📜 1982 Anayasası ve Evrimi 📜
T.C. Anayasası Madde Dizini
1. Anayasa'nın Yapısı: 1982 Anayasası, bir "Başlangıç" kısmı, 7 "Kısım" ve bu kısımlara bağlı "Bölüm"lerden oluşur. Toplam 177 asıl ve 21 geçici maddesi vardır.
2. Başlangıç Kısmı: Anayasanın dayandığı temel görüş ve ilkeleri belirtir ve anayasa metnine dahildir. Anayasanın yorumlanmasında dikkate alınır.
3. BİRİNCİ KISIM: Genel Esaslar: Devletin şekli (Cumhuriyet), Cumhuriyetin nitelikleri, Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti gibi temel, değiştirilemez hükümleri içerir (Madde 1-11).
4. İKİNCİ KISIM: Temel Haklar ve Ödevler: Anayasanın en hacimli kısmıdır. Kişinin Hakları, Sosyal ve Ekonomik Haklar ile Siyasi Hakları düzenler (Madde 12-74).
5. ÜÇÜNCÜ KISIM: Cumhuriyetin Temel Organları: Devletin üç temel erki olan Yasama (TBMM), Yürütme (Cumhurbaşkanı) ve Yargı (Mahkemeler) organlarını ayrıntılı olarak düzenler (Madde 75-160).
6. DÖRDÜNCÜ KISIM: Malî ve Ekonomik Hükümler: Bütçe, vergi ödevi, piyasaların denetimi ve doğal servetlerin korunması gibi konuları ele alır (Madde 161-173).
7. BEŞİNCİ KISIM: Çeşitli Hükümler: İnkılâp kanunlarının korunması gibi özel konuları içerir (Madde 174).
8. ALTINCI KISIM: Geçici Hükümler: Anayasanın yürürlüğe girmesi ve yeni düzene geçiş sürecini düzenleyen maddelerdir. Birçoğu zamanla işlevini yitirmiştir.
9. YEDİNCİ KISIM: Son Hükümler: Anayasanın nasıl değiştirileceğini, başlığını ve yürürlüğe giriş tarihini belirten maddelerdir (Madde 175-177).
10. Değiştirilemez Maddeler (İlk Üç Madde): Madde 1 (Devletin Şekli), Madde 2 (Cumhuriyetin Nitelikleri), Madde 3 (Devletin Bütünlüğü, Dili, Bayrağı, Marşı, Başkenti). Bu maddeler ve değiştirilemeyeceği hükmü (Madde 4) değiştirilemez.
1982 Anayasasında 2007 Değişiklikleri
11. Temel Amaç: 2007 yılındaki "367 Krizi" olarak bilinen Cumhurbaşkanlığı seçimi krizini aşmak ve Cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafından seçilmesini sağlamaktır.
12. Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesi: En önemli değişiklik, Cumhurbaşkanının TBMM tarafından değil, doğrudan halk tarafından seçilmesi usulünün getirilmesidir.
13. Cumhurbaşkanının Görev Süresi: Cumhurbaşkanının görev süresi 7 yıldan "5 yıla" indirilmiştir.
14. İkinci Kez Seçilebilme: "Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir" kuralı getirilmiştir. (Eski sistemde 7 yıllığına bir kez seçiliyordu).
15. Seçim Usulü: Cumhurbaşkanlığı seçiminin "5+5" formülüyle ve iki turlu bir sistemle yapılması öngörülmüştür.
16. Genel Seçimlerin Süresi: TBMM genel seçimlerinin süresi 5 yıldan "4 yıla" indirilmiştir. (Bu hüküm 2017'de tekrar 5 yıla çıkarılmıştır).
17. TBMM Toplantı Yeter Sayısı: TBMM'nin tüm toplantılarında toplantı yeter sayısının, üye tamsayısının "üçte biri (1/3)" olduğu net bir şekilde anayasaya yazılmıştır. (367 krizine bir tepkidir).
18. Yarı Başkanlık Tartışması: Bu değişiklikler, halk tarafından seçilen bir Cumhurbaşkanı ve Meclis'e karşı sorumlu bir Başbakan modelini yaratarak Türkiye'yi "yarı başkanlık" sistemine yaklaştırmıştır.
