapılıp yapılmadığını denetleme (Sayıştay ve Kesin Hesap Kanunu) yetkilerini kapsar.