XIX. YÜZYIL OSMANLI DEVLETİ ISLAHATLARI
TEST - 1
Soru 1: II. Mahmut'un, Ayanlarla imzaladığı Sened-i İttifak, Osmanlı tarihinde hangi özelliğe sahip ilk belge olarak kabul edilir?
Doğru Cevap: A) Padişahın yetkilerini kendi iradesiyle sınırlandıran ilk belge olması
Açıklama: Sened-i İttifak ile padişah, ayanların varlığını ve haklarını tanıyarak kendi mutlak otoritesinin karşısında bir başka gücü hukuken kabul etmiştir. Bu, padişah yetkilerinin ilk kez sınırlandırılması anlamına geldiği için önemlidir.
Soru 2: 1826'da Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması olayına verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Vaka-i Hayriyye
Açıklama: II. Mahmut tarafından Yeniçeri Ocağı'nın topa tutularak ortadan kaldırılması, ıslahatların önündeki en büyük engeli kaldırdığı için dönemin tarihçileri tarafından "Hayırlı Olay" anlamına gelen Vaka-i Hayriyye olarak adlandırılmıştır.
Soru 3: Tanzimat Fermanı'nda yer alan "herkesin can, mal ve namus güvenliğinin sağlanacağı" ilkesi, hangi temel amacı gütmektedir?
Doğru Cevap: B) Din farkı gözetmeksizin tüm tebaaya hukuki güvence vererek devlete bağlılığı artırmak
Açıklama: Bu ilke, milliyetçilik akımlarının etkisiyle artan ayrılıkçı hareketlere karşı, tüm Osmanlı vatandaşlarına kanun önünde eşit haklar ve güvenlik vaat ederek onları Osmanlı kimliği altında birleştirmeyi amaçlayan Osmanlıcılık politikasının temelidir.
Soru 4: II. Mahmut'un, Divan-ı Hümayun'u kaldırarak yerine kurduğu modern bakanlıklar sistemine ne ad verilir?
Doğru Cevap: E) Heyet-i Vükela (Nazırlıklar)
Açıklama: II. Mahmut, geleneksel Divan teşkilatını lağvederek, her biri belirli bir alandan sorumlu olan (Hariciye, Dahiliye, Maliye vb.) modern bakanlıklar (Nazırlıklar) kurmuştur. Bu bakanların oluşturduğu kurula ise Heyet-i Vükela (Bakanlar Kurulu) denilmiştir.
Soru 5: 1856 Islahat Fermanı'nda yer alan "cizye vergisinin kaldırılarak gayrimüslimlerin de askere alınması" kararı, hangi uygulamaya zemin hazırlamıştır?
Doğru Cevap: C) Gayrimüslimler için "bedel-i nakdi" (bedelli askerlik) uygulamasının getirilmesine
Açıklama: Islahat Fermanı ile gayrimüslimler de askerliğe tabi tutulmuş, ancak bu durumdan hoşnut olmayan gayrimüslimlerin ve onları orduda istemeyen Müslümanların tepkisi üzerine, belirli bir bedel ödeyerek askerlikten muaf olma (bedel-i nakdi) hakkı tanınmıştır.
Soru 6: Tanzimat Dönemi'nde, bugünkü Danıştay ve Yargıtay'ın temellerini oluşturan iki yüksek yargı ve danışma organı hangileridir?
Doğru Cevap: A) Şura-yı Devlet ve Divan-ı Ahkam-ı Adliye
Açıklama: 1868 yılında Sultan Abdülaziz döneminde, Meclis-i Vala'nın görevlerini devralmak üzere; kanun tasarılarını hazırlayan ve idari davalara bakan Şura-yı Devlet (Danıştay) ile adli davaların temyiz mercii olan Divan-ı Ahkam-ı Adliye (Yargıtay) kurulmuştur.
Soru 7: 1876'da ilan edilen Kanun-u Esasi'yi hazırlayan komisyonun başında bulunan ve "Meşrutiyet'in Babası" olarak anılan devlet adamı kimdir?
