Parşömen: Cilt VIII
XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Çöküş ve Miras)
101. Püf Noktası: 20. Yüzyıl başlarında Osmanlı'nın temel politikası, **İttihat ve Terakki Cemiyeti**'nin denetiminde, Alman yanlısı bir denge politikası ve Türkçülük akımını güçlendirme üzerine kuruludur.
102. Püf Noktası: **Trablusgarp Savaşı (1911-1912)**, siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya'nın sömürge arayışı nedeniyle çıkmıştır. İtalya'nın "medeniyet götürme" bahanesi, klasik sömürgeci yaklaşımdır.
103. Püf Noktası: Osmanlı, Trablusgarp'a donanma gönderemedi çünkü donanma Haliç'te çürümeye terk edilmişti. Karadan ise Mısır, İngiliz işgalinde olduğu için yardım gönderilemedi.
104. Püf Noktası: Mustafa Kemal, Enver Bey gibi subaylar, gizlice "Gazeteci Şerif" gibi takma isimlerle bölgeye giderek yerel halkı İtalyanlara karşı örgütlemişlerdir. Bu, Mustafa Kemal'in ilk askeri başarısıdır.
105. Püf Noktası: Trablusgarp Savaşı'nda dünya tarihinde ilk kez **savaş uçağı** İtalyanlar tarafından keşif ve bombalama amacıyla kullanılmıştır.
106. Antlaşma: Uşi Antlaşması (1912): Trablusgarp İtalya'ya bırakıldı. Osmanlı, Kuzey Afrika'daki son toprağını kaybetti. On İki Ada, Balkan Savaşı tehlikesi nedeniyle "geçici" olarak İtalya'ya bırakıldı ancak bir daha geri alınamadı.
107. Püf Noktası: **I. Balkan Savaşı (1912)**'nın temel nedeni, Rusya'nın Panslavist politikası ve Balkan devletlerinin Osmanlı'yı Balkanlar'dan tamamen atmak istemesidir.
108. Şifreleme: I. Balkan Savaşı'na Katılan Devletler: **B.Y.S.K** (**B**ulgaristan, **Y**unanistan, **S**ırbistan, **K**aradağ).
109. Püf Noktası: Osmanlı'nın I. Balkan Savaşı'nda ağır bir yenilgi almasının en temel nedeni, **ordunun siyasete karışması** (İttihatçı-İtilafçı çekişmesi) ve komuta kademesindeki zafiyetlerdir.
110. Antlaşma: Londra Antlaşması (1913): I. Balkan Savaşı'nı bitirdi. Osmanlı'nın batı sınırı **Midye-Enez hattı** oldu. Edirne ve Kırklareli kaybedildi.
111. Püf Noktası: I. Balkan Savaşı sırasında **Arnavutluk**, bağımsızlığını ilan ederek Osmanlı'dan ayrılan son Balkan devleti oldu.
112. Püf Noktası: **Bab-ı Ali Baskını (1913):** İttihat ve Terakki, I. Balkan Savaşı'ndaki yenilgiyi bahane ederek Kamil Paşa hükümetini devirmiş ve yönetime tamamen el koymuştur. Bu bir hükümet darbesidir.
113. Püf Noktası: **II. Balkan Savaşı (1913)**'nın nedeni, I. Balkan Savaşı'nda en çok toprağı alan Bulgaristan'a karşı diğer Balkan devletlerinin ittifak kurmasıdır.
114. Püf Noktası: I. Balkan Savaşı'na katılmayan **Romanya**, II. Balkan Savaşı'na katılmıştır.
115. Püf Noktası: Osmanlı Devleti, II. Balkan Savaşı'ndaki kargaşadan yararlanarak Enver Paşa komutasındaki orduyla **Edirne ve Kırklareli**'ni geri almıştır. Enver Paşa "Edirne Fatihi" unvanını almıştır.
116. Antlaşma: Bükreş Antlaşması (1913): II. Balkan Savaşı'nı bitirmiş ve Balkan devletleri kendi aralarında toprakları paylaşmıştır.
117. Püf Noktası: Osmanlı, II. Balkan Savaşı sonrası Balkan devletleriyle **İstanbul** (Bulgaristan), **Atina** (Yunanistan) ve **İstanbul** (Sırbistan) antlaşmalarını imzalayarak bugünkü batı sınırını büyük ölçüde çizmiştir.
118. Püf Noktası: Balkan Savaşları ile **Osmanlıcılık** fikri tamamen çökmüştür.
119. Püf Noktası: Balkanlardan Anadolu'ya yaşanan yoğun **Türk göçleri**, Anadolu'da Türk nüfusunu artırmış ve **Türkçülük** akımının güçlenmesine neden olmuştur.
120. Püf Noktası: Balkan Savaşları, Batı Trakya ve Ege Adaları sorununu ortaya çıkarmıştır.
121. Püf Noktası: Hamidiye Kahramanı olarak bilinen kişi **Rauf Orbay**'dır. Hamidiye kruvazörüyle Yunan donanmasına karşı başarılı akınlar yapmıştır.
122. Püf Noktası: İttihat ve Terakki'nin üç önemli lideri **"Üç Paşalar"** olarak bilinir: Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşa.
123. Püf Noktası: Trablusgarp, Osmanlı'nın **üç kıtadaki** hakimiyetinin sona erdiği yerdir.
124. Püf Noktası: **Sopalı Seçimler (1912):** İttihat ve Terakki'nin baskı ve hile ile muhalefeti meclise sokmadığı seçimlerdir.
125. Püf Noktası: Balkan Savaşları'nın ardından Osmanlı ordusunda modernleşme ve gençleştirme hareketleri başlamış, Alman askeri heyetleri orduyu yeniden yapılandırmıştır. Bu, I. Dünya Savaşı'na hazırlık niteliğindedir.
