Yasama Testi - 4
1. Anayasa'ya göre, bir ilin veya seçim çevresinin TBMM'de hiç üyesi kalmaması durumunda, boşalmayı takip eden kaç günün sonundaki ilk Pazar günü zorunlu olarak ara seçime gidilir?
Ara seçime ilişkin temel kural, genel seçimlere bir yıldan az süre kalmışsa yapılamamasıdır. Ancak bu kuralın istisnası, bir ilin veya seçim çevresinin Meclis'te hiç temsilcisinin kalmamasıdır. Bu durumda, boşalmadan sonraki 90 günü takip eden ilk Pazar günü zorunlu olarak ara seçim yapılır.
2. Anayasa Mahkemesi'nde kanunların Anayasa'ya "şekil bakımından" aykırılığı iddiasıyla iptal davası açma süresi, kanunun Resmi Gazete'de yayımlanmasından itibaren kaç gündür?
Anayasa'ya aykırılık denetiminde süreler çok önemlidir. Esas bakımından iptal davası açma süresi 60 gün iken, kanunun oylama yeter sayıları gibi usul kurallarına aykırılığını ifade eden şekil bakımından denetim için bu süre çok daha kısadır ve kanunun yayımlanmasından itibaren 10 gündür.
3. TBMM İçtüzüğü'nün hukuki niteliği ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
TBMM İçtüzüğü, Meclis'in kendi çalışmalarını düzenlediği için bir "parlamento kararı"dır. Ancak normlar hiyerarşisinde kanunlar gibi önemli bir yeri olduğu ve temel hakları etkileyebileceği için, istisnai olarak Anayasa Mahkemesi'nin hem şekil hem de esas denetimine tabidir.
4. TBMM Genel Kurulu'nun açılabilmesi için gereken toplantı yeter sayısı olan 200 milletvekili ile toplanan bir oturumda, af kanunu teklifi oylaması yapılabilir mi ve kabul edilmesi için en az kaç oy gerekir?
Bu, anayasa hukukunun önemli bir mantık kuralıdır. Af kanununun kabulü için gereken karar yeter sayısı, üye tamsayısının beşte üçü olan 360'tır. Toplantıda sadece 200 milletvekili varsa, alınabilecek en yüksek karar oyu bile 360'a ulaşamayacağı için, bu oylamanın yapılması usulen mümkün değildir. Yani, nitelikli çoğunluk gerektiren bir oylama için toplantıda en az o nitelikli çoğunluk kadar üyenin bulunması gerekir.
5. TBMM'nin, hükümetin bir önceki yıl yaptığı harcamaların bütçeye uygun olup olmadığını denetleyerek akladığı (ibra ettiği) veya reddettiği kanuna ne ad verilir?
Bütçe Kanunu, gelecek bir yıl için harcama izni verirken; Kesin Hesap Kanunu, geçmiş bir yılın harcamalarının denetlenmesi ve onaylanmasıdır. Bu kanun, Meclis'in bütçe hakkının denetim ayağını oluşturur ve Sayıştay raporları esas alınarak görüşülür.
6. Meclis Araştırması ile Meclis Soruşturması arasındaki temel fark nedir?
Meclis Araştırması, belirli bir konudaki durumu aydınlatmak ve bilgi toplamak amacıyla yapılır; herhangi bir hukuki veya siyasi yaptırımı yoktur. Meclis Soruşturması ise Cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanların görevleriyle ilgili suç iddialarını araştırmak için açılan ve sonunda Yüce Divan'a sevk kararı ile sonuçlanabilen bir cezai denetim yoludur.
7. "Yasama yetkisinin genelliği" ilkesinin Anayasa tarafından sınırlandırıldığı, yani TBMM'nin kanunla düzenleyemeyeceği alanlara ne ad verilir?
Yasama yetkisi genel olsa da, Anayasa bazı konuları münhasıran yürütmenin düzenleyici işlemlerine (Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi gibi) bırakmıştır. Yürütmenin bu münhasır düzenleme alanına, yasamanın kanunla giremeyeceği "saklı alan" denir. Örneğin sosyal ve ekonomik hakların birçoğu bu alana girer.
8. TBMM Başkanlık Divanı'nın oluşumunda siyasi parti gruplarının üye sayısı oranında temsil edilmesi, hangi anayasal ilkenin bir yansımasıdır?
Başkanlık Divanı'nın (başkanvekilleri, katipler, idare amirleri) partilerin milletvekili sayısına göre belirlenmesi, Meclis'in genel siyasi yapısının ve seçmen iradesinin Meclis yönetimine de yansımasını sağlar. Bu durum, demokrasinin çoğulcu karakterinin ve temsilde adalet ilkesinin bir gereğidir.
