Yürütme Testi - 3
1. Cumhurbaşkanlığı makamının ölüm, istifa veya başka bir sebeple boşalması durumunda, yenisi seçilinceye kadar Cumhurbaşkanlığına kim vekâlet eder?
Anayasa, makamın tamamen boşalması gibi istisnai bir durum için özel bir kural koymuştur. Geçici ayrılıklarda Cumhurbaşkanı vekilini kendi belirlerken, makamın boşalması halinde en yaşlı Cumhurbaşkanı yardımcısı vekâlet eder.
2. Cumhurbaşkanının ikinci görev dönemindeyken, TBMM'nin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar vermesi durumunda Cumhurbaşkanının hukuki durumu ne olur?
Bu, Anayasa'daki "iki dönem" kuralının tek istisnasıdır. Cumhurbaşkanı ikinci dönemindeyken, seçimin Meclis tarafından yenilenmesi halinde, Cumhurbaşkanına bir kez daha aday olma hakkı tanınmıştır.
3. 1982 Anayasası'na göre, Devlet Denetleme Kurulu (DDK) aşağıdaki organlardan hangisini denetleyemez?
Anayasa, yargı bağımsızlığının bir gereği olarak, DDK'nın görev alanının dışında "yargı organlarını" açıkça tutmuştur. DDK, Cumhurbaşkanının emriyle TSK dahil tüm kamu kurum ve kuruluşlarında denetim yapabilir.
4. TBMM'nin, Cumhurbaşkanı hakkında Yüce Divan'a sevk kararı alabilmesi için gereken en az oy sayısı kaçtır?
Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğunda son ve en ağır aşama olan Yüce Divan'a sevk kararı, anayasada öngörülen en nitelikli çoğunluklardan birini gerektirir. Bu karar, Genel Kurul'da yapılacak gizli oylamada, üye tamsayısının en az üçte ikisinin (600 x 2/3 = 400) oyu ile alınabilir.
5. Olağanüstü hal (OHAL) ilanı kararının Resmi Gazete'de yayımlandıktan sonra aynı gün TBMM onayına sunulmasının temel anayasal sebebi nedir?
OHAL, yürütmeye çok geniş ve istisnai yetkiler tanıdığı için, bu yetkinin keyfi kullanılmasını önlemek ve meşruiyetini sağlamak amacıyla, egemenliğin asıl sahibi olan milletin temsilcisi TBMM'nin onayına ve denetimine sunulması anayasal bir zorunluluktur.
6. Aşağıdaki konulardan hangisi, olağan dönemde Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez?
Anayasa'nın 104. maddesine göre, "Anayasanın birinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasî haklar ve ödevler" Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez. Dernek kurma hürriyeti bir kişi hakkı olduğu için bu "yasama saklı alanına" girer ve ancak kanunla düzenlenebilir.
7. TBMM'nin, bir OHAL Cumhurbaşkanlığı kararnamesini görüşüp onaylarken üzerinde değişiklik yapması durumunda, bu kararnamenin hukuki niteliği ne olur?
Anayasa, Meclis'in OHAL kararnamelerini üç ay içinde görüşüp karara bağlamasını öngörür. Bu süreçte Meclis, kararnameyi aynen kabul edebilir, reddedebilir veya üzerinde değişiklik yaparak kabul edebilir. Meclis tarafından değiştirilerek kabul edilen bir OHAL kararnamesi, artık yürütmenin değil yasamanın bir işlemi haline geldiği için kanun gücünü ve niteliğini kazanır.
8. Genelkurmay Başkanı, kim tarafından atanır ve kime karşı sorumludur?
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde sivil-asker ilişkilerini düzenleyen önemli bir değişiklik yapılmıştır. Buna göre Genelkurmay Başkanı, Cumhurbaşkanı tarafından atanır ancak görev ve yetkilerinden dolayı sivil otorite olan Milli Savunma Bakanına karşı sorumludur.
9. Cumhurbaşkanı'nın, sürekli hastalık, sakatlık veya kocama sebebiyle belirli kişilerin cezalarını hafifletme veya kaldırma yetkisine ne ad verilir?
