Yargı Testi - 5 (Genel Tekrar)
1. Anayasa Mahkemesi'nin "soyut norm denetimi" (iptal davası) ile "somut norm denetimi" (itiraz yolu) arasındaki en temel fark nedir?
Soyut norm denetimi (iptal davası), bir kanun yürürlüğe girdikten sonra, belirli makamların (Cumhurbaşkanı, parti grupları vb.) doğrudan Anayasa Mahkemesi'ne dava açmasıdır. Somut norm denetimi (itiraz/def'i yolu) ise, bir mahkemenin bakmakta olduğu bir davada uygulanacak kuralın Anayasa'ya aykırı olduğunu düşünerek dosyayı Anayasa Mahkemesi'ne göndermesidir.
2. Aşağıdakilerden hangisi Hâkimler ve Savcılar Kurulu'nun (HSK) görevlerinden biri değildir?
Yargıtay ve Danıştay'a üye seçmek, HSK'nın değil, doğrudan HSK'nın kendisinin bir görevidir. HSK, adli ve idari yargıda görev yapan ilk derece ve istinaf mahkemesi hâkim ve savcılarının tüm özlük işlerinden sorumludur.
3. Bir siyasi partinin temelli kapatılmasına karar veren Anayasa Mahkemesi, bu partinin kapatılmasına beyan ve eylemleriyle sebep olan kurucuları ve üyeleri hakkında ne gibi bir yaptırım uygular?
Siyasi partilerin kapatılması davasında, kapatma kararının yanı sıra, bu duruma neden olan partililer için de bir "siyasi yasak" kararı verilir. Anayasa'ya göre bu yasak, kapatma kararının Resmi Gazete'de yayımlanmasından başlayarak beş yıl sürer.
4. Anayasa Mahkemesi'nin "Anayasa değişikliğini" iptal davasında yapabileceği denetimin kapsamı nedir?
Anayasa Mahkemesi'nin, halk iradesinin bir yansıması olan anayasa değişikliklerine müdahalesi çok sınırlıdır. Mahkeme, tali kurucu iktidarın iradesini içerik (esas) yönünden denetleyemez; sadece Anayasa'da öngörülen teklif ve oylama çoğunlukları gibi şekil kurallarına uyulup uyulmadığını denetleyebilir.
5. Sayıştay'ın denetim raporları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Sayıştay, denetimlerini TBMM adına yaptığı için, hazırladığı genel uygunluk bildirimini ve diğer raporları TBMM'ye sunar. Bu raporlar, Meclis'in yürütmeyi mali olarak denetlemesinin en önemli aracı olan Kesin Hesap Kanunu görüşmelerinin temelini oluşturur.
6. Aşağıdaki mahkemelerden hangisi, üyeleri arasında hukukçu olmayan (hâkim sınıfından gelmeyen) üyelerin de bulunduğu bir yapıya sahiptir?
YSK'nın 7 asıl ve 4 yedek üyesinin 6'sı Yargıtay, 5'i ise Danıştay genel kurullarınca kendi üyeleri arasından seçilir. Dolayısıyla YSK, tamamen yüksek yargıçlardan oluşan bir kuruldur. Soru kökündeki ifade yanlıştır. Ancak diğer tüm şıklardaki mahkemeler (Anayasa Mahkemesi dahil - avukat, üst düzey yönetici vb. üyeler) tamamen yargıçlardan oluşmayabilir. Bu nedenle soru, YSK'nın yapısını sorgulamaktadır ve YSK'nın tamamı yargıçlardan oluşur. Sorudaki mantık hatasına rağmen, en mantıklı cevap, diğerlerinin aksine tamamen yargıçlardan oluşan YSK'dır.
7. "Hiçbir mahkeme, görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan kaçınamaz." hükmü, hangi temel yargı ilkesini ifade eder?
Bu ilke, Medeni Kanun'un 1. maddesinde de yankı bulur. Hâkim, önüne gelen bir uyuşmazlıkta uygulanacak bir kanun hükmü bulamasa bile "kanun yok" diyerek davayı reddedemez. Gerekirse örf ve adete göre, o da yoksa kendisi kanun koyucu gibi hareket ederek (hukuk yaratarak) davayı çözmek zorundadır.
8. Anayasa Mahkemesi'nin "somut norm denetimi" (itiraz yolu) başvurusu üzerine vereceği karara kadar, ilk derece mahkemesi davayı ne kadar süreyle bekletmek zorundadır?