1982 Anayasasında 2010 Değişiklikleri
19. Temel Amaç: 12 Eylül darbe anayasasının vesayetçi ruhunu zayıflatmak, temel hak ve özgürlükleri genişletmek ve yargı sisteminde reform yapmaktı.
20. Bireysel Başvuru Hakkı: Vatandaşlara, temel haklarının kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne "bireysel başvuru" yapma hakkı tanınmıştır.
21. Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık): İdarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri incelemek üzere, TBMM'ye bağlı Kamu Denetçiliği Kurumu anayasal bir statüye kavuşturulmuştur.
22. Kişisel Verilerin Korunması: "Kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı" anayasal bir güvence altına alınmıştır.
23. Çocuk Hakları ve Pozitif Ayrımcılık: Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirlerin eşitlik ilkesine aykırı sayılamayacağı belirtilerek pozitif ayrımcılık anayasal ilke haline getirilmiştir.
24. AYM'nin Yapısının Değişmesi: Anayasa Mahkemesi üye sayısı 11 asıl 4 yedekten, 17 asıl üyeye çıkarılmıştır.
25. HSYK'nın Yapısının Değişmesi: Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) üye sayısı 7'den 22'ye çıkarılmış, yapısı daha sivil ve katılımcı hale getirilmiştir.
26. HSYK Kararlarına Yargı Yolu: HSYK'nın "meslekten çıkarma" kararlarına karşı yargı yolu açılmıştır.
27. Askeri Yargının Alanının Daraltılması: Askeri mahkemelerin sivil kişileri yargılaması kural olarak kaldırılmış, Askeri Yargıtay ve AYİM'in alanları daraltılmıştır.
28. YAŞ Kararlarına Yargı Yolu: Yüksek Askeri Şûra'nın (YAŞ) "kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma" kararlarına karşı yargı yolu açılmıştır.
29. Memurlara Toplu Sözleşme Hakkı: Memurlara ve diğer kamu görevlilerine "toplu sözleşme yapma hakkı" tanınmıştır (Grev hakkı hariç).
30. Geçici 15. Maddenin Kaldırılması: 12 Eylül 1980 darbesini yapan Milli Güvenlik Konseyi üyelerinin yargılanmasını engelleyen "Geçici 15. madde" yürürlükten kaldırılmıştır.
1982 Anayasasında 2017 Değişiklikleri
31. Temel Amaç: Türkiye'nin hükümet sistemini parlamenter sistemden "Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi"ne dönüştürmektir.
32. Başbakanlık Makamının Kaldırılması: Yürütme yetkisinin tamamen Cumhurbaşkanında toplanmasıyla Başbakanlık makamı ve Bakanlar Kurulu kaldırılmıştır.
33. Yürütmenin Tek Başlı Olması: Cumhurbaşkanı hem "Devlet Başkanı" hem de "Hükümet Başkanı" sıfatlarını birleştirmiştir.
34. Cumhurbaşkanı Yardımcılığı: Cumhurbaşkanına görevlerinde yardımcı olmak üzere Cumhurbaşkanı Yardımcılığı makamı oluşturulmuştur.
35. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi: Cumhurbaşkanına, yürütme yetkisine ilişkin konularda (temel haklar ve kanunla düzenlenen alanlar hariç) kararname çıkarma yetkisi verilmiştir.
36. Bakanların Atanması: Bakanlar, Meclis dışından da atanabilir hale gelmiş ve doğrudan Cumhurbaşkanına karşı sorumlu olmuşlardır.
37. Siyasi Sorumluluğun Kalkması: Hükümetin Meclis'e karşı siyasi sorumluluğu ve bunu sağlayan "gensoru" mekanizması kaldırılmıştır.
38. Cumhurbaşkanının Partili Olabilmesi: Seçilen Cumhurbaşkanının partisi ile ilişiğinin kesilmesi zorunluluğu kaldırılmıştır.
39. Karşılıklı Fesih/Yenileme Yetkisi: Cumhurbaşkanına TBMM seçimlerini, TBMM'ye de (3/5 çoğunlukla) Cumhurbaşkanlığı seçimini yenileme kararı alma yetkisi verilmiştir.
