Yasama Testi - 5 (Genel Tekrar)
1. Aşağıdaki durumlardan hangisinde bir milletvekilinin yasama dokunulmazlığı, Meclis kararına gerek olmaksızın kendiliğinden kalkar ve vekil hakkında soruşturma/kovuşturma yapılabilir?
Yasama dokunulmazlığının iki önemli istisnası vardır: 1) Ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hali, 2) Seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14. maddesindeki durumlar (Devletin bütünlüğüne karşı suçlar vb.). Bu durumlarda dokunulmazlık koruması işlemez ve Meclis kararı aranmaz.
2. TBMM, bir yasama yılında en fazla ne kadar süre tatil yapabilir?
Anayasa'nın 93. maddesine göre, TBMM bir yasama yılı içinde en çok üç ay tatil yapabilir. Bunun dışında, çalışmalarına on beş günü geçmemek üzere ara verebilir.
3. Bütçe Kanunu ve Kesin Hesap Kanunu tekliflerini görüşüp karara bağlamak TBMM'nin görevidir. Bu iki kanun arasındaki temel fark nedir?
Bütçe Kanunu, yürütme organına gelecek mali yıl için ne kadar harcama yapabileceği ve ne kadar gelir toplayabileceği konusunda bir yetki ve izin verir (geleceğe yönelik). Kesin Hesap Kanunu ise, tamamlanmış olan bir mali yılın sonuçlarını gösterir ve yapılan harcamaların bütçeye uygun olup olmadığını denetleyerek Meclis'in onayına sunar (geçmişe yönelik).
4. TBMM'nin, Anayasa'ya aykırı olmamak kaydıyla, istediği her konuda, istediği kadar ayrıntılı düzenleme yapabilmesi, yasama yetkisinin hangi iki özelliğinin birleşimidir?
"İstediği her konuda" ifadesi yasama yetkisinin **genelliğini** (konu sınırlamasının olmaması), "istediği kadar ayrıntılı düzenleme yapabilmesi" ve bunu "ilk elden" yapabilmesi ise **asliliğini** (başka bir organdan yetki almaması) ifade eder.
5. TBMM Genel Kurulu'nda bir kanun teklifinin maddelerine geçilmesinin kabul edilmemesi ne anlama gelir?
Kanun yapım sürecinde, komisyondan gelen raporun ardından Genel Kurul'da teklifin tümü üzerinde görüşme yapılır. Bu görüşmelerden sonra maddelerine geçilmesi oylanır. Eğer maddelere geçilmesi reddedilirse, bu durum teklifin esastan, yani tümüyle reddedildiği anlamına gelir ve o teklif aynı yasama yılı içinde bir daha Meclis gündemine getirilemez.
6. Aşağıdaki TBMM işlemlerinden hangisi, bir kanunla değil, parlamento kararıyla yapılır?
Savaş ilanı, TSK'nın yabancı ülkelere gönderilmesi veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye'de bulunmasına izin verilmesi gibi kararlar, Meclis'in milli egemenliği doğrudan kullandığı önemli yetkilerdir ve bunlar kanun formatında değil, parlamento kararı şeklinde alınır. Diğer seçeneklerin tamamı kanunla düzenlenir.
7. TBMM'nin bir yasama döneminin süresi ne kadardır ve bu dönem içinde kaç yasama yılı bulunur?
İki genel seçim arasında geçen süreye "yasama dönemi" denir ve bu süre 5 yıldır. Meclis'in bir yıl içinde çalıştığı süreye (1 Ekim - 30 Eylül) ise "yasama yılı" denir. Dolayısıyla bir yasama dönemi, normal şartlarda beş yasama yılından oluşur.
8. Anayasa Mahkemesi'ne ve Hâkimler ve Savcılar Kurulu'na üye seçmek, aşağıdaki kurumlardan hangisinin görev ve yetkileri arasındadır?
Kuvvetler ayrılığı ilkesi çerçevesinde, yasama organı olan TBMM'nin, yargı organlarının oluşumunda da rolü vardır. TBMM, Anayasa Mahkemesi'nin 15 üyesinden 3'ünü, Hâkimler ve Savcılar Kurulu'nun ise 13 üyesinden 7'sini seçerek yargı üzerinde bir denge unsuru oluşturur.
