KPSS Coğrafya Mini Deneme - Coğrafi Bölgeler 1
Soruları cevaplayın ve bitirdiğinizde "Denemeyi Bitir" butonuna tıklayarak sonuçlarınızı ve çözümleri görün.
Sonuçlarınız
Hesaplanıyor...
Soru 1: Haritada numaralanmış alanlardan hangisi, arazisinin engebeli olmasından ziyade, belirgin yaz kuraklığı ve toprağın çorak (tuzlu) yapısı nedeniyle seyrek nüfuslanmıştır?
Doğru Cevap: (D) IV (Tuz Gölü Çevresi)
Analiz: I, II, III ve V numaralı alanlar (Yıldız, Taşeli, Menteşe, Hakkari) engebeli yer şekilleri ve ulaşım yollarına sapa kalmaları nedeniyle seyrektir. Ancak IV numara ile gösterilen Tuz Gölü ve çevresi, yer şekilleri sade olmasına rağmen Türkiye'nin en az yağış alan yeridir. Şiddetli kuraklık ve çoraklaşma (tuzlanma) nedeniyle tarım kısıtlıdır ve nüfus seyrektir.
Soru 2: Akdeniz Bölgesi'nde hem yaz kuraklığına dayanıklı zeytin, turunçgil gibi ürünlerin hem de sulama ile mısır, soya gibi ürünlerin bir arada yetiştirilebilmesi, bölgenin hangi iki özelliğinin bir sonucudur?
Doğru Cevap: (C) Yüksek yaz sıcaklıkları (toplam sıcaklık) ve alüvyal ovaların varlığı.
Analiz: Bölgedeki yüksek yaz sıcaklıkları ve uzun yaz mevsimi, bitkilerin olgunlaşması için gereken toplam sıcaklık ihtiyacını karşılar (örn: mısır, pamuk). Çukurova gibi verimli alüvyal ovaların varlığı ise bu sıcak dönemde sulu tarım yapılmasına imkan tanır. Kış ılıklığı zeytin ve turunçgil için, yaz sıcaklığı ve sulanabilen alüvyal ovalar ise mısır ve pamuk için kritik öneme sahiptir.
Soru 3: Haritada numaralanmış alanlardan hangisi, Ege Bölgesi'nde yer almasına rağmen, kıyıya göre yükseltisinin artması ve denizel etkinin azalması nedeniyle karasal iklim özelliklerinin daha belirgin görüldüğü 'İç Batı Anadolu Bölümü'nde yer alır?
Doğru Cevap: (C) III (Afyonkarahisar)
Analiz: I (İzmir) ve II (Muğla) Ege Bölgesi'nin belirgin Akdeniz iklimi görülen kıyı (Asıl Ege) bölümündedir. III numara ise Afyonkarahisar-Kütahya çevresini kapsayan İç Batı Anadolu Bölümü'dür. Bu bölüm, Ege Bölgesi'nde olmasına rağmen yükselti nedeniyle denizel etkiden uzaklaşmış ve karasal iklime (Step) geçiş özellikleri gösterir.
Soru 4: Orta Karadeniz Bölümü'nün (Samsun çevresi), Doğu ve Batı Karadeniz Bölümlerine kıyasla daha az yağış almasının ve sanayisinin daha çok gelişmesinin temel nedenleri sırasıyla hangileridir?
Doğru Cevap: (B) Dağların kıyıya daha uzak uzanması / Hinterlandının (ulaşımının) geniş olması
Analiz:
1. (Yağış): Doğu ve Batı Karadeniz'de dağlar kıyıya paralel ve yakındır, bu da nemli havanın hemen yükselip (orografik yağış) bol yağış bırakmasına neden olur. Orta Karadeniz'de ise Canik Dağları kıyıdan daha içeride ve daha alçaktır, bu da yağışın azalmasına yol açar.
2. (Sanayi/Ulaşım): Dağların içeride olması, Samsun Limanı'nın hinterlandını (art bölge) genişletmiş, İç Anadolu'ya demiryolu ve karayolu bağlantısını kolaylaştırmıştır. Bu durum liman ticaretini ve sanayiyi geliştirmiştir.
Soru 5: Doğu Anadolu Bölgesi'nde tarımsal faaliyetlerin ve ürün çeşitliliğinin sınırlı olmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi en azdır?
Doğru Cevap: (D) Volkanik arazilerin geniş yer kaplaması.
