Temel Hak ve Hürriyetler Testi - 2
1. 1982 Anayasası'nın 13. maddesine göre, temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
2001 Anayasa değişikliği ile, 1982 Anayasası'nın ilk halinde yer alan "genel sınırlama sebepleri" (kamu yararı, genel ahlak vb.) kaldırılmıştır. Artık her hak, ancak kendi maddesinde belirtilen "özel sınırlama sebeplerine" dayanılarak ve 13. maddedeki genel güvencelere uyularak sınırlandırılabilir.
2. Savaş, seferberlik veya olağanüstü hal durumlarında dahi dokunulamayacak "sert çekirdek haklar" arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
Anayasa'nın 15. maddesi, olağanüstü durumlarda dahi dokunulamayacak hakları açıkça saymıştır. Konut dokunulmazlığı önemli bir kişisel hak olmasına rağmen, bu "sert çekirdek" alan içinde sayılmamıştır ve olağanüstü halin gerekli kıldığı ölçüde bu hakka müdahale edilebilir.
3. Bir temel hakka getirilen sınırlamanın, ulaşılmak istenen amaç için "gerekli" ve "orantılı" olup olmadığını denetleyen anayasal ilke hangisidir?
Ölçülülük ilkesi, temel hakları sınırlayan bir müdahalenin; elverişli, gerekli ve orantılı olmasını gerektirir. Yani müdahale, amacı gerçekleştirmeye uygun olmalı, daha hafif bir müdahale ile aynı amaca ulaşılamamalı ve müdahale ile elde edilecek yarar arasında makul bir denge bulunmalıdır.
4. Anayasa'nın 14. maddesinde düzenlenen "Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması" yasağının temel amacı nedir?
Bu madde, hak ve hürriyetlerin; devleti ve cumhuriyeti yıkmak, temel hak ve hürriyetleri yok etmek gibi amaçlarla kullanılmasını engellemeyi hedefler. Bu, hakların sınırsız olmadığını ve anayasal düzeni koruma amacıyla kötüye kullanılamayacağını belirten bir güvencedir.
5. 1982 Anayasası'na göre, yabancıların temel hak ve hürriyetleri hangi ölçütlere göre sınırlandırılabilir?
Anayasa'nın 16. maddesi, yabancıların haklarının sınırlandırılmasında iki temel kriter getirmiştir: Sınırlama mutlaka bir kanunla yapılmalı ve bu kanun uluslararası hukuka (insan hakları sözleşmeleri vb.) uygun olmalıdır.
6. "Kanuni hâkim güvencesi" hangi temel hak kategorisi içinde yer alan bir ilkedir?
Kanuni (doğal) hâkim güvencesi, adil yargılanma hakkının bir parçasıdır ve Anayasa'nın "Hak Arama Hürriyeti" başlıklı 36. maddesi ile güvence altına alınmıştır. Bu hak, Kişisel Haklar ve Ödevler bölümünde yer alır.
7. Aşağıdaki haklardan hangisi, niteliği gereği "ödev" boyutu da taşır?
Anayasa'nın 72. maddesi, "Vatan hizmeti, her Türkün hakkı ve ödevidir" diyerek askerlik hizmetini hem bir hak hem de bir vatandaşlık görevi olarak tanımlamıştır.
8. Bir hakkın kullanılmasını imkânsız kılacak veya aşırı derecede zorlaştıracak şekilde yapılan sınırlamalar, Anayasa'nın 13. maddesindeki hangi güvenceye aykırıdır?
Hakkın özü, bir hakkın vazgeçilmez çekirdeği, onu o hak yapan temel unsurdur. Bir sınırlama, hakkı ismen koruyup fiilen kullanılmaz hale getiriyorsa, o hakkın özüne dokunmuş sayılır ve bu durum Anayasa'ya aykırıdır.
9. Aşağıdaki gruplardan hangisinin oy kullanma hakkı Anayasa tarafından engellenmemiştir?
Anayasa, "Taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç, ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler oy kullanamazlar." der. Bu ifadenin tersinden yorumu, taksirli (kasıtlı olmayan) suçlardan hüküm giymiş olanların oy kullanabileceği anlamına gelir. Kasıtlı suçlardan hüküm giyenler, er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler ise oy kullanamazlar.
10. Temel hak ve hürriyetlerin durdurulması rejimi, aşağıdaki durumlardan hangisinde uygulanabilir?
Anayasa'nın 15. maddesi, temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının kısmen veya tamamen durdurulabileceği durumları sınırlı sayıda saymıştır. Bu durumlar sadece savaş, seferberlik veya olağanüstü haldir.
11. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Anayasa'nın 34. maddesi, bu hakkın "önceden izin almaksızın" kullanılabileceğini açıkça belirtir. Bu, hakkın özünü oluşturur. Ancak bu durum, düzenleyici idari makamlara bildirimde bulunma yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. İzin sistemi ile bildirim sistemi farklı şeylerdir.
12. Mülkiyet hakkı nasıl bir haktır ve hangi durumda sınırlandırılabilir?
Mülkiyet hakkı, bireyin malvarlığı üzerindeki temel güvencesi olması nedeniyle bir "kişisel hak"tır. Ancak Anayasa'ya göre "toplum yararına aykırı" olarak kullanılamaz ve "kamu yararı" amacıyla kamulaştırma gibi yollarla kanunla sınırlandırılabilir. Bu yönüyle aynı zamanda "sosyal" bir boyutu da vardır.