9. TBMM'de kapalı (gizli) oturum yapılmasına kim karar verebilir?
TBMM çalışmalarının aleniyeti (açıklığı) esastır. Ancak İçtüzük'e göre, Bakanlar Kurulu'nun (eski sistem), bir siyasi parti grubunun veya en az yirmi milletvekilinin gerekçeli önerisi üzerine, TBMM Genel Kurulu'nun kararıyla kapalı oturum yapılabilir. Meclis Başkanı da doğrudan doğruya kapalı oturum teklif edebilir, ancak kararı Genel Kurul verir.
10. Bir milletvekilinin, milletvekilliği sıfatı sona erdikten sonra, Meclis'te söylediği sözler ve açıkladığı düşünceler nedeniyle hakkında dava açılabilir mi?
Bu durum, yasama sorumsuzluğu (mutlak dokunulmazlık) ile yasama dokunulmazlığı (nispi dokunulmazlık) arasındaki en temel farktır. Yasama dokunulmazlığı vekillik süresince geçerlidir ve cezai takibattan korur. Yasama sorumsuzluğu ise Meclis'teki söz ve düşüncelerle ilgilidir, mutlaktır, kaldırılamaz ve milletvekilliği bittikten sonra da ömür boyu devam eder.
11. Aşağıdakilerden hangisi TBMM'nin kendi kendini denetleme mekanizmalarından biridir?
TBMM'nin kendi yönetimini (Başkanlık Divanı), komisyonlarını ve çalışma düzenini (İçtüzük) kendisinin belirlemesi, yasama organının yürütme ve yargıdan bağımsızlığını (yasama özerkliği) sağlayan bir "kendi kendini denetleme ve düzenleme" mekanizmasıdır.
12. TBMM ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin birlikte yenilenmesi kararı (erken seçim), TBMM tarafından en az kaç milletvekilinin oyu ile alınabilir?
Anayasa'nın 116. maddesine göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla (600 x 3/5 = 360) seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde genel seçim ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Yasama Testi - 5 (Genel Tekrar)
1. Aşağıdaki durumlardan hangisinde bir milletvekilinin yasama dokunulmazlığı, Meclis kararına gerek olmaksızın kendiliğinden kalkar ve vekil hakkında soruşturma/kovuşturma yapılabilir?
Yasama dokunulmazlığının iki önemli istisnası vardır: 1) Ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hali, 2) Seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14. maddesindeki durumlar (Devletin bütünlüğüne karşı suçlar vb.). Bu durumlarda dokunulmazlık koruması işlemez ve Meclis kararı aranmaz.
2. TBMM, bir yasama yılında en fazla ne kadar süre tatil yapabilir?
Anayasa'nın 93. maddesine göre, TBMM bir yasama yılı içinde en çok üç ay tatil yapabilir. Bunun dışında, çalışmalarına on beş günü geçmemek üzere ara verebilir.
3. Bütçe Kanunu ve Kesin Hesap Kanunu tekliflerini görüşüp karara bağlamak TBMM'nin görevidir. Bu iki kanun arasındaki temel fark nedir?
Bütçe Kanunu, yürütme organına gelecek mali yıl için ne kadar harcama yapabileceği ve ne kadar gelir toplayabileceği konusunda bir yetki ve izin verir (geleceğe yönelik). Kesin Hesap Kanunu ise, tamamlanmış olan bir mali yılın sonuçlarını gösterir ve yapılan harcamaların bütçeye uygun olup olmadığını denetleyerek Meclis'in onayına sunar (geçmişe yönelik).
4. TBMM'nin, Anayasa'ya aykırı olmamak kaydıyla, istediği her konuda, istediği kadar ayrıntılı düzenleme yapabilmesi, yasama yetkisinin hangi iki özelliğinin birleşimidir?
"İstediği her konuda" ifadesi yasama yetkisinin **genelliğini** (konu sınırlamasının olmaması), "istediği kadar ayrıntılı düzenleme yapabilmesi" ve bunu "ilk elden" yapabilmesi ise **asliliğini** (başka bir organdan yetki almaması) ifade eder.