Analiz: A, B, C ve E seçenekleri (yükselti, iklimin sertliği, engebe, kısa yaz) tarımı doğrudan kısıtlayan ana faktörlerdir. Volkanik araziler ise (mineral bakımından zengin oldukları için) potansiyel olarak verimli topraklardır (örn: Erzurum-Kars platosu). Bölgedeki tarımsal kısıtlılığın nedeni toprakların verimsizliği değil, iklimin ve yer şekillerinin elverişsiz olmasıdır. Dolayısıyla volkanik arazi varlığı, kısıtlılığın nedenleri arasında en az etkiye sahiptir.
Soru 6: Haritada numaralanmış ovaların hangisinde, Türkiye'nin en yüksek yaz sıcaklıkları ve buharlaşma şiddeti görülmesine rağmen, son yıllarda GAP'ın etkisiyle sulamanın yaygınlaşması sonucu endüstriyel tarım (pamuk, mısır) hızla gelişmiştir?
Doğru Cevap: (A) I (Harran Ovası)
Analiz: I numara, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki Harran Ovası'nı göstermektedir. Bu bölge, karasallık ve enlem etkisiyle Türkiye'nin en yüksek yaz sıcaklıklarına ve buharlaşma oranına sahiptir. Geçmişte kurak olan bu ova, GAP ile Fırat'tan gelen su sayesinde pamuk ve mısır tarımında Türkiye'nin en önemli alanlarından biri olmuştur. II (Konya) KOP, III (Çukurova) sulu tarıma zaten açıktı, IV (Bafra) ve V (Ergene) ise bu iklim tanımına uymaz.
Soru 7: Marmara Bölgesi'nin Ergene Bölümü ile İç Anadolu Bölgesi'nin Konya Bölümü'nün tarımsal özellikleri karşılaştırıldığında, hangisi ortak bir özellik olarak gösterilebilir?
Doğru Cevap: (C) Ayçiçeği ve buğday gibi endüstriyel bitkilerin tarımının yaygın olması.
Analiz: Hem Ergene (Trakya) hem de Konya Ovası karasal (step) iklimin etkisi altındadır, yer şekilleri sadedir ve yağış miktarı azdır (B ve E yanlış). Her iki bölge de yaz kuraklığı nedeniyle sulamaya şiddetle ihtiyaç duyar. Ergene, Türkiye'nin ayçiçeği ambarıdır; Konya ise buğday ambarıdır. Ancak her iki bölgede de hem buğday hem de ayçiçeği (Konya'da sulama ile ayçiçeği tarımı artmıştır) yaygın olarak yetiştirilen endüstriyel bitkilerdir. Bu, en güçlü ortak noktadır.
Soru 8: Haritada numaralanmış alanlardan hangisi, Ege Bölgesi'ndeki bir graben sahasında yer alan zengin linyit yataklarına bağlı olarak kurulan termik santrallerle ilişkilendirilemez?
Doğru Cevap: (E) V (Zonguldak/Çatalağzı)
Analiz: I (Soma), II (Kütahya-Tunçbilek), III (Muğla-Yatağan) ve IV (Afyon) Ege Bölgesi'nde (veya İç Batı Anadolu bölümünde) yer alan ve linyit yataklarına bağlı termik santrallerin bulunduğu graben alanlarıdır. V numara ise Batı Karadeniz'de yer alan Zonguldak'tır. Buradaki Çatalağzı Termik Santrali linyit ile değil, Türkiye'nin tek taş kömürü yatağı ile çalışır.
Soru 9: GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) ve DOKAP (Doğu Karadeniz Projesi) karşılaştırıldığında, DOKAP'ın temel hedefleri arasında hangisi yer almaz?
Doğru Cevap: (D) Büyük sulama kanalları inşa ederek tarımda nadasa bırakılan alanları ortadan kaldırmak.
Analiz: Nadas, yağışın yetersiz olduğu (kurak/yarı kurak) bölgelerde toprağı bir yıl dinlendirme yöntemidir. Bu, İç Anadolu (KOP) ve Güneydoğu Anadolu (GAP) projelerinin temel sorunudur. DOKAP'ın (Doğu Karadeniz) sorunu ise kuraklık değil, arazinin dağınıklığı, ulaşımın zorluğu ve tarım alanlarının parçalı olmasıdır. DOKAP'ın sulamadan çok ulaşım, turizm ve ürün çeşitlendirmesi hedefleri vardır.
Soru 10: Haritada I (Çukurova) ve II (Ergene Ovası) ile gösterilen alanlar, Türkiye'nin önemli tarım bölgeleridir. II numaralı alanın I numaralı alandan en belirgin tarımsal farkı aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (C) Yıl içinde birden fazla ürün (ikinci ürün) almanın iklimsel olarak mümkün olmaması.