Doğru Cevap: D) Mithat Paşa
Açıklama: Genç Osmanlılar ile işbirliği yapan ve anayasal yönetimi savunan Mithat Paşa, II. Abdülhamit'i meşrutiyeti ilan etme sözüyle tahta çıkarmış ve anayasayı hazırlayan komisyonun başında yer alarak I. Meşrutiyet'in ilanında kilit rol oynamıştır.
Soru 8: II. Abdülhamit'in, İslamcılık (Panislamizm) politikası doğrultusunda yaptırdığı en önemli ve somut proje aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: E) Şam ile Medine arasına Hicaz Demiryolu'nu inşa ettirmesi
Açıklama: Bu proje, tüm dünya Müslümanlarının bağışlarıyla finanse edilmiş, hem kutsal topraklara ulaşımı (hac) kolaylaştırmış hem de devletin Arap Yarımadası üzerindeki askeri ve siyasi otoritesini artırmayı hedeflemiştir. Bu yönleriyle İslamcılık politikasının en önemli uygulamasıdır.
Soru 9: İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin baskısıyla 1908'de II. Meşrutiyet'in ilan edilmesini hızlandıran dış gelişme hangisidir?
Doğru Cevap: A) İngiltere ve Rusya arasında yapılan Reval Görüşmeleri
Açıklama: İngiliz Kralı ve Rus Çarı'nın Reval'de bir araya gelerek Osmanlı'nın Makedonya toprakları hakkında görüşmesi, İttihatçı subaylar arasında "Makedonya elden gidiyor" endişesine yol açmış ve onları II. Meşrutiyet'in ilanı için harekete geçiren en önemli dış etken olmuştur.
Soru 10: II. Mahmut döneminde, mahalle ve köylerde devletin temsilcisi olarak görev yapan ve bugünkü muhtarlık teşkilatının temelini oluşturan reform hangisidir?
Doğru Cevap: B) Muhtarlıkların kurulması
Açıklama: II. Mahmut, merkezi otoriteyi ülkenin en ücra köşelerine kadar yaymak amacıyla 1829'da muhtarlık teşkilatını kurmuştur. Muhtarlar, devletin köylerdeki ve mahallelerdeki temsilcisi olarak vergi, asker ve asayiş gibi konularda merkeze yardımcı olmuşlardır.
Soru 11: 1856 Islahat Fermanı'nın ilan edilmesinin temel amacı, hangi uluslararası konferansta Osmanlı lehine kararlar alınmasını sağlamaktı?
Doğru Cevap: E) Paris Konferansı
Açıklama: Islahat Fermanı, Kırım Savaşı'nı bitiren Paris Konferansı'nın toplanmasından hemen önce ilan edilmiştir. Amaç, konferansta Osmanlı'nın iç işlerine karışılmasını önlemek ve özellikle Rusya'nın iddialarını boşa çıkarmak için Avrupalı devletlerin desteğini sağlamaktı.
Soru 12: II. Abdülhamit'in, tahttan indirilmesiyle sonuçlanan 31 Mart Vakası'nı bastıran Hareket Ordusu'nun komutanı kimdir?
Doğru Cevap: A) Mahmut Şevket Paşa
Açıklama: Meşrutiyet karşıtı isyanı bastırmak için Selanik'ten İstanbul'a gelen Hareket Ordusu'nun komutanı Mahmut Şevket Paşa'dır. Mustafa Kemal Paşa ise bu ordunun Kurmay Başkanı olarak görev yapmıştır.
Soru 13: 1854'te Kırım Savaşı sırasında alınan ilk dış borç, hangi ülkeden temin edilmiştir?
Doğru Cevap: B) İngiltere
Açıklama: Osmanlı Devleti, Kırım Savaşı'nın artan masraflarını karşılayabilmek için tarihinde ilk kez, müttefiki olan İngiltere'den dış borç almıştır.
