Yargı Testi - 4
1. Yargıtay ve Danıştay üyelerini kim seçer?
Anayasa'ya göre Yargıtay üyeleri, Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından seçilir. Danıştay üyelerinin ise dörtte üçü HSK, dörtte biri ise Cumhurbaşkanı tarafından seçilir. Dolayısıyla her iki yüksek mahkeme üyelerinin seçiminde de asıl yetkili kurum HSK'dır.
2. Anayasa Mahkemesi kararlarının hukuki niteliği ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Anayasa Mahkemesi kararları kesindir, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlar (erga omnes). Kararların geriye yürümezliği esastır ve mahkeme, iptal kararının yürürlüğe girişini kanun boşluğu doğmaması için bir yıla kadar erteleyebilir. En önemli usul kurallarından biri de kararların gerekçeli olmasıdır.
3. Mahkemelerde duruşmaların bir istisna olarak kapalı yapılmasına hangi gerekçelerle karar verilebilir?
Anayasa'nın 141. maddesine göre "Mahkemelerde duruşmalar herkese açıktır." Ancak, duruşmaların bir kısmının veya tamamının kapalı yapılmasına, ancak genel ahlâkın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hallerde mahkeme kararıyla karar verilebilir.
4. Hâkimler ve Savcılar Kurulu'nun meslekten çıkarma kararlarına karşı açılacak iptal davalarına bakmakla görevli yüksek mahkeme hangisidir?
HSK'nın meslekten çıkarma dışındaki kararlarına yargı yolu kapalıdır. Ancak meslekten çıkarma kararları bir idari işlem niteliğinde kabul edildiği için, bu kararlara karşı açılacak iptal davalarına idari yargının en üst mercii olan Danıştay bakar.
5. Sayıştay denetimi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Sayıştay, genel ve katma bütçeli idareler, mahalli idareler, sosyal güvenlik kurumları ve sermayesinin yarısından fazlası devlete ait olan kuruluşlar gibi "kamu kaynaklarını" kullanan kurumları denetler. Özel hukuk tüzel kişisi olan tüm vakıf ve dernekleri denetlemek gibi bir görevi yoktur; ancak kamu yararına çalışan veya kamu kaynağı kullananlar denetim kapsamına girebilir.
6. "Mahkemelerin bağımsızlığı" ile "hâkimin tarafsızlığı" arasındaki temel fark nedir?
Bağımsızlık, mahkemenin bir kurum olarak başta yasama ve yürütme olmak üzere dışarıdan hiçbir baskı altında kalmamasını ifade eder (kurumsal güvence). Tarafsızlık ise, hâkimin baktığı davada önyargısız olmasını, davanın taraflarına eşit mesafede durmasını ve sadece hukuka göre karar vermesini ifade eden bireysel bir tutum ve ahlaki bir yükümlülüktür.
7. Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yapma süresi, başvuru yollarının tüketildiği tarihten, eğer yol öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren kaç gündür?
Bireysel başvuru, hak düşürücü bir süreye tabidir. İlgili kanuna göre, başvuru, olağan kanun yollarının tüketildiği tarihten itibaren; başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılmalıdır.
8. Bir bakanın, göreviyle ilgili bir suçtan dolayı Yüce Divan'da yargılanıp mahkûm olması durumunda ortaya çıkan hukuki sonuç nedir?
Yüce Divan'da seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın görevi sona erer. Eğer bu kişi aynı zamanda milletvekili ise, bu mahkumiyet milletvekilliğinin düşmesi için de yeterli bir sebeptir ve kararın Genel Kurul'a bildirilmesiyle vekillik de düşer. Ancak ilk ve doğrudan sonuç, yürütmedeki görevinin sona ermesidir.
9. Hem adli yargıdan (Yargıtay) hem de idari yargıdan (Danıştay) gelen birer mahkeme kararının birbiriyle çelişmesi durumunda ortaya çıkan "hüküm uyuşmazlığını" çözmekle görevli mahkeme hangisidir?
Uyuşmazlık Mahkemesi'nin iki temel görevi vardır: 1) Görev uyuşmazlığı (davaya hangi yargı kolunun bakacağı) 2) Hüküm uyuşmazlığı (farklı yargı kollarının aynı konuda verdiği çelişkili kesinleşmiş kararlar). Bu durum, hüküm uyuşmazlığının tipik bir örneğidir.
10. Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalarda savcılık görevini kim yapar?
Anayasa Mahkemesi'nin Yüce Divan olarak görev yaptığı yargılamalarda, iddia makamını yani savcılık görevini Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya onun görevlendireceği Başsavcıvekili temsil eder.
11. Aşağıdakilerden hangisi Anayasa'da sayılan yüksek mahkemeler arasında yer almaz?
Bu, anayasa hukukunda sıkça sorulan bir ayrıntıdır. Anayasa'nın 146. maddesi "Yüksek Mahkemeler" başlığı altında Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay ve Uyuşmazlık Mahkemesi'ni sayar. Sayıştay ise "Yüksek Mahkemeler" başlığı altında değil, ayrı bir başlık altında "Yargı" bölümünde düzenlenmiştir. Bu nedenle teknik olarak 4 yüksek mahkeme vardır.
12. Anayasa Mahkemesi'nin, bir kanunun iptali istemiyle yapılan başvuruyu "esas" bakımından incelemesi ne anlama gelir?
Anayasallık denetimi iki türlüdür: 1) Şekil denetimi: Kanunun yapılış usulüne (toplantı ve karar yeter sayıları vb.) uygunluğunun denetimidir. 2) Esas denetimi: Kanunun içeriğinin, yani maddelerinin Anayasa'nın ruhuna ve lafzına uygun olup olmadığının denetimidir.