40. Milletvekili Sayısı: Milletvekili sayısı 550'den 600'e çıkarılmıştır.
41. Seçilme Yaşı: Milletvekili seçilme yaşı 25'ten 18'e indirilmiştir.
42. Seçim Süresi: TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin "5 yılda bir aynı gün" yapılması esası getirilmiştir.
43. Askeri Yargının Kaldırılması: Disiplin mahkemeleri dışında, askeri mahkemeler, Askeri Yargıtay ve AYİM tamamen kaldırılmıştır.
44. HSK'nın Yapısının Değişmesi: HSYK'nın adı "Hâkimler ve Savcılar Kurulu" (HSK) olarak değiştirilmiş, üye sayısı 13'e düşürülmüş ve üye seçiminde TBMM ile Cumhurbaşkanının yetkileri artırılmıştır.
45. Sıkıyönetimin Kaldırılması: Olağanüstü yönetim usulleri arasından "sıkıyönetim" tamamen kaldırılmıştır.
46. AYM Üye Sayısı: Anayasa Mahkemesi üye sayısı 17'den 15'e düşürülmüştür (Askeri Yargıtay ve AYİM'den gelen üyelikler kaldırıldığı için).
47. Bütçe Süreci: Bütçe kanun teklifini hazırlama ve sunma yetkisi tamamen Cumhurbaşkanına verilmiştir.
48. Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu: Cumhurbaşkanının "vatana ihanet" ile sınırlı olan cezai sorumsuzluğu kaldırılarak, görev suçları da dahil olmak üzere tam bir cezai sorumluluk getirilmiş ve Yüce Divan yolu açılmıştır.
49. Tüzüklerin Kaldırılması: Yürütmenin düzenleyici işlemleri arasından "Tüzük" çıkarma usulü kaldırılmıştır.
50. KHK'ların Kaldırılması: Olağan dönem Kanun Hükmünde Kararnameleri (KHK) kaldırılmış, yerini Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri almıştır.
51. Devlet Denetleme Kurulunun Yetkileri: DDK'nın yapısı ve işleyişi CBK ile düzenlenecek hale getirilmiş, görev alanına TSK da dahil edilmiş ve idari soruşturma yapma yetkisi verilmiştir.
52. Jandarma Genel Komutanlığı: Jandarma Genel Komutanlığı'nın, MGK üyeliğinden çıkarılması gibi değişiklikler yapılmıştır.
53. Sert Kuvvetler Ayrılığı Modeli: Bu sistem, yasama ve yürütmenin birbirinden kesin olarak ayrıldığı "sert kuvvetler ayrılığı" modeline dayanmaktadır.
54. Meclis Denetim Yollarının Değişmesi: Gensoru ve sözlü soru kaldırılmış; yazılı soru, Meclis araştırması, genel görüşme ve Meclis soruşturması denetim yolları olarak yeniden düzenlenmiştir.
55. 2007 Değişikliği vs. 2017: 2007 değişikliği parlamenter sistem içinde Cumhurbaşkanının meşruiyetini halka dayandırırken, 2017 değişikliği sistemi kökten değiştirerek başkanlık modeline geçmiştir.
56. 2010 Değişikliği vs. 2017: 2010 değişikliği daha çok hak ve özgürlükler ile yargı bağımsızlığına odaklanırken, 2017 değişikliği tamamen hükümet sisteminin yapısına odaklanmıştır.
57. Referandum Sonuçları: 2007 Referandumu %68.95 Evet, 2010 Referandumu %57.88 Evet, 2017 Referandumu ise %51.41 Evet oyu ile kabul edilmiştir.
58. Yürürlüğe Giriş: 2017 değişikliklerinin hükümet sistemine ilişkin temel maddeleri, 2018'de yapılan Cumhurbaşkanlığı ve TBMM seçimlerinin ardından tamamen yürürlüğe girmiştir.
59. Anayasanın Ruhu: 1982 Anayasası, otoriter ve vesayetçi bir ruhla doğmuş, ancak zamanla yapılan bu önemli değişikliklerle temel haklar, yargı ve hükümet sistemi alanlarında büyük dönüşümler geçirmiştir.
60. Anayasa Dinamizmi: Bu değişiklikler, anayasanın statik bir metin olmadığını, toplumsal ve siyasi ihtiyaçlara göre zaman içinde evrilebilen dinamik bir belge olduğunu göstermektedir.
