KPSS Coğrafya Mini Deneme - Bölgeler 2 (Kavramsal)
Soruları cevaplayın ve bitirdiğinizde "Denemeyi Bitir" butonuna tıklayarak sonuçlarınızı ve çözümleri görün.
Sonuçlarınız
Hesaplanıyor...
Soru 1: Haritada I (Samsun) ve II (Sinop) numaralı limanlar Karadeniz Bölgesi'nde yer alır. II numaralı limanın (Sinop), I numaralı limana (Samsun) göre daha az gelişmiş olmasının temel coğrafi nedeni nedir?
Doğru Cevap: (C) Sinop'un hinterlandının (art bölge) dağlar nedeniyle çok dar olması.
Analiz: Sinop, Türkiye'nin en iyi doğal limanlarından biridir. Ancak hemen gerisinde yükselen Küre Dağları, limanın iç kesimlerle (Batı ve Orta Karadeniz, İç Anadolu) bağlantısını (demir ve karayolu) engellemiştir. Bu 'hinterland' darlığı, limanın gelişememesine neden olmuştur. Samsun'un ise dağların daha geride olması sayesinde hinterlandı geniştir.
Soru 2: Akdeniz Bölgesi'ndeki Teke ve Taşeli platoları, nüfus yoğunluğunun Türkiye ortalamasının çok altında olduğu alanlardır. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (A) Arazinin karstik yapısı ve tarıma elverişli toprakların azlığı.
Analiz: 'Karstik' kavramı bu sorunun anahtarıdır. Teke ve Taşeli, büyük ölçüde eriyebilen kireç taşlarından (kalker) oluşur. Bu durum, arazinin çok engebeli (lapya, dolin vb.) olmasına ve yüzey sularının yer altına sızmasına (suyun 'kaybolması') neden olur. Su ve toprak yetersizliği tarımı ve yerleşmeyi kısıtlar.
Soru 3: Haritada I (Asıl Ege Bölümü) ve II (İç Batı Anadolu Bölümü) gösterilmiştir. II'nin I'den en belirgin farkı nedir?
Doğru Cevap: (D) II'de iklimin karasallaşması ve sıcaklık farklarının artması.
Analiz: I (İzmir, Manisa) kıyıdadır, dağların dik uzanmasıyla ılıman Akdeniz iklimi (denizellik) belirgindir. II (Afyon, Kütahya) ise Ege Bölgesi'nin iç kısmıdır, yükseltisi artar ve denizel etki kaybolur. Bu durum, kışların daha soğuk, yazların daha sıcak olduğu karasal (step) iklime geçişe neden olur.
Soru 4: Doğu Karadeniz Bölümü'nün, Batı Karadeniz Bölümü'ne göre daha fazla orografik (yamaç) yağış almasının temel nedeni, Doğu Karadeniz'de dağların hangi özelliğidir?
Doğru Cevap: (C) Dağların ortalama yükseltisinin daha fazla olması.
Analiz: Her iki bölümde de dağlar kıyıya paraleldir (boyuna kıyı). Ancak Doğu Karadeniz'deki Kaçkar Dağları (yaklaşık 4000m), Batı Karadeniz'deki Küre ve Ilgaz Dağları'ndan (yaklaşık 2000-2500m) çok daha yüksektir. Gelen nemli hava kütlesi daha yüksek bir engele çarptığı için daha fazla yükselmek zorunda kalır ve daha fazla yağış bırakır.
Soru 5: Doğu Anadolu Bölgesi'nin Erzurum-Kars Bölümü'nde büyükbaş mera hayvancılığı gelişmişken, Yukarı Fırat Bölümü'nde (Malatya-Elazığ) kayısı gibi özel tarım ürünleri yetişebilmektedir. Bu farklılığın temel nedeni nedir?
Doğru Cevap: (A) Yükselti ve buna bağlı iklim koşullarının farklılaşması.
Analiz: Erzurum-Kars (yaklaşık 2000m) bölgenin en yüksek yeridir, sert karasal iklim ve yaz yağışları nedeniyle gür çayırlar (mera) vardır. Yukarı Fırat (yaklaşık 1000m) ise bölgenin batısında, daha alçak bir havzadadır. Bu yükselti farkı, iklimi nispeten ılımanlaştırır ve kayısı gibi ürünlerin yetişebildiği bir 'mikroklima' alanı yaratır.
