İçereği Atla
Test 4: Osmanlı Dağılma Dönemi (XIX. Yüzyıl)

Osmanlı Dağılma Dönemi (En Uzun Yüzyıl)

TEST - 4

Soru 1: 1815 Viyana Kongresi'nde "Şark Meselesi" tabirini ilk kez kullanarak Osmanlı Devleti'ni "hasta adam" olarak niteleyen devlet adamı ve ülkesi hangisidir?

Doğru Cevap: A) Rus Çarı I. Aleksandr - Rusya

Açıklama: Şark Meselesi (Doğu Sorunu) terimi, ilk kez Viyana Kongresi'nde Rus Çarı I. Aleksandr tarafından kullanılmıştır. "Hasta Adam" tabiri ise daha sonra yine bir Rus Çarı olan I. Nikolay tarafından popülerleştirilmiştir. Her ikisi de Rusya'nın Osmanlı'yı paylaşma politikasını yansıtır.

Soru 2: II. Mahmut döneminde, illerdeki merkezi otoriteyi güçlendirmek ve haberleşmeyi hızlandırmak amacıyla kurulan ilk resmi teşkilat aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: C) Posta Teşkilatı

Açıklama: II. Mahmut, taşradaki olaylardan hızlıca haberdar olmak ve emirlerini en kısa sürede iletmek amacıyla 1834 yılında modern bir Posta Teşkilatı kurmuştur. Bu, merkeziyetçi reformlarının önemli bir parçasıdır.

Soru 3: 1829 Edirne Antlaşması ile Yunanistan'ın bağımsızlığını kazanmasının yanı sıra, aşağıdaki hangi iki Balkan ulusuna da özerklik verilmiştir?

Doğru Cevap: B) Sırbistan ve Eflak-Boğdan

Açıklama: Osmanlı-Rus Savaşı'nı sonlandıran Edirne Antlaşması, sadece Yunanistan'a bağımsızlık getirmemiştir. Aynı zamanda, daha önce imtiyaz elde etmiş olan Sırbistan'a ve Rus nüfuzu altındaki Eflak-Boğdan'a (Romanya) özerklik verilerek Balkanlardaki Osmanlı egemenliği daha da zayıflatılmıştır.

Soru 4: Tanzimat Dönemi'nde eğitim sistemini modernize etmek ve yeni okullar açmak amacıyla kurulan, bugünkü Milli Eğitim Bakanlığı'nın temelini oluşturan kurum hangisidir?

Doğru Cevap: E) Maarif-i Umumiye Nezareti

Açıklama: 1857'de kurulan Maarif-i Umumiye Nezareti (Genel Eğitim Bakanlığı), medreseler dışındaki modern okulların (mektepler) açılması, programlarının belirlenmesi ve eğitim politikalarının tek bir merkezden yürütülmesi amacıyla oluşturulmuştur.

Soru 5: Kırım Savaşı sonrası imzalanan 1856 Paris Antlaşması'nda yer alan "Osmanlı Devleti ve Rusya, Karadeniz'de donanma ve tersane bulundurmayacak." maddesi ne anlama gelmektedir?

Doğru Cevap: C) Osmanlı Devleti'nin savaşı galip bitirmesine rağmen, galip devlet muamelesi görmediği

Açıklama: Bu madde, galip devlet olan Osmanlı'yı, mağlup devlet olan Rusya ile aynı kefeye koymaktadır. Kendi kara sularında donanma bulundurmasının yasaklanması, Osmanlı'nın egemenlik haklarının Avrupalı devletler tarafından kısıtlandığını ve "galipken mağlup" duruma düşürüldüğünü göstermektedir.

Soru 6: İlk Osmanlı Medeni Kanunu olan Mecelle'nin hazırlanmasına başkanlık eden ve "Tarih-i Cevdet" adlı eseriyle de tanınan ünlü devlet adamı ve tarihçi kimdir?

Doğru Cevap: A) Ahmet Cevdet Paşa

Açıklama: Ahmet Cevdet Paşa, Tanzimat Dönemi'nin en önemli aydınlarından biridir. Hem İslam hukukunu modern bir kanun metni haline getiren Mecelle komisyonuna başkanlık etmiş hem de Osmanlı tarihinin en önemli kaynaklarından olan Tarih-i Cevdet'i kaleme almıştır.