Genel ve özel af yetkisi bir kanunla TBMM tarafından kullanılır. Cumhurbaşkanı'nın ise Anayasa'dan kaynaklanan, sadece belirli kişilerin özel durumlarına (hastalık, yaşlılık vb.) has olarak cezasını kaldırma veya hafifletme yetkisi vardır. Bu, af yetkisinin kişiselleştirilmiş bir türüdür.
10. Bir yönetmeliğin, dayandığı kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesine aykırı hükümler içermesi durumunda uygulanacak yaptırım nedir?
Yönetmelikler, normlar hiyerarşisinde kendisinden üst olan kanun ve kararnamelere aykırı olamaz. Bu tür bir aykırılık durumunda, yönetmelik bir idari işlem olduğu için, menfaati ihlal edilenler tarafından açılacak bir dava sonucunda idari yargı (Danıştay veya idare mahkemeleri) tarafından iptal edilebilir.
11. Milli Güvenlik Kurulu'nun (MGK) gündemini kim belirler?
Anayasa'ya göre MGK, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanır. Kurulun gündemi, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve Genelkurmay Başkanının önerileri dikkate alınarak Cumhurbaşkanınca düzenlenir. Nihai olarak gündemi belirleme yetkisi, yürütmenin başı olan Cumhurbaşkanı'na aittir.
12. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde, yürütmenin "asli düzenleme yetkisi" hangi işlemle kullanılır?
Asli (ilk el) düzenleme yetkisi, bir konuyu Anayasa'dan aldığı yetkiyle, araya başka bir işlem girmeden, doğrudan doğruya düzenleyebilme yetkisidir. Yasama organı bu yetkiyi "kanun" ile kullanır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde ise yürütme organı, Anayasa'nın kendisine tanıdığı alanlarda bu asli düzenleme yetkisini "Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi" ile kullanır. Yönetmelikler ise türev (ikincil) nitelikte düzenleyici işlemlerdir.
Yürütme Testi - 3
1. Cumhurbaşkanlığı makamının ölüm, istifa veya başka bir sebeple boşalması durumunda, yenisi seçilinceye kadar Cumhurbaşkanlığına kim vekâlet eder?
Anayasa, makamın tamamen boşalması gibi istisnai bir durum için özel bir kural koymuştur. Geçici ayrılıklarda Cumhurbaşkanı vekilini kendi belirlerken, makamın boşalması halinde en yaşlı Cumhurbaşkanı yardımcısı vekâlet eder.
2. Cumhurbaşkanının ikinci görev dönemindeyken, TBMM'nin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar vermesi durumunda Cumhurbaşkanının hukuki durumu ne olur?
Bu, Anayasa'daki "iki dönem" kuralının tek istisnasıdır. Cumhurbaşkanı ikinci dönemindeyken, seçimin Meclis tarafından yenilenmesi halinde, Cumhurbaşkanına bir kez daha aday olma hakkı tanınmıştır.
3. 1982 Anayasası'na göre, Devlet Denetleme Kurulu (DDK) aşağıdaki organlardan hangisini denetleyemez?
Anayasa, yargı bağımsızlığının bir gereği olarak, DDK'nın görev alanının dışında "yargı organlarını" açıkça tutmuştur. DDK, Cumhurbaşkanının emriyle TSK dahil tüm kamu kurum ve kuruluşlarında denetim yapabilir.
4. TBMM'nin, Cumhurbaşkanı hakkında Yüce Divan'a sevk kararı alabilmesi için gereken en az oy sayısı kaçtır?
Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğunda son ve en ağır aşama olan Yüce Divan'a sevk kararı, anayasada öngörülen en nitelikli çoğunluklardan birini gerektirir. Bu karar, Genel Kurul'da yapılacak gizli oylamada, üye tamsayısının en az üçte ikisinin (600 x 2/3 = 400) oyu ile alınabilir.