Analiz: Her iki ova da alüvyal topraklara sahiptir, sade yer şekilleri sayesinde makineleşme yüksektir ve endüstriyel tarıma odaklanmıştır (A, B, D, E ortak özelliklerdir). Ancak I (Çukurova), Akdeniz ikliminin yüksek sıcaklık ortalaması sayesinde, sulama ile yılda 2-3 ürün (ikinci ürün) almaya elverişlidir. II (Ergene) ise karasal iklime daha yakın olduğundan yaz mevsimi daha kısa ve serindir, bu da yılda birden fazla ürün almayı imkansız kılar.
Soru 11: Marmara Bölgesi, Türkiye'de iklim çeşitliliğinin en fazla olduğu "geçiş" bölgesidir. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangilerinin bu bölgede bir arada yetiştirilmesi, bu iklim çeşitliliğini kanıtlar niteliktedir?
Doğru Cevap: (A) Ayçiçeği (Karasal), Zeytin (Akdeniz) ve Fındık (Karadeniz)
Analiz: Marmara Bölgesi'nin Trakya (Ergene) kesiminde karasal iklime bağlı ayçiçeği, Güney Marmara kıyılarında Akdeniz iklimi etkisiyle zeytin ve Yıldız Dağları'nın kuzey yamaçlarında Karadeniz iklimi etkisiyle fındık yetiştirilir. Bu üç farklı iklim tipini yansıtan ürünün tek bölgede olması, 'geçiş iklimi' özelliğinin en güçlü kanıtıdır.
Soru 12: İç Anadolu Bölgesi'ndeki Obruk ve Cihanbeyli gibi platolar ile Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki Erzurum-Kars platosu karşılaştırıldığında, aşağıdakilerden hangisi yanlış bir karşılaştırmadır?
Doğru Cevap: (B) Her ikisinde de temel ekonomik faaliyet sulu tarımdır.
Analiz: Bu ifade yanlıştır. İç Anadolu platoları (Obruk, Cihanbeyli) kuraklık nedeniyle ağırlıklı olarak kuru tarım (buğday, arpa) ve küçükbaş hayvancılığa dayalıdır (KOP ile sulu tarım gelişse de temel faaliyet değildir). Erzurum-Kars ise yaz yağışlarına bağlı gür çayırlardan dolayı büyükbaş mera hayvancılığı ile öne çıkar. Her ikisi de sulu tarım bölgesi değildir.
Soru 13: Haritada taranarak gösterilen alan, KOP (Konya Ovası Projesi) bölgesini kapsamaktadır. Aşağıdakilerden hangisi bu projenin temel amaçlarından biri değildir?
Doğru Cevap: (E) Bölgede büyükbaş mera hayvancılığını temel ekonomik faaliyet haline getirmek.
Analiz: KOP'un temel amacı sulamadır. A, B, C ve D seçenekleri doğrudan sulama ile ilgilidir. Bölgenin iklimi (step) ve bitki örtüsü (bozkır) mera hayvancılığına değil, tahıl tarımına elverişlidir. Büyükbaş mera hayvancılığı gür çayırların olduğu Erzurum-Kars'ın (Doğu Anadolu) temel faaliyetidir. KOP ile ancak modern besi hayvancılığı gelişebilir, mera değil.
Soru 14: Ege Bölgesi'nin İç Batı Anadolu Bölümü'nde (Kütahya, Uşak) porselen, seramik ve deri sanayisinin gelişmiş olmasında en etkili faktör aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (D) Sanayi kollarının gerektirdiği hammaddelerin bölgede bulunması.
Analiz: Kütahya ve çevresi porselen ve seramiğin hammaddesi olan feldspat, kaolin ve kuvars gibi madenler bakımından zengindir. Aynı zamanda Uşak, küçükbaş hayvancılığa bağlı olarak deri sanayisinde (hacim olarak) gelişmiştir. Bu nedenle bu sanayilerin burada yoğunlaşmasının temel nedeni hammaddeye yakınlıktır.
Soru 15: Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin, Türkiye'nin kırmızı mercimek ve Antep fıstığı üretiminde ilk sırada yer alması, bu ürünlerin bölgenin hangi iklimsel özelliğine uyum sağladığını gösterir?
Doğru Cevap: (A) Şiddetli yaz kuraklığı ve yüksek buharlaşma oranına.
Analiz: Hem kırmızı mercimek (ilkbaharda olgunlaşıp yaz başında hasat edilen) hem de Antep fıstığı (derin kök sistemine sahip) kurakçıl bitkilerdir. Bölgenin en karakteristik özelliği olan şiddetli yaz kuraklığına ve yüksek sıcaklıklara dayanıklı olmaları, bu ürünlerin bölgenin "monokültür" bitkileri haline gelmesini sağlamıştır.