📜 1982 Anayasası ve Evrimi 📜
T.C. Anayasası Madde Dizini
1. Anayasa'nın Yapısı: 1982 Anayasası, bir "Başlangıç" kısmı, 7 "Kısım" ve bu kısımlara bağlı "Bölüm"lerden oluşur. Toplam 177 asıl ve 21 geçici maddesi vardır.
2. Başlangıç Kısmı: Anayasanın dayandığı temel görüş ve ilkeleri belirtir ve anayasa metnine dahildir. Anayasanın yorumlanmasında dikkate alınır.
3. BİRİNCİ KISIM: Genel Esaslar: Devletin şekli (Cumhuriyet), Cumhuriyetin nitelikleri, Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti gibi temel, değiştirilemez hükümleri içerir (Madde 1-11).
4. İKİNCİ KISIM: Temel Haklar ve Ödevler: Anayasanın en hacimli kısmıdır. Kişinin Hakları, Sosyal ve Ekonomik Haklar ile Siyasi Hakları düzenler (Madde 12-74).
5. ÜÇÜNCÜ KISIM: Cumhuriyetin Temel Organları: Devletin üç temel erki olan Yasama (TBMM), Yürütme (Cumhurbaşkanı) ve Yargı (Mahkemeler) organlarını ayrıntılı olarak düzenler (Madde 75-160).
6. DÖRDÜNCÜ KISIM: Malî ve Ekonomik Hükümler: Bütçe, vergi ödevi, piyasaların denetimi ve doğal servetlerin korunması gibi konuları ele alır (Madde 161-173).
7. BEŞİNCİ KISIM: Çeşitli Hükümler: İnkılâp kanunlarının korunması gibi özel konuları içerir (Madde 174).
8. ALTINCI KISIM: Geçici Hükümler: Anayasanın yürürlüğe girmesi ve yeni düzene geçiş sürecini düzenleyen maddelerdir. Birçoğu zamanla işlevini yitirmiştir.
9. YEDİNCİ KISIM: Son Hükümler: Anayasanın nasıl değiştirileceğini, başlığını ve yürürlüğe giriş tarihini belirten maddelerdir (Madde 175-177).
10. Değiştirilemez Maddeler (İlk Üç Madde): Madde 1 (Devletin Şekli), Madde 2 (Cumhuriyetin Nitelikleri), Madde 3 (Devletin Bütünlüğü, Dili, Bayrağı, Marşı, Başkenti). Bu maddeler ve değiştirilemeyeceği hükmü (Madde 4) değiştirilemez.
1982 Anayasasında 2007 Değişiklikleri
11. Temel Amaç: 2007 yılındaki "367 Krizi" olarak bilinen Cumhurbaşkanlığı seçimi krizini aşmak ve Cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafından seçilmesini sağlamaktır.
12. Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesi: En önemli değişiklik, Cumhurbaşkanının TBMM tarafından değil, doğrudan halk tarafından seçilmesi usulünün getirilmesidir.
13. Cumhurbaşkanının Görev Süresi: Cumhurbaşkanının görev süresi 7 yıldan "5 yıla" indirilmiştir.
14. İkinci Kez Seçilebilme: "Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir" kuralı getirilmiştir. (Eski sistemde 7 yıllığına bir kez seçiliyordu).
15. Seçim Usulü: Cumhurbaşkanlığı seçiminin "5+5" formülüyle ve iki turlu bir sistemle yapılması öngörülmüştür.
16. Genel Seçimlerin Süresi: TBMM genel seçimlerinin süresi 5 yıldan "4 yıla" indirilmiştir. (Bu hüküm 2017'de tekrar 5 yıla çıkarılmıştır).
17. TBMM Toplantı Yeter Sayısı: TBMM'nin tüm toplantılarında toplantı yeter sayısının, üye tamsayısının "üçte biri (1/3)" olduğu net bir şekilde anayasaya yazılmıştır. (367 krizine bir tepkidir).
18. Yarı Başkanlık Tartışması: Bu değişiklikler, halk tarafından seçilen bir Cumhurbaşkanı ve Meclis'e karşı sorumlu bir Başbakan modelini yaratarak Türkiye'yi "yarı başkanlık" sistemine yaklaştırmıştır.
