Osmanlı Gerileme Dönemi
TEST - 3
Soru 1: 1718 Pasarofça Antlaşması'ndan sonra Osmanlı Devleti'nin Batı'nın askeri üstünlüğünü kabul ederek barışçı bir politika izlemeye başlaması, hangi dönemin kapısını aralamıştır?
Doğru Cevap: A) Lale Devri
Açıklama: Pasarofça Antlaşması ile yaşanan toprak kayıpları, Osmanlı'yı askeri fetihlerden ziyade diplomasiye ve Batı'daki kültürel ve sosyal yeniliklere yöneltmiştir. Bu barış ve yenileşme dönemi Lale Devri olarak adlandırılır.
Soru 2: III. Selim'in, Nizam-ı Cedit ıslahatlarını planlarken yerli ve yabancı uzmanlardan raporlar (layiha) istemesi, onun hangi özelliğini göstermektedir?
Doğru Cevap: C) Sorunlara planlı ve programlı çözümler aradığını
Açıklama: III. Selim'in, ıslahatlara başlamadan önce durumu tespit etmek ve farklı görüşleri almak için raporlar hazırlatması, onun anlık kararlar yerine sorunları analiz ederek köklü ve kapsamlı bir yenilik hareketi planladığını göstermektedir.
Soru 3: 1792 Yaş Antlaşması ile Kırım'ın Rusya'ya ait olduğunun kabul edilmesi, Rusya'nın hangi temel politikasında önemli bir aşamayı tamamladığını gösterir?
Doğru Cevap: B) Karadeniz'e ve sıcak denizlere inme
Açıklama: Kırım, Karadeniz'in kuzeyindeki en stratejik noktadır. Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesi ve Osmanlı'ya bunu kabul ettirmesi, Karadeniz'de büyük bir donanma üssü kurarak Boğazlar ve Akdeniz'e yönelik emellerini gerçekleştirmesi yolunda attığı en önemli adımdır.
Soru 4: Lale Devri'nde açılan ilk Türk matbaasında, hattatların tepkisini çekmemek için hangi tür eserlerin basımına izin verilmemiştir?
Doğru Cevap: A) Dini eserler
Açıklama: Geçimini Kur'an-ı Kerim ve diğer dini kitapları el ile yazarak sağlayan binlerce hattatın işsiz kalmasını önlemek amacıyla, Şeyhülislam fetvasıyla matbaada dini eserlerin basılması yasaklanmıştır.
Soru 5: III. Selim döneminde Fransa'yı örnek alarak kurulan Nizam-ı Cedit ordusunun kazandığı ilk ve en önemli askeri başarı, aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Akka Kalesi'nde Napolyon'u durdurması
Açıklama: Fransa'nın Mısır'ı işgali sırasında Suriye'ye ilerleyen Napolyon Bonapart, Akka Kalesi önlerinde Cezzar Ahmet Paşa komutasındaki ve Nizam-ı Cedit askerleriyle takviye edilmiş Osmanlı ordusuna yenilmiştir. Bu, yeni ordunun ilk büyük başarısıdır.
Soru 6: Osmanlı Devleti'nin, Rusya ile imzaladığı Küçük Kaynarca Antlaşması'nda "Halifeliğin siyasi bir güç olarak" kullanılmasına örnek teşkil eden madde hangisidir?
Doğru Cevap: D) Kırım'ın dini açıdan halifeye bağlı kalması
Açıklama: Siyasi olarak Kırım'ın bağımsızlığı kabul edilirken, dini olarak halifeye bağlı kalması maddesi, Osmanlı'nın halifelik makamını kullanarak Kırım ile bağını sürdürme ve siyasi bir nüfuz aracı olarak kullanma çabasının ilk örneğidir.
Soru 7: Lale Devri'nde Avrupa'yı daha yakından tanımak amacıyla geçici elçilikler açılması, Osmanlı Devleti'nin hangi anlayıştan uzaklaşmaya başladığını gösterir?
