İçereği Atla
Test 2: Osmanlı Gerileme Dönemi

Osmanlı Gerileme Dönemi

TEST - 2

Soru 1: 1718 Pasarofça Antlaşması ile Osmanlı Devleti'nin Belgrad'ı Avusturya'ya bırakması, devletin dış politikasında nasıl bir değişime yol açmıştır?

Doğru Cevap: B) Fetih politikasından mevcut toprakları koruma politikasına geçilmesine

Açıklama: Pasarofça Antlaşması ile yaşanan ağır toprak kaybı, Osmanlı Devleti'ne Avrupa karşısında askeri üstünlüğünü kaybettiğini göstermiştir. Bu tarihten itibaren devlet, yeni topraklar fethetmek yerine elindeki mevcut toprakları korumaya yönelik bir savunma politikası izlemeye başlamıştır.

Soru 2: Lale Devri'nde, Avrupa'daki gelişmeleri öğrenmek ve diplomatik ilişkiler kurmak amacıyla Paris'e gönderilen ve yazdığı Sefaretname ile Batılılaşma hareketini etkileyen ilk geçici elçi kimdir?

Doğru Cevap: C) Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi

Açıklama: Lale Devri'nde Paris'e gönderilen Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi, Avrupa'daki sosyal yaşam, mimari ve teknik gelişmeler hakkındaki gözlemlerini bir Sefaretname (elçilik raporu) ile padişaha sunmuştur. Bu eser, Osmanlı'da Batı'ya olan ilginin artmasında etkili olmuştur.

Soru 3: I. Mahmut döneminde, Batı tarzı subay yetiştirmek amacıyla açılan ve Osmanlı'nın ilk askeri teknik okulu olan kurum aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: A) Hendesehane

Açıklama: 1734 yılında, Humbaracı Ahmet Paşa'nın (Comte de Bonneval) çabalarıyla kurulan Hendesehane, ordunun geometri, matematik ve teknik bilgiye sahip subay ihtiyacını karşılamak amacıyla açılmış ilk Batı tarzı askeri okuldur.

Soru 4: 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nın çıkmasında, Rusya'nın Lehistan'ın (Polonya) iç işlerine karışması ve Ruslardan kaçan Lehlilerin Osmanlı'ya sığınması etkili olmuştur. Bu durum neyin göstergesidir?

Doğru Cevap: E) Rusya'nın Karadeniz'in kuzeyinde etkin bir güç haline geldiğinin

Açıklama: Rusya'nın, Osmanlı'nın komşusu olan Lehistan'ın iç işlerine müdahale edebilecek kadar güçlenmesi ve bu bölgede nüfuzunu artırması, Osmanlı Devleti için doğrudan bir tehdit oluşturmuş ve iki devleti karşı karşıya getirmiştir. Bu, Rusya'nın artık bölgesel bir güç olduğunu gösterir.

Soru 5: Kırım'ın bağımsızlığını öngören Küçük Kaynarca Antlaşması'nda yer alan "Kırım halkı dini bakımdan Osmanlı halifesine bağlı kalacaktır." maddesi ile Osmanlı Devleti neyi amaçlamıştır?

Doğru Cevap: C) Kırım ile olan kültürel ve dini bağları sürdürmeyi

Açıklama: Osmanlı Devleti, ilk kez halkı Türk ve Müslüman olan bir toprağı (Kırım) kaybetmiştir. Bu madde ile Kırım üzerindeki siyasi hakimiyet kaybedilse de, halifelik makamı aracılığıyla bölge ile olan manevi, kültürel ve dini bağların devam ettirilmesi hedeflenmiştir.

Soru 6: III. Selim döneminde kurulan Nizam-ı Cedit ordusunun, Yeniçerilerden temel farkı aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: D) Tamamen Batı tarzı talim, teçhizat ve üniformaya sahip olması

Açıklama: Nizam-ı Cedit'in en temel özelliği, geleneksel Osmanlı askeri yapısından tamamen farklı olarak, subay eğitiminden talim yöntemlerine, kullandığı silahlardan giydiği üniformalara kadar Avrupa'daki (özellikle Fransız) orduların model alınarak oluşturulmasıdır.

Soru 7: Lale Devri'nde yapılan yenilikler daha çok hangi alanlarda yoğunlaşmıştır?