Soru 6: KOP (Konya Ovası Projesi) bölgesinde yeraltı sularının bilinçsizce aşırı kullanımı, aşağıdaki coğrafi sorunlardan hangisinin oluşumunu hızlandırmaktadır?
Doğru Cevap: (D) Obruk oluşumu (çökme)
Analiz: Konya havzası, yeraltında eriyebilen karstik kayaçlar (jips, kalker) barındırır. Yeraltı suyu bu kayaçların içindeki boşlukları doldurarak tavanı destekler. Ancak sulama için su aşırı çekildiğinde bu boşluklar çöker ve yüzeyde 'obruk' adı verilen dev çukurlar oluşur. KOP'un bir amacı da (Mavi Tünel ile) yeraltı suyu kullanımını azaltıp obruk riskini düşürmektir.
Soru 7: Doğu Anadolu Bölgesi'nin Iğdır Ovası, çevresine göre çok daha yüksek bir yükseltiye sahip olan Ağrı Dağı'nın (5137m) yakınında olmasına rağmen, bu bölgede pamuk gibi sıcak iklim bitkilerinin yetişebilmesi hangi kavramla açıklanır?
Doğru Cevap: (B) Mikroklima alanı
Analiz: 'Mikroklima', geniş bir iklim bölgesi içinde, çevresinden belirgin şekilde farklı iklim özellikleri gösteren dar alanlardır. Iğdır Ovası, Aras Nehri vadisinde, çevresindeki yüksek dağlara göre (Ağrı, Tendürek) çukurda kalır. Bu çukur alan, kışın soğuk havadan korunur ve yazın daha çok ısınır (fön etkisi de görülebilir), bu da pamuk gibi ürünlerin yetişmesine izin verir.
Soru 8: Seracılık faaliyetleri Ege kıyılarında da yapılır. Ancak Akdeniz Bölgesi'nin (Antalya) Ege'ye göre bu konuda çok daha avantajlı olmasının temel nedeni, Akdeniz kıyılarının hangi özelliğidir?
Doğru Cevap: (E) Torosların soğuk havayı engellemesi ve kış ılıklığının daha belirgin olması.
Analiz: Seracılığın en büyük maliyeti ısıtmadır. Ege'de dağlar kıyıya dik uzandığı için iç kesimlerin soğuk havası grabenlerden kıyıya "don" olarak sarkabilir. Akdeniz'de ise Toroslar kıyıya paralel bir duvar gibi uzanarak İç Anadolu'nun soğuk havasının kıyıya inmesini engeller. Bu, Antalya kıyılarını kışın Ege'den daha ılıman yapar ve ısıtma maliyetini düşürür.
Soru 9: Marmara Bölgesi'nin Ergene Bölümü'nde (Trakya) karasal iklim ve ayçiçeği tarımı görülürken, Güney Marmara Bölümü'nde (Bursa-Balıkesir) Akdeniz iklimi ve zeytin tarımı görülür. Bu durum, Marmara Bölgesi'nin hangi özelliğini kanıtlar?
Doğru Cevap: (C) Farklı iklim tipleri arasında "geçiş" özelliği gösterdiğini.
Analiz: Bir bölgenin sınırları içinde hem Karasal iklim (Ayçiçeği), hem Akdeniz iklimi (Zeytin) hem de Karadeniz iklimi (Yıldız Dağları'nda Fındık) ürünlerinin yetişebilmesi, o bölgenin tek bir iklim tipine sahip olmadığını, iklimler arası bir "geçiş bölgesi" olduğunu gösterir.
Soru 10: GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) ve DOKAP (Doğu Karadeniz Projesi) karşılaştırıldığında, aşağıdakilerden hangisi DOKAP'ın temel hedefleri arasında yer alırken, GAP'ın hedefleri arasında yer almaz?
Doğru Cevap: (A) Kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşım altyapısını tünel ve viyadüklerle güçlendirmek.