Anayasa'ya göre, Anayasa Mahkemesi, itiraz yoluyla gelen işleri beş ay içinde karara bağlar. Eğer bu süre içinde karar verilmezse, davaya bakan mahkeme, mevcut kanun hükümlerine göre davayı yürütmeye devam eder. Bu kural, davaların sürüncemede kalmasını önlemek için konulmuştur.
9. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının en temel görevi aşağıdakilerden hangisidir?
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, adli yargıdaki görevlerinin yanı sıra çok önemli bir anayasal göreve sahiptir. Siyasi Partiler Kanunu gereğince, bir partinin Anayasa'ya aykırı faaliyetlerde bulunduğu iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'nde re'sen (kendiliğinden) veya Bakanlar Kurulu (eski sistem) kararıyla kapatma davası açma yetkisi Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'na aittir.
10. Duruşmaların kamuya açık ve kararların gerekçeli olması, hangi temel anayasal ilkenin bir gereğidir?
Hukuk devleti, devletin tüm eylem ve işlemlerinin öngörülebilir, şeffaf ve denetlenebilir olmasını gerektirir. Yargılamanın aleniyeti (açıklığı) ve kararların gerekçeli olması, kamuoyunun yargısal süreci denetlemesini sağlar ve keyfiliği önler. Bu nedenle bu ilkeler, hukuk devletinin vazgeçilmez unsurlarıdır.
11. Aşağıdakilerden hangisi, hem Cumhurbaşkanı hem de TBMM tarafından üye seçilen bir anayasal kurumdur?
HSK'nın 13 üyesinin 7'si TBMM, 4'ü ise Cumhurbaşkanı tarafından seçilir. Anayasa Mahkemesi de her iki organ tarafından üye seçilen bir diğer kurumdur. Sayıştay başkan ve üyeleri ise tamamen TBMM tarafından seçilir.
12. Yüksek Seçim Kurulu (YSK) kararlarının hukuki niteliği nedir?
Anayasa'nın 79. maddesi, YSK'nın "seçimlerin genel yönetimi ve dürüstlüğü" ile ilgili tüm konularda karar almaya yetkili olduğunu ve "bu kararlar aleyhine başka bir mercie başvurulamayacağını" açıkça belirtir. Bu durum, YSK kararlarına karşı yargı yolunun kapalı olduğu anlamına gelir.
Yargı Testi - 5 (Genel Tekrar)
1. Anayasa Mahkemesi'nin "soyut norm denetimi" (iptal davası) ile "somut norm denetimi" (itiraz yolu) arasındaki en temel fark nedir?
Soyut norm denetimi (iptal davası), bir kanun yürürlüğe girdikten sonra, belirli makamların (Cumhurbaşkanı, parti grupları vb.) doğrudan Anayasa Mahkemesi'ne dava açmasıdır. Somut norm denetimi (itiraz/def'i yolu) ise, bir mahkemenin bakmakta olduğu bir davada uygulanacak kuralın Anayasa'ya aykırı olduğunu düşünerek dosyayı Anayasa Mahkemesi'ne göndermesidir.
2. Aşağıdakilerden hangisi Hâkimler ve Savcılar Kurulu'nun (HSK) görevlerinden biri değildir?
Yargıtay ve Danıştay'a üye seçmek, HSK'nın değil, doğrudan HSK'nın kendisinin bir görevidir. HSK, adli ve idari yargıda görev yapan ilk derece ve istinaf mahkemesi hâkim ve savcılarının tüm özlük işlerinden sorumludur.
3. Bir siyasi partinin temelli kapatılmasına karar veren Anayasa Mahkemesi, bu partinin kapatılmasına beyan ve eylemleriyle sebep olan kurucuları ve üyeleri hakkında ne gibi bir yaptırım uygular?
Siyasi partilerin kapatılması davasında, kapatma kararının yanı sıra, bu duruma neden olan partililer için de bir "siyasi yasak" kararı verilir. Anayasa'ya göre bu yasak, kapatma kararının Resmi Gazete'de yayımlanmasından başlayarak beş yıl sürer.
4. Anayasa Mahkemesi'nin "Anayasa değişikliğini" iptal davasında yapabileceği denetimin kapsamı nedir?
Anayasa Mahkemesi'nin, halk iradesinin bir yansıması olan anayasa değişikliklerine müdahalesi çok sınırlıdır. Mahkeme, tali kurucu iktidarın iradesini içerik (esas) yönünden denetleyemez; sadece Anayasa'da öngörülen teklif ve oylama çoğunlukları gibi şekil kurallarına uyulup uyulmadığını denetleyebilir.