Doğru Cevap: A) Kültür, sanat ve sosyal yaşam

Açıklama: Lale Devri, adını da aldığı lale yetiştiriciliği, Sadabad gibi eğlence ve mesire alanları, mimaride Batı etkileri (Barok-Rokoko), matbaanın kurulması ve tercüme faaliyetleri gibi yeniliklerle ön plana çıkar. Bu dönemde askeri ve idari alanda köklü ıslahatlar yapılmamıştır.

Soru 8: 1798'de Fransa'nın Mısır'ı işgal etmesi, Osmanlı Devleti'ni geleneksel dış politikasını değiştirerek hangi iki devletle ittifak kurmaya zorlamıştır?

Doğru Cevap: E) İngiltere ve Rusya

Açıklama: Geleneksel olarak dostane ilişkiler kurulan Fransa'nın Mısır'ı işgali, Osmanlı Devleti'ni "denge politikası" izlemeye itmiştir. Osmanlı, Fransız tehdidine karşı, çıkarları Mısır'da Fransa ile çatışan İngiltere ve baş düşmanı Rusya ile tarihinde ilk kez bir ittifak kurmuştur.

Soru 9: I. Abdülhamit döneminde, ulufe alım satımının yasaklanması ve yeniçeri sayımının yapılması hangi amaca yöneliktir?

Doğru Cevap: A) Bozulmuş olan Kapıkulu Ocağı'nı disiplin altına almaya

Açıklama: Ulufe alım satımı, asker olmayanların bile Yeniçeri maaşı almasına yol açan bir yolsuzluktu. Yeniçeri sayımının yapılması ise hak etmediği halde maaş alanları (esame) tespit etmeyi amaçlıyordu. Her iki uygulama da bozulmuş olan ocağa bir çeki düzen verme çabasının bir parçasıdır.

Soru 10: III. Selim döneminde yapılan Nizam-ı Cedit ıslahatlarına son veren Kabakçı Mustafa İsyanı'nı çıkaran temel grup aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: B) Yeniçeriler

Açıklama: Nizam-ı Cedit ordusunun kurulması, kendi otoritelerinin ve önemlerinin sarsıldığını düşünen Yeniçerileri rahatsız etmiştir. Islahatlardan rahatsız olan diğer muhafazakar çevrelerin de kışkırtmasıyla Yeniçeriler, Kabakçı Mustafa önderliğinde isyan ederek bu dönemi sona erdirmişlerdir.

Soru 11: 1791'de Avusturya ile imzalanan Ziştovi Antlaşması'nın Osmanlı Devleti için en önemli sonucu ne olmuştur?

Doğru Cevap: D) Avusturya'nın savaştan çekilmesiyle Osmanlı'nın Rusya karşısında yalnız kalması

Açıklama: Fransız İhtilali'nin getirdiği tehlikeler nedeniyle Avusturya, Osmanlı ile Ziştovi Antlaşması'nı imzalayarak savaştan çekilmiştir. Bu durum, Osmanlı Devleti'ni güneyde ve Balkanlar'da ilerleyen Rusya karşısında tek başına bırakmış ve Yaş Antlaşması'na giden süreci hızlandırmıştır.

Soru 12: Osmanlı Devleti'nin, 1740 yılında Fransa'ya verdiği kapitülasyonları sürekli hale getirmesinin temel nedeni nedir?

Doğru Cevap: A) 1739 Belgrad Antlaşması'ndaki arabuluculuğuna bir ödül olması

Açıklama: I. Mahmut döneminde Avusturya ve Rusya'ya karşı kazanılan zaferler sonrası imzalanan kârlı Belgrad Antlaşması'nda Fransa arabuluculuk yapmıştır. Osmanlı Devleti, bu desteğe bir karşılık olarak, daha önce padişahın ömrüyle sınırlı olan kapitülasyonları Fransa için sürekli hale getirmiştir.

Soru 13: Lale Devri'nde kurulan ilk Türk matbaasında dini eserlerin basılmamasının temel sebebi nedir?

Doğru Cevap: B) Hattatların (el yazmacıları) işsiz kalacağı endişesi ve tepkisi

Açıklama: Matbaanın kurulması için fetva veren Şeyhülislam, geçimini Kur'an-ı Kerim ve diğer dini metinleri elle yazarak sağlayan binlerce hattatın işsiz kalmasını önlemek amacıyla, dini kitapların basımını yasaklamıştır. Bu, yeniliklerin sosyal tepkiler nedeniyle nasıl sınırlandırılabildiğine bir örnektir.

Soru 14: Osmanlı tarihinde ilk kez halkı Türk ve Müslüman olan bir toprağın kaybedilmesi aşağıdaki gelişmelerden hangisiyle olmuştur?