Analiz: B, C, D ve E tüm kalkınma projelerinin ortak hedefleridir. Ancak GAP'ın ana sorunu "kuraklık" (çözüm: sulama), DOKAP'ın ana sorunu "engebe ve dağınıklık"tır (çözüm: ulaşım). Bu nedenle dev tüneller (Ovit, Zigana) ve viyadüklerle ulaşımı çözmek, DOKAP'ın ayırt edici temel hedefidir. GAP'ta böyle bir ulaşım sorunu öncelikli değildir.
Soru 11: Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde dağların kıyıya paralel uzanması (boyuna kıyı tipi), aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur?
Doğru Cevap: (C) Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşımın zor ve geçitlerle sağlanmasına.
Analiz: Dağların kıyıya paralel uzanması (boyuna kıyı), denizden gelen nemli havayı kıyıda durdurur (B ve E yanlış), kıyının düz (az girintili) olmasına neden olur (D yanlış) ve denizin aniden derinleşmesine (dar kıta sahanlığı) yol açar (A yanlış). Bu dağ silsilesi, kıyı ile iç bölgeler arasında doğal bir duvar oluşturur ve ulaşımı zorlaştırır (C doğru).
Soru 12: Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin en yüksek yaz sıcaklıklarının ve en şiddetli buharlaşma oranlarının görüldüğü yerdir. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
Doğru Cevap: (E) Enlem (Ekvatora yakınlık) ve karasallık (deniz etkisinden uzaklık).
Analiz: Güneydoğu Anadolu, Türkiye'nin en güneyindedir (enlem etkisiyle güneş ışınlarını daha dik alır) ve deniz etkisine tamamen kapalıdır (şiddetli karasallık). Bu iki faktör birleşerek yaz aylarında aşırı ısınmaya ve yüksek buharlaşmaya neden olur.
Soru 13: İç Anadolu Bölgesi'nde, özellikle ilkbahar sonu ve yaz başında ısınan havanın aniden yükselerek soğumasıyla oluşan kısa süreli, sağanak şeklindeki yağışlara ne ad verilir?
Doğru Cevap: (A) Konveksiyonel (Yükselim) Yağışlar
Analiz: Bu, karasal iklim bölgelerinin tipik yağış oluşum şeklidir. Yerde ısınan hava genleşir, hafifler ve yükselir. Yükselen hava soğur ve içindeki nemi sağanak (ve bazen dolu) şeklinde bırakır. Halk arasında "Kırkikindi Yağmurları" olarak bilinir. Orografik (yamaç) Karadeniz'de, Cephesel (kutuplarla ekvator havasının karşılaşması) ise Akdeniz ve Ege'de kışın görülür.
Soru 14: ZBK (Zonguldak, Bartın, Karabük) Bölgesel Kalkınma Projesi'nin temel amacı, bölge ekonomisinin aşağıdaki hangi iki sektöre olan aşırı bağımlılığını azaltmak ve ekonomiyi çeşitlendirmektir?
Doğru Cevap: (D) Taş Kömürü ve Demir-Çelik Sanayisi
Analiz: ZBK bölgesi, Türkiye'nin tek taş kömürü havzası (Zonguldak) ve bu enerji kaynağına bağlı olarak kurulan ağır demir-çelik sanayisi (Karabük, Ereğli) ile tanınır. Ancak bu sektörlerdeki verim düşüşü ve istihdam daralması göçe neden olmuştur. Proje, bu bağımlılığı (örn: Filyos Limanı ile) kırmayı hedefler.
Soru 15: Haritada I (Harran Ovası) ve II (Konya Ovası) ile gösterilen alanların her ikisi de "tahıl ambarı" olarak bilinir ve kuraklık sorunu yaşar. Bu iki alan için geliştirilen GAP ve KOP projelerinin ortak temel hedefi nedir?
Doğru Cevap: (C) Sulamayı yaygınlaştırarak nadas alanlarını daraltmak ve ürün çeşitliliğini artırmak.