Doğru Cevap: A) Kendini Avrupa'dan üstün görme ve içe kapanma anlayışından
Açıklama: Yüzyıllarca kendini her alanda Avrupa'dan üstün gören Osmanlı, Pasarofça yenilgisi sonrası bu anlayışı sorgulamaya başlamıştır. Avrupa'ya elçiler göndererek oradaki gelişmeleri öğrenme çabası, bu üstünlük algısının kırıldığının ve Batı'yı tanıma gerekliliğinin anlaşıldığının bir göstergesidir.
Soru 8: XVIII. yüzyılda, Osmanlı donanmasının Ruslar tarafından yakıldığı iki büyük deniz faciası hangi limanlarda gerçekleşmiştir?
Doğru Cevap: E) Çeşme ve Navarin
Açıklama: 1770'de Çeşme'de ve 1827'de Navarin'de Osmanlı donanması Rusların öncülük ettiği filolar tarafından yakılmıştır. (Not: Navarin XIX. yüzyıldadır ancak XVIII. yüzyıl zafiyetinin devamıdır). Bu olaylar Osmanlı'nın deniz gücünün ne denli zayıfladığını göstermektedir.
Soru 9: I. Abdülhamit döneminde Sürat Topçuları Ocağı'nın kurulması ve Batılı askeri uzmanlardan yararlanılması, hangi alandaki ıslahatlara öncelik verildiğini gösterir?
Doğru Cevap: A) Askeri
Açıklama: XVIII. yüzyıldaki ıslahatların temel itici gücü, savaş alanlarında alınan yenilgilerdir. I. Abdülhamit'in istihkam ve topçu sınıflarını modernleştirme çabası, devletin en acil sorun olarak gördüğü askeri zafiyete çözüm bulma amacını taşımaktadır.
Soru 10: III. Selim döneminde yapılan ıslahatlara karşı çıkan ve Kabakçı Mustafa İsyanı'nı başlatan gruplar arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
Doğru Cevap: D) Ayanlar
Açıklama: Ayanlar, taşrada güçlenmiş yerel otoritelerdir. III. Selim'in merkeziyetçi ıslahatları onlarla da çıkar çatışmasına yol açsa da, Kabakçı Mustafa İsyanı doğrudan İstanbul merkezli bir harekettir ve temel olarak Yeniçeriler ile muhafazakar çevreler tarafından yürütülmüştür.
Soru 11: 1739 Belgrad Antlaşması'nda Karadeniz'in bir Türk gölü olduğunun son kez kabul edilmesi, hangi iki devletin Karadeniz'de donanma ve tersane bulundurmasını yasaklamıştır?
Doğru Cevap: B) Rusya ve Avusturya
Açıklama: Bu antlaşma, Osmanlı'nın XVIII. yüzyıldaki en önemli askeri ve diplomatik başarılarından biridir. Osmanlı, bu antlaşma ile hem baş düşmanları olan Rusya'nın hem de Avusturya'nın Karadeniz'de savaş gemisi bulundurmasını engelleyerek bölgedeki hakimiyetini geçici bir süre için yeniden tesis etmiştir.
Soru 12: III. Mustafa döneminde, deniz subayı yetiştirmek amacıyla Baron de Tott'un katkılarıyla kurulan ve bugünkü Deniz Harp Okulu'nun temelini oluşturan kurum hangisidir?
Doğru Cevap: A) Mühendishane-i Bahr-i Hümayun
Açıklama: "İmparatorluk Deniz Mühendishanesi" anlamına gelen bu okul, özellikle Çeşme Baskını'ndan sonra donanmanın modernize edilmesi ve eğitimli subay ihtiyacının karşılanması amacıyla kurulmuştur.
Soru 13: Lale Devri'nde yapılan aşağıdaki yeniliklerden hangisi, Avrupa'daki yaşam tarzının ve sanat anlayışının Osmanlı'ya taşındığını gösteren en belirgin örnektir?
Doğru Cevap: B) Kağıthane'de Sadabad Sarayı ve köşklerinin yapılması
Açıklama: Fransa'daki Versay Sarayı örnek alınarak inşa edilen Sadabad Sarayı ve çevresindeki köşkler, bahçeler ve eğlence mekanları, Avrupa'daki Barok ve Rokoko tarzı mimarinin ve saray yaşamının Osmanlı'daki ilk büyük ölçekli yansımasıdır.