126. Püf Noktası: I. Dünya Savaşı'nın genel nedenleri Sanayi İnkılabı (sömürgecilik), Fransız İhtilali (milliyetçilik), silahlanma yarışı ve bloklaşmadır.
127. Püf Noktası: Savaşın görünen nedeni, Avusturya-Macaristan veliahtının bir Sırp milliyetçisi tarafından Saraybosna'da öldürülmesidir.
128. Püf Noktası: Osmanlı'nın savaşa girme nedenleri: Kaybettiği toprakları geri almak, kapitülasyonlardan kurtulmak, Turancılık idealini gerçekleştirmek ve **Alman hayranlığı**.
129. Püf Noktası: Almanya'nın Osmanlı'yı yanında isteme nedenleri: Yeni cepheler açarak savaşı geniş alana yaymak, halifenin gücünden (cihat ilanından) yararlanmak, İngilizlerin sömürge yollarını kesmek.
130. Püf Noktası: Osmanlı, İngiliz donanmasından kaçan **Goben ve Breslav** adlı iki Alman gemisini satın aldığını duyurarak onlara **Yavuz ve Midilli** adını verdi. Bu gemilerin Rus limanlarını bombalamasıyla savaşa fiilen girmiş oldu.
131. Püf Noktası: Padişah V. Mehmet Reşat, **Kutsal Cihat** ilan etmiş ancak Arap kabilelerinin İngilizlerle işbirliği yapması nedeniyle bu çağrı beklenen etkiyi yaratmamıştır. Bu olay İslamcılık (Ümmetçilik) fikrinin iflas ettiğini gösterir.
132. Şifreleme: Osmanlı'nın Taarruz (Saldırı) Cepheleri: **K.K** (**K**afkas, **K**anal).
133. Şifreleme: Osmanlı'nın Savunma Cepheleri: **Ç.I.S.H** (**Ç**anakkale, **I**rak, **S**uriye-Filistin, **H**icaz-Yemen).
134. Şifreleme: Osmanlı'nın Yardım Cepheleri: **G.R.o.M** (**G**aliçya, **R**omanya, **M**akedonya). Bu cepheler müttefiklere yardım için açılmıştır.
135. Cephe: Kafkas Cephesi: Enver Paşa'nın Turancılık hayaliyle açtığı ilk taarruz cephesidir. **Sarıkamış Harekatı**'nda on binlerce asker donarak şehit olmuştur.
136. Püf Noktası: Mustafa Kemal, Kafkas Cephesi'nde Muş ve Bitlis'i Ruslardan geri almıştır. Bu başarısı ona generallik rütbesini kazandırmıştır.
137. Püf Noktası: Kafkas Cephesi'nde Ruslarla işbirliği yapan Ermeniler için 1915'te **Tehcir (Zorunlu Göç) Kanunu** çıkarılmıştır.
138. Cephe: Kanal Cephesi: Almanların isteğiyle Mısır'ı geri almak ve Süveyş Kanalı'nı ele geçirerek İngiltere'nin sömürge yolunu kesmek için açılmıştır. Başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
139. Cephe: Çanakkale Cephesi: İtilaf Devletleri'nin, müttefikleri Rusya'ya yardım götürmek ve Osmanlı'yı savaş dışı bırakarak savaşı bitirmek amacıyla açtığı cephedir.
140. Püf Noktası: **18 Mart 1915**, Nusret Mayın Gemisi'nin döşediği mayınlar ve Seyit Onbaşı gibi kahramanlar sayesinde İtilaf donanmasının ağır bir yenilgi aldığı **Deniz Zaferi** günüdür.
141. Püf Noktası: Mustafa Kemal, Çanakkale Kara Savaşları'nda **"Ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum!"** sözüyle Anafartalar, Conkbayırı ve Arıburnu'nda büyük başarılar kazanmıştır. Bu başarılar onu "Anafartalar Kahramanı" yapmış ve Milli Mücadele'nin lideri olmasının yolunu açmıştır.
142. Sonuç: Çanakkale Zaferi, I. Dünya Savaşı'nın en az 2 yıl uzamasına, Rusya'da Bolşevik İhtilali'nin çıkmasına ve Bulgaristan'ın İttifak Devletleri yanında savaşa girmesine neden olmuştur.
143. Cephe: Irak Cephesi: İngilizlerin petrol bölgelerini (Musul-Kerkük) ele geçirmek ve Rusya ile birleşmek için açtığı cephedir.
144. Püf Noktası: Halil (Kut) Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, **Kut'ül Amare**'de İngiliz ordusunu esir alarak büyük bir zafer kazanmıştır. Ancak daha sonra İngilizler Bağdat'ı işgal etmiştir.
145. Cephe: Hicaz-Yemen Cephesi: Osmanlı ordusunun kutsal yerleri (Mekke-Medine) İngiliz destekli Araplara karşı savunduğu cephedir.
146. Püf Noktası: **Fahrettin Paşa**, "Çöl Kaplanı" lakabıyla Medine'yi zor şartlar altında 2 yıl 7 ay savunmuştur.
147. Püf Noktası: Osmanlı'nın savaşı kaybettiği kesinleşince İttihat ve Terakki liderleri (Enver, Talat, Cemal Paşalar) ülkeyi terk etmiştir.
148. Püf Noktası: ABD'nin savaşa girmesiyle Başkan Wilson, **Wilson İlkeleri**'ni yayınlamıştır. "Yenenler yenilenlerden toprak almayacak" ve "Her ulus kendi geleceğini belirleyecek" gibi maddeler, Osmanlı'nın ateşkes imzalamasını kolaylaştırmıştır.
149. Püf Noktası: **Brest-Litovsk Antlaşması (1918):** Rusya'da Bolşevik İhtilali çıkınca Rusya savaştan çekilmiş ve bu antlaşma ile Kars, Ardahan ve Batum'u (Elviye-i Selase) Osmanlı'ya geri vermiştir. Bu, Osmanlı'nın savaşta toprak kazandığı tek cephedir.