Analiz: 'Nadas', kurak bölgelerde toprağı su toplaması için bir yıl boş bırakmaktır. Bu, verim kaybıdır. Hem GAP (Fırat/Dicle suları) hem de KOP (Mavi Tünel/Göksu suları), bu kurak ovalara su getirerek nadası ortadan kaldırmayı, böylece hem her yıl ürün almayı (örn: buğday) hem de sulama isteyen yeni ürünler (örn: pamuk, mısır, ayçiçeği) ekebilmeyi hedefler.
Soru 16: Haritada Türkiye'nin önemli enerji ve maden yataklarının bulunduğu bazı alanlar gösterilmiştir. Hangisi "Taş Kömürü" yataklarının bulunduğu ve ZBK Projesi'nin merkezinde yer alan alanı göstermektedir?
Doğru Cevap: (A) I (Zonguldak)
Analiz: I: Zonguldak (Batı Karadeniz), Türkiye'nin tek taş kömürü havzasıdır. II: Soma (Ege), en önemli linyit havzasıdır. III: Batman (G.Doğu), petrolün çıkarıldığı ana bölgedir. IV: Divriği (Doğu And.), demir madeni ile ünlüdür. V: Guleman/Elazığ (Doğu And.), krom madeni ile ünlüdür.
Soru 17: Akdeniz Bölgesi'nde, kalkerli (kireç taşı) ana kaya üzerinde, Akdeniz iklimi koşullarında oluşan, demir oksitlenme nedeniyle kırmızı renkli ve genellikle tarımsal açıdan verimsiz olan toprak tipi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (B) Terra Rossa
Analiz: 'Terra Rossa' (İtalyanca: Kırmızı Toprak), Akdeniz ikliminin ve karstik (kalkerli) arazinin karakteristik toprağıdır. Rengini içindeki demir oksitlerden alır. Çernezyom (Erzurum-Kars), Podzol (Batı Karadeniz), Kestane Renkli (İç Anadolu), Alüvyal (Delta ovaları) farklı bölgelerin topraklarıdır.
Soru 18: Haritada gösterilen IV numaralı geçit (Sertavul) ve Gülek Geçidi, Toros Dağları üzerinde yer alarak hangi iki coğrafi bölge arasında bağlantı kurar?
Doğru Cevap: (C) İç Anadolu Bölgesi - Akdeniz Bölgesi
Analiz: Toros Dağları, Akdeniz ile İç Anadolu arasında bir duvardır. Bu duvarı aşan en önemli geçitler Çukurova'yı Niğde'ye bağlayan Gülek ve Silifke'yi (Mersin) Karaman'a bağlayan Sertavul'dur (IV). I (Zigana) ve II (Kop) Karadeniz'i Doğu Anadolu'ya bağlar. V (Belen) Akdeniz'i Hatay üzerinden Suriye'ye bağlar.
Soru 19: Doğu Karadeniz Bölümü'nde nüfusun çok büyük bir kısmının kıyıdaki dar bir şeritte toplanmasının temel nedeni nedir?
Doğru Cevap: (B) Dağların hemen kıyıdan başlaması, tarım ve yerleşme alanlarının kıyıda sınırlı kalması.
Analiz: Doğu Karadeniz'de arazi çok engebelidir. Dağlar kıyıya o kadar yakındır ki (boyuna kıyı), insanlar için yaşanabilir, tarım yapılabilir (çay, fındık) ve sanayi kurulabilir tek alan, bu dar kıyı şeridi ve akarsu vadilerinin ağızlarıdır. Bu nedenle nüfus burada toplanmıştır.
Soru 20: Türkiye'nin coğrafi bölgeleri düşünüldüğünde, yüzölçümüne oranla ekili-dikili tarım alanlarının payının en az olduğu bölge ve bunun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (E) Doğu Anadolu Bölgesi / Ortalama yükseltinin ve engebenin aşırı fazla olması.
Analiz: Ekili-dikili alan oranı, yer şekillerinin sadeliği ile doğru orantılıdır (en yüksek Marmara'dır). Türkiye'nin en dağlık, en engebeli ve ortalama yükseltisi en fazla olan bölgesi Doğu Anadolu'dur. Bölgenin büyük bölümü tarıma elverişli olmayan dağlık alanlar ve yüksek platolardır (otlak/mera). Bu nedenle yüzölçümüne oranla tarım alanı payı en düşük bölgedir.