Soru 16: Haritada gösterilen Batı Karadeniz kıyı şeridinde (Sinop-Zonguldak), kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımın çok zor ve maliyetli olmasının coğrafi nedeni nedir?
Doğru Cevap: (B) Küre ve Ilgaz gibi dağ sıralarının kıyıya paralel ve çok yakın uzanması.
Analiz: Karadeniz ve Akdeniz'in genel özelliği olan boyuna kıyı tipi (dağların kıyıya paralel uzanması), özellikle Batı Karadeniz'de (Küre Dağları) ve Doğu Karadeniz'de çok belirgindir. Dağlar kıyıya hem paralel hem de çok yakın bir duvar gibi uzandığı için, kıyıdan iç kesimlere (Kastamonu, Ankara) ulaşım ancak yüksek maliyetli tüneller ve geçitlerle (Ilgaz, Ecevit) sağlanır.
Soru 17: Seracılık faaliyetleri Ege Bölgesi kıyılarında da yapılmasına rağmen, Akdeniz Bölgesi'nin (özellikle Antalya Bölümü) bu faaliyette çok daha baskın olmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (E) Kış ılıklığının daha belirgin ve don olaylarının daha az görülmesi.
Analiz: Seracılık, kış aylarında ısıtma maliyetini düşürmek için kış ılıklığı gerektirir. Ege Bölgesi'nde dağlar kıyıya dik uzandığı için soğuk hava kütleleri grabenlerden iç kesimlere kadar sokulabilir ve don olayları daha sık yaşanır. Akdeniz'de ise Toroslar kıyıya paralel uzanarak soğuk havanın kıyıya inmesini engeller. Antalya Bölümü'nün kış sıcaklık ortalaması Ege kıyılarından daha yüksektir. Bu durum, ısıtma maliyetini (en büyük gider) düşürdüğü için Akdeniz'i çok daha avantajlı kılar.
Soru 18: Haritada I (Yukarı Fırat Bölümü) ve II (Erzurum-Kars Bölümü) ile gösterilen alanlar Doğu Anadolu Bölgesi'ndedir. I numaralı alanın II numaralı alandan temel farkı nedir?
Doğru Cevap: (D) I numaralı alanın ortalama yükseltisinin daha az olması ve özel tarım ürünlerine sahip olması.
Analiz: II (Erzurum-Kars) bölgenin en yüksek yeridir, iklim çok serttir ve ekonomi büyükbaş mera hayvancılığına dayanır. I (Yukarı Fırat - Malatya/Elazığ), bölgenin batısında yer alır, yükseltisi daha azdır, iklimi nispeten daha ılımandır. Fırat üzerindeki baraj gölleri (Keban, Karakaya) ve sulama imkanları sayesinde kayısı gibi (Malatya Ovası) ender tarım ürünlerinin yetişebildiği bir mikroiklim alanıdır.
Soru 19: ZBK (Zonguldak, Bartın, Karabük) Bölgesel Kalkınma Projesi'nin temel amacı, aşağıdaki ekonomik sorunlardan hangisine çözüm bulmaktır?
Doğru Cevap: (A) Bölge ekonomisinin büyük ölçüde taş kömürü ve demir-çelik sanayisine bağımlı olmasını azaltıp, sanayiyi çeşitlendirmek.
Analiz: ZBK bölgesi (Batı Karadeniz), taş kömürü (Zonguldak) ve buna bağlı demir-çelik (Karabük, Ereğli) sanayisine dayalı, ancak zamanla bu sektörlerin verimliliğini yitirmesiyle göç veren bir bölge olmuştur. Projenin (örn: Filyos Limanı projesi) temel amacı, bu ağır sanayi bağımlılığını azaltmak, yeni yatırım alanları (lojistik, turizm, tarım) açarak ekonomiyi ve istihdamı çeşitlendirmektir.
Soru 20: Türkiye'nin coğrafi bölgeleri düşünüldüğünde, yüzölçümüne oranla ekili-dikili tarım alanlarının payının en az olduğu bölge ve bunun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (E) Doğu Anadolu Bölgesi / Ortalama yükseltinin ve engebenin aşırı fazla olması.
Analiz: Ekili-dikili alan oranı, yer şekillerinin sadeliği ile doğru orantılıdır. Türkiye'nin en dağlık, en engebeli ve ortalama yükseltisi en fazla olan bölgesi Doğu Anadolu'dur. Bu bölgede tarım arazileri çok dar (dağ arası ovalar) ve parçalıdır. Arazinin büyük bölümü tarıma elverişli olmayan dağlık alanlar ve platolardır (otlak/mera). Bu nedenle yüzölçümüne oranla tarım alanı payı en düşük bölgedir.