150. Püf Noktası: Savaş sırasında imzalanan **gizli antlaşmalarla** (Sykes-Picot, Petrograd vb.) İtilaf Devletleri, Osmanlı topraklarını kendi aralarında paylaşmışlardır.
151. Padişah: VI. Mehmet Vahdettin: Osmanlı'nın son padişahıdır. Savaşın son döneminde tahta çıkmıştır.
152. Ateşkes: Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918): Ahmet İzzet Paşa hükümeti adına Bahriye Nazırı Rauf Orbay tarafından Limni adasının Mondros limanında imzalanmıştır.
153. Püf Noktası: Mondros, bir ateşkes antlaşmasından çok, Osmanlı Devleti'ni fiilen sona erdiren bir **teslimiyet belgesidir**.
154. Madde 7: Mondros'un en tehlikeli maddesidir: "İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıkarsa herhangi bir stratejik noktayı işgal etme hakkına sahip olacaktır." Bu madde, yapılacak işgallere hukuki zemin hazırlamıştır.
155. Madde 24: "Vilayet-i Sitte'de (Altı Doğu İli: Erzurum, Van, Sivas, Bitlis, Harput, Diyarbakır) bir karışıklık çıkarsa buralar işgal edilecektir." Bu madde, Doğu Anadolu'da bir **Ermeni devleti kurma** amacını taşır.
156. Püf Noktası: Mondros'tan sonra ilk işgal edilen Osmanlı toprağı **Musul** (İngiltere), Anadolu'da ise **Hatay-Dörtyol** (Fransa) olmuştur.
157. Püf Noktası: İstanbul, 13 Kasım 1918'de fiilen işgal edilmiştir. Mustafa Kemal, aynı gün İstanbul'a gelmiş ve "Geldikleri gibi giderler!" sözünü söylemiştir.
158. Konferans: Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919): I. Dünya Savaşı sonrası yenilen devletlerle yapılacak barış antlaşmalarının şartlarını belirlemek için toplanmıştır.
159. Püf Noktası: Paris Konferansı'nda daha önce gizli antlaşmalarla İtalya'ya bırakılan İzmir ve çevresi, İngiltere'nin desteğiyle Yunanistan'a verilmiştir. Bu durum İtilaf Devletleri arasında ilk çatlağı oluşturmuştur.
160. Püf Noktası: Paris Konferansı'nda sömürgeciliğin yerini **"mandacılık ve himayecilik"** almıştır.
161. İşgal: İzmir'in İşgali (15 Mayıs 1919): Milli Mücadele'nin başlamasında bir dönüm noktası olmuştur. Bu işgal, Batı Anadolu'da **Kuvayımilliye**'nin (milis güçleri) doğmasına neden olmuştur.
162. Püf Noktası: İzmir'de Yunan askerlerine ilk kurşunu atan gazeteci **Hasan Tahsin**'dir.
163. Rapor: Amiral Bristol Raporu: İzmir'in işgalinin haksızlığını ve bölgedeki olayların sorumlusunun Rumlar olduğunu belirten, Milli Mücadele'nin haklılığını kanıtlayan ilk uluslararası belgedir.
164. Püf Noktası: İşgaller karşısında İstanbul Hükümeti (Damat Ferit Paşa) teslimiyetçi bir politika izlerken, Türk milleti **direniş cemiyetleri** kurarak ve protesto mitingleri düzenleyerek tepki göstermiştir.
165. Şifreleme: Yararlı (Milli) Cemiyetler: **T.R.A.K.Y.A** (**T**rakya Paşaeli, **R**eddi İlhak, **A**nadolu Kadınları, **K**ilikyalılar, **Y**... (Milli Kongre), **A**... (Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk)).
166. Püf Noktası: Milli varlığa düşman cemiyetler ya manda-himaye istemiş (İngiliz Muhipleri, Wilson Prensipleri) ya da azınlıklar tarafından kurulmuştur (Mavri Mira, Etnik-i Eterya).
167. Püf Noktası: **Milli Kongre Cemiyeti**, diğer cemiyetlerden farklı olarak bölgesel değil, ulusal kurtuluşu savunmuş ve "basın-yayın" yolunu kullanmıştır.
168. Püf Noktası: Mustafa Kemal'in 9. Ordu Müfettişi olarak Samsun'a gönderilmesinin resmi görevi, bölgedeki asayişi sağlamak ve Türklerin elindeki silahları toplamaktı. Ancak asıl amacı **Milli Mücadele'yi başlatmaktı**.
169. Püf Noktası: Mustafa Kemal, Havza Genelgesi ile işgallerin protesto edilmesini, Amasya Genelgesi ile **Milli Mücadele'nin amacını, gerekçesini ve yöntemini** belirtmiştir.
170. Antlaşma: Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920): Osmanlı Devleti'nin imzaladığı son antlaşmadır. Bir barış antlaşması değil, bir **ölüm fermanıdır**.
171. Püf Noktası: Sevr, hukuken geçersizdir çünkü Mebusan Meclisi tarafından onaylanmamıştır (meclis kapalıydı). Sadece Saltanat Şurası tarafından imzalanmıştır.
172. Püf Noktası: TBMM, Sevr Antlaşması'nı imzalayanları **vatan haini** ilan etmiştir.
173. Püf Noktası: Milli Mücadele'nin kazanılmasıyla Sevr Antlaşması hiçbir zaman uygulanamamış, yerine Lozan Antlaşması imzalanmıştır.
174. Püf Noktası: **Misak-ı Milli (Milli Yemin):** Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nde kabul edilen ve yeni Türk devletinin sınırlarını belirleyen kararlardır. Kapitülasyonlara, Boğazlar ve azınlık haklarına dair önemli kararlar içerir.