Temel Hak ve Hürriyetler Testi - 2
1. 1982 Anayasası'nın 13. maddesine göre, temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
2001 Anayasa değişikliği ile, 1982 Anayasası'nın ilk halinde yer alan "genel sınırlama sebepleri" (kamu yararı, genel ahlak vb.) kaldırılmıştır. Artık her hak, ancak kendi maddesinde belirtilen "özel sınırlama sebeplerine" dayanılarak ve 13. maddedeki genel güvencelere uyularak sınırlandırılabilir.
2. Savaş, seferberlik veya olağanüstü hal durumlarında dahi dokunulamayacak "sert çekirdek haklar" arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
Anayasa'nın 15. maddesi, olağanüstü durumlarda dahi dokunulamayacak hakları açıkça saymıştır. Konut dokunulmazlığı önemli bir kişisel hak olmasına rağmen, bu "sert çekirdek" alan içinde sayılmamıştır ve olağanüstü halin gerekli kıldığı ölçüde bu hakka müdahale edilebilir.
3. Bir temel hakka getirilen sınırlamanın, ulaşılmak istenen amaç için "gerekli" ve "orantılı" olup olmadığını denetleyen anayasal ilke hangisidir?
Ölçülülük ilkesi, temel hakları sınırlayan bir müdahalenin; elverişli, gerekli ve orantılı olmasını gerektirir. Yani müdahale, amacı gerçekleştirmeye uygun olmalı, daha hafif bir müdahale ile aynı amaca ulaşılamamalı ve müdahale ile elde edilecek yarar arasında makul bir denge bulunmalıdır.
4. Anayasa'nın 14. maddesinde düzenlenen "Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması" yasağının temel amacı nedir?
Bu madde, hak ve hürriyetlerin; devleti ve cumhuriyeti yıkmak, temel hak ve hürriyetleri yok etmek gibi amaçlarla kullanılmasını engellemeyi hedefler. Bu, hakların sınırsız olmadığını ve anayasal düzeni koruma amacıyla kötüye kullanılamayacağını belirten bir güvencedir.
5. 1982 Anayasası'na göre, yabancıların temel hak ve hürriyetleri hangi ölçütlere göre sınırlandırılabilir?
Anayasa'nın 16. maddesi, yabancıların haklarının sınırlandırılmasında iki temel kriter getirmiştir: Sınırlama mutlaka bir kanunla yapılmalı ve bu kanun uluslararası hukuka (insan hakları sözleşmeleri vb.) uygun olmalıdır.
6. "Kanuni hâkim güvencesi" hangi temel hak kategorisi içinde yer alan bir ilkedir?
Kanuni (doğal) hâkim güvencesi, adil yargılanma hakkının bir parçasıdır ve Anayasa'nın "Hak Arama Hürriyeti" başlıklı 36. maddesi ile güvence altına alınmıştır. Bu hak, Kişisel Haklar ve Ödevler bölümünde yer alır.
7. Aşağıdaki haklardan hangisi, niteliği gereği "ödev" boyutu da taşır?
Anayasa'nın 72. maddesi, "Vatan hizmeti, her Türkün hakkı ve ödevidir" diyerek askerlik hizmetini hem bir hak hem de bir vatandaşlık görevi olarak tanımlamıştır.
8. Bir hakkın kullanılmasını imkânsız kılacak veya aşırı derecede zorlaştıracak şekilde yapılan sınırlamalar, Anayasa'nın 13. maddesindeki hangi güvenceye aykırıdır?
Hakkın özü, bir hakkın vazgeçilmez çekirdeği, onu o hak yapan temel unsurdur. Bir sınırlama, hakkı ismen koruyup fiilen kullanılmaz hale getiriyorsa, o hakkın özüne dokunmuş sayılır ve bu durum Anayasa'ya aykırıdır.
9. Aşağıdaki gruplardan hangisinin oy kullanma hakkı Anayasa tarafından engellenmemiştir?
Anayasa, "Taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç, ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler oy kullanamazlar." der. Bu ifadenin tersinden yorumu, taksirli (kasıtlı olmayan) suçlardan hüküm giymiş olanların oy kullanabileceği anlamına gelir. Kasıtlı suçlardan hüküm giyenler, er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler ise oy kullanamazlar.
10. Temel hak ve hürriyetlerin durdurulması rejimi, aşağıdaki durumlardan hangisinde uygulanabilir?
Anayasa'nın 15. maddesi, temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının kısmen veya tamamen durdurulabileceği durumları sınırlı sayıda saymıştır. Bu durumlar sadece savaş, seferberlik veya olağanüstü haldir.
11. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Anayasa'nın 34. maddesi, bu hakkın "önceden izin almaksızın" kullanılabileceğini açıkça belirtir. Bu, hakkın özünü oluşturur. Ancak bu durum, düzenleyici idari makamlara bildirimde bulunma yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. İzin sistemi ile bildirim sistemi farklı şeylerdir.
12. Mülkiyet hakkı nasıl bir haktır ve hangi durumda sınırlandırılabilir?
Mülkiyet hakkı, bireyin malvarlığı üzerindeki temel güvencesi olması nedeniyle bir "kişisel hak"tır. Ancak Anayasa'ya göre "toplum yararına aykırı" olarak kullanılamaz ve "kamu yararı" amacıyla kamulaştırma gibi yollarla kanunla sınırlandırılabilir. Bu yönüyle aynı zamanda "sosyal" bir boyutu da vardır.