KPSS Coğrafya Mini Deneme - Coğrafi Bölgeler 1
Soruları cevaplayın ve bitirdiğinizde "Denemeyi Bitir" butonuna tıklayarak sonuçlarınızı ve çözümleri görün.
Sonuçlarınız
Hesaplanıyor...
Soru 1: Haritada numaralanmış alanlardan hangisi, arazisinin engebeli olmasından ziyade, belirgin yaz kuraklığı ve toprağın çorak (tuzlu) yapısı nedeniyle seyrek nüfuslanmıştır?
Doğru Cevap: (D) IV (Tuz Gölü Çevresi)
Analiz: I, II, III ve V numaralı alanlar (Yıldız, Taşeli, Menteşe, Hakkari) engebeli yer şekilleri ve ulaşım yollarına sapa kalmaları nedeniyle seyrektir. Ancak IV numara ile gösterilen Tuz Gölü ve çevresi, yer şekilleri sade olmasına rağmen Türkiye'nin en az yağış alan yeridir. Şiddetli kuraklık ve çoraklaşma (tuzlanma) nedeniyle tarım kısıtlıdır ve nüfus seyrektir.
Soru 2: Akdeniz Bölgesi'nde hem yaz kuraklığına dayanıklı zeytin, turunçgil gibi ürünlerin hem de sulama ile mısır, soya gibi ürünlerin bir arada yetiştirilebilmesi, bölgenin hangi iki özelliğinin bir sonucudur?
Doğru Cevap: (C) Yüksek yaz sıcaklıkları (toplam sıcaklık) ve alüvyal ovaların varlığı.
Analiz: Bölgedeki yüksek yaz sıcaklıkları ve uzun yaz mevsimi, bitkilerin olgunlaşması için gereken toplam sıcaklık ihtiyacını karşılar (örn: mısır, pamuk). Çukurova gibi verimli alüvyal ovaların varlığı ise bu sıcak dönemde sulu tarım yapılmasına imkan tanır. Kış ılıklığı zeytin ve turunçgil için, yaz sıcaklığı ve sulanabilen alüvyal ovalar ise mısır ve pamuk için kritik öneme sahiptir.
Soru 3: Haritada numaralanmış alanlardan hangisi, Ege Bölgesi'nde yer almasına rağmen, kıyıya göre yükseltisinin artması ve denizel etkinin azalması nedeniyle karasal iklim özelliklerinin daha belirgin görüldüğü 'İç Batı Anadolu Bölümü'nde yer alır?
Doğru Cevap: (C) III (Afyonkarahisar)
Analiz: I (İzmir) ve II (Muğla) Ege Bölgesi'nin belirgin Akdeniz iklimi görülen kıyı (Asıl Ege) bölümündedir. III numara ise Afyonkarahisar-Kütahya çevresini kapsayan İç Batı Anadolu Bölümü'dür. Bu bölüm, Ege Bölgesi'nde olmasına rağmen yükselti nedeniyle denizel etkiden uzaklaşmış ve karasal iklime (Step) geçiş özellikleri gösterir.
Soru 4: Orta Karadeniz Bölümü'nün (Samsun çevresi), Doğu ve Batı Karadeniz Bölümlerine kıyasla daha az yağış almasının ve sanayisinin daha çok gelişmesinin temel nedenleri sırasıyla hangileridir?
Doğru Cevap: (B) Dağların kıyıya daha uzak uzanması / Hinterlandının (ulaşımının) geniş olması
Analiz:
1. (Yağış): Doğu ve Batı Karadeniz'de dağlar kıyıya paralel ve yakındır, bu da nemli havanın hemen yükselip (orografik yağış) bol yağış bırakmasına neden olur. Orta Karadeniz'de ise Canik Dağları kıyıdan daha içeride ve daha alçaktır, bu da yağışın azalmasına yol açar.
2. (Sanayi/Ulaşım): Dağların içeride olması, Samsun Limanı'nın hinterlandını (art bölge) genişletmiş, İç Anadolu'ya demiryolu ve karayolu bağlantısını kolaylaştırmıştır. Bu durum liman ticaretini ve sanayiyi geliştirmiştir.
Soru 5: Doğu Anadolu Bölgesi'nde tarımsal faaliyetlerin ve ürün çeşitliliğinin sınırlı olmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi en azdır?
Doğru Cevap: (D) Volkanik arazilerin geniş yer kaplaması.