175. Püf Noktası: Misak-ı Milli'nin ilanı, İtilaf Devletleri'nin 16 Mart 1920'de İstanbul'u resmen işgal etmesine ve Mebusan Meclisi'ni dağıtmasına neden olmuştur. Bu olay, Ankara'da TBMM'nin açılmasına zemin hazırlamıştır.
176. Püf Noktası: TBMM'nin açılması (23 Nisan 1920) ile Türk halkının tek temsilcisi Ankara Hükümeti olmuştur. İstanbul Hükümeti'nin otoritesi ise tamamen yok olmuştur.
177. Püf Noktası: İstanbul Hükümeti ve TBMM, **Bilecik Görüşmeleri**'nde bir araya gelmiş ancak bir sonuç alınamamıştır. Bu görüşme, İstanbul Hükümeti'nin TBMM'yi resmen tanıması açısından önemlidir.
178. Püf Noktası: Kurtuluş Savaşı'nın kazanılması ve Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın imzalanmasından sonra İtilaf Devletleri, Lozan Barış Konferansı'na hem İstanbul Hükümeti'ni hem de TBMM'yi birlikte davet etmiştir.
179. Püf Noktası: İtilaf Devletleri'nin amacı, iki hükümet arasında ikilik çıkararak Sevr'i kabul ettirmekti.
180. Karar: Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922): TBMM, bu ikiliğe son vermek ve ulusal egemenliği tam olarak sağlamak amacıyla çıkardığı bir kanunla saltanatı kaldırmıştır.
181. Püf Noktası: Saltanatın kaldırılmasıyla 623 yıllık Osmanlı Devleti resmen sona ermiştir.
182. Püf Noktası: Saltanatın kaldırılması, **laikliğe geçişin ilk ve en önemli adımıdır**. Egemenliğin kaynağı ilahi olmaktan çıkıp millete verilmiştir.
183. Püf Noktası: Saltanat kaldırılınca Padişah Vahdettin, bir İngiliz zırhlısıyla ülkeyi terk etmiştir (17 Kasım 1922).
184. Püf Noktası: TBMM, Vahdettin'in ayrılmasından sonra Osmanlı hanedanından **Abdülmecid Efendi**'yi sadece "Halife" olarak seçmiştir. Böylece halifelik ve saltanat birbirinden ayrılmıştır.
185. Püf Noktası: Tevfik Paşa, son Osmanlı sadrazamıdır. Saltanatın kaldırılması üzerine "Artık milletin tek temsilcisi TBMM'dir" diyerek görevinden çekilmiştir.
186. Püf Noktası: Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyet'in ilanının (29 Ekim 1923) önünü açmıştır.
187. Karar: Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924): Cumhuriyet rejimini ve laik düzeni güçlendirmek, eski rejim yanlılarının halife etrafında toplanmasını engellemek amacıyla halifelik makamı da kaldırılmıştır.
188. Püf Noktası: Aynı gün (3 Mart 1924), Tevhid-i Tedrisat Kanunu çıkarılmış, Şeriye ve Evkaf Vekaleti kaldırılmış, Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılmıştır. Bu nedenle 3 Mart 1924, Türk inkılabının en önemli günlerinden biridir.
189. Püf Noktası: Osmanlı Hanedanı, Halifeliğin kaldırılmasıyla yurt dışına sürgün edilmiştir.
190. Miras: Osmanlı Devleti, Türkiye Cumhuriyeti'ne büyük bir borç, geri kalmış bir ekonomi ama aynı zamanda zengin bir kültür, köklü bir devlet geleneği ve tecrübeli bir bürokrat-asker kadrosu bırakmıştır.
191. Kültür: 20. yy başlarında Darülbedayi (Şehir Tiyatroları) ve Darülelhan (Konservatuvar) gibi kurumlar kurulmuştur.
192. Fikir Akımı: Bu dönemde en etkili fikir akımı Ziya Gökalp'in öncülüğünü yaptığı **Türkçülük**'tür. Milli Mücadele'nin ve yeni kurulan devletin temel ideolojisi olmuştur.
193. Püf Noktası: Son Osmanlı Şeyhülislamı **Medeni Nuri Efendi**'dir.
194. Püf Noktası: Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı'ndan sonra fiilen Mondros ile, hukuken Mudanya ile, resmen ise Saltanatın kaldırılması ile sona ermiştir.
195. Püf Noktası: İlk kadın pilot **Sabiha Gökçen** olsa da, Osmanlı'da ilk uçuş denemelerini yapan ve bu alanda çalışan isimler de mevcuttur. Ancak havacılık asıl olarak Cumhuriyet döneminde gelişmiştir.
196. Püf Noktası: **Milli İktisat Politikası**, İttihat ve Terakki döneminde uygulanmaya başlanmış, kapitülasyonların tek taraflı kaldırılması ve yerli sermayenin desteklenmesini amaçlamıştır.
197. Püf Noktası: **Edebiyat-ı Cedide (Servet-i Fünun)** ve **Fecr-i Ati** gibi edebi akımlar bu dönemin kültürel atmosferini yansıtmıştır.
198. Püf Noktası: Osmanlı'nın son başkenti olan İstanbul, Cumhuriyet'in ilanı ile başkent olma özelliğini kaybetmiş, yeni Türk devletinin başkenti **Ankara** olmuştur (13 Ekim 1923).
199. Püf Noktası: Osmanlı'nın çöküşü, Ortadoğu'da yeni manda yönetimlerinin kurulmasına, Balkanlar'da ve Kafkasya'da ise yeni ulus devletlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.
200. Püf Noktası: Osmanlı Devleti'nin tarih sahnesinden çekilmesi, bir imparatorluğun sonu olurken; küllerinden doğan Türkiye Cumhuriyeti, bir ulus devletin başlangıcı olmuştur.
