KPSS Coğrafya Mini Deneme - Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi 1

Doğru Cevap: (B) IV (Güney Marmara)

Analiz: Bor mineralleri Türkiye için stratejik öneme sahiptir. En önemli yataklar IV numaralı Güney Marmara'da (Balıkesir-Bigadiç, Susurluk; Kütahya-Emet; Eskişehir-Kırka) bulunur.

Doğru Cevap: (D) Doğal Gaz

Analiz: Doğal gaz, petrol ve kömür gibi fosil yakıtlar milyonlarca yılda oluşur ve kullanıldıkça tükenirler (yenilenemez). Güneş, rüzgar, jeotermal (yer ısısı) ve hidroelektrik (su gücü) ise doğal döngülerle sürekli kendini yenileyen kaynaklardır.

Doğru Cevap: (A) I (Zonguldak Havzası)

Analiz: Taş kömürü, demirin eritilmesinde yüksek enerji sağladığı için demir-çelik sanayisinin temel enerji kaynağıdır. Türkiye'nin tek taş kömürü havzası I numaralı Zonguldak ve çevresidir. Bu nedenle Karabük ve Ereğli'de demir-çelik fabrikaları kurulmuştur. II ve III linyit, V ise petrol ile ilgilidir.

Doğru Cevap: (E) Jeotermal

Analiz: Tabloya göre, Türkiye'nin elektrik üretiminde en büyük paya sahip kaynaklar doğal gaz, hidroelektrik ve ithal kömürdür. Yenilenebilir kaynaklardan rüzgar ve güneşin payı artmakla birlikte, jeotermal enerjinin payı (%3 civarı ile) en düşük seviyededir.

Doğru Cevap: (D) IV (Karabük-Ereğli)

Analiz: Demir-çelik sanayisi için hem demir cevheri (ham madde) hem de taş kömürü (enerji) gereklidir. Türkiye'de taş kömürü sadece IV numaralı Zonguldak havzasında bulunur. Bu nedenle ilk demir-çelik fabrikaları enerji kaynağına yakınlık nedeniyle Karabük ve Ereğli'de kurulmuştur. Sivas-Divriği (II) önemli bir demir yatağıdır ancak enerji kaynağı yoktur. İskenderun (I) ise liman ve ulaşım avantajıyla kurulmuştur.

Doğru Cevap: (A) Şeker Fabrikaları

Analiz: Şeker pancarı, hasat edildikten sonra çabuk bozulan ve işlenmeden önce uzun mesafelere taşınması zor olan bir ham maddedir. Bu nedenle şeker fabrikaları, zorunlu olarak şeker pancarı tarımının yapıldığı alanlara yakın kurulur. Diğer sanayi kollarında (otomotiv, tekstil, petrol, ilaç) ulaşım, pazar, sermaye gibi faktörler ham maddeye göre daha ön planda olabilir.

Doğru Cevap: (E) V (Batı Anadolu/Ege)

Analiz: Jeotermal enerji, yerin derinliklerindeki sıcak su veya buhardan elde edilir ve genellikle aktif fay hatlarının bulunduğu yerlerde yoğundur. Türkiye'de jeotermal potansiyelin en yüksek olduğu ve santrallerin (Denizli-Sarayköy, Aydın-Germencik vb.) kurulduğu bölge V numaralı Batı Anadolu (Ege Bölgesi)'dur. Bu enerji aynı zamanda konut ve sera ısıtmasında da kullanılır.

Doğru Cevap: (C) Petrol ve Doğal Gaz

Analiz: Türkiye, linyit, hidroelektrik, rüzgar, güneş ve jeotermal gibi kaynaklarda önemli bir potansiyele sahip olmasına rağmen, enerji tüketiminde büyük paya sahip olan petrol ve doğal gaz rezervleri bakımından yetersizdir. Bu nedenle bu iki enerji kaynağında büyük ölçüde dışa bağımlıdır (ithalat yapar).

Doğru Cevap: (A) I (Batman Rafinerisi)

Analiz: Türkiye'de petrol çıkarılan başlıca yer Güneydoğu Anadolu (özellikle Batman) bölgesidir. I numaralı Batman Rafinerisi, çıkarılan bu petrolü işlemek üzere ham madde kaynağına yakın olarak kurulmuş tek rafineridir. Diğer rafineriler (II, III, IV) ise genellikle ithal petrolün işlendiği, ulaşım (liman, boru hattı) ve tüketim alanlarına yakın yerlerde kurulmuştur.

Doğru Cevap: (E) Boksit (Alüminyum)

Analiz: Boksit, alüminyumun ham maddesidir. Türkiye'deki önemli boksit yatakları Konya-Seydişehir ve Antalya-Akseki ile Alanya-Gazipaşa çevresinde bulunur. Alüminyum hafifliği nedeniyle başta uçak sanayi olmak üzere birçok alanda kullanılır. (Not: Demir-çelikte kullanılan Krom Elazığ-Muğla, Bakır Artvin-Elazığ, Demir Sivas-Malatya, Bor Güney Marmara'dadır.)