5. TBMM Genel Kurulu'nda bir kanun teklifinin maddelerine geçilmesinin kabul edilmemesi ne anlama gelir?
Kanun yapım sürecinde, komisyondan gelen raporun ardından Genel Kurul'da teklifin tümü üzerinde görüşme yapılır. Bu görüşmelerden sonra maddelerine geçilmesi oylanır. Eğer maddelere geçilmesi reddedilirse, bu durum teklifin esastan, yani tümüyle reddedildiği anlamına gelir ve o teklif aynı yasama yılı içinde bir daha Meclis gündemine getirilemez.
6. Aşağıdaki TBMM işlemlerinden hangisi, bir kanunla değil, parlamento kararıyla yapılır?
Savaş ilanı, TSK'nın yabancı ülkelere gönderilmesi veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye'de bulunmasına izin verilmesi gibi kararlar, Meclis'in milli egemenliği doğrudan kullandığı önemli yetkilerdir ve bunlar kanun formatında değil, parlamento kararı şeklinde alınır. Diğer seçeneklerin tamamı kanunla düzenlenir.
7. TBMM'nin bir yasama döneminin süresi ne kadardır ve bu dönem içinde kaç yasama yılı bulunur?
İki genel seçim arasında geçen süreye "yasama dönemi" denir ve bu süre 5 yıldır. Meclis'in bir yıl içinde çalıştığı süreye (1 Ekim - 30 Eylül) ise "yasama yılı" denir. Dolayısıyla bir yasama dönemi, normal şartlarda beş yasama yılından oluşur.
8. Anayasa Mahkemesi'ne ve Hâkimler ve Savcılar Kurulu'na üye seçmek, aşağıdaki kurumlardan hangisinin görev ve yetkileri arasındadır?
Kuvvetler ayrılığı ilkesi çerçevesinde, yasama organı olan TBMM'nin, yargı organlarının oluşumunda da rolü vardır. TBMM, Anayasa Mahkemesi'nin 15 üyesinden 3'ünü, Hâkimler ve Savcılar Kurulu'nun ise 13 üyesinden 7'sini seçerek yargı üzerinde bir denge unsuru oluşturur.
9. TBMM'de kapalı (gizli) oturum yapılmasına kim karar verebilir?
TBMM çalışmalarının aleniyeti (açıklığı) esastır. Ancak İçtüzük'e göre, Bakanlar Kurulu'nun (eski sistem), bir siyasi parti grubunun veya en az yirmi milletvekilinin gerekçeli önerisi üzerine, TBMM Genel Kurulu'nun kararıyla kapalı oturum yapılabilir. Meclis Başkanı da doğrudan doğruya kapalı oturum teklif edebilir, ancak kararı Genel Kurul verir.
10. Bir milletvekilinin, milletvekilliği sıfatı sona erdikten sonra, Meclis'te söylediği sözler ve açıkladığı düşünceler nedeniyle hakkında dava açılabilir mi?
Bu durum, yasama sorumsuzluğu (mutlak dokunulmazlık) ile yasama dokunulmazlığı (nispi dokunulmazlık) arasındaki en temel farktır. Yasama dokunulmazlığı vekillik süresince geçerlidir ve cezai takibattan korur. Yasama sorumsuzluğu ise Meclis'teki söz ve düşüncelerle ilgilidir, mutlaktır, kaldırılamaz ve milletvekilliği bittikten sonra da ömür boyu devam eder.
11. Aşağıdakilerden hangisi TBMM'nin kendi kendini denetleme mekanizmalarından biridir?
TBMM'nin kendi yönetimini (Başkanlık Divanı), komisyonlarını ve çalışma düzenini (İçtüzük) kendisinin belirlemesi, yasama organının yürütme ve yargıdan bağımsızlığını (yasama özerkliği) sağlayan bir "kendi kendini denetleme ve düzenleme" mekanizmasıdır.
12. TBMM ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin birlikte yenilenmesi kararı (erken seçim), TBMM tarafından en az kaç milletvekilinin oyu ile alınabilir?
Anayasa'nın 116. maddesine göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla (600 x 3/5 = 360) seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde genel seçim ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.