Parşömen: Cilt VIII
XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Çöküş ve Miras)
101. Püf Noktası: 20. Yüzyıl başlarında Osmanlı'nın temel politikası, **İttihat ve Terakki Cemiyeti**'nin denetiminde, Alman yanlısı bir denge politikası ve Türkçülük akımını güçlendirme üzerine kuruludur.
102. Püf Noktası: **Trablusgarp Savaşı (1911-1912)**, siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya'nın sömürge arayışı nedeniyle çıkmıştır. İtalya'nın "medeniyet götürme" bahanesi, klasik sömürgeci yaklaşımdır.
103. Püf Noktası: Osmanlı, Trablusgarp'a donanma gönderemedi çünkü donanma Haliç'te çürümeye terk edilmişti. Karadan ise Mısır, İngiliz işgalinde olduğu için yardım gönderilemedi.
104. Püf Noktası: Mustafa Kemal, Enver Bey gibi subaylar, gizlice "Gazeteci Şerif" gibi takma isimlerle bölgeye giderek yerel halkı İtalyanlara karşı örgütlemişlerdir. Bu, Mustafa Kemal'in ilk askeri başarısıdır.
105. Püf Noktası: Trablusgarp Savaşı'nda dünya tarihinde ilk kez **savaş uçağı** İtalyanlar tarafından keşif ve bombalama amacıyla kullanılmıştır.
106. Antlaşma: Uşi Antlaşması (1912): Trablusgarp İtalya'ya bırakıldı. Osmanlı, Kuzey Afrika'daki son toprağını kaybetti. On İki Ada, Balkan Savaşı tehlikesi nedeniyle "geçici" olarak İtalya'ya bırakıldı ancak bir daha geri alınamadı.
107. Püf Noktası: **I. Balkan Savaşı (1912)**'nın temel nedeni, Rusya'nın Panslavist politikası ve Balkan devletlerinin Osmanlı'yı Balkanlar'dan tamamen atmak istemesidir.
108. Şifreleme: I. Balkan Savaşı'na Katılan Devletler: **B.Y.S.K** (**B**ulgaristan, **Y**unanistan, **S**ırbistan, **K**aradağ).
109. Püf Noktası: Osmanlı'nın I. Balkan Savaşı'nda ağır bir yenilgi almasının en temel nedeni, **ordunun siyasete karışması** (İttihatçı-İtilafçı çekişmesi) ve komuta kademesindeki zafiyetlerdir.
110. Antlaşma: Londra Antlaşması (1913): I. Balkan Savaşı'nı bitirdi. Osmanlı'nın batı sınırı **Midye-Enez hattı** oldu. Edirne ve Kırklareli kaybedildi.
111. Püf Noktası: I. Balkan Savaşı sırasında **Arnavutluk**, bağımsızlığını ilan ederek Osmanlı'dan ayrılan son Balkan devleti oldu.
112. Püf Noktası: **Bab-ı Ali Baskını (1913):** İttihat ve Terakki, I. Balkan Savaşı'ndaki yenilgiyi bahane ederek Kamil Paşa hükümetini devirmiş ve yönetime tamamen el koymuştur. Bu bir hükümet darbesidir.
113. Püf Noktası: **II. Balkan Savaşı (1913)**'nın nedeni, I. Balkan Savaşı'nda en çok toprağı alan Bulgaristan'a karşı diğer Balkan devletlerinin ittifak kurmasıdır.
114. Püf Noktası: I. Balkan Savaşı'na katılmayan **Romanya**, II. Balkan Savaşı'na katılmıştır.
115. Püf Noktası: Osmanlı Devleti, II. Balkan Savaşı'ndaki kargaşadan yararlanarak Enver Paşa komutasındaki orduyla **Edirne ve Kırklareli**'ni geri almıştır. Enver Paşa "Edirne Fatihi" unvanını almıştır.
116. Antlaşma: Bükreş Antlaşması (1913): II. Balkan Savaşı'nı bitirmiş ve Balkan devletleri kendi aralarında toprakları paylaşmıştır.
117. Püf Noktası: Osmanlı, II. Balkan Savaşı sonrası Balkan devletleriyle **İstanbul** (Bulgaristan), **Atina** (Yunanistan) ve **İstanbul** (Sırbistan) antlaşmalarını imzalayarak bugünkü batı sınırını büyük ölçüde çizmiştir.
118. Püf Noktası: Balkan Savaşları ile **Osmanlıcılık** fikri tamamen çökmüştür.
119. Püf Noktası: Balkanlardan Anadolu'ya yaşanan yoğun **Türk göçleri**, Anadolu'da Türk nüfusunu artırmış ve **Türkçülük** akımının güçlenmesine neden olmuştur.
120. Püf Noktası: Balkan Savaşları, Batı Trakya ve Ege Adaları sorununu ortaya çıkarmıştır.
121. Püf Noktası: Hamidiye Kahramanı olarak bilinen kişi **Rauf Orbay**'dır. Hamidiye kruvazörüyle Yunan donanmasına karşı başarılı akınlar yapmıştır.
122. Püf Noktası: İttihat ve Terakki'nin üç önemli lideri **"Üç Paşalar"** olarak bilinir: Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşa.
123. Püf Noktası: Trablusgarp, Osmanlı'nın **üç kıtadaki** hakimiyetinin sona erdiği yerdir.
124. Püf Noktası: **Sopalı Seçimler (1912):** İttihat ve Terakki'nin baskı ve hile ile muhalefeti meclise sokmadığı seçimlerdir.
125. Püf Noktası: Balkan Savaşları'nın ardından Osmanlı ordusunda modernleşme ve gençleştirme hareketleri başlamış, Alman askeri heyetleri orduyu yeniden yapılandırmıştır. Bu, I. Dünya Savaşı'na hazırlık niteliğindedir.