Analiz: A, B, C ve E seçenekleri (yükselti, iklimin sertliği, engebe, kısa yaz) tarımı doğrudan kısıtlayan ana faktörlerdir. Volkanik araziler ise (mineral bakımından zengin oldukları için) potansiyel olarak verimli topraklardır (örn: Erzurum-Kars platosu). Bölgedeki tarımsal kısıtlılığın nedeni toprakların verimsizliği değil, iklimin ve yer şekillerinin elverişsiz olmasıdır. Dolayısıyla volkanik arazi varlığı, kısıtlılığın nedenleri arasında en az etkiye sahiptir.
Soru 6: Haritada numaralanmış ovaların hangisinde, Türkiye'nin en yüksek yaz sıcaklıkları ve buharlaşma şiddeti görülmesine rağmen, son yıllarda GAP'ın etkisiyle sulamanın yaygınlaşması sonucu endüstriyel tarım (pamuk, mısır) hızla gelişmiştir?
Doğru Cevap: (A) I (Harran Ovası)
Analiz: I numara, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki Harran Ovası'nı göstermektedir. Bu bölge, karasallık ve enlem etkisiyle Türkiye'nin en yüksek yaz sıcaklıklarına ve buharlaşma oranına sahiptir. Geçmişte kurak olan bu ova, GAP ile Fırat'tan gelen su sayesinde pamuk ve mısır tarımında Türkiye'nin en önemli alanlarından biri olmuştur. II (Konya) KOP, III (Çukurova) sulu tarıma zaten açıktı, IV (Bafra) ve V (Ergene) ise bu iklim tanımına uymaz.
Soru 7: Marmara Bölgesi'nin Ergene Bölümü ile İç Anadolu Bölgesi'nin Konya Bölümü'nün tarımsal özellikleri karşılaştırıldığında, hangisi ortak bir özellik olarak gösterilebilir?
Doğru Cevap: (C) Ayçiçeği ve buğday gibi endüstriyel bitkilerin tarımının yaygın olması.
Analiz: Hem Ergene (Trakya) hem de Konya Ovası karasal (step) iklimin etkisi altındadır, yer şekilleri sadedir ve yağış miktarı azdır (B ve E yanlış). Her iki bölge de yaz kuraklığı nedeniyle sulamaya şiddetle ihtiyaç duyar. Ergene, Türkiye'nin ayçiçeği ambarıdır; Konya ise buğday ambarıdır. Ancak her iki bölgede de hem buğday hem de ayçiçeği (Konya'da sulama ile ayçiçeği tarımı artmıştır) yaygın olarak yetiştirilen endüstriyel bitkilerdir. Bu, en güçlü ortak noktadır.
Soru 8: Haritada numaralanmış alanlardan hangisi, Ege Bölgesi'ndeki bir graben sahasında yer alan zengin linyit yataklarına bağlı olarak kurulan termik santrallerle ilişkilendirilemez?
Doğru Cevap: (E) V (Zonguldak/Çatalağzı)
Analiz: I (Soma), II (Kütahya-Tunçbilek), III (Muğla-Yatağan) ve IV (Afyon) Ege Bölgesi'nde (veya İç Batı Anadolu bölümünde) yer alan ve linyit yataklarına bağlı termik santrallerin bulunduğu graben alanlarıdır. V numara ise Batı Karadeniz'de yer alan Zonguldak'tır. Buradaki Çatalağzı Termik Santrali linyit ile değil, Türkiye'nin tek taş kömürü yatağı ile çalışır.
Soru 9: GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) ve DOKAP (Doğu Karadeniz Projesi) karşılaştırıldığında, DOKAP'ın temel hedefleri arasında hangisi yer almaz?
Doğru Cevap: (D) Büyük sulama kanalları inşa ederek tarımda nadasa bırakılan alanları ortadan kaldırmak.
Analiz: Nadas, yağışın yetersiz olduğu (kurak/yarı kurak) bölgelerde toprağı bir yıl dinlendirme yöntemidir. Bu, İç Anadolu (KOP) ve Güneydoğu Anadolu (GAP) projelerinin temel sorunudur. DOKAP'ın (Doğu Karadeniz) sorunu ise kuraklık değil, arazinin dağınıklığı, ulaşımın zorluğu ve tarım alanlarının parçalı olmasıdır. DOKAP'ın sulamadan çok ulaşım, turizm ve ürün çeşitlendirmesi hedefleri vardır.
Soru 10: Haritada I (Çukurova) ve II (Ergene Ovası) ile gösterilen alanlar, Türkiye'nin önemli tarım bölgeleridir. II numaralı alanın I numaralı alandan en belirgin tarımsal farkı aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (C) Yıl içinde birden fazla ürün (ikinci ürün) almanın iklimsel olarak mümkün olmaması.