5. Olağanüstü hal (OHAL) ilanı kararının Resmi Gazete'de yayımlandıktan sonra aynı gün TBMM onayına sunulmasının temel anayasal sebebi nedir?
OHAL, yürütmeye çok geniş ve istisnai yetkiler tanıdığı için, bu yetkinin keyfi kullanılmasını önlemek ve meşruiyetini sağlamak amacıyla, egemenliğin asıl sahibi olan milletin temsilcisi TBMM'nin onayına ve denetimine sunulması anayasal bir zorunluluktur.
6. Aşağıdaki konulardan hangisi, olağan dönemde Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez?
Anayasa'nın 104. maddesine göre, "Anayasanın birinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasî haklar ve ödevler" Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez. Dernek kurma hürriyeti bir kişi hakkı olduğu için bu "yasama saklı alanına" girer ve ancak kanunla düzenlenebilir.
7. TBMM'nin, bir OHAL Cumhurbaşkanlığı kararnamesini görüşüp onaylarken üzerinde değişiklik yapması durumunda, bu kararnamenin hukuki niteliği ne olur?
Anayasa, Meclis'in OHAL kararnamelerini üç ay içinde görüşüp karara bağlamasını öngörür. Bu süreçte Meclis, kararnameyi aynen kabul edebilir, reddedebilir veya üzerinde değişiklik yaparak kabul edebilir. Meclis tarafından değiştirilerek kabul edilen bir OHAL kararnamesi, artık yürütmenin değil yasamanın bir işlemi haline geldiği için kanun gücünü ve niteliğini kazanır.
8. Genelkurmay Başkanı, kim tarafından atanır ve kime karşı sorumludur?
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde sivil-asker ilişkilerini düzenleyen önemli bir değişiklik yapılmıştır. Buna göre Genelkurmay Başkanı, Cumhurbaşkanı tarafından atanır ancak görev ve yetkilerinden dolayı sivil otorite olan Milli Savunma Bakanına karşı sorumludur.
9. Cumhurbaşkanı'nın, sürekli hastalık, sakatlık veya kocama sebebiyle belirli kişilerin cezalarını hafifletme veya kaldırma yetkisine ne ad verilir?
Genel ve özel af yetkisi bir kanunla TBMM tarafından kullanılır. Cumhurbaşkanı'nın ise Anayasa'dan kaynaklanan, sadece belirli kişilerin özel durumlarına (hastalık, yaşlılık vb.) has olarak cezasını kaldırma veya hafifletme yetkisi vardır. Bu, af yetkisinin kişiselleştirilmiş bir türüdür.
10. Bir yönetmeliğin, dayandığı kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesine aykırı hükümler içermesi durumunda uygulanacak yaptırım nedir?
Yönetmelikler, normlar hiyerarşisinde kendisinden üst olan kanun ve kararnamelere aykırı olamaz. Bu tür bir aykırılık durumunda, yönetmelik bir idari işlem olduğu için, menfaati ihlal edilenler tarafından açılacak bir dava sonucunda idari yargı (Danıştay veya idare mahkemeleri) tarafından iptal edilebilir.
11. Milli Güvenlik Kurulu'nun (MGK) gündemini kim belirler?
Anayasa'ya göre MGK, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanır. Kurulun gündemi, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve Genelkurmay Başkanının önerileri dikkate alınarak Cumhurbaşkanınca düzenlenir. Nihai olarak gündemi belirleme yetkisi, yürütmenin başı olan Cumhurbaşkanı'na aittir.
12. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde, yürütmenin "asli düzenleme yetkisi" hangi işlemle kullanılır?
Asli (ilk el) düzenleme yetkisi, bir konuyu Anayasa'dan aldığı yetkiyle, araya başka bir işlem girmeden, doğrudan doğruya düzenleyebilme yetkisidir. Yasama organı bu yetkiyi "kanun" ile kullanır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde ise yürütme organı, Anayasa'nın kendisine tanıdığı alanlarda bu asli düzenleme yetkisini "Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi" ile kullanır. Yönetmelikler ise türev (ikincil) nitelikte düzenleyici işlemlerdir.