126. Püf Noktası: I. Dünya Savaşı'nın genel nedenleri Sanayi İnkılabı (sömürgecilik), Fransız İhtilali (milliyetçilik), silahlanma yarışı ve bloklaşmadır.
127. Püf Noktası: Savaşın görünen nedeni, Avusturya-Macaristan veliahtının bir Sırp milliyetçisi tarafından Saraybosna'da öldürülmesidir.
128. Püf Noktası: Osmanlı'nın savaşa girme nedenleri: Kaybettiği toprakları geri almak, kapitülasyonlardan kurtulmak, Turancılık idealini gerçekleştirmek ve **Alman hayranlığı**.
129. Püf Noktası: Almanya'nın Osmanlı'yı yanında isteme nedenleri: Yeni cepheler açarak savaşı geniş alana yaymak, halifenin gücünden (cihat ilanından) yararlanmak, İngilizlerin sömürge yollarını kesmek.
130. Püf Noktası: Osmanlı, İngiliz donanmasından kaçan **Goben ve Breslav** adlı iki Alman gemisini satın aldığını duyurarak onlara **Yavuz ve Midilli** adını verdi. Bu gemilerin Rus limanlarını bombalamasıyla savaşa fiilen girmiş oldu.
131. Püf Noktası: Padişah V. Mehmet Reşat, **Kutsal Cihat** ilan etmiş ancak Arap kabilelerinin İngilizlerle işbirliği yapması nedeniyle bu çağrı beklenen etkiyi yaratmamıştır. Bu olay İslamcılık (Ümmetçilik) fikrinin iflas ettiğini gösterir.
132. Şifreleme: Osmanlı'nın Taarruz (Saldırı) Cepheleri: **K.K** (**K**afkas, **K**anal).
133. Şifreleme: Osmanlı'nın Savunma Cepheleri: **Ç.I.S.H** (**Ç**anakkale, **I**rak, **S**uriye-Filistin, **H**icaz-Yemen).
134. Şifreleme: Osmanlı'nın Yardım Cepheleri: **G.R.o.M** (**G**aliçya, **R**omanya, **M**akedonya). Bu cepheler müttefiklere yardım için açılmıştır.
135. Cephe: Kafkas Cephesi: Enver Paşa'nın Turancılık hayaliyle açtığı ilk taarruz cephesidir. **Sarıkamış Harekatı**'nda on binlerce asker donarak şehit olmuştur.
136. Püf Noktası: Mustafa Kemal, Kafkas Cephesi'nde Muş ve Bitlis'i Ruslardan geri almıştır. Bu başarısı ona generallik rütbesini kazandırmıştır.
137. Püf Noktası: Kafkas Cephesi'nde Ruslarla işbirliği yapan Ermeniler için 1915'te **Tehcir (Zorunlu Göç) Kanunu** çıkarılmıştır.
138. Cephe: Kanal Cephesi: Almanların isteğiyle Mısır'ı geri almak ve Süveyş Kanalı'nı ele geçirerek İngiltere'nin sömürge yolunu kesmek için açılmıştır. Başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
139. Cephe: Çanakkale Cephesi: İtilaf Devletleri'nin, müttefikleri Rusya'ya yardım götürmek ve Osmanlı'yı savaş dışı bırakarak savaşı bitirmek amacıyla açtığı cephedir.
140. Püf Noktası: **18 Mart 1915**, Nusret Mayın Gemisi'nin döşediği mayınlar ve Seyit Onbaşı gibi kahramanlar sayesinde İtilaf donanmasının ağır bir yenilgi aldığı **Deniz Zaferi** günüdür.
141. Püf Noktası: Mustafa Kemal, Çanakkale Kara Savaşları'nda **"Ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum!"** sözüyle Anafartalar, Conkbayırı ve Arıburnu'nda büyük başarılar kazanmıştır. Bu başarılar onu "Anafartalar Kahramanı" yapmış ve Milli Mücadele'nin lideri olmasının yolunu açmıştır.
142. Sonuç: Çanakkale Zaferi, I. Dünya Savaşı'nın en az 2 yıl uzamasına, Rusya'da Bolşevik İhtilali'nin çıkmasına ve Bulgaristan'ın İttifak Devletleri yanında savaşa girmesine neden olmuştur.
143. Cephe: Irak Cephesi: İngilizlerin petrol bölgelerini (Musul-Kerkük) ele geçirmek ve Rusya ile birleşmek için açtığı cephedir.
144. Püf Noktası: Halil (Kut) Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, **Kut'ül Amare**'de İngiliz ordusunu esir alarak büyük bir zafer kazanmıştır. Ancak daha sonra İngilizler Bağdat'ı işgal etmiştir.
145. Cephe: Hicaz-Yemen Cephesi: Osmanlı ordusunun kutsal yerleri (Mekke-Medine) İngiliz destekli Araplara karşı savunduğu cephedir.
146. Püf Noktası: **Fahrettin Paşa**, "Çöl Kaplanı" lakabıyla Medine'yi zor şartlar altında 2 yıl 7 ay savunmuştur.
147. Püf Noktası: Osmanlı'nın savaşı kaybettiği kesinleşince İttihat ve Terakki liderleri (Enver, Talat, Cemal Paşalar) ülkeyi terk etmiştir.
148. Püf Noktası: ABD'nin savaşa girmesiyle Başkan Wilson, **Wilson İlkeleri**'ni yayınlamıştır. "Yenenler yenilenlerden toprak almayacak" ve "Her ulus kendi geleceğini belirleyecek" gibi maddeler, Osmanlı'nın ateşkes imzalamasını kolaylaştırmıştır.
149. Püf Noktası: **Brest-Litovsk Antlaşması (1918):** Rusya'da Bolşevik İhtilali çıkınca Rusya savaştan çekilmiş ve bu antlaşma ile Kars, Ardahan ve Batum'u (Elviye-i Selase) Osmanlı'ya geri vermiştir. Bu, Osmanlı'nın savaşta toprak kazandığı tek cephedir.