KPSS Coğrafya Mini Deneme - Bölgeler 2 (Kavramsal)
Soruları cevaplayın ve bitirdiğinizde "Denemeyi Bitir" butonuna tıklayarak sonuçlarınızı ve çözümleri görün.
Sonuçlarınız
Hesaplanıyor...
Soru 1: Haritada I (Samsun) ve II (Sinop) numaralı limanlar Karadeniz Bölgesi'nde yer alır. II numaralı limanın (Sinop), I numaralı limana (Samsun) göre daha az gelişmiş olmasının temel coğrafi nedeni nedir?
Doğru Cevap: (C) Sinop'un hinterlandının (art bölge) dağlar nedeniyle çok dar olması.
Analiz: Sinop, Türkiye'nin en iyi doğal limanlarından biridir. Ancak hemen gerisinde yükselen Küre Dağları, limanın iç kesimlerle (Batı ve Orta Karadeniz, İç Anadolu) bağlantısını (demir ve karayolu) engellemiştir. Bu 'hinterland' darlığı, limanın gelişememesine neden olmuştur. Samsun'un ise dağların daha geride olması sayesinde hinterlandı geniştir.
Soru 2: Akdeniz Bölgesi'ndeki Teke ve Taşeli platoları, nüfus yoğunluğunun Türkiye ortalamasının çok altında olduğu alanlardır. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (A) Arazinin karstik yapısı ve tarıma elverişli toprakların azlığı.
Analiz: 'Karstik' kavramı bu sorunun anahtarıdır. Teke ve Taşeli, büyük ölçüde eriyebilen kireç taşlarından (kalker) oluşur. Bu durum, arazinin çok engebeli (lapya, dolin vb.) olmasına ve yüzey sularının yer altına sızmasına (suyun 'kaybolması') neden olur. Su ve toprak yetersizliği tarımı ve yerleşmeyi kısıtlar.
Soru 3: Haritada I (Asıl Ege Bölümü) ve II (İç Batı Anadolu Bölümü) gösterilmiştir. II'nin I'den en belirgin farkı nedir?
Doğru Cevap: (D) II'de iklimin karasallaşması ve sıcaklık farklarının artması.
Analiz: I (İzmir, Manisa) kıyıdadır, dağların dik uzanmasıyla ılıman Akdeniz iklimi (denizellik) belirgindir. II (Afyon, Kütahya) ise Ege Bölgesi'nin iç kısmıdır, yükseltisi artar ve denizel etki kaybolur. Bu durum, kışların daha soğuk, yazların daha sıcak olduğu karasal (step) iklime geçişe neden olur.
Soru 4: Doğu Karadeniz Bölümü'nün, Batı Karadeniz Bölümü'ne göre daha fazla orografik (yamaç) yağış almasının temel nedeni, Doğu Karadeniz'de dağların hangi özelliğidir?
Doğru Cevap: (C) Dağların ortalama yükseltisinin daha fazla olması.
Analiz: Her iki bölümde de dağlar kıyıya paraleldir (boyuna kıyı). Ancak Doğu Karadeniz'deki Kaçkar Dağları (yaklaşık 4000m), Batı Karadeniz'deki Küre ve Ilgaz Dağları'ndan (yaklaşık 2000-2500m) çok daha yüksektir. Gelen nemli hava kütlesi daha yüksek bir engele çarptığı için daha fazla yükselmek zorunda kalır ve daha fazla yağış bırakır.
Soru 5: Doğu Anadolu Bölgesi'nin Erzurum-Kars Bölümü'nde büyükbaş mera hayvancılığı gelişmişken, Yukarı Fırat Bölümü'nde (Malatya-Elazığ) kayısı gibi özel tarım ürünleri yetişebilmektedir. Bu farklılığın temel nedeni nedir?
Doğru Cevap: (A) Yükselti ve buna bağlı iklim koşullarının farklılaşması.
Analiz: Erzurum-Kars (yaklaşık 2000m) bölgenin en yüksek yeridir, sert karasal iklim ve yaz yağışları nedeniyle gür çayırlar (mera) vardır. Yukarı Fırat (yaklaşık 1000m) ise bölgenin batısında, daha alçak bir havzadadır. Bu yükselti farkı, iklimi nispeten ılımanlaştırır ve kayısı gibi ürünlerin yetişebildiği bir 'mikroklima' alanı yaratır.