Soru 14: II. Mahmut'un yaptığı ıslahatlar arasında yer alan ve devlet memurlarının giydiği kavuk, cübbe gibi geleneksel kıyafetlerin yerine getirilen modern başlık hangisidir?
Doğru Cevap: D) Fes
Açıklama: II. Mahmut, kılık kıyafet alanında yaptığı reformla devlet memurları için ceket, pantolon ve fes giyme zorunluluğu getirmiştir. Bu, hem modern bir görünüm kazandırma hem de memurlar arasında tek tip bir standart oluşturma amacını taşıyordu.
Soru 15: Sultan Abdülaziz döneminde, kız öğretmen yetiştirmek amacıyla açılan okulun adı nedir?
Doğru Cevap: D) Darülmuallimat
Açıklama: Tanzimat döneminde kızlar için açılan rüştiyelerin (ortaokul) öğretmen ihtiyacını karşılamak amacıyla 1870 yılında "Kız Öğretmen Okulu" anlamına gelen Darülmuallimat kurulmuştur. Darülmuallimin ise erkek öğretmen okuludur.
Soru 16: İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin, II. Meşrutiyet'in ilanından sonra yönetime tam olarak hakim olmasını sağlayan olay hangisidir?
Doğru Cevap: C) Bab-ı Ali Baskını
Açıklama: 1913'teki Bab-ı Ali Baskını, bir hükümet darbesidir. Bu olayla İttihat ve Terakki, Kamil Paşa hükümetini devirerek kendi üyelerinden oluşan bir hükümet kurmuş ve I. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar ülkeyi tek parti olarak yönetmiştir.
Soru 17: Tanzimat Fermanı'nda yer alan "Vergiler herkesin gelirine göre toplanacaktır." ilkesi, hangi alanda bir reformu ifade etmektedir?
Doğru Cevap: A) Maliye ve vergi adaleti
Açıklama: Bu madde, keyfi ve adaletsiz vergi toplama usullerine son vererek, herkesten ekonomik gücü oranında vergi alınması gerektiğini belirtir. Bu, modern maliye anlayışının ve vergi adaletinin tesisi yolunda atılmış önemli bir adımdır.
Soru 18: II. Balkan Savaşı sonunda, Balkan devletlerinin kendi aralarındaki anlaşmazlıkları çözmek için imzaladıkları ve Osmanlı'nın katılmadığı antlaşma hangisidir?
Doğru Cevap: C) Bükreş Antlaşması
Açıklama: II. Balkan Savaşı'nda Bulgaristan'a karşı savaşan Sırbistan, Yunanistan, Karadağ ve Romanya, savaş sonunda kendi aralarında toplanarak Bükreş Antlaşması'nı imzalamış ve I. Balkan Savaşı'nda Bulgaristan'ın aldığı toprakları yeniden paylaşmışlardır.
Soru 19: II. Mahmut'un, devlet işlerinde danışmanlık yapmak üzere kurduğu "Dar-ı Şura-yı Bab-ı Ali" hangi alandaki reformlarla ilgilidir?
Doğru Cevap: D) İdari ve bürokratik
Açıklama: Bu kurul, memurların terfi ve yargılanma işlerine bakmak ve idari konularda hükümete danışmanlık yapmak amacıyla kurulmuştur. Bu, modern bürokrasinin temellerini atan idari bir reformdur.
Soru 20: 1856 Islahat Fermanı'nda gayrimüslimlere yönelik tanınan haklar arasında hangisi yer almaz?
Doğru Cevap: E) Meclis-i Mebusan'a seçilerek yönetime katılma hakkı
Açıklama: Meclis-i Mebusan'a seçilme ve seçme hakkı, 1876'da Kanun-u Esasi'nin ilanı ile gelmiştir. 1856 tarihli Islahat Fermanı, gayrimüslimlere idari ve sosyal alanda geniş haklar tanımış ancak siyasi olarak yönetime katılmalarını öngörmemiştir.