9. Bir kanunun yürürlüğe girebilmesi için son ve zorunlu aşama aşağıdakilerden hangisidir?
Kanun yapım süreci Meclis'te başlar ve Cumhurbaşkanı'nın onayıyla devam eder. Ancak bir kanunun hukuken varlık kazanması ve vatandaşları bağlayıcı hale gelmesi için mutlaka Resmi Gazete'de yayımlanması gerekir. Yayımlanmayan bir kanun yürürlüğe giremez.
10. TBMM tarafından dört yıllık bir süre için ve gizli oyla seçilen, idarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri inceleyen Kamu Başdenetçisi'ni (Ombudsman) kim seçer?
Kamu Denetçiliği Kurumu, Anayasa'ya göre TBMM Başkanlığı'na bağlı bir denetim mekanizmasıdır. Bu kurumun başı olan Kamu Başdenetçisi'ni seçmek, TBMM Genel Kurulu'nun özel görev ve yetkileri arasındadır.
11. Milletvekillerinin göreve başlarken ettikleri yeminde (ant içme) aşağıdaki ifadelerden hangisi yer almaz?
Milletvekilleri, seçildikten sonra belirli bir partiyi değil, "büyük Türk Milleti"ni temsil ederler. Bu nedenle yemin metni, partiler üstü bir bağlılığı, yani devlete ve anayasal ilkelere sadakati vurgular. Yeminde herhangi bir siyasi partiye bağlılık ifadesi yer almaz.
12. 2017 Anayasa değişikliği sonrası, TBMM'nin yürütmeyi denetleme fonksiyonu açısından en çok zayıflayan yönü aşağıdakilerden hangisidir?
Yeni sistemde Yazılı Soru, Meclis Araştırması, Genel Görüşme ve Meclis Soruşturması gibi denetim yolları varlığını sürdürürken, parlamenter sistemin en güçlü siyasi denetim aracı olan ve hükümeti düşürme potansiyeli taşıyan "gensoru" mekanizması kaldırılmıştır. Bu durum, Meclis'in yürütme üzerindeki siyasi denetim gücünü önemli ölçüde azaltmıştır.
Yasama Testi - 4
1. Anayasa'ya göre, bir ilin veya seçim çevresinin TBMM'de hiç üyesi kalmaması durumunda, boşalmayı takip eden kaç günün sonundaki ilk Pazar günü zorunlu olarak ara seçime gidilir?
Ara seçime ilişkin temel kural, genel seçimlere bir yıldan az süre kalmışsa yapılamamasıdır. Ancak bu kuralın istisnası, bir ilin veya seçim çevresinin Meclis'te hiç temsilcisinin kalmamasıdır. Bu durumda, boşalmadan sonraki 90 günü takip eden ilk Pazar günü zorunlu olarak ara seçim yapılır.
2. Anayasa Mahkemesi'nde kanunların Anayasa'ya "şekil bakımından" aykırılığı iddiasıyla iptal davası açma süresi, kanunun Resmi Gazete'de yayımlanmasından itibaren kaç gündür?
Anayasa'ya aykırılık denetiminde süreler çok önemlidir. Esas bakımından iptal davası açma süresi 60 gün iken, kanunun oylama yeter sayıları gibi usul kurallarına aykırılığını ifade eden şekil bakımından denetim için bu süre çok daha kısadır ve kanunun yayımlanmasından itibaren 10 gündür.
3. TBMM İçtüzüğü'nün hukuki niteliği ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
TBMM İçtüzüğü, Meclis'in kendi çalışmalarını düzenlediği için bir "parlamento kararı"dır. Ancak normlar hiyerarşisinde kanunlar gibi önemli bir yeri olduğu ve temel hakları etkileyebileceği için, istisnai olarak Anayasa Mahkemesi'nin hem şekil hem de esas denetimine tabidir.
4. TBMM Genel Kurulu'nun açılabilmesi için gereken toplantı yeter sayısı olan 200 milletvekili ile toplanan bir oturumda, af kanunu teklifi oylaması yapılabilir mi ve kabul edilmesi için en az kaç oy gerekir?
Bu, anayasa hukukunun önemli bir mantık kuralıdır. Af kanununun kabulü için gereken karar yeter sayısı, üye tamsayısının beşte üçü olan 360'tır. Toplantıda sadece 200 milletvekili varsa, alınabilecek en yüksek karar oyu bile 360'a ulaşamayacağı için, bu oylamanın yapılması usulen mümkün değildir. Yani, nitelikli çoğunluk gerektiren bir oylama için toplantıda en az o nitelikli çoğunluk kadar üyenin bulunması gerekir.