1982 Anayasasında 2010 Değişiklikleri
19. Temel Amaç: 12 Eylül darbe anayasasının vesayetçi ruhunu zayıflatmak, temel hak ve özgürlükleri genişletmek ve yargı sisteminde reform yapmaktı.
20. Bireysel Başvuru Hakkı: Vatandaşlara, temel haklarının kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne "bireysel başvuru" yapma hakkı tanınmıştır.
21. Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık): İdarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri incelemek üzere, TBMM'ye bağlı Kamu Denetçiliği Kurumu anayasal bir statüye kavuşturulmuştur.
22. Kişisel Verilerin Korunması: "Kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı" anayasal bir güvence altına alınmıştır.
23. Çocuk Hakları ve Pozitif Ayrımcılık: Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirlerin eşitlik ilkesine aykırı sayılamayacağı belirtilerek pozitif ayrımcılık anayasal ilke haline getirilmiştir.
24. AYM'nin Yapısının Değişmesi: Anayasa Mahkemesi üye sayısı 11 asıl 4 yedekten, 17 asıl üyeye çıkarılmıştır.
25. HSYK'nın Yapısının Değişmesi: Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) üye sayısı 7'den 22'ye çıkarılmış, yapısı daha sivil ve katılımcı hale getirilmiştir.
26. HSYK Kararlarına Yargı Yolu: HSYK'nın "meslekten çıkarma" kararlarına karşı yargı yolu açılmıştır.
27. Askeri Yargının Alanının Daraltılması: Askeri mahkemelerin sivil kişileri yargılaması kural olarak kaldırılmış, Askeri Yargıtay ve AYİM'in alanları daraltılmıştır.
28. YAŞ Kararlarına Yargı Yolu: Yüksek Askeri Şûra'nın (YAŞ) "kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma" kararlarına karşı yargı yolu açılmıştır.
29. Memurlara Toplu Sözleşme Hakkı: Memurlara ve diğer kamu görevlilerine "toplu sözleşme yapma hakkı" tanınmıştır (Grev hakkı hariç).
30. Geçici 15. Maddenin Kaldırılması: 12 Eylül 1980 darbesini yapan Milli Güvenlik Konseyi üyelerinin yargılanmasını engelleyen "Geçici 15. madde" yürürlükten kaldırılmıştır.
1982 Anayasasında 2017 Değişiklikleri
31. Temel Amaç: Türkiye'nin hükümet sistemini parlamenter sistemden "Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi"ne dönüştürmektir.
32. Başbakanlık Makamının Kaldırılması: Yürütme yetkisinin tamamen Cumhurbaşkanında toplanmasıyla Başbakanlık makamı ve Bakanlar Kurulu kaldırılmıştır.
33. Yürütmenin Tek Başlı Olması: Cumhurbaşkanı hem "Devlet Başkanı" hem de "Hükümet Başkanı" sıfatlarını birleştirmiştir.
34. Cumhurbaşkanı Yardımcılığı: Cumhurbaşkanına görevlerinde yardımcı olmak üzere Cumhurbaşkanı Yardımcılığı makamı oluşturulmuştur.
35. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi: Cumhurbaşkanına, yürütme yetkisine ilişkin konularda (temel haklar ve kanunla düzenlenen alanlar hariç) kararname çıkarma yetkisi verilmiştir.
36. Bakanların Atanması: Bakanlar, Meclis dışından da atanabilir hale gelmiş ve doğrudan Cumhurbaşkanına karşı sorumlu olmuşlardır.
37. Siyasi Sorumluluğun Kalkması: Hükümetin Meclis'e karşı siyasi sorumluluğu ve bunu sağlayan "gensoru" mekanizması kaldırılmıştır.
38. Cumhurbaşkanının Partili Olabilmesi: Seçilen Cumhurbaşkanının partisi ile ilişiğinin kesilmesi zorunluluğu kaldırılmıştır.
39. Karşılıklı Fesih/Yenileme Yetkisi: Cumhurbaşkanına TBMM seçimlerini, TBMM'ye de (3/5 çoğunlukla) Cumhurbaşkanlığı seçimini yenileme kararı alma yetkisi verilmiştir.