XIX. YÜZYIL OSMANLI DEVLETİ ISLAHATLARI
TEST - 1
Soru 1: II. Mahmut'un, Ayanlarla imzaladığı Sened-i İttifak, Osmanlı tarihinde hangi özelliğe sahip ilk belge olarak kabul edilir?
Doğru Cevap: A) Padişahın yetkilerini kendi iradesiyle sınırlandıran ilk belge olması
Açıklama: Sened-i İttifak ile padişah, ayanların varlığını ve haklarını tanıyarak kendi mutlak otoritesinin karşısında bir başka gücü hukuken kabul etmiştir. Bu, padişah yetkilerinin ilk kez sınırlandırılması anlamına geldiği için önemlidir.
Soru 2: 1826'da Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması olayına verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Vaka-i Hayriyye
Açıklama: II. Mahmut tarafından Yeniçeri Ocağı'nın topa tutularak ortadan kaldırılması, ıslahatların önündeki en büyük engeli kaldırdığı için dönemin tarihçileri tarafından "Hayırlı Olay" anlamına gelen Vaka-i Hayriyye olarak adlandırılmıştır.
Soru 3: Tanzimat Fermanı'nda yer alan "herkesin can, mal ve namus güvenliğinin sağlanacağı" ilkesi, hangi temel amacı gütmektedir?
Doğru Cevap: B) Din farkı gözetmeksizin tüm tebaaya hukuki güvence vererek devlete bağlılığı artırmak
Açıklama: Bu ilke, milliyetçilik akımlarının etkisiyle artan ayrılıkçı hareketlere karşı, tüm Osmanlı vatandaşlarına kanun önünde eşit haklar ve güvenlik vaat ederek onları Osmanlı kimliği altında birleştirmeyi amaçlayan Osmanlıcılık politikasının temelidir.
Soru 4: II. Mahmut'un, Divan-ı Hümayun'u kaldırarak yerine kurduğu modern bakanlıklar sistemine ne ad verilir?
Doğru Cevap: E) Heyet-i Vükela (Nazırlıklar)
Açıklama: II. Mahmut, geleneksel Divan teşkilatını lağvederek, her biri belirli bir alandan sorumlu olan (Hariciye, Dahiliye, Maliye vb.) modern bakanlıklar (Nazırlıklar) kurmuştur. Bu bakanların oluşturduğu kurula ise Heyet-i Vükela (Bakanlar Kurulu) denilmiştir.
Soru 5: 1856 Islahat Fermanı'nda yer alan "cizye vergisinin kaldırılarak gayrimüslimlerin de askere alınması" kararı, hangi uygulamaya zemin hazırlamıştır?
Doğru Cevap: C) Gayrimüslimler için "bedel-i nakdi" (bedelli askerlik) uygulamasının getirilmesine
Açıklama: Islahat Fermanı ile gayrimüslimler de askerliğe tabi tutulmuş, ancak bu durumdan hoşnut olmayan gayrimüslimlerin ve onları orduda istemeyen Müslümanların tepkisi üzerine, belirli bir bedel ödeyerek askerlikten muaf olma (bedel-i nakdi) hakkı tanınmıştır.
Soru 6: Tanzimat Dönemi'nde, bugünkü Danıştay ve Yargıtay'ın temellerini oluşturan iki yüksek yargı ve danışma organı hangileridir?
Doğru Cevap: A) Şura-yı Devlet ve Divan-ı Ahkam-ı Adliye
Açıklama: 1868 yılında Sultan Abdülaziz döneminde, Meclis-i Vala'nın görevlerini devralmak üzere; kanun tasarılarını hazırlayan ve idari davalara bakan Şura-yı Devlet (Danıştay) ile adli davaların temyiz mercii olan Divan-ı Ahkam-ı Adliye (Yargıtay) kurulmuştur.
Soru 7: 1876'da ilan edilen Kanun-u Esasi'yi hazırlayan komisyonun başında bulunan ve "Meşrutiyet'in Babası" olarak anılan devlet adamı kimdir?