Soru 6: KOP (Konya Ovası Projesi) bölgesinde yeraltı sularının bilinçsizce aşırı kullanımı, aşağıdaki coğrafi sorunlardan hangisinin oluşumunu hızlandırmaktadır?
Doğru Cevap: (D) Obruk oluşumu (çökme)
Analiz: Konya havzası, yeraltında eriyebilen karstik kayaçlar (jips, kalker) barındırır. Yeraltı suyu bu kayaçların içindeki boşlukları doldurarak tavanı destekler. Ancak sulama için su aşırı çekildiğinde bu boşluklar çöker ve yüzeyde 'obruk' adı verilen dev çukurlar oluşur. KOP'un bir amacı da (Mavi Tünel ile) yeraltı suyu kullanımını azaltıp obruk riskini düşürmektir.
Soru 7: Doğu Anadolu Bölgesi'nin Iğdır Ovası, çevresine göre çok daha yüksek bir yükseltiye sahip olan Ağrı Dağı'nın (5137m) yakınında olmasına rağmen, bu bölgede pamuk gibi sıcak iklim bitkilerinin yetişebilmesi hangi kavramla açıklanır?
Doğru Cevap: (B) Mikroklima alanı
Analiz: 'Mikroklima', geniş bir iklim bölgesi içinde, çevresinden belirgin şekilde farklı iklim özellikleri gösteren dar alanlardır. Iğdır Ovası, Aras Nehri vadisinde, çevresindeki yüksek dağlara göre (Ağrı, Tendürek) çukurda kalır. Bu çukur alan, kışın soğuk havadan korunur ve yazın daha çok ısınır (fön etkisi de görülebilir), bu da pamuk gibi ürünlerin yetişmesine izin verir.
Soru 8: Seracılık faaliyetleri Ege kıyılarında da yapılır. Ancak Akdeniz Bölgesi'nin (Antalya) Ege'ye göre bu konuda çok daha avantajlı olmasının temel nedeni, Akdeniz kıyılarının hangi özelliğidir?
Doğru Cevap: (E) Torosların soğuk havayı engellemesi ve kış ılıklığının daha belirgin olması.
Analiz: Seracılığın en büyük maliyeti ısıtmadır. Ege'de dağlar kıyıya dik uzandığı için iç kesimlerin soğuk havası grabenlerden kıyıya "don" olarak sarkabilir. Akdeniz'de ise Toroslar kıyıya paralel bir duvar gibi uzanarak İç Anadolu'nun soğuk havasının kıyıya inmesini engeller. Bu, Antalya kıyılarını kışın Ege'den daha ılıman yapar ve ısıtma maliyetini düşürür.
Soru 9: Marmara Bölgesi'nin Ergene Bölümü'nde (Trakya) karasal iklim ve ayçiçeği tarımı görülürken, Güney Marmara Bölümü'nde (Bursa-Balıkesir) Akdeniz iklimi ve zeytin tarımı görülür. Bu durum, Marmara Bölgesi'nin hangi özelliğini kanıtlar?
Doğru Cevap: (C) Farklı iklim tipleri arasında "geçiş" özelliği gösterdiğini.
Analiz: Bir bölgenin sınırları içinde hem Karasal iklim (Ayçiçeği), hem Akdeniz iklimi (Zeytin) hem de Karadeniz iklimi (Yıldız Dağları'nda Fındık) ürünlerinin yetişebilmesi, o bölgenin tek bir iklim tipine sahip olmadığını, iklimler arası bir "geçiş bölgesi" olduğunu gösterir.
Soru 10: GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) ve DOKAP (Doğu Karadeniz Projesi) karşılaştırıldığında, aşağıdakilerden hangisi DOKAP'ın temel hedefleri arasında yer alırken, GAP'ın hedefleri arasında yer almaz?
Doğru Cevap: (A) Kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşım altyapısını tünel ve viyadüklerle güçlendirmek.