5. TBMM'nin, hükümetin bir önceki yıl yaptığı harcamaların bütçeye uygun olup olmadığını denetleyerek akladığı (ibra ettiği) veya reddettiği kanuna ne ad verilir?
Bütçe Kanunu, gelecek bir yıl için harcama izni verirken; Kesin Hesap Kanunu, geçmiş bir yılın harcamalarının denetlenmesi ve onaylanmasıdır. Bu kanun, Meclis'in bütçe hakkının denetim ayağını oluşturur ve Sayıştay raporları esas alınarak görüşülür.
6. Meclis Araştırması ile Meclis Soruşturması arasındaki temel fark nedir?
Meclis Araştırması, belirli bir konudaki durumu aydınlatmak ve bilgi toplamak amacıyla yapılır; herhangi bir hukuki veya siyasi yaptırımı yoktur. Meclis Soruşturması ise Cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanların görevleriyle ilgili suç iddialarını araştırmak için açılan ve sonunda Yüce Divan'a sevk kararı ile sonuçlanabilen bir cezai denetim yoludur.
7. "Yasama yetkisinin genelliği" ilkesinin Anayasa tarafından sınırlandırıldığı, yani TBMM'nin kanunla düzenleyemeyeceği alanlara ne ad verilir?
Yasama yetkisi genel olsa da, Anayasa bazı konuları münhasıran yürütmenin düzenleyici işlemlerine (Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi gibi) bırakmıştır. Yürütmenin bu münhasır düzenleme alanına, yasamanın kanunla giremeyeceği "saklı alan" denir. Örneğin sosyal ve ekonomik hakların birçoğu bu alana girer.
8. TBMM Başkanlık Divanı'nın oluşumunda siyasi parti gruplarının üye sayısı oranında temsil edilmesi, hangi anayasal ilkenin bir yansımasıdır?
Başkanlık Divanı'nın (başkanvekilleri, katipler, idare amirleri) partilerin milletvekili sayısına göre belirlenmesi, Meclis'in genel siyasi yapısının ve seçmen iradesinin Meclis yönetimine de yansımasını sağlar. Bu durum, demokrasinin çoğulcu karakterinin ve temsilde adalet ilkesinin bir gereğidir.
9. Bir kanunun yürürlüğe girebilmesi için son ve zorunlu aşama aşağıdakilerden hangisidir?
Kanun yapım süreci Meclis'te başlar ve Cumhurbaşkanı'nın onayıyla devam eder. Ancak bir kanunun hukuken varlık kazanması ve vatandaşları bağlayıcı hale gelmesi için mutlaka Resmi Gazete'de yayımlanması gerekir. Yayımlanmayan bir kanun yürürlüğe giremez.
10. TBMM tarafından dört yıllık bir süre için ve gizli oyla seçilen, idarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri inceleyen Kamu Başdenetçisi'ni (Ombudsman) kim seçer?
Kamu Denetçiliği Kurumu, Anayasa'ya göre TBMM Başkanlığı'na bağlı bir denetim mekanizmasıdır. Bu kurumun başı olan Kamu Başdenetçisi'ni seçmek, TBMM Genel Kurulu'nun özel görev ve yetkileri arasındadır.
11. Milletvekillerinin göreve başlarken ettikleri yeminde (ant içme) aşağıdaki ifadelerden hangisi yer almaz?
Milletvekilleri, seçildikten sonra belirli bir partiyi değil, "büyük Türk Milleti"ni temsil ederler. Bu nedenle yemin metni, partiler üstü bir bağlılığı, yani devlete ve anayasal ilkelere sadakati vurgular. Yeminde herhangi bir siyasi partiye bağlılık ifadesi yer almaz.
12. 2017 Anayasa değişikliği sonrası, TBMM'nin yürütmeyi denetleme fonksiyonu açısından en çok zayıflayan yönü aşağıdakilerden hangisidir?
Yeni sistemde Yazılı Soru, Meclis Araştırması, Genel Görüşme ve Meclis Soruşturması gibi denetim yolları varlığını sürdürürken, parlamenter sistemin en güçlü siyasi denetim aracı olan ve hükümeti düşürme potansiyeli taşıyan "gensoru" mekanizması kaldırılmıştır. Bu durum, Meclis'in yürütme üzerindeki siyasi denetim gücünü önemli ölçüde azaltmıştır.