İçereği Atla
Test 7: Osmanlı Gerileme Dönemi (Çıkmış Sorularla)

Osmanlı Gerileme Dönemi

TEST - 7

Soru 1: 1711 Prut Savaşı'nda Rus ordusunu kuşatan Baltacı Mehmet Paşa'nın, kesin bir zafer yerine antlaşma yoluna gitmesinde aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur?

Doğru Cevap: A) Yeniçerilerin disiplinsizliği ve sefere devam etme konusundaki isteksizliği

Açıklama: Rus ordusu tamamen imha edilebilecek bir pozisyondayken, Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa, Yeniçerilerin disiplinsiz tavırları, savaşın uzamasına karşı çıkmaları ve Kırım kuvvetlerine tam güvenememesi gibi nedenlerle, Azak Kalesi'nin geri alınması gibi önemli kazançlar içeren bir antlaşma yapmayı daha stratejik bulmuştur.

Soru 2 (Çıkmış Soru - 2014): Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti’nin XVIII. yüzyıldaki ıslahatçı devlet adamlarından biri değildir?

Doğru Cevap: E) Tarhuncu Ahmet Paşa

Açıklama: Tarhuncu Ahmet Paşa, XVII. yüzyılda (Duraklama Dönemi) IV. Mehmet döneminde sadrazamlık yapmış ve ilk denk bütçeyi hazırlamıştır. Diğer devlet adamları ise XVIII. yüzyılda (Gerileme Dönemi) görev yapmış ıslahatçılardır.

Soru 3: Lale Devri'nde, Sait Efendi ve İbrahim Müteferrika tarafından kurulan ilk özel Türk matbaasında basılan eserler arasında hangisi yoktur?

Doğru Cevap: C) Mukaddime (İbn-i Haldun)

Açıklama: İbn-i Haldun'un ünlü eseri Mukaddime'nin çevirisi ve basımı, matbaanın kurulmasından çok daha sonra, XIX. yüzyılda gerçekleşmiştir. Diğer eserler, ilk kurulan matbaada basılan tarih, coğrafya ve sözlük gibi eserlerdendir.

Soru 4 (Çıkmış Soru - 2017): Osmanlı Devleti, XVIII. yüzyılın sonlarından itibaren Avrupa'da meydana gelen gelişmeleri daha yakından takip etmek için Avrupa başkentlerinde daimî elçilikler açmaya başlamıştır. Bu durumun ortaya çıkmasında;
I. Avrupalı devletler karşısında yenilgiler alınması,
II. merkezî otoritenin bozulmasıyla ülkede isyanların görülmesi,
III. Osmanlı Devleti'nin denge politikası izlemeye başlaması
gelişmelerinden hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?

Doğru Cevap: D) I ve III

Açıklama: Osmanlı Devleti'nin Avrupa'da elçilikler açmasının nedenleri Avrupa karşısında yenilgiler alması ve denge politikası izlediği için Avrupa'daki gelişmelerden haberdar olma isteğidir. Bu iki durum Osmanlı Devleti'nin Avrupa'nın üstünlüğünü kabul ettiğini gösterir. Merkezî otoritenin bozulması ile ülkede isyanların çıkması iç bir sorun olduğu için doğrudan Avrupa ile ilgili değildir.

Soru 5: Osmanlı Devleti, 1739 Belgrad Antlaşması ile hem Avusturya hem de Rusya'ya karşı başarılı olmuş ve Karadeniz'in bir Türk gölü olduğunu son kez kabul ettirmiştir. Bu başarının arkasındaki en önemli askeri ıslahat ve bu ıslahatı yapan padişah aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: B) I. Mahmut - Humbaracı Ocağı'nın Islahı

Açıklama: I. Mahmut döneminde, Fransız asıllı Humbaracı Ahmet Paşa'nın (Comte de Bonneval) liderliğinde topçu ve humbaracı sınıflarının modernize edilmesi, bu savaşlardaki başarının temel askeri nedenidir. Bu ıslahat, Gerileme Dönemi'ndeki en başarılı askeri yeniliktir.

Soru 6 (Çıkmış Soru - 2018): III. Selim Dönemi'nde aşağıdaki alanların hangisinde ıslahat yapıldığı söylenemez?

Doğru Cevap: E) Din

Açıklama: III. Selim zamanında din alanında herhangi bir ıslahat yapılamamıştır, şeyhülislamın yetkilerinin kısıtlanması din ile ilgili değildir, şeyhülislamın siyasi işlere karışmasını engellemek için yapılmıştır.

Soru 7: Rusya'nın, Kırım'ı ilhak ettikten sonraki hedefi olan "Grek Projesi"nin temel amacı neydi?