Analiz: B, C, D ve E tüm kalkınma projelerinin ortak hedefleridir. Ancak GAP'ın ana sorunu "kuraklık" (çözüm: sulama), DOKAP'ın ana sorunu "engebe ve dağınıklık"tır (çözüm: ulaşım). Bu nedenle dev tüneller (Ovit, Zigana) ve viyadüklerle ulaşımı çözmek, DOKAP'ın ayırt edici temel hedefidir. GAP'ta böyle bir ulaşım sorunu öncelikli değildir.
Soru 11: Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde dağların kıyıya paralel uzanması (boyuna kıyı tipi), aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur?
Doğru Cevap: (C) Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşımın zor ve geçitlerle sağlanmasına.
Analiz: Dağların kıyıya paralel uzanması (boyuna kıyı), denizden gelen nemli havayı kıyıda durdurur (B ve E yanlış), kıyının düz (az girintili) olmasına neden olur (D yanlış) ve denizin aniden derinleşmesine (dar kıta sahanlığı) yol açar (A yanlış). Bu dağ silsilesi, kıyı ile iç bölgeler arasında doğal bir duvar oluşturur ve ulaşımı zorlaştırır (C doğru).
Soru 12: Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin en yüksek yaz sıcaklıklarının ve en şiddetli buharlaşma oranlarının görüldüğü yerdir. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
Doğru Cevap: (E) Enlem (Ekvatora yakınlık) ve karasallık (deniz etkisinden uzaklık).
Analiz: Güneydoğu Anadolu, Türkiye'nin en güneyindedir (enlem etkisiyle güneş ışınlarını daha dik alır) ve deniz etkisine tamamen kapalıdır (şiddetli karasallık). Bu iki faktör birleşerek yaz aylarında aşırı ısınmaya ve yüksek buharlaşmaya neden olur.
Soru 13: İç Anadolu Bölgesi'nde, özellikle ilkbahar sonu ve yaz başında ısınan havanın aniden yükselerek soğumasıyla oluşan kısa süreli, sağanak şeklindeki yağışlara ne ad verilir?
Doğru Cevap: (A) Konveksiyonel (Yükselim) Yağışlar
Analiz: Bu, karasal iklim bölgelerinin tipik yağış oluşum şeklidir. Yerde ısınan hava genleşir, hafifler ve yükselir. Yükselen hava soğur ve içindeki nemi sağanak (ve bazen dolu) şeklinde bırakır. Halk arasında "Kırkikindi Yağmurları" olarak bilinir. Orografik (yamaç) Karadeniz'de, Cephesel (kutuplarla ekvator havasının karşılaşması) ise Akdeniz ve Ege'de kışın görülür.
Soru 14: ZBK (Zonguldak, Bartın, Karabük) Bölgesel Kalkınma Projesi'nin temel amacı, bölge ekonomisinin aşağıdaki hangi iki sektöre olan aşırı bağımlılığını azaltmak ve ekonomiyi çeşitlendirmektir?
Doğru Cevap: (D) Taş Kömürü ve Demir-Çelik Sanayisi
Analiz: ZBK bölgesi, Türkiye'nin tek taş kömürü havzası (Zonguldak) ve bu enerji kaynağına bağlı olarak kurulan ağır demir-çelik sanayisi (Karabük, Ereğli) ile tanınır. Ancak bu sektörlerdeki verim düşüşü ve istihdam daralması göçe neden olmuştur. Proje, bu bağımlılığı (örn: Filyos Limanı ile) kırmayı hedefler.
Soru 15: Haritada I (Harran Ovası) ve II (Konya Ovası) ile gösterilen alanların her ikisi de "tahıl ambarı" olarak bilinir ve kuraklık sorunu yaşar. Bu iki alan için geliştirilen GAP ve KOP projelerinin ortak temel hedefi nedir?
Doğru Cevap: (C) Sulamayı yaygınlaştırarak nadas alanlarını daraltmak ve ürün çeşitliliğini artırmak.