Soru 7: II. Abdülhamit'in, tahta çıktıktan kısa bir süre sonra 93 Harbi'ni bahane ederek Mebusan Meclisi'ni kapatmasıyla başlayan ve 1908'e kadar süren döneme ne ad verilir?

Doğru Cevap: B) İstibdat Dönemi

Açıklama: II. Abdülhamit'in anayasayı askıya alarak meclisi kapattığı ve devleti yaklaşık 30 yıl boyunca mutlakiyetle, sıkı bir denetim ve hafiye (gizli polis) teşkilatı ile yönettiği bu döneme, "baskı dönemi" anlamına gelen İstibdat Dönemi denir.

Soru 8: 1878 Berlin Antlaşması ile bağımsızlığını kazanan devletler aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

Doğru Cevap: E) Sırbistan, Karadağ, Romanya

Açıklama: Ayastefanos Antlaşması'nda da bağımsızlıkları tanınan bu üç Balkan devleti, Berlin Antlaşması ile Avrupalı devletlerin de onayıyla tam bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Bu, Osmanlı'nın Balkanlardaki en büyük toprak kayıplarından biridir.

Soru 9: II. Mahmut'un, "Tımar ve zeametin birer mukataa (ihale) usulüne çevrilmesi ve gelirlerinin devlet hazinesine aktarılması" kararı, hangi sistemin fiilen sona erdiğini göstermektedir?

Doğru Cevap: A) Tımar Sistemi

Açıklama: Bu karar, devletin artık toprağa dayalı asker yetiştirme modelinden vazgeçtiğini ve eyaletlerdeki vergi gelirlerini doğrudan merkezi hazineye aktarmayı hedeflediğini gösterir. Bu, yüzyıllardır devam eden tımar sisteminin resmen olmasa da fiilen sonu anlamına gelmektedir.

Soru 10: I. Meşrutiyet'in ilanından kısa bir süre sonra, II. Abdülhamit'in Kanun-u Esasi'yi askıya almasının temel gerekçesi neydi?

Doğru Cevap: B) 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın (93 Harbi) başlaması ve meclisteki olumsuz hava

Açıklama: II. Abdülhamit, savaşın getirdiği olağanüstü koşulları ve meclisteki gayrimüslim mebusların ayrılıkçı faaliyetlerini gerekçe göstererek anayasanın kendisine verdiği yetkiyi kullanmış ve meclisi tatil etmiştir.

Soru 11: 1882'de Mısır'ı, 1878'de ise Kıbrıs'ı işgal ederek Osmanlı'nın "toprak bütünlüğünü koruma" politikasından vazgeçtiğini gösteren devlet hangisidir?

Doğru Cevap: E) İngiltere

Açıklama: XIX. yüzyılın büyük bir bölümünde Rusya'ya karşı Osmanlı'nın toprak bütünlüğünü savunan İngiltere, Süveyş Kanalı'nın açılması ve Berlin Kongresi sonrası politikasını değiştirmiş, stratejik öneme sahip Kıbrıs ve Mısır'ı işgal ederek Osmanlı'yı parçalama sürecine dahil olmuştur.

Soru 12: II. Mahmut döneminde, bugünkü Bakanlar Kurulu'na denk gelen ve nazırlardan oluşan idari organın adı nedir?

Doğru Cevap: A) Heyet-i Vükela

Açıklama: II. Mahmut'un Divan'ı kaldırarak kurduğu nazırlıkların (bakanlıklar) oluşturduğu kurula "Vekiller Heyeti" yani "Bakanlar Kurulu" anlamına gelen Heyet-i Vükela adı verilmiştir.

Soru 13: 1912 Uşi Antlaşması ile Trablusgarp İtalya'ya bırakılırken, On İki Ada'nın geçici olarak İtalya'ya verilmesinin sebebi nedir?

Doğru Cevap: B) Balkan Savaşı'nda adaların Yunanistan tarafından işgal edilmesini önlemek

Açıklama: Trablusgarp Savaşı devam ederken I. Balkan Savaşı patlak vermiştir. Osmanlı donanması zayıf olduğu için Ege Adalarını Yunan işgaline karşı koruyamayacağını anlamış ve savaş bitince geri almak umuduyla geçici olarak İtalya'ya emanet etmiştir. Ancak İtalya bu adaları bir daha geri vermemiştir.