Doğru Cevap: (C) III (Atatürk)

Analiz: Haritada Fırat Nehri üzerindeki büyük barajlar gösterilmektedir. III numara, Şanlıurfa ve Adıyaman arasında yer alan, Türkiye'nin kurulu güç bakımından en büyük hidroelektrik santrali olan Atatürk Barajı'dır. I Keban, II Karakaya da Fırat üzerindedir. IV Deriner Çoruh Nehri, V Hirfanlı Kızılırmak üzerindedir.

Doğru Cevap: (B) Petrol Rafinerileri

Analiz: Türkiye'deki başlıca petrol rafinerileri İzmit (TÜPRAŞ), İzmir (Aliağa), Kırıkkale (Orta Anadolu) ve Batman'dadır. Zonguldak (taş kömürü) ve Sivas'ta (demir) petrol rafinerisi bulunmamaktadır.

Doğru Cevap: (A) I (Batı Anadolu/Ege-Marmara)

Analiz: Türkiye'de rüzgar enerjisi potansiyelinin en yüksek olduğu alanlar, hakim rüzgar yönlerine açık olan Batı Anadolu kıyıları (Ege ve Marmara) ile bazı iç bölgelerdeki yüksek platolar ve boğazlardır. Rüzgar santrallerinin büyük çoğunluğu I numaralı alanda (İzmir, Balıkesir, Çanakkale, Manisa, İstanbul vb.) yoğunlaşmıştır.

Doğru Cevap: (E) Enerji üretiminde yalnızca fosil yakıtlara odaklanmak.

Analiz: Türkiye'nin enerji politikaları, dışa bağımlılığı azaltmak için yerli (linyit, hidroelektrik vb.) ve yenilenebilir (güneş, rüzgar, jeotermal) kaynakların kullanımını artırmayı, enerji verimliliğini sağlamayı ve arz güvenliğini (kesintisiz enerji) temin etmeyi hedefler. Sadece fosil yakıtlara odaklanmak bu hedeflerle çelişir.

Doğru Cevap: (C) IV (Elazığ-Guleman)

Analiz: Krom, paslanmaz çelik üretiminde kullanılan önemli bir madendir. Türkiye, krom rezervleri ve üretimi bakımından dünyada önemli bir yere sahiptir. En zengin krom yatakları IV numaralı Elazığ (Guleman) ve III numaralı Muğla (Fethiye, Köyceğiz) çevresinde bulunur. I ve II Bakır, V ise Demir yataklarıdır.

Doğru Cevap: (A) Ham madde kaynakları

Analiz: Sanayi tesislerinin yer seçiminde hem doğal hem de beşeri faktörler etkilidir. Ham madde kaynaklarının (madenler, tarım ürünleri, ormanlar vb.) varlığı veya yokluğu doğal bir faktördür. Sermaye, iş gücü, ulaşım ve pazar ise insan faaliyetleriyle (beşeri) ilgili faktörlerdir.

Doğru Cevap: (E) V (Adana)

Analiz: V numaralı Adana, Çukurova'nın verimli toprakları sayesinde hem pamuk üretiminin hem de buğday, mısır, ayçiçeği gibi ürünlerin yoğun olarak yetiştirildiği bir yerdir. Bu durum, ilde hem pamuklu dokuma sanayisinin hem de bitkisel yağ, un, makarna gibi gıda sanayisi kollarının gelişmesini sağlamıştır.

Doğru Cevap: (C) Demir-çelik fabrikalarında demirin eritilmesi.

Analiz: Linyit, kalorisi düşük bir kömür türüdür. Bu nedenle demir-çelik fabrikalarında demiri eritecek kadar yüksek ısı sağlayamaz. Bu işlem için kalorisi yüksek olan taş kömürü kullanılır. Linyit daha çok termik santrallerde (elektrik), ısınmada ve sanayide kullanılır.

Doğru Cevap: (A) I (İstanbul/Ambarlı)

Analiz: Limanların gelişmesinde hinterland (limanın arkasındaki bölgeyle olan ulaşım kolaylığı ve ekonomik potansiyel) çok önemlidir. I numaralı İstanbul (Ambarlı Limanı), Türkiye'nin en büyük sanayi ve ticaret bölgesi olan Marmara'ya hizmet vermesi ve ulaşım ağlarının merkezinde olması nedeniyle en büyük dış ticaret (ithalat/ihracat) hacmine sahip limanıdır. İzmir (II) ve Mersin (III) de önemli limanlardır.

Doğru Cevap: (B) Sanayi tesislerini planlı bir şekilde belirli alanlarda toplamak ve altyapı hizmeti sunmak.

Analiz: OSB'ler, sanayi tesislerinin çarpık ve plansız bir şekilde şehrin içine veya tarım alanlarına yayılmasını önlemek, sanayicilere hazır altyapı (yol, su, elektrik, arıtma vb.) sunmak, çevre kirliliğini kontrol altına almak ve sanayinin düzenli gelişimini sağlamak amacıyla kurulan özel bölgelerdir.