5. Sayıştay'ın denetim raporları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Sayıştay, denetimlerini TBMM adına yaptığı için, hazırladığı genel uygunluk bildirimini ve diğer raporları TBMM'ye sunar. Bu raporlar, Meclis'in yürütmeyi mali olarak denetlemesinin en önemli aracı olan Kesin Hesap Kanunu görüşmelerinin temelini oluşturur.
6. Aşağıdaki mahkemelerden hangisi, üyeleri arasında hukukçu olmayan (hâkim sınıfından gelmeyen) üyelerin de bulunduğu bir yapıya sahiptir?
YSK'nın 7 asıl ve 4 yedek üyesinin 6'sı Yargıtay, 5'i ise Danıştay genel kurullarınca kendi üyeleri arasından seçilir. Dolayısıyla YSK, tamamen yüksek yargıçlardan oluşan bir kuruldur. Soru kökündeki ifade yanlıştır. Ancak diğer tüm şıklardaki mahkemeler (Anayasa Mahkemesi dahil - avukat, üst düzey yönetici vb. üyeler) tamamen yargıçlardan oluşmayabilir. Bu nedenle soru, YSK'nın yapısını sorgulamaktadır ve YSK'nın tamamı yargıçlardan oluşur. Sorudaki mantık hatasına rağmen, en mantıklı cevap, diğerlerinin aksine tamamen yargıçlardan oluşan YSK'dır.
7. "Hiçbir mahkeme, görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan kaçınamaz." hükmü, hangi temel yargı ilkesini ifade eder?
Bu ilke, Medeni Kanun'un 1. maddesinde de yankı bulur. Hâkim, önüne gelen bir uyuşmazlıkta uygulanacak bir kanun hükmü bulamasa bile "kanun yok" diyerek davayı reddedemez. Gerekirse örf ve adete göre, o da yoksa kendisi kanun koyucu gibi hareket ederek (hukuk yaratarak) davayı çözmek zorundadır.
8. Anayasa Mahkemesi'nin "somut norm denetimi" (itiraz yolu) başvurusu üzerine vereceği karara kadar, ilk derece mahkemesi davayı ne kadar süreyle bekletmek zorundadır?
Anayasa'ya göre, Anayasa Mahkemesi, itiraz yoluyla gelen işleri beş ay içinde karara bağlar. Eğer bu süre içinde karar verilmezse, davaya bakan mahkeme, mevcut kanun hükümlerine göre davayı yürütmeye devam eder. Bu kural, davaların sürüncemede kalmasını önlemek için konulmuştur.
9. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının en temel görevi aşağıdakilerden hangisidir?
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, adli yargıdaki görevlerinin yanı sıra çok önemli bir anayasal göreve sahiptir. Siyasi Partiler Kanunu gereğince, bir partinin Anayasa'ya aykırı faaliyetlerde bulunduğu iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'nde re'sen (kendiliğinden) veya Bakanlar Kurulu (eski sistem) kararıyla kapatma davası açma yetkisi Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'na aittir.
10. Duruşmaların kamuya açık ve kararların gerekçeli olması, hangi temel anayasal ilkenin bir gereğidir?
Hukuk devleti, devletin tüm eylem ve işlemlerinin öngörülebilir, şeffaf ve denetlenebilir olmasını gerektirir. Yargılamanın aleniyeti (açıklığı) ve kararların gerekçeli olması, kamuoyunun yargısal süreci denetlemesini sağlar ve keyfiliği önler. Bu nedenle bu ilkeler, hukuk devletinin vazgeçilmez unsurlarıdır.
11. Aşağıdakilerden hangisi, hem Cumhurbaşkanı hem de TBMM tarafından üye seçilen bir anayasal kurumdur?
HSK'nın 13 üyesinin 7'si TBMM, 4'ü ise Cumhurbaşkanı tarafından seçilir. Anayasa Mahkemesi de her iki organ tarafından üye seçilen bir diğer kurumdur. Sayıştay başkan ve üyeleri ise tamamen TBMM tarafından seçilir.
12. Yüksek Seçim Kurulu (YSK) kararlarının hukuki niteliği nedir?
Anayasa'nın 79. maddesi, YSK'nın "seçimlerin genel yönetimi ve dürüstlüğü" ile ilgili tüm konularda karar almaya yetkili olduğunu ve "bu kararlar aleyhine başka bir mercie başvurulamayacağını" açıkça belirtir. Bu durum, YSK kararlarına karşı yargı yolunun kapalı olduğu anlamına gelir.