Soru 14: Osmanlı Devleti'nde ilk anayasa olan Kanun-u Esasi'nin hazırlanmasında ve I. Meşrutiyet'in ilanında rol oynayan sadrazam kimdir?

Doğru Cevap: D) Mithat Paşa

Açıklama: Genç Osmanlılar ile iş birliği yapan ve anayasal yönetimi savunan Mithat Paşa, II. Abdülhamit'i meşrutiyeti ilan etme sözüyle tahta çıkarmış ve anayasayı hazırlayan komisyonun başında yer almıştır.

Soru 15: I. Balkan Savaşı'nda Osmanlı Devleti'ne karşı savaşan Balkan İttifakı'nı kuran ve yönlendiren en etkili dış güç hangisidir?

Doğru Cevap: D) Rusya

Açıklama: Rusya, Panslavizm politikası gereği, aralarında sorunlar olan Sırbistan, Bulgaristan, Yunanistan ve Karadağ'ı kendi diplomatik çabalarıyla bir araya getirerek Osmanlı'ya karşı bir ittifak kurmalarını sağlamış ve savaşı teşvik etmiştir.

Soru 16: II. Mahmut döneminde, karantina uygulamasının başlatılması ve ilk modern tıp okulu olan Mekteb-i Tıbbiye'nin kurulması, hangi alanda Batılılaşma çabalarını gösterir?

Doğru Cevap: C) Sağlık

Açıklama: Özellikle orduda sıkça görülen salgın hastalıklarla mücadele etmek ve modern tıp bilgisine sahip hekimler yetiştirmek amacıyla atılan bu adımlar, II. Mahmut'un ıslahatlarının sadece askeri ve idari alanla sınırlı kalmadığını, sosyal alanları da kapsadığını göstermektedir.

Soru 17: "93 Harbi" olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda, Erzurum'daki Aziziye Tabyası'nın savunulmasında gösterdiği kahramanlıkla simgeleşen kadın kahramanımız kimdir?

Doğru Cevap: A) Nene Hatun

Açıklama: Rusların Erzurum'u işgali sırasında, Aziziye Tabyası'nın düştüğü haberi üzerine halkı yanına alarak taş ve sopalarla Rus askerlerine karşı direnişe geçen Nene Hatun, bu savaşın en önemli sivil direniş sembolüdür.

Soru 18: Osmanlı Devleti'nin, I. Balkan Savaşı sonunda Midye-Enez hattına kadar çekilmesine neden olan en önemli faktör aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: C) Ordu içindeki "alaylı-mektepli" subay çekişmesi ve siyasetin orduya girmesi

Açıklama: II. Meşrutiyet sonrası ordu içinde İttihatçı (mektepli) ve muhalif (alaylı) subaylar arasında yaşanan siyasi çekişme, ordunun emir-komuta zincirini bozmuş ve koordinasyonsuz hareket etmesine yol açmıştır. Bu durum, beklenmedik ve ağır bir yenilginin temel nedeni olmuştur.

Soru 19: II. Abdülhamit'in tahttan indirilmesinden sonra, Kanun-u Esasi'de yapılan 1909 değişiklikleriyle, sadrazam ve bakanların kime karşı sorumlu olması esası getirilmiştir?

Doğru Cevap: D) Mebusan Meclisi'ne

Açıklama: 1876 Anayasası'nda hükümet padişaha karşı sorumluyken, 1909 değişikliği ile hükümetin (Heyet-i Vükela) güvenoyu alması ve denetlenmesi yetkisi halkın seçtiği Mebusan Meclisi'ne verilmiştir. Bu, parlamenter sistemin güçlenmesi yolunda atılmış en önemli adımdır.

Soru 20: 1839 Tanzimat Fermanı'nı hazırlayan ve Gülhane Parkı'nda okuyarak ilan eden Hariciye Nazırı (Dışişleri Bakanı) kimdir?

Doğru Cevap: E) Mustafa Reşit Paşa

Açıklama: Sultan Abdülmecit döneminin en önemli devlet adamlarından olan Mustafa Reşit Paşa, hem Tanzimat Fermanı'nın hazırlanmasında başrolü oynamış hem de bu tarihi belgeyi Gülhane Parkı'nda yerli ve yabancı temsilcilere okuyarak Tanzimat Dönemi'ni resmen başlatmıştır.