Doğru Cevap: D) Mithat Paşa
Açıklama: Genç Osmanlılar ile işbirliği yapan ve anayasal yönetimi savunan Mithat Paşa, II. Abdülhamit'i meşrutiyeti ilan etme sözüyle tahta çıkarmış ve anayasayı hazırlayan komisyonun başında yer alarak I. Meşrutiyet'in ilanında kilit rol oynamıştır.
Soru 8: II. Abdülhamit'in, İslamcılık (Panislamizm) politikası doğrultusunda yaptırdığı en önemli ve somut proje aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: E) Şam ile Medine arasına Hicaz Demiryolu'nu inşa ettirmesi
Açıklama: Bu proje, tüm dünya Müslümanlarının bağışlarıyla finanse edilmiş, hem kutsal topraklara ulaşımı (hac) kolaylaştırmış hem de devletin Arap Yarımadası üzerindeki askeri ve siyasi otoritesini artırmayı hedeflemiştir. Bu yönleriyle İslamcılık politikasının en önemli uygulamasıdır.
Soru 9: İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin baskısıyla 1908'de II. Meşrutiyet'in ilan edilmesini hızlandıran dış gelişme hangisidir?
Doğru Cevap: A) İngiltere ve Rusya arasında yapılan Reval Görüşmeleri
Açıklama: İngiliz Kralı ve Rus Çarı'nın Reval'de bir araya gelerek Osmanlı'nın Makedonya toprakları hakkında görüşmesi, İttihatçı subaylar arasında "Makedonya elden gidiyor" endişesine yol açmış ve onları II. Meşrutiyet'in ilanı için harekete geçiren en önemli dış etken olmuştur.
Soru 10: II. Mahmut döneminde, mahalle ve köylerde devletin temsilcisi olarak görev yapan ve bugünkü muhtarlık teşkilatının temelini oluşturan reform hangisidir?
Doğru Cevap: B) Muhtarlıkların kurulması
Açıklama: II. Mahmut, merkezi otoriteyi ülkenin en ücra köşelerine kadar yaymak amacıyla 1829'da muhtarlık teşkilatını kurmuştur. Muhtarlar, devletin köylerdeki ve mahallelerdeki temsilcisi olarak vergi, asker ve asayiş gibi konularda merkeze yardımcı olmuşlardır.
Soru 11: 1856 Islahat Fermanı'nın ilan edilmesinin temel amacı, hangi uluslararası konferansta Osmanlı lehine kararlar alınmasını sağlamaktı?
Doğru Cevap: E) Paris Konferansı
Açıklama: Islahat Fermanı, Kırım Savaşı'nı bitiren Paris Konferansı'nın toplanmasından hemen önce ilan edilmiştir. Amaç, konferansta Osmanlı'nın iç işlerine karışılmasını önlemek ve özellikle Rusya'nın iddialarını boşa çıkarmak için Avrupalı devletlerin desteğini sağlamaktı.
Soru 12: II. Abdülhamit'in, tahttan indirilmesiyle sonuçlanan 31 Mart Vakası'nı bastıran Hareket Ordusu'nun komutanı kimdir?
Doğru Cevap: A) Mahmut Şevket Paşa
Açıklama: Meşrutiyet karşıtı isyanı bastırmak için Selanik'ten İstanbul'a gelen Hareket Ordusu'nun komutanı Mahmut Şevket Paşa'dır. Mustafa Kemal Paşa ise bu ordunun Kurmay Başkanı olarak görev yapmıştır.
Soru 13: 1854'te Kırım Savaşı sırasında alınan ilk dış borç, hangi ülkeden temin edilmiştir?
Doğru Cevap: B) İngiltere
Açıklama: Osmanlı Devleti, Kırım Savaşı'nın artan masraflarını karşılayabilmek için tarihinde ilk kez, müttefiki olan İngiltere'den dış borç almıştır.