Soru 14: Osmanlı Devleti'nin, 1798'de Fransa'nın Mısır'ı işgali üzerine ilk kez uygulamaya başladığı dış politika stratejisi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Denge Politikası
Açıklama: Bu olayla birlikte Osmanlı Devleti, tek başına başa çıkamayacağı büyük bir güce (Fransa) karşı, onunla çıkarı çatışan diğer büyük güçlerle (İngiltere, Rusya) ittifak kurma yoluna gitmiştir. Bu, "düşmanımın düşmanı dostumdur" anlayışına dayanan Denge Politikasının ilk uygulamasıdır.
Soru 15: Aşağıdakilerden hangisi, Gerileme Dönemi'nde Osmanlı maliyesini düzeltmek için atılan adımlardan biri değildir?
Doğru Cevap: D) Düyun-u Umumiye İdaresi'nin kurulması
Açıklama: Düyun-u Umumiye (Genel Borçlar) İdaresi, Osmanlı'nın dış borçlarını ödeyememesi üzerine alacaklı Avrupa devletleri tarafından XIX. yüzyılda (1881) kurulan bir kurumdur. XVIII. yüzyılda böyle bir kurum yoktur.
Soru 16: 1718 Pasarofça Antlaşması ile Avusturya'ya kaybedilen, 1739 Belgrad Antlaşması ile geri alınan ve Osmanlı'nın Balkanlardaki en önemli kalesi olan şehir hangisidir?
Doğru Cevap: C) Belgrad
Açıklama: Belgrad, Orta Avrupa'ya açılan kapı konumunda olduğu için Osmanlı ve Avusturya arasında sürekli el değiştirmiştir. XVIII. yüzyılda Pasarofça ile kaybedilip Belgrad Antlaşması ile geri alınması, dönemin en önemli siyasi ve askeri olaylarındandır.
Soru 17: III. Selim'in kurduğu Nizam-ı Cedit ordusunun eğitimi için hangi kışlalar inşa edilmiştir?
Doğru Cevap: A) Levent ve Selimiye Kışlaları
Açıklama: III. Selim, Batı tarzında kurduğu yeni ordunun talim ve terbiyesi için yine Batı mimari tarzında modern ve büyük kışlalar inşa ettirmiştir. Bunların en önemlileri İstanbul'daki Levent ve Selimiye Kışlaları'dır.
Soru 18: Osmanlı Devleti'nin, 1792 Yaş Antlaşması ile Rusya'ya bıraktığı ve Kırım'ın ilhakını resmen tanıdığı toprak hangisidir?
Doğru Cevap: C) Özi Kalesi
Açıklama: Yaş Antlaşması ile Dinyester Nehri iki ülke arasında sınır kabul edilmiş ve bu nehir üzerindeki stratejik Özi Kalesi Rusya'ya bırakılmıştır. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti, Kırım üzerindeki tüm iddialarından vazgeçmiştir.
Soru 19: Lale Devri'nde sağlık alanında yapılan en önemli yenilik aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) Çiçek aşısının ilk defa uygulanması
Açıklama: Doğu'da uzun zamandır bilinen ancak sistematik olmayan çiçek aşısı, Lale Devri'nde Avrupa'dan öğrenilerek salgın hastalıklara karşı yaygın bir şekilde uygulanmaya başlanmıştır. Bu, dönemin önemli bir halk sağlığı adımıdır.
Soru 20: 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması'nın aşağıdaki sonuçlarından hangisi, Osmanlı Devleti'nin egemenlik haklarına doğrudan bir müdahale niteliği taşır?
Doğru Cevap: E) Rusya'ya İstanbul'da daimi elçi bulundurma ve kilise açma hakkı vermesi
Açıklama: Bir başka devletin, başkentinizde daimi bir elçilik ve kendi kilisesini açma hakkına sahip olması, o devletin sizin iç siyasetinize ve toplumsal yapınıza doğrudan müdahale etmesine olanak tanır. Bu durum, Osmanlı'nın egemenlik haklarının ciddi şekilde zedelendiğini göstermektedir.