Yargı Testi - 4
1. Yargıtay ve Danıştay üyelerini kim seçer?
Anayasa'ya göre Yargıtay üyeleri, Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından seçilir. Danıştay üyelerinin ise dörtte üçü HSK, dörtte biri ise Cumhurbaşkanı tarafından seçilir. Dolayısıyla her iki yüksek mahkeme üyelerinin seçiminde de asıl yetkili kurum HSK'dır.
2. Anayasa Mahkemesi kararlarının hukuki niteliği ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Anayasa Mahkemesi kararları kesindir, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlar (erga omnes). Kararların geriye yürümezliği esastır ve mahkeme, iptal kararının yürürlüğe girişini kanun boşluğu doğmaması için bir yıla kadar erteleyebilir. En önemli usul kurallarından biri de kararların gerekçeli olmasıdır.
3. Mahkemelerde duruşmaların bir istisna olarak kapalı yapılmasına hangi gerekçelerle karar verilebilir?
Anayasa'nın 141. maddesine göre "Mahkemelerde duruşmalar herkese açıktır." Ancak, duruşmaların bir kısmının veya tamamının kapalı yapılmasına, ancak genel ahlâkın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hallerde mahkeme kararıyla karar verilebilir.
4. Hâkimler ve Savcılar Kurulu'nun meslekten çıkarma kararlarına karşı açılacak iptal davalarına bakmakla görevli yüksek mahkeme hangisidir?
HSK'nın meslekten çıkarma dışındaki kararlarına yargı yolu kapalıdır. Ancak meslekten çıkarma kararları bir idari işlem niteliğinde kabul edildiği için, bu kararlara karşı açılacak iptal davalarına idari yargının en üst mercii olan Danıştay bakar.
5. Sayıştay denetimi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Sayıştay, genel ve katma bütçeli idareler, mahalli idareler, sosyal güvenlik kurumları ve sermayesinin yarısından fazlası devlete ait olan kuruluşlar gibi "kamu kaynaklarını" kullanan kurumları denetler. Özel hukuk tüzel kişisi olan tüm vakıf ve dernekleri denetlemek gibi bir görevi yoktur; ancak kamu yararına çalışan veya kamu kaynağı kullananlar denetim kapsamına girebilir.
6. "Mahkemelerin bağımsızlığı" ile "hâkimin tarafsızlığı" arasındaki temel fark nedir?
Bağımsızlık, mahkemenin bir kurum olarak başta yasama ve yürütme olmak üzere dışarıdan hiçbir baskı altında kalmamasını ifade eder (kurumsal güvence). Tarafsızlık ise, hâkimin baktığı davada önyargısız olmasını, davanın taraflarına eşit mesafede durmasını ve sadece hukuka göre karar vermesini ifade eden bireysel bir tutum ve ahlaki bir yükümlülüktür.
7. Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yapma süresi, başvuru yollarının tüketildiği tarihten, eğer yol öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren kaç gündür?
Bireysel başvuru, hak düşürücü bir süreye tabidir. İlgili kanuna göre, başvuru, olağan kanun yollarının tüketildiği tarihten itibaren; başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılmalıdır.
8. Bir bakanın, göreviyle ilgili bir suçtan dolayı Yüce Divan'da yargılanıp mahkûm olması durumunda ortaya çıkan hukuki sonuç nedir?
Yüce Divan'da seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın görevi sona erer. Eğer bu kişi aynı zamanda milletvekili ise, bu mahkumiyet milletvekilliğinin düşmesi için de yeterli bir sebeptir ve kararın Genel Kurul'a bildirilmesiyle vekillik de düşer. Ancak ilk ve doğrudan sonuç, yürütmedeki görevinin sona ermesidir.
9. Hem adli yargıdan (Yargıtay) hem de idari yargıdan (Danıştay) gelen birer mahkeme kararının birbiriyle çelişmesi durumunda ortaya çıkan "hüküm uyuşmazlığını" çözmekle görevli mahkeme hangisidir?
Uyuşmazlık Mahkemesi'nin iki temel görevi vardır: 1) Görev uyuşmazlığı (davaya hangi yargı kolunun bakacağı) 2) Hüküm uyuşmazlığı (farklı yargı kollarının aynı konuda verdiği çelişkili kesinleşmiş kararlar). Bu durum, hüküm uyuşmazlığının tipik bir örneğidir.
10. Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalarda savcılık görevini kim yapar?
Anayasa Mahkemesi'nin Yüce Divan olarak görev yaptığı yargılamalarda, iddia makamını yani savcılık görevini Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya onun görevlendireceği Başsavcıvekili temsil eder.
11. Aşağıdakilerden hangisi Anayasa'da sayılan yüksek mahkemeler arasında yer almaz?
Bu, anayasa hukukunda sıkça sorulan bir ayrıntıdır. Anayasa'nın 146. maddesi "Yüksek Mahkemeler" başlığı altında Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay ve Uyuşmazlık Mahkemesi'ni sayar. Sayıştay ise "Yüksek Mahkemeler" başlığı altında değil, ayrı bir başlık altında "Yargı" bölümünde düzenlenmiştir. Bu nedenle teknik olarak 4 yüksek mahkeme vardır.
12. Anayasa Mahkemesi'nin, bir kanunun iptali istemiyle yapılan başvuruyu "esas" bakımından incelemesi ne anlama gelir?
Anayasallık denetimi iki türlüdür: 1) Şekil denetimi: Kanunun yapılış usulüne (toplantı ve karar yeter sayıları vb.) uygunluğunun denetimidir. 2) Esas denetimi: Kanunun içeriğinin, yani maddelerinin Anayasa'nın ruhuna ve lafzına uygun olup olmadığının denetimidir.