40. Milletvekili Sayısı: Milletvekili sayısı 550'den 600'e çıkarılmıştır.
41. Seçilme Yaşı: Milletvekili seçilme yaşı 25'ten 18'e indirilmiştir.
42. Seçim Süresi: TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin "5 yılda bir aynı gün" yapılması esası getirilmiştir.
43. Askeri Yargının Kaldırılması: Disiplin mahkemeleri dışında, askeri mahkemeler, Askeri Yargıtay ve AYİM tamamen kaldırılmıştır.
44. HSK'nın Yapısının Değişmesi: HSYK'nın adı "Hâkimler ve Savcılar Kurulu" (HSK) olarak değiştirilmiş, üye sayısı 13'e düşürülmüş ve üye seçiminde TBMM ile Cumhurbaşkanının yetkileri artırılmıştır.
45. Sıkıyönetimin Kaldırılması: Olağanüstü yönetim usulleri arasından "sıkıyönetim" tamamen kaldırılmıştır.
46. AYM Üye Sayısı: Anayasa Mahkemesi üye sayısı 17'den 15'e düşürülmüştür (Askeri Yargıtay ve AYİM'den gelen üyelikler kaldırıldığı için).
47. Bütçe Süreci: Bütçe kanun teklifini hazırlama ve sunma yetkisi tamamen Cumhurbaşkanına verilmiştir.
48. Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu: Cumhurbaşkanının "vatana ihanet" ile sınırlı olan cezai sorumsuzluğu kaldırılarak, görev suçları da dahil olmak üzere tam bir cezai sorumluluk getirilmiş ve Yüce Divan yolu açılmıştır.
49. Tüzüklerin Kaldırılması: Yürütmenin düzenleyici işlemleri arasından "Tüzük" çıkarma usulü kaldırılmıştır.
50. KHK'ların Kaldırılması: Olağan dönem Kanun Hükmünde Kararnameleri (KHK) kaldırılmış, yerini Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri almıştır.
51. Devlet Denetleme Kurulunun Yetkileri: DDK'nın yapısı ve işleyişi CBK ile düzenlenecek hale getirilmiş, görev alanına TSK da dahil edilmiş ve idari soruşturma yapma yetkisi verilmiştir.
52. Jandarma Genel Komutanlığı: Jandarma Genel Komutanlığı'nın, MGK üyeliğinden çıkarılması gibi değişiklikler yapılmıştır.
53. Sert Kuvvetler Ayrılığı Modeli: Bu sistem, yasama ve yürütmenin birbirinden kesin olarak ayrıldığı "sert kuvvetler ayrılığı" modeline dayanmaktadır.
54. Meclis Denetim Yollarının Değişmesi: Gensoru ve sözlü soru kaldırılmış; yazılı soru, Meclis araştırması, genel görüşme ve Meclis soruşturması denetim yolları olarak yeniden düzenlenmiştir.
55. 2007 Değişikliği vs. 2017: 2007 değişikliği parlamenter sistem içinde Cumhurbaşkanının meşruiyetini halka dayandırırken, 2017 değişikliği sistemi kökten değiştirerek başkanlık modeline geçmiştir.
56. 2010 Değişikliği vs. 2017: 2010 değişikliği daha çok hak ve özgürlükler ile yargı bağımsızlığına odaklanırken, 2017 değişikliği tamamen hükümet sisteminin yapısına odaklanmıştır.
57. Referandum Sonuçları: 2007 Referandumu %68.95 Evet, 2010 Referandumu %57.88 Evet, 2017 Referandumu ise %51.41 Evet oyu ile kabul edilmiştir.
58. Yürürlüğe Giriş: 2017 değişikliklerinin hükümet sistemine ilişkin temel maddeleri, 2018'de yapılan Cumhurbaşkanlığı ve TBMM seçimlerinin ardından tamamen yürürlüğe girmiştir.
59. Anayasanın Ruhu: 1982 Anayasası, otoriter ve vesayetçi bir ruhla doğmuş, ancak zamanla yapılan bu önemli değişikliklerle temel haklar, yargı ve hükümet sistemi alanlarında büyük dönüşümler geçirmiştir.
60. Anayasa Dinamizmi: Bu değişiklikler, anayasanın statik bir metin olmadığını, toplumsal ve siyasi ihtiyaçlara göre zaman içinde evrilebilen dinamik bir belge olduğunu göstermektedir.