Doğru Cevap: A) Osmanlı Devleti'ni yıkarak İstanbul merkezli bir Rus prensliği (Bizans) kurmak

Açıklama: Rus Çariçesi II. Katerina'nın bu projesi, Osmanlı'yı Avrupa'dan tamamen atarak, başkenti İstanbul olan ve torunu Konstantin'in yöneteceği, Rusya'ya bağlı yeni bir Bizans (Grek) İmparatorluğu kurmayı hedefliyordu.

Soru 8 (Çıkmış Soru - 2019): Askerî yenilgiler sonrasında Batı dünyasıyla siyasi ilişkiler dışında teknik ve kültürel alanlarda da temasa geçilmesi gerekliliği, aşağıdakilerin hangisinde ilk kez ortaya çıkmıştır?

Doğru Cevap: B) Lale Devri

Açıklama: Osmanlı Devleti'nin Batı'nın üstünlüğünü kabul ederek Avrupa'yı örnek alması ilk kez Lale Devri (1718-1730) ile gerçekleşmiştir. Bu dönemde askeri alan dışında, kültürel ve sosyal alanda birçok yenileşme gerçekleşmiştir.

Soru 9: 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile Rusya'ya tanınan "Osmanlı ülkesindeki Ortodoksları himaye etme" hakkı, Rusya tarafından nasıl kullanılmıştır?

Doğru Cevap: C) Balkanlardaki Slav ve Ortodoks halkları kışkırtarak Osmanlı'nın iç işlerine karışmak için

Açıklama: Rusya, bu hakkı bir bahane olarak kullanarak, Osmanlı'nın Balkanlardaki Hristiyan tebaasının haklarını koruduğu iddiasıyla sürekli olarak devletin iç işlerine müdahale etmiş ve bu halkları isyana teşvik etmiştir. Bu, Panslavizm politikasının en önemli aracı olmuştur.

Soru 10 (Çıkmış Soru - 2020): III. Selim, saltanatının ilk günlerinde devlet adamlarından, yerli ve yabancı uzmanlardan ülkenin içinde bulunduğu durum ve yapılacaklar hakkında layihalar istedi. ... Buna göre aşağıdakilerden hangisinin, III. Selim’in amaç ve eylemlerinden biri olduğu söylenemez?

Doğru Cevap: E) Meşruti idareye geçmek

Açıklama: III. Selim'in ıslahatları devletin mevcut monarşik yapısını koruyarak kurumları modernleştirmeyi amaçlıyordu. Meşruti idareye (anayasal monarşi) geçiş, halkın yönetime katılması gibi bir amaç bu dönemde yoktur. Bu gelişme XIX. yüzyılda yaşanacaktır.

Soru 11: I. Abdülhamit'in cülus bahşişini kaldırması ve Yeniçeri sayımını yaptırarak hak etmeyenlerin maaşını kesmesi, hangi soruna çözüm bulmaya yöneliktir?

Doğru Cevap: A) Devlet hazinesindeki açığı kapatma ve yolsuzlukları önleme

Açıklama: Cülus bahşişi, her padişah değişikliğinde hazineye büyük bir yük getiriyordu. Asker olmadığı halde Yeniçeri maaşı alanların (esame yolsuzluğu) tespiti de yine hazine üzerindeki gereksiz yükü azaltma amacını taşıyordu. Bu iki ıslahat da doğrudan maliyeyi düzeltmeye yöneliktir.

Soru 12 (Çıkmış Soru - 2021): Lale Devri’nde yapılan yeniliklerden bazıları şunlardır: İlk Türk matbaası açılmıştır. Yeni okul ve kütüphaneler kurulmuştur... Buna göre Lale Devri ile ilgili aşağıdakilerin hangisine ulaşılamaz?

Doğru Cevap: D) Ahalinin yönetime katıldığına

Açıklama: Lale Devri'ndeki yenilikler kültürel ve sosyal alanlarda olsa da, yönetim şekli mutlak monarşi olarak kalmıştır. Halkın yönetime katılması gibi bir durum söz konusu değildir. Bu, XIX. yüzyıldaki Meşrutiyet'in ilanı ile gerçekleşecektir.

Soru 13: Nizam-ı Cedit ordusunun masraflarını karşılamak için kurulan İrad-ı Cedit hazinesinin gelirleri arasında hangisi yoktur?

Doğru Cevap: B) Gayrimüslimlerden alınan cizye vergisi

Açıklama: Cizye vergisi, geleneksel devlet hazinesi olan Hazine-i Amire'nin temel gelir kaynaklarından biriydi. III. Selim, mevcut hazine düzenini bozmamak ve tepki çekmemek için İrad-ı Cedit'i yeni ve ek vergilerle finanse etme yoluna gitmiştir.