Analiz: 'Nadas', kurak bölgelerde toprağı su toplaması için bir yıl boş bırakmaktır. Bu, verim kaybıdır. Hem GAP (Fırat/Dicle suları) hem de KOP (Mavi Tünel/Göksu suları), bu kurak ovalara su getirerek nadası ortadan kaldırmayı, böylece hem her yıl ürün almayı (örn: buğday) hem de sulama isteyen yeni ürünler (örn: pamuk, mısır, ayçiçeği) ekebilmeyi hedefler.
Soru 16: Haritada Türkiye'nin önemli enerji ve maden yataklarının bulunduğu bazı alanlar gösterilmiştir. Hangisi "Taş Kömürü" yataklarının bulunduğu ve ZBK Projesi'nin merkezinde yer alan alanı göstermektedir?
Doğru Cevap: (A) I (Zonguldak)
Analiz: I: Zonguldak (Batı Karadeniz), Türkiye'nin tek taş kömürü havzasıdır. II: Soma (Ege), en önemli linyit havzasıdır. III: Batman (G.Doğu), petrolün çıkarıldığı ana bölgedir. IV: Divriği (Doğu And.), demir madeni ile ünlüdür. V: Guleman/Elazığ (Doğu And.), krom madeni ile ünlüdür.
Soru 17: Akdeniz Bölgesi'nde, kalkerli (kireç taşı) ana kaya üzerinde, Akdeniz iklimi koşullarında oluşan, demir oksitlenme nedeniyle kırmızı renkli ve genellikle tarımsal açıdan verimsiz olan toprak tipi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (B) Terra Rossa
Analiz: 'Terra Rossa' (İtalyanca: Kırmızı Toprak), Akdeniz ikliminin ve karstik (kalkerli) arazinin karakteristik toprağıdır. Rengini içindeki demir oksitlerden alır. Çernezyom (Erzurum-Kars), Podzol (Batı Karadeniz), Kestane Renkli (İç Anadolu), Alüvyal (Delta ovaları) farklı bölgelerin topraklarıdır.
Soru 18: Haritada gösterilen IV numaralı geçit (Sertavul) ve Gülek Geçidi, Toros Dağları üzerinde yer alarak hangi iki coğrafi bölge arasında bağlantı kurar?
Doğru Cevap: (C) İç Anadolu Bölgesi - Akdeniz Bölgesi
Analiz: Toros Dağları, Akdeniz ile İç Anadolu arasında bir duvardır. Bu duvarı aşan en önemli geçitler Çukurova'yı Niğde'ye bağlayan Gülek ve Silifke'yi (Mersin) Karaman'a bağlayan Sertavul'dur (IV). I (Zigana) ve II (Kop) Karadeniz'i Doğu Anadolu'ya bağlar. V (Belen) Akdeniz'i Hatay üzerinden Suriye'ye bağlar.
Soru 19: Doğu Karadeniz Bölümü'nde nüfusun çok büyük bir kısmının kıyıdaki dar bir şeritte toplanmasının temel nedeni nedir?
Doğru Cevap: (B) Dağların hemen kıyıdan başlaması, tarım ve yerleşme alanlarının kıyıda sınırlı kalması.
Analiz: Doğu Karadeniz'de arazi çok engebelidir. Dağlar kıyıya o kadar yakındır ki (boyuna kıyı), insanlar için yaşanabilir, tarım yapılabilir (çay, fındık) ve sanayi kurulabilir tek alan, bu dar kıyı şeridi ve akarsu vadilerinin ağızlarıdır. Bu nedenle nüfus burada toplanmıştır.
Soru 20: Türkiye'nin coğrafi bölgeleri düşünüldüğünde, yüzölçümüne oranla ekili-dikili tarım alanlarının payının en az olduğu bölge ve bunun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: (E) Doğu Anadolu Bölgesi / Ortalama yükseltinin ve engebenin aşırı fazla olması.
Analiz: Ekili-dikili alan oranı, yer şekillerinin sadeliği ile doğru orantılıdır (en yüksek Marmara'dır). Türkiye'nin en dağlık, en engebeli ve ortalama yükseltisi en fazla olan bölgesi Doğu Anadolu'dur. Bölgenin büyük bölümü tarıma elverişli olmayan dağlık alanlar ve yüksek platolardır (otlak/mera). Bu nedenle yüzölçümüne oranla tarım alanı payı en düşük bölgedir.