Analiz: Her iki ova da alüvyal topraklara sahiptir, sade yer şekilleri sayesinde makineleşme yüksektir ve endüstriyel tarıma odaklanmıştır (A, B, D, E ortak özelliklerdir). Ancak I (Çukurova), Akdeniz ikliminin yüksek sıcaklık ortalaması sayesinde, sulama ile yılda 2-3 ürün (ikinci ürün) almaya elverişlidir. II (Ergene) ise karasal iklime daha yakın olduğundan yaz mevsimi daha kısa ve serindir, bu da yılda birden fazla ürün almayı imkansız kılar.
Soru 11: Marmara Bölgesi, Türkiye'de iklim çeşitliliğinin en fazla olduğu "geçiş" bölgesidir. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangilerinin bu bölgede bir arada yetiştirilmesi, bu iklim çeşitliliğini kanıtlar niteliktedir?
Doğru Cevap: (A) Ayçiçeği (Karasal), Zeytin (Akdeniz) ve Fındık (Karadeniz)
Analiz: Marmara Bölgesi'nin Trakya (Ergene) kesiminde karasal iklime bağlı ayçiçeği, Güney Marmara kıyılarında Akdeniz iklimi etkisiyle zeytin ve Yıldız Dağları'nın kuzey yamaçlarında Karadeniz iklimi etkisiyle fındık yetiştirilir. Bu üç farklı iklim tipini yansıtan ürünün tek bölgede olması, 'geçiş iklimi' özelliğinin en güçlü kanıtıdır.
Soru 12: İç Anadolu Bölgesi'ndeki Obruk ve Cihanbeyli gibi platolar ile Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki Erzurum-Kars platosu karşılaştırıldığında, aşağıdakilerden hangisi yanlış bir karşılaştırmadır?
Doğru Cevap: (B) Her ikisinde de temel ekonomik faaliyet sulu tarımdır.
Analiz: Bu ifade yanlıştır. İç Anadolu platoları (Obruk, Cihanbeyli) kuraklık nedeniyle ağırlıklı olarak kuru tarım (buğday, arpa) ve küçükbaş hayvancılığa dayalıdır (KOP ile sulu tarım gelişse de temel faaliyet değildir). Erzurum-Kars ise yaz yağışlarına bağlı gür çayırlardan dolayı büyükbaş mera hayvancılığı ile öne çıkar. Her ikisi de sulu tarım bölgesi değildir.
Soru 13: Haritada taranarak gösterilen alan, KOP (Konya Ovası Projesi) bölgesini kapsamaktadır. Aşağıdakilerden hangisi bu projenin temel amaçlarından biri değildir?
Doğru Cevap: (E) Bölgede büyükbaş mera hayvancılığını temel ekonomik faaliyet haline getirmek.
Analiz: KOP'un temel amacı sulamadır. A, B, C ve D seçenekleri doğrudan sulama ile ilgilidir. Bölgenin iklimi (step) ve bitki örtüsü (bozkır) mera hayvancılığına değil, tahıl tarımına elverişlidir. Büyükbaş mera hayvancılığı gür çayırların olduğu Erzurum-Kars'ın (Doğu Anadolu) temel faaliyetidir. KOP ile ancak modern besi hayvancılığı gelişebilir, mera değil.
Soru 14: Ege Bölgesi'nin İç Batı Anadolu Bölümü'nde (Kütahya, Uşak) porselen, seramik ve deri sanayisinin gelişmiş olmasında en etkili faktör aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (D) Sanayi kollarının gerektirdiği hammaddelerin bölgede bulunması.
Analiz: Kütahya ve çevresi porselen ve seramiğin hammaddesi olan feldspat, kaolin ve kuvars gibi madenler bakımından zengindir. Aynı zamanda Uşak, küçükbaş hayvancılığa bağlı olarak deri sanayisinde (hacim olarak) gelişmiştir. Bu nedenle bu sanayilerin burada yoğunlaşmasının temel nedeni hammaddeye yakınlıktır.
Soru 15: Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin, Türkiye'nin kırmızı mercimek ve Antep fıstığı üretiminde ilk sırada yer alması, bu ürünlerin bölgenin hangi iklimsel özelliğine uyum sağladığını gösterir?
Doğru Cevap: (A) Şiddetli yaz kuraklığı ve yüksek buharlaşma oranına.
Analiz: Hem kırmızı mercimek (ilkbaharda olgunlaşıp yaz başında hasat edilen) hem de Antep fıstığı (derin kök sistemine sahip) kurakçıl bitkilerdir. Bölgenin en karakteristik özelliği olan şiddetli yaz kuraklığına ve yüksek sıcaklıklara dayanıklı olmaları, bu ürünlerin bölgenin "monokültür" bitkileri haline gelmesini sağlamıştır.