150. Püf Noktası: Savaş sırasında imzalanan **gizli antlaşmalarla** (Sykes-Picot, Petrograd vb.) İtilaf Devletleri, Osmanlı topraklarını kendi aralarında paylaşmışlardır.
151. Padişah: VI. Mehmet Vahdettin: Osmanlı'nın son padişahıdır. Savaşın son döneminde tahta çıkmıştır.
152. Ateşkes: Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918): Ahmet İzzet Paşa hükümeti adına Bahriye Nazırı Rauf Orbay tarafından Limni adasının Mondros limanında imzalanmıştır.
153. Püf Noktası: Mondros, bir ateşkes antlaşmasından çok, Osmanlı Devleti'ni fiilen sona erdiren bir **teslimiyet belgesidir**.
154. Madde 7: Mondros'un en tehlikeli maddesidir: "İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıkarsa herhangi bir stratejik noktayı işgal etme hakkına sahip olacaktır." Bu madde, yapılacak işgallere hukuki zemin hazırlamıştır.
155. Madde 24: "Vilayet-i Sitte'de (Altı Doğu İli: Erzurum, Van, Sivas, Bitlis, Harput, Diyarbakır) bir karışıklık çıkarsa buralar işgal edilecektir." Bu madde, Doğu Anadolu'da bir **Ermeni devleti kurma** amacını taşır.
156. Püf Noktası: Mondros'tan sonra ilk işgal edilen Osmanlı toprağı **Musul** (İngiltere), Anadolu'da ise **Hatay-Dörtyol** (Fransa) olmuştur.
157. Püf Noktası: İstanbul, 13 Kasım 1918'de fiilen işgal edilmiştir. Mustafa Kemal, aynı gün İstanbul'a gelmiş ve "Geldikleri gibi giderler!" sözünü söylemiştir.
158. Konferans: Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919): I. Dünya Savaşı sonrası yenilen devletlerle yapılacak barış antlaşmalarının şartlarını belirlemek için toplanmıştır.
159. Püf Noktası: Paris Konferansı'nda daha önce gizli antlaşmalarla İtalya'ya bırakılan İzmir ve çevresi, İngiltere'nin desteğiyle Yunanistan'a verilmiştir. Bu durum İtilaf Devletleri arasında ilk çatlağı oluşturmuştur.
160. Püf Noktası: Paris Konferansı'nda sömürgeciliğin yerini **"mandacılık ve himayecilik"** almıştır.
161. İşgal: İzmir'in İşgali (15 Mayıs 1919): Milli Mücadele'nin başlamasında bir dönüm noktası olmuştur. Bu işgal, Batı Anadolu'da **Kuvayımilliye**'nin (milis güçleri) doğmasına neden olmuştur.
162. Püf Noktası: İzmir'de Yunan askerlerine ilk kurşunu atan gazeteci **Hasan Tahsin**'dir.
163. Rapor: Amiral Bristol Raporu: İzmir'in işgalinin haksızlığını ve bölgedeki olayların sorumlusunun Rumlar olduğunu belirten, Milli Mücadele'nin haklılığını kanıtlayan ilk uluslararası belgedir.
164. Püf Noktası: İşgaller karşısında İstanbul Hükümeti (Damat Ferit Paşa) teslimiyetçi bir politika izlerken, Türk milleti **direniş cemiyetleri** kurarak ve protesto mitingleri düzenleyerek tepki göstermiştir.
165. Şifreleme: Yararlı (Milli) Cemiyetler: **T.R.A.K.Y.A** (**T**rakya Paşaeli, **R**eddi İlhak, **A**nadolu Kadınları, **K**ilikyalılar, **Y**... (Milli Kongre), **A**... (Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk)).
166. Püf Noktası: Milli varlığa düşman cemiyetler ya manda-himaye istemiş (İngiliz Muhipleri, Wilson Prensipleri) ya da azınlıklar tarafından kurulmuştur (Mavri Mira, Etnik-i Eterya).
167. Püf Noktası: **Milli Kongre Cemiyeti**, diğer cemiyetlerden farklı olarak bölgesel değil, ulusal kurtuluşu savunmuş ve "basın-yayın" yolunu kullanmıştır.
168. Püf Noktası: Mustafa Kemal'in 9. Ordu Müfettişi olarak Samsun'a gönderilmesinin resmi görevi, bölgedeki asayişi sağlamak ve Türklerin elindeki silahları toplamaktı. Ancak asıl amacı **Milli Mücadele'yi başlatmaktı**.
169. Püf Noktası: Mustafa Kemal, Havza Genelgesi ile işgallerin protesto edilmesini, Amasya Genelgesi ile **Milli Mücadele'nin amacını, gerekçesini ve yöntemini** belirtmiştir.
170. Antlaşma: Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920): Osmanlı Devleti'nin imzaladığı son antlaşmadır. Bir barış antlaşması değil, bir **ölüm fermanıdır**.
171. Püf Noktası: Sevr, hukuken geçersizdir çünkü Mebusan Meclisi tarafından onaylanmamıştır (meclis kapalıydı). Sadece Saltanat Şurası tarafından imzalanmıştır.
172. Püf Noktası: TBMM, Sevr Antlaşması'nı imzalayanları **vatan haini** ilan etmiştir.
173. Püf Noktası: Milli Mücadele'nin kazanılmasıyla Sevr Antlaşması hiçbir zaman uygulanamamış, yerine Lozan Antlaşması imzalanmıştır.
174. Püf Noktası: **Misak-ı Milli (Milli Yemin):** Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nde kabul edilen ve yeni Türk devletinin sınırlarını belirleyen kararlardır. Kapitülasyonlara, Boğazlar ve azınlık haklarına dair önemli kararlar içerir.