Soru 14: II. Mahmut'un yaptığı ıslahatlar arasında yer alan ve devlet memurlarının giydiği kavuk, cübbe gibi geleneksel kıyafetlerin yerine getirilen modern başlık hangisidir?
Doğru Cevap: D) Fes
Açıklama: II. Mahmut, kılık kıyafet alanında yaptığı reformla devlet memurları için ceket, pantolon ve fes giyme zorunluluğu getirmiştir. Bu, hem modern bir görünüm kazandırma hem de memurlar arasında tek tip bir standart oluşturma amacını taşıyordu.
Soru 15: Sultan Abdülaziz döneminde, kız öğretmen yetiştirmek amacıyla açılan okulun adı nedir?
Doğru Cevap: D) Darülmuallimat
Açıklama: Tanzimat döneminde kızlar için açılan rüştiyelerin (ortaokul) öğretmen ihtiyacını karşılamak amacıyla 1870 yılında "Kız Öğretmen Okulu" anlamına gelen Darülmuallimat kurulmuştur. Darülmuallimin ise erkek öğretmen okuludur.
Soru 16: İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin, II. Meşrutiyet'in ilanından sonra yönetime tam olarak hakim olmasını sağlayan olay hangisidir?
Doğru Cevap: C) Bab-ı Ali Baskını
Açıklama: 1913'teki Bab-ı Ali Baskını, bir hükümet darbesidir. Bu olayla İttihat ve Terakki, Kamil Paşa hükümetini devirerek kendi üyelerinden oluşan bir hükümet kurmuş ve I. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar ülkeyi tek parti olarak yönetmiştir.
Soru 17: Tanzimat Fermanı'nda yer alan "Vergiler herkesin gelirine göre toplanacaktır." ilkesi, hangi alanda bir reformu ifade etmektedir?
Doğru Cevap: A) Maliye ve vergi adaleti
Açıklama: Bu madde, keyfi ve adaletsiz vergi toplama usullerine son vererek, herkesten ekonomik gücü oranında vergi alınması gerektiğini belirtir. Bu, modern maliye anlayışının ve vergi adaletinin tesisi yolunda atılmış önemli bir adımdır.
Soru 18: II. Balkan Savaşı sonunda, Balkan devletlerinin kendi aralarındaki anlaşmazlıkları çözmek için imzaladıkları ve Osmanlı'nın katılmadığı antlaşma hangisidir?
Doğru Cevap: C) Bükreş Antlaşması
Açıklama: II. Balkan Savaşı'nda Bulgaristan'a karşı savaşan Sırbistan, Yunanistan, Karadağ ve Romanya, savaş sonunda kendi aralarında toplanarak Bükreş Antlaşması'nı imzalamış ve I. Balkan Savaşı'nda Bulgaristan'ın aldığı toprakları yeniden paylaşmışlardır.
Soru 19: II. Mahmut'un, devlet işlerinde danışmanlık yapmak üzere kurduğu "Dar-ı Şura-yı Bab-ı Ali" hangi alandaki reformlarla ilgilidir?
Doğru Cevap: D) İdari ve bürokratik
Açıklama: Bu kurul, memurların terfi ve yargılanma işlerine bakmak ve idari konularda hükümete danışmanlık yapmak amacıyla kurulmuştur. Bu, modern bürokrasinin temellerini atan idari bir reformdur.
Soru 20: 1856 Islahat Fermanı'nda gayrimüslimlere yönelik tanınan haklar arasında hangisi yer almaz?
Doğru Cevap: E) Meclis-i Mebusan'a seçilerek yönetime katılma hakkı
Açıklama: Meclis-i Mebusan'a seçilme ve seçme hakkı, 1876'da Kanun-u Esasi'nin ilanı ile gelmiştir. 1856 tarihli Islahat Fermanı, gayrimüslimlere idari ve sosyal alanda geniş haklar tanımış ancak siyasi olarak yönetime katılmalarını öngörmemiştir.