Soru 16: Haritada gösterilen Batı Karadeniz kıyı şeridinde (Sinop-Zonguldak), kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımın çok zor ve maliyetli olmasının coğrafi nedeni nedir?
Doğru Cevap: (B) Küre ve Ilgaz gibi dağ sıralarının kıyıya paralel ve çok yakın uzanması.
Analiz: Karadeniz ve Akdeniz'in genel özelliği olan boyuna kıyı tipi (dağların kıyıya paralel uzanması), özellikle Batı Karadeniz'de (Küre Dağları) ve Doğu Karadeniz'de çok belirgindir. Dağlar kıyıya hem paralel hem de çok yakın bir duvar gibi uzandığı için, kıyıdan iç kesimlere (Kastamonu, Ankara) ulaşım ancak yüksek maliyetli tüneller ve geçitlerle (Ilgaz, Ecevit) sağlanır.
Soru 17: Seracılık faaliyetleri Ege Bölgesi kıyılarında da yapılmasına rağmen, Akdeniz Bölgesi'nin (özellikle Antalya Bölümü) bu faaliyette çok daha baskın olmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (E) Kış ılıklığının daha belirgin ve don olaylarının daha az görülmesi.
Analiz: Seracılık, kış aylarında ısıtma maliyetini düşürmek için kış ılıklığı gerektirir. Ege Bölgesi'nde dağlar kıyıya dik uzandığı için soğuk hava kütleleri grabenlerden iç kesimlere kadar sokulabilir ve don olayları daha sık yaşanır. Akdeniz'de ise Toroslar kıyıya paralel uzanarak soğuk havanın kıyıya inmesini engeller. Antalya Bölümü'nün kış sıcaklık ortalaması Ege kıyılarından daha yüksektir. Bu durum, ısıtma maliyetini (en büyük gider) düşürdüğü için Akdeniz'i çok daha avantajlı kılar.
Soru 18: Haritada I (Yukarı Fırat Bölümü) ve II (Erzurum-Kars Bölümü) ile gösterilen alanlar Doğu Anadolu Bölgesi'ndedir. I numaralı alanın II numaralı alandan temel farkı nedir?
Doğru Cevap: (D) I numaralı alanın ortalama yükseltisinin daha az olması ve özel tarım ürünlerine sahip olması.
Analiz: II (Erzurum-Kars) bölgenin en yüksek yeridir, iklim çok serttir ve ekonomi büyükbaş mera hayvancılığına dayanır. I (Yukarı Fırat - Malatya/Elazığ), bölgenin batısında yer alır, yükseltisi daha azdır, iklimi nispeten daha ılımandır. Fırat üzerindeki baraj gölleri (Keban, Karakaya) ve sulama imkanları sayesinde kayısı gibi (Malatya Ovası) ender tarım ürünlerinin yetişebildiği bir mikroiklim alanıdır.
Soru 19: ZBK (Zonguldak, Bartın, Karabük) Bölgesel Kalkınma Projesi'nin temel amacı, aşağıdaki ekonomik sorunlardan hangisine çözüm bulmaktır?
Doğru Cevap: (A) Bölge ekonomisinin büyük ölçüde taş kömürü ve demir-çelik sanayisine bağımlı olmasını azaltıp, sanayiyi çeşitlendirmek.
Analiz: ZBK bölgesi (Batı Karadeniz), taş kömürü (Zonguldak) ve buna bağlı demir-çelik (Karabük, Ereğli) sanayisine dayalı, ancak zamanla bu sektörlerin verimliliğini yitirmesiyle göç veren bir bölge olmuştur. Projenin (örn: Filyos Limanı projesi) temel amacı, bu ağır sanayi bağımlılığını azaltmak, yeni yatırım alanları (lojistik, turizm, tarım) açarak ekonomiyi ve istihdamı çeşitlendirmektir.
Soru 20: Türkiye'nin coğrafi bölgeleri düşünüldüğünde, yüzölçümüne oranla ekili-dikili tarım alanlarının payının en az olduğu bölge ve bunun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (E) Doğu Anadolu Bölgesi / Ortalama yükseltinin ve engebenin aşırı fazla olması.
Analiz: Ekili-dikili alan oranı, yer şekillerinin sadeliği ile doğru orantılıdır. Türkiye'nin en dağlık, en engebeli ve ortalama yükseltisi en fazla olan bölgesi Doğu Anadolu'dur. Bu bölgede tarım arazileri çok dar (dağ arası ovalar) ve parçalıdır. Arazinin büyük bölümü tarıma elverişli olmayan dağlık alanlar ve platolardır (otlak/mera). Bu nedenle yüzölçümüne oranla tarım alanı payı en düşük bölgedir.