Soru 14 (Çıkmış Soru - 2022 İPTAL): Osmanlı Devleti'nde 1775'te açılan Mühendishane-i Bahri-i Hümayun'un kuruluşunda yardım alınan yabancı uzman aşağıdakilerin hangisidir?

Doğru Cevap: A) Baron De Tott

Açıklama: Macar asıllı bir Fransız subayı olan Baron de Tott, özellikle Çeşme Baskını'ndan sonra donanma ve topçu sınıfının modernleştirilmesi için III. Mustafa ve I. Abdülhamit dönemlerinde görev yapmıştır. Mühendishane-i Bahri-i Hümayun'un kurulmasında ve Sürat Topçuları Ocağı'nın oluşturulmasında önemli katkıları olmuştur.

Soru 15: "Padişahım, bu yaptığınız yenilikler gavur icadıdır, din elden gidiyor!" şeklindeki söylemler, XVIII. yüzyıl ıslahatlarının önündeki hangi engeli yansıtmaktadır?

Doğru Cevap: D) Muhafazakar ulema ve halk kesimlerinin yeniliklere karşı direncini

Açıklama: Bu söylem, Batı'dan alınan her türlü yeniliğin dine aykırı olduğunu düşünen ve mevcut düzenin korunmasını savunan muhafazakar zihniyetin en tipik tepkisidir. Bu zihniyet, hem Patrona Halil hem de Kabakçı Mustafa isyanlarının arkasındaki önemli itici güçlerden biri olmuştur.

Soru 16: Osmanlı Devleti'nin, Rusya ve Avusturya ile imzaladığı 1739 Belgrad Antlaşması'ndaki başarısından dolayı "Gazi" unvanını alan padişah kimdir?

Doğru Cevap: C) I. Mahmut

Açıklama: Saltanatı döneminde yapılan askeri ıslahatların başarısıyla Avusturya ve Rusya'ya karşı kazanılan zaferler ve sonrasında imzalanan kazançlı Belgrad Antlaşması nedeniyle I. Mahmut'a "Gazi" unvanı verilmiştir.

Soru 17: Napolyon'un Mısır'ı işgaline karşı Nizam-ı Cedit ordusuyla Akka'da başarılı bir savunma yapan ve "Mısır Valisi" unvanıyla da bilinen Osmanlı paşası kimdir?

Doğru Cevap: A) Cezzar Ahmet Paşa

Açıklama: Sayda ve Akka Valisi olan Cezzar Ahmet Paşa, ileri yaşına rağmen Napolyon'un ordularına karşı Akka Kalesi'nde destansı bir savunma yapmış ve Nizam-ı Cedit birliklerinin de desteğiyle Napolyon'u geri çekilmek zorunda bırakmıştır.

Soru 18: Lale Devri'nde, İstanbul'un yangınlarına karşı Yeniçeriler arasından oluşturulan ilk itfaiye teşkilatının adı nedir?

Doğru Cevap: C) Tulumbacılar Ocağı

Açıklama: Gerçek Davud Ağa adlı bir Fransız mühtedinin öncülüğünde, Yeniçerilere bağlı olarak kurulan ve yangınlara "tulumba" adı verilen aletlerle müdahale eden bu birlik, Osmanlı tarihindeki ilk modern itfaiye teşkilatıdır.

Soru 19: XVIII. yüzyılda Rusya ve Avusturya'nın, Osmanlı topraklarını paylaşmak amacıyla oluşturdukları "Dakya Projesi" hangi toprakları kapsamaktaydı?

Doğru Cevap: D) Eflak ve Boğdan

Açıklama: Grek Projesi'nin bir parçası olan Dakya Projesi, Osmanlı'nın Romanya toprakları olan Eflak ve Boğdan'ı birleştirerek, Rusya ve Avusturya'nın ortak kontrolünde "Dakya" adıyla bir tampon devlet kurmayı hedefliyordu.

Soru 20: Aşağıdakilerden hangisi, XVIII. yüzyıl ıslahatlarının genel özelliklerinden biri değildir?

Doğru Cevap: E) Yönetim şeklinde değişiklik yapılarak meşrutiyete geçilmesi

Açıklama: XVIII. yüzyıldaki tüm ıslahatlar, mevcut monarşik (padişahlık) düzeni koruyarak devleti güçlendirmeyi amaçlamıştır. Padişahın yetkilerini anayasa ile sınırlayan ve halkı yönetime katan meşrutiyet fikri, bu yüzyılda henüz gündeme gelmemiştir.