175. Püf Noktası: Misak-ı Milli'nin ilanı, İtilaf Devletleri'nin 16 Mart 1920'de İstanbul'u resmen işgal etmesine ve Mebusan Meclisi'ni dağıtmasına neden olmuştur. Bu olay, Ankara'da TBMM'nin açılmasına zemin hazırlamıştır.
176. Püf Noktası: TBMM'nin açılması (23 Nisan 1920) ile Türk halkının tek temsilcisi Ankara Hükümeti olmuştur. İstanbul Hükümeti'nin otoritesi ise tamamen yok olmuştur.
177. Püf Noktası: İstanbul Hükümeti ve TBMM, **Bilecik Görüşmeleri**'nde bir araya gelmiş ancak bir sonuç alınamamıştır. Bu görüşme, İstanbul Hükümeti'nin TBMM'yi resmen tanıması açısından önemlidir.
178. Püf Noktası: Kurtuluş Savaşı'nın kazanılması ve Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın imzalanmasından sonra İtilaf Devletleri, Lozan Barış Konferansı'na hem İstanbul Hükümeti'ni hem de TBMM'yi birlikte davet etmiştir.
179. Püf Noktası: İtilaf Devletleri'nin amacı, iki hükümet arasında ikilik çıkararak Sevr'i kabul ettirmekti.
180. Karar: Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922): TBMM, bu ikiliğe son vermek ve ulusal egemenliği tam olarak sağlamak amacıyla çıkardığı bir kanunla saltanatı kaldırmıştır.
181. Püf Noktası: Saltanatın kaldırılmasıyla 623 yıllık Osmanlı Devleti resmen sona ermiştir.
182. Püf Noktası: Saltanatın kaldırılması, **laikliğe geçişin ilk ve en önemli adımıdır**. Egemenliğin kaynağı ilahi olmaktan çıkıp millete verilmiştir.
183. Püf Noktası: Saltanat kaldırılınca Padişah Vahdettin, bir İngiliz zırhlısıyla ülkeyi terk etmiştir (17 Kasım 1922).
184. Püf Noktası: TBMM, Vahdettin'in ayrılmasından sonra Osmanlı hanedanından **Abdülmecid Efendi**'yi sadece "Halife" olarak seçmiştir. Böylece halifelik ve saltanat birbirinden ayrılmıştır.
185. Püf Noktası: Tevfik Paşa, son Osmanlı sadrazamıdır. Saltanatın kaldırılması üzerine "Artık milletin tek temsilcisi TBMM'dir" diyerek görevinden çekilmiştir.
186. Püf Noktası: Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyet'in ilanının (29 Ekim 1923) önünü açmıştır.
187. Karar: Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924): Cumhuriyet rejimini ve laik düzeni güçlendirmek, eski rejim yanlılarının halife etrafında toplanmasını engellemek amacıyla halifelik makamı da kaldırılmıştır.
188. Püf Noktası: Aynı gün (3 Mart 1924), Tevhid-i Tedrisat Kanunu çıkarılmış, Şeriye ve Evkaf Vekaleti kaldırılmış, Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılmıştır. Bu nedenle 3 Mart 1924, Türk inkılabının en önemli günlerinden biridir.
189. Püf Noktası: Osmanlı Hanedanı, Halifeliğin kaldırılmasıyla yurt dışına sürgün edilmiştir.
190. Miras: Osmanlı Devleti, Türkiye Cumhuriyeti'ne büyük bir borç, geri kalmış bir ekonomi ama aynı zamanda zengin bir kültür, köklü bir devlet geleneği ve tecrübeli bir bürokrat-asker kadrosu bırakmıştır.
191. Kültür: 20. yy başlarında Darülbedayi (Şehir Tiyatroları) ve Darülelhan (Konservatuvar) gibi kurumlar kurulmuştur.
192. Fikir Akımı: Bu dönemde en etkili fikir akımı Ziya Gökalp'in öncülüğünü yaptığı **Türkçülük**'tür. Milli Mücadele'nin ve yeni kurulan devletin temel ideolojisi olmuştur.
193. Püf Noktası: Son Osmanlı Şeyhülislamı **Medeni Nuri Efendi**'dir.
194. Püf Noktası: Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı'ndan sonra fiilen Mondros ile, hukuken Mudanya ile, resmen ise Saltanatın kaldırılması ile sona ermiştir.
195. Püf Noktası: İlk kadın pilot **Sabiha Gökçen** olsa da, Osmanlı'da ilk uçuş denemelerini yapan ve bu alanda çalışan isimler de mevcuttur. Ancak havacılık asıl olarak Cumhuriyet döneminde gelişmiştir.
196. Püf Noktası: **Milli İktisat Politikası**, İttihat ve Terakki döneminde uygulanmaya başlanmış, kapitülasyonların tek taraflı kaldırılması ve yerli sermayenin desteklenmesini amaçlamıştır.
197. Püf Noktası: **Edebiyat-ı Cedide (Servet-i Fünun)** ve **Fecr-i Ati** gibi edebi akımlar bu dönemin kültürel atmosferini yansıtmıştır.
198. Püf Noktası: Osmanlı'nın son başkenti olan İstanbul, Cumhuriyet'in ilanı ile başkent olma özelliğini kaybetmiş, yeni Türk devletinin başkenti **Ankara** olmuştur (13 Ekim 1923).
199. Püf Noktası: Osmanlı'nın çöküşü, Ortadoğu'da yeni manda yönetimlerinin kurulmasına, Balkanlar'da ve Kafkasya'da ise yeni ulus devletlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.
200. Püf Noktası: Osmanlı Devleti'nin tarih sahnesinden çekilmesi, bir imparatorluğun sonu olurken; küllerinden doğan Türkiye Cumhuriyeti, bir ulus devletin başlangıcı olmuştur.