Doğru Cevap: A) Küçük Kaynarca Antlaşması ile Kırım'ın bağımsız olması

Açıklama: Daha önceki toprak kayıpları genellikle Hristiyan nüfusun yaşadığı bölgelerdeydi. Kırım'ın bağımsız hale gelmesiyle Osmanlı Devleti, tarihinde ilk kez halkının çoğunluğu Türk ve Müslüman olan bir vatan parçasını kaybetmiş oldu. Bu durum hem siyasi hem de manevi olarak büyük bir darbeydi.

Soru 15: Aşağıdaki mimari eserlerden hangisi, XVIII. yüzyılda Osmanlı mimarisinde görülmeye başlanan Batı (Barok, Rokoko) etkisini yansıtmaz?

Doğru Cevap: D) Süleymaniye Camii

Açıklama: Süleymaniye Camii, Mimar Sinan'ın eseri olup XVI. yüzyılda (Yükselme Dönemi) inşa edilmiştir ve Klasik Osmanlı Mimarisi'nin zirve örneklerinden biridir. Diğer eserler ise XVIII. yüzyılda inşa edilmiş ve Batı mimarisinin etkilerini taşıyan önemli yapılardır.

Soru 16: I. Abdülhamit döneminde Çeşme'de donanmanın yakılmasının ardından, deniz subayı yetiştirmek amacıyla kurulan okulun adı nedir?

Doğru Cevap: C) Mühendishane-i Bahr-i Hümayun

Açıklama: Çeşme faciası, donanmanın modernleştirilmesi ve eğitimli subaylara olan ihtiyacı acı bir şekilde ortaya koymuştur. Bu nedenle I. Abdülhamit döneminde "İmparatorluk Deniz Mühendishanesi" anlamına gelen bu okul kurulmuştur. (Günümüzdeki Deniz Harp Okulu'nun temelidir.)

Soru 17: III. Selim döneminde açılan daimi elçiliklerin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: A) Avrupa'daki siyasi ve teknolojik gelişmeleri sürekli olarak takip etmek

Açıklama: Lale Devri'ndeki geçici elçiliklerin yeterli olmadığı anlaşılınca, III. Selim, Avrupa'daki güç dengelerini, siyasi olayları, bilimsel ve askeri yenilikleri yerinde ve anlık olarak öğrenmek amacıyla Londra, Paris, Viyana gibi önemli başkentlerde daimi elçilikler kurmuştur.

Soru 18: 1736-1739 Osmanlı-Rusya-Avusturya Savaşları'nda Osmanlı Devleti'nin her iki cephede de başarılı olmasında, I. Mahmut döneminde yapılan hangi ıslahat doğrudan etkili olmuştur?

Doğru Cevap: C) Topçu (Humbaracı) Ocağı'nın modernleştirilmesi

Açıklama: Humbaracı Ahmet Paşa'nın (Comte de Bonneval) liderliğinde Batı tarzında yeniden düzenlenen Topçu ve Humbaracı Ocakları, bu savaşlarda Osmanlı ordusuna önemli bir ateş gücü üstünlüğü sağlamış ve Belgrad'ın geri alınması gibi başarılarda kilit rol oynamıştır.

Soru 19: Aşağıdakilerden hangisi, XVIII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin imzaladığı ve toprak kaybettiği antlaşmalardan biri değildir?

Doğru Cevap: D) Belgrad Antlaşması

Açıklama: Belgrad Antlaşması (1739), Gerileme Dönemi içinde bir istisnadır. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti, Pasarofça'da kaybettiği Belgrad'ı geri almış ve Avusturya ile Rusya'ya karşı kârlı bir barış imzalamıştır.

Soru 20: Rusya'nın, Küçük Kaynarca Antlaşması ile elde ettiği Ortodoksları himaye etme hakkını kullanarak ve Panslavizm politikasını yayarak ulaşmak istediği temel stratejik hedef neydi?

Doğru Cevap: E) Balkanlar üzerinden sıcak denizlere (Akdeniz'e) inmek

Açıklama: Rusya, bu politikaları kullanarak Balkanlar'daki Slav ve Ortodoks halkları Osmanlı'ya karşı kışkırtmış, bu bölgelerde isyanlar çıkararak Osmanlı'yı zayıflatmayı ve Balkanlar üzerinden Boğazlar'ı ve Akdeniz'i kontrol etmeyi hedeflemiştir. Bu, Rusya'nın temel dış politika hedefiydi.