Osmanlı Gerileme Dönemi
TEST - 3
Soru 1: 1718 Pasarofça Antlaşması'ndan sonra Osmanlı Devleti'nin Batı'nın askeri üstünlüğünü kabul ederek barışçı bir politika izlemeye başlaması, hangi dönemin kapısını aralamıştır?
Doğru Cevap: A) Lale Devri
Açıklama: Pasarofça Antlaşması ile yaşanan toprak kayıpları, Osmanlı'yı askeri fetihlerden ziyade diplomasiye ve Batı'daki kültürel ve sosyal yeniliklere yöneltmiştir. Bu barış ve yenileşme dönemi Lale Devri olarak adlandırılır.
Soru 2: III. Selim'in, Nizam-ı Cedit ıslahatlarını planlarken yerli ve yabancı uzmanlardan raporlar (layiha) istemesi, onun hangi özelliğini göstermektedir?
Doğru Cevap: C) Sorunlara planlı ve programlı çözümler aradığını
Açıklama: III. Selim'in, ıslahatlara başlamadan önce durumu tespit etmek ve farklı görüşleri almak için raporlar hazırlatması, onun anlık kararlar yerine sorunları analiz ederek köklü ve kapsamlı bir yenilik hareketi planladığını göstermektedir.
Soru 3: 1792 Yaş Antlaşması ile Kırım'ın Rusya'ya ait olduğunun kabul edilmesi, Rusya'nın hangi temel politikasında önemli bir aşamayı tamamladığını gösterir?
Doğru Cevap: B) Karadeniz'e ve sıcak denizlere inme
Açıklama: Kırım, Karadeniz'in kuzeyindeki en stratejik noktadır. Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesi ve Osmanlı'ya bunu kabul ettirmesi, Karadeniz'de büyük bir donanma üssü kurarak Boğazlar ve Akdeniz'e yönelik emellerini gerçekleştirmesi yolunda attığı en önemli adımdır.
Soru 4: Lale Devri'nde açılan ilk Türk matbaasında, hattatların tepkisini çekmemek için hangi tür eserlerin basımına izin verilmemiştir?
Doğru Cevap: A) Dini eserler
Açıklama: Geçimini Kur'an-ı Kerim ve diğer dini kitapları el ile yazarak sağlayan binlerce hattatın işsiz kalmasını önlemek amacıyla, Şeyhülislam fetvasıyla matbaada dini eserlerin basılması yasaklanmıştır.
Soru 5: III. Selim döneminde Fransa'yı örnek alarak kurulan Nizam-ı Cedit ordusunun kazandığı ilk ve en önemli askeri başarı, aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Akka Kalesi'nde Napolyon'u durdurması
Açıklama: Fransa'nın Mısır'ı işgali sırasında Suriye'ye ilerleyen Napolyon Bonapart, Akka Kalesi önlerinde Cezzar Ahmet Paşa komutasındaki ve Nizam-ı Cedit askerleriyle takviye edilmiş Osmanlı ordusuna yenilmiştir. Bu, yeni ordunun ilk büyük başarısıdır.
Soru 6: Osmanlı Devleti'nin, Rusya ile imzaladığı Küçük Kaynarca Antlaşması'nda "Halifeliğin siyasi bir güç olarak" kullanılmasına örnek teşkil eden madde hangisidir?
Doğru Cevap: D) Kırım'ın dini açıdan halifeye bağlı kalması
Açıklama: Siyasi olarak Kırım'ın bağımsızlığı kabul edilirken, dini olarak halifeye bağlı kalması maddesi, Osmanlı'nın halifelik makamını kullanarak Kırım ile bağını sürdürme ve siyasi bir nüfuz aracı olarak kullanma çabasının ilk örneğidir.
Soru 7: Lale Devri'nde Avrupa'yı daha yakından tanımak amacıyla geçici elçilikler açılması, Osmanlı Devleti'nin hangi anlayıştan uzaklaşmaya başladığını gösterir?
Doğru Cevap: A) Kendini Avrupa'dan üstün görme ve içe kapanma anlayışından
Açıklama: Yüzyıllarca kendini her alanda Avrupa'dan üstün gören Osmanlı, Pasarofça yenilgisi sonrası bu anlayışı sorgulamaya başlamıştır. Avrupa'ya elçiler göndererek oradaki gelişmeleri öğrenme çabası, bu üstünlük algısının kırıldığının ve Batı'yı tanıma gerekliliğinin anlaşıldığının bir göstergesidir.
Soru 8: XVIII. yüzyılda, Osmanlı donanmasının Ruslar tarafından yakıldığı iki büyük deniz faciası hangi limanlarda gerçekleşmiştir?
Doğru Cevap: E) Çeşme ve Navarin
Açıklama: 1770'de Çeşme'de ve 1827'de Navarin'de Osmanlı donanması Rusların öncülük ettiği filolar tarafından yakılmıştır. (Not: Navarin XIX. yüzyıldadır ancak XVIII. yüzyıl zafiyetinin devamıdır). Bu olaylar Osmanlı'nın deniz gücünün ne denli zayıfladığını göstermektedir.
Soru 9: I. Abdülhamit döneminde Sürat Topçuları Ocağı'nın kurulması ve Batılı askeri uzmanlardan yararlanılması, hangi alandaki ıslahatlara öncelik verildiğini gösterir?
Doğru Cevap: A) Askeri
Açıklama: XVIII. yüzyıldaki ıslahatların temel itici gücü, savaş alanlarında alınan yenilgilerdir. I. Abdülhamit'in istihkam ve topçu sınıflarını modernleştirme çabası, devletin en acil sorun olarak gördüğü askeri zafiyete çözüm bulma amacını taşımaktadır.
Soru 10: III. Selim döneminde yapılan ıslahatlara karşı çıkan ve Kabakçı Mustafa İsyanı'nı başlatan gruplar arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
Doğru Cevap: D) Ayanlar
Açıklama: Ayanlar, taşrada güçlenmiş yerel otoritelerdir. III. Selim'in merkeziyetçi ıslahatları onlarla da çıkar çatışmasına yol açsa da, Kabakçı Mustafa İsyanı doğrudan İstanbul merkezli bir harekettir ve temel olarak Yeniçeriler ile muhafazakar çevreler tarafından yürütülmüştür.
Soru 11: 1739 Belgrad Antlaşması'nda Karadeniz'in bir Türk gölü olduğunun son kez kabul edilmesi, hangi iki devletin Karadeniz'de donanma ve tersane bulundurmasını yasaklamıştır?
Doğru Cevap: B) Rusya ve Avusturya
Açıklama: Bu antlaşma, Osmanlı'nın XVIII. yüzyıldaki en önemli askeri ve diplomatik başarılarından biridir. Osmanlı, bu antlaşma ile hem baş düşmanları olan Rusya'nın hem de Avusturya'nın Karadeniz'de savaş gemisi bulundurmasını engelleyerek bölgedeki hakimiyetini geçici bir süre için yeniden tesis etmiştir.
Soru 12: III. Mustafa döneminde, deniz subayı yetiştirmek amacıyla Baron de Tott'un katkılarıyla kurulan ve bugünkü Deniz Harp Okulu'nun temelini oluşturan kurum hangisidir?
Doğru Cevap: A) Mühendishane-i Bahr-i Hümayun
Açıklama: "İmparatorluk Deniz Mühendishanesi" anlamına gelen bu okul, özellikle Çeşme Baskını'ndan sonra donanmanın modernize edilmesi ve eğitimli subay ihtiyacının karşılanması amacıyla kurulmuştur.
Soru 13: Lale Devri'nde yapılan aşağıdaki yeniliklerden hangisi, Avrupa'daki yaşam tarzının ve sanat anlayışının Osmanlı'ya taşındığını gösteren en belirgin örnektir?
Doğru Cevap: B) Kağıthane'de Sadabad Sarayı ve köşklerinin yapılması
Açıklama: Fransa'daki Versay Sarayı örnek alınarak inşa edilen Sadabad Sarayı ve çevresindeki köşkler, bahçeler ve eğlence mekanları, Avrupa'daki Barok ve Rokoko tarzı mimarinin ve saray yaşamının Osmanlı'daki ilk büyük ölçekli yansımasıdır.
Soru 14: Osmanlı Devleti'nin, 1798'de Fransa'nın Mısır'ı işgali üzerine ilk kez uygulamaya başladığı dış politika stratejisi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Denge Politikası
Açıklama: Bu olayla birlikte Osmanlı Devleti, tek başına başa çıkamayacağı büyük bir güce (Fransa) karşı, onunla çıkarı çatışan diğer büyük güçlerle (İngiltere, Rusya) ittifak kurma yoluna gitmiştir. Bu, "düşmanımın düşmanı dostumdur" anlayışına dayanan Denge Politikasının ilk uygulamasıdır.
Soru 15: Aşağıdakilerden hangisi, Gerileme Dönemi'nde Osmanlı maliyesini düzeltmek için atılan adımlardan biri değildir?
Doğru Cevap: D) Düyun-u Umumiye İdaresi'nin kurulması
Açıklama: Düyun-u Umumiye (Genel Borçlar) İdaresi, Osmanlı'nın dış borçlarını ödeyememesi üzerine alacaklı Avrupa devletleri tarafından XIX. yüzyılda (1881) kurulan bir kurumdur. XVIII. yüzyılda böyle bir kurum yoktur.
Soru 16: 1718 Pasarofça Antlaşması ile Avusturya'ya kaybedilen, 1739 Belgrad Antlaşması ile geri alınan ve Osmanlı'nın Balkanlardaki en önemli kalesi olan şehir hangisidir?
Doğru Cevap: C) Belgrad
Açıklama: Belgrad, Orta Avrupa'ya açılan kapı konumunda olduğu için Osmanlı ve Avusturya arasında sürekli el değiştirmiştir. XVIII. yüzyılda Pasarofça ile kaybedilip Belgrad Antlaşması ile geri alınması, dönemin en önemli siyasi ve askeri olaylarındandır.
Soru 17: III. Selim'in kurduğu Nizam-ı Cedit ordusunun eğitimi için hangi kışlalar inşa edilmiştir?
Doğru Cevap: A) Levent ve Selimiye Kışlaları
Açıklama: III. Selim, Batı tarzında kurduğu yeni ordunun talim ve terbiyesi için yine Batı mimari tarzında modern ve büyük kışlalar inşa ettirmiştir. Bunların en önemlileri İstanbul'daki Levent ve Selimiye Kışlaları'dır.
Soru 18: Osmanlı Devleti'nin, 1792 Yaş Antlaşması ile Rusya'ya bıraktığı ve Kırım'ın ilhakını resmen tanıdığı toprak hangisidir?
Doğru Cevap: C) Özi Kalesi
Açıklama: Yaş Antlaşması ile Dinyester Nehri iki ülke arasında sınır kabul edilmiş ve bu nehir üzerindeki stratejik Özi Kalesi Rusya'ya bırakılmıştır. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti, Kırım üzerindeki tüm iddialarından vazgeçmiştir.
Soru 19: Lale Devri'nde sağlık alanında yapılan en önemli yenilik aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) Çiçek aşısının ilk defa uygulanması
Açıklama: Doğu'da uzun zamandır bilinen ancak sistematik olmayan çiçek aşısı, Lale Devri'nde Avrupa'dan öğrenilerek salgın hastalıklara karşı yaygın bir şekilde uygulanmaya başlanmıştır. Bu, dönemin önemli bir halk sağlığı adımıdır.
Soru 20: 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması'nın aşağıdaki sonuçlarından hangisi, Osmanlı Devleti'nin egemenlik haklarına doğrudan bir müdahale niteliği taşır?
Doğru Cevap: E) Rusya'ya İstanbul'da daimi elçi bulundurma ve kilise açma hakkı vermesi
Açıklama: Bir başka devletin, başkentinizde daimi bir elçilik ve kendi kilisesini açma hakkına sahip olması, o devletin sizin iç siyasetinize ve toplumsal yapınıza doğrudan müdahale etmesine olanak tanır. Bu durum, Osmanlı'nın egemenlik haklarının ciddi şekilde